ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ
ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Εικαστικά
Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ
Ιωάννης Αντωνόπουλος, Ζωγράφος, Χαράκτης, Εκπαιδευτικός Β/θμιας Εκπαίδευσης
Μαρία Δουκάκη, Ζωγράφος, Εκπαιδευτικός Β/θμιας Εκπαίδευσης
ΚΡΙΤΕΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΤΕΣ
Δημήτρης-Κλεομένης Ζερβός, Ζωγράφος, Εκπαιδευτικός Β/θμιας Εκπαίδευσης
Ευαγγελία Λυκούδη, Ζωγράφος, Εκπαιδευτικός Β/θμιας Εκπαίδευσης
Κωνσταντίνος Παπασταμούλης, Ζωγράφος, Καθηγητής ΑΤΕΙ Αθηνών
ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ
Παύλος Τσάκωνας, Ζωγράφος
ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ
Μαρία Αλιφεροπούλου, Φιλόλογος, Εκπαιδευτικός Β/θμιας Εκπαίδευσης
ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΥΠΟΕΡΓΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗ ΣΥΓΓΡΑΦΗ
Γεώργιος Σιγάλας, Ζωγράφος, Σύμβουλος Παιδαγωγικού Ινστιτούτου
ΕΞΩΦΥΛΛΟ
Χριστίνα Σαραντοπούλου, Γλύπτρια
ΠΡΟΕΚΤΥΠΩΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ
ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΛΙΒΑΝΗ
ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΔΙΔΑΚΤΙΚΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ
Αθήνα 2009
Σχέδιο Μαθήματος
1.Η σύσταση του χαρτιού και η κατασκευή του
Το Χαρτί είναι υλικό αποτελούμενο κυρίως από ίνες ή από τμήματα ινών διαπλεγμένα ή συμπιεσμένα σε συνεκτικό ενιαίο σύνολο, διαμορφωμένο σε λεπτά και ξηρά φύλλα, που χρησιμοποιείται ιδίως για γραφή και εκτύπωση, αλλά και για ποικίλες άλλες χρήσεις όπως περιτύλιγμα, υλικό συσκευασίας, αποτύπωση φωτογραφιών, διήθηση διαφόρων υγρών κ.ά.
Η πρώτη ύλη για την κατασκευή του χαρτιού, είναι όλα εκείνα τα υλικά που χρησιμοποιούνται για την παρασκευή του ινώδους εναιωρήματος, που μετά την κατάλληλη επεξεργασία (καθαρισμό, εξευγενισμό, διύλιση) εισάγεται στην χαρτοποιητική μηχανή η οποία με την προσθήκη βοηθητικών προϊόντων παρασκευάζει τα διάφορα είδη χαρτιού.
Για το εναιώρημα, χρειάζεται καταρχάς νερό, και ανάλογα με την ποιότητα και τον τύπο χαρτιού που θα παραχθεί, χρησιμοποιούνται ίνες κυτταρίνης (φυτικές ίνες που περιέχονται στο βαμβάκι, το λινάρι, την κάνναβη, το ξύλο), διάφοροι χαρτοπολτοί (από κομμάτια υφάσματος ή ξυλοπολτός), ορυκτές ή και τεχνητές ίνες. Κατά τη διαδικασία παραγωγής, τα υλικά απαλλάσσονται πρώτα από τις ακαθαρσίες, ακολουθεί η βελτίωση των ιδιοτήτων τους με διάφορες χημικές κατεργασίες (εξευγενισμός), προστίθενται τα βοηθητικά προϊόντα (ρητίνη, ζωικές κόλλες, άμυλο, καολίνη, ταλκ) και διυλίζονται λίγο πριν εισαχθούν στην χαρτοποιητική μηχανή. Το ινώδες εναιώρημα, εκχέεται στην υφασμάτινη επιφάνεια μιας κυλιόμενης ταινίας όπου αποστραγγίζεται και οδηγείται στο ξηραντήριο. Η μηχανή, στο άκρο εξόδου της, οδηγεί την παραγόμενη χάρτινη ξηρή ταινία σε ειδικές μηχανές που την μετατρέπουν σε πηνία (τυλίγοντάς τη σε κυλίνδρους) ή σε κοπτικό εργαστήριο που δημουργεί φύλλα προτύπων διαστάσεων, για να καταλήξει κατόπιν στο εμπόριο.
από την ιστοσελίδα https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A7%CE%B1%CF%81%CF%84%CE%AF
2.Οι διάφορες χρήσεις του χαρτιού και οι αντίστοιχες ποιότητές του
Το Χαρτί, ανάλογα με τον τρόπο δημιουργίας του και το σκοπό για τον οποίο δημιουργήθηκε, ταξινομείται σε κατηγορίες. Από κατηγορία σε κατηγορία διαφέρουν πολλά στοιχεία του όπως είναι η τιμή, το πάχος, η ποιότητα, η ευελιξία, η εμφάνιση κ.ά.
1. Το δημοσιογραφικό χαρτί, που παράγεται με ανάμειξη μηχανικού και χημικού πολτού.
2. Το χαρτί εκτυπώσεων, στο οποίο ο μηχανικός πολτός περιέχεται σε περιορισμένη κλίμακα.
3. Το χαρτί γραφής, το οποίο παράγεται από πολτούς καλής ποιότητας και επεξεργάζεται επιφανειακά, έτσι ώστε το γράψιμο με το χέρι να είναι δυνατό.
4. Χαρτιά για ζωγραφική, τα οποία παράγονται από πολτούς καλής ποιότητας και επεξεργάζονται ή είναι χειροποίητα.
5. Το χαρτί συσκευασίας, που κατασκευάζεται κυρίως από θειικό πολτό και επεξεργάζεται για ειδικές χρήσεις (αδιάβροχο, λαδόχαρτο, γλασέ κτλ.)
6. Τα χαρτιά οικιακής χρήσεως (υγείας, χαρτοπετσέτες, χαρτομάντιλα) που παράγονται από μίγμα μηχανικού και χημικού πολτού.
7. Τα χαρτιά περιτύλιξης, τα οποία έχουν καλές μηχανικές ιδιότητες, συνήθως παράγονται από θειικό πολτό.
8. Τα χαρτόνια ή χοντρά χαρτιά με μικρή ευελιξία, που παράγονται με πολλαπλές στρώσεις ινών, χρησιμεύουν κυρίως στις συσκευασίες βαρύτερων αντικειμένων.
από την ιστοσελίδα http://www.servitoros.gr/education/view.php/4/54/
3. Η προέλευση του χαρτιού, η σύσταση και η ιστορία της κατασκευής του
Κατά παράδοση, οι Κινέζοι χρονολογούν την εφεύρεση του χαρτιού στα 105 μ.Χ., όταν ο Τσάι Λουν, μεγάλος αξιωματούχος της Αυλής, εξέφρασε την έμπνευση του στον αυτοκράτορα Χο-Τι της δυναστείας των Χαν και κατόπιν, κατασκεύασε χαρτί από υλικά όπως ο φλοιός των δέντρων, ίνες από κάνναβη, παλιά κουρέλια και κομμάτια μετάξι, που τα πολτοποιούσε σφυροκοπώντας τα μέσα στο νερό, έχυνε μετά τον πολτό επάνω σε μια πλάκα και το φύλλο που γινόταν έτσι το άφηνε να στεγνώσει στον ήλιο. Αν και πολλοί θεωρούν ότι η ακριβής αυτή χρονολογία ανήκει στην περιοχή του θρύλου, αφού μια τέτοια εφεύρεση δεν μπορεί παρά να ήταν επιστέγασμα μακρόχρονης εμπειρίας, ωστόσο, οι ανακαλύψεις του αρχαιολόγου Aurel Stein τείνουν να επιβεβαιώσουν την αρχαία αυτή παράδοση. Ο Stein, σε ένα πύργο του Σινικού Τείχους, βρήκε το 1907 ένα κιβώτιο που περιείχε εκτός άλλων, εννέα επιστολές γραμμένες σε χαρτί. Σύμφωνα με τους ειδικούς, κανένα από τα έγγραφα του κιβωτίου δεν ήταν μεταγενέστερο από το έτος 137.
Παραγωγή χαρτιού στην Κίνα
Είναι αδύνατο να υπολογιστεί πόσο σύντομα το νέο υλικό μπήκε σε κυκλοφορία. Μολονότι κάποια κομμάτια χαρτί μπορούν ίσως να χρονολογηθούν στο 2ο μ.Χ. αιώνα, μπορεί να διατυπωθεί η υπόθεση ότι το χαρτί κυριάρχησε στον 3ο και 4ο αιώνα, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι το ξύλο και το μετάξι ως γραφικές ύλες, ήταν τελείως απαρχαιωμένα εκείνη την εποχή.
Πάντως, η τεχνοτροπία παρασκευής του χαρτιού φυλάχθηκε με επιτυχία στην Άπω Ανατολή επί 600, περίπου, χρόνια.
Πάπυρος - Περγαμηνή
Το χαρτί
Χάραξη σε ξύλινες πλάκες
Η τυπογραφία στην Ελλάδα μέχρι το 1821
Η τυπογραφία στην Ελλάδα μετά το 1821
Η τυπογραφία δεν μπόρεσε να εξελιχθεί στην Ελλάδα με ραγδαίους ρυθμούς εξαιτίας της δύσκολης εσωτερικής κατάστασης σ’ όλο τον 19ο αιώνα. Μόνο στις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα και ιδιαίτερα μετά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, η τυπογραφία προόδευσε στην Ελλάδα και έγινε ικανή να παράγει προϊόντα εφάμιλλα των ευρωπαϊκών.
Γύρω στο 1922 ξεκινάει η ανακύκλωση χαρτιού σε πιο συστηματική βάση. Γυρολόγοι μαζεύουν το χαρτί στην Αθήνα αλλά και σε άλλες πόλεις και το πουλάνε στο Δήμο Βούτσελα. Στο χαρτοπολτό που εισάγεται από το εξωτερικό προστίθεται μία ποσότητα μέχρι 10% χρησιμοποιημένων χαρτιών.
Οι γυρολόγοι, οι «ρακοσυλλέκτες»-μία έννοια παρεξηγημένη- φορτωμένοι τους σάκους στην πλάτη μαζεύουν στην καλύτερη περίπτωση 50-100 κιλά χαρτί. Τα καροτσάκια και τα κάρα είναι σημαντική πολυτέλεια για τους ανακυκλωτές του χαρτιού την εποχή εκείνη. Μηχανήματα ή πρέσες δεν υπάρχουν. Στην καλύτερη περίπτωση μία κάσα μεταφέρεται επιτόπου και χρησιμοποιείται για τη συσκευασία και το δέσιμο των χαρτιών με τσέρκια, όταν η ποσότητά του είναι μεγάλη. Το χαρτί μπαίνει στην κάσα, πατιέται για να συμπιεστεί και στο τέλος τοποθετείται μια πόρτα για να πατηθεί και να συμπιεστεί περισσότερο. Οι μηχανικές πατέντες, οι πρώτες πρέσες, θα εμφανισθούν πολύ αργότερα, μετά τον πόλεμο. Οι περισσότερο γυρολόγοι, όμως, θα κουβαλάνε μέχρι πρόσφατα το χαρτί σε μεγάλα σακιά, τις μπούρδες από δρόμο σε δρόμο μέχρι να το παραδώσουνε για ανακύκλωση.
Μετά τον πόλεμο καινούργιοι άνθρωποι μπαίνουν στο χώρο του χαρτιού και της ανακύκλωσης. Ο Κολιόπουλος, μετέπειτα χαρτοποιία ΠΑΚΟ, θα ανοίξει τη δική του αποθήκη, συγκεντρώνοντας 8-10 τόνους χαρτί τη μέρα, όταν οι χαρτοβιομηχανίες σήμερα συγκεντρώνουν πάνω από 200 τόνους χρησιμοποιημένου χαρτιού τη μέρα.
Οι πρακτικές δασοκομίας στις Σκανδιναβικές χώρες είναι καλύτερες από ότι στη βόρεια Αμερική και αυτό γιατί οι οικονομίες τους εξαρτώνται απόλυτα από τα προϊόντα του δάσους. Η αναδάσωση αντιμετωπίζεται πιο σοβαρά. Το πρόβλημα όμως είναι ότι οι ανθρώπινες αναδασώσεις δεν μπορούν να δημιουργήσουν την ποικιλία που υπάρχει στα δάση Taiga της Φινλανδίας, για παράδειγμα. Σε ένα αυθεντικό δάσος, κάτω από τα δέντρα υπάρχει ένα πλούσιο υπόστρωμα από θάμνους, φυτά, μανιτάρια, λειχήνες, βρύα, που αναπτύσσονται με την ενέργεια που προσφέρει το ηλιακό φως που διαπερνάει τα φυλλώματα των δέντρων. Στις τεχνητές φυτείες τα δέντρα είναι τόσο στριμωγμένα, που το ηλιακό φως δεν φτάνει στο έδαφος. Έτσι τίποτα δεν αναπτύσσεται κάτω από τα δέντρα και το έδαφος αφήνεται φτωχό.
Για πολλά χρόνια ο θάνατος του δάσους από την όξινη βροχή συνδέονταν μόνο με την ατμοσφαιρική ρύπανση. Νέες απόψεις ισχυρίζονται ότι ο θάνατος του δάσους είναι πιθανό αποτέλεσμα και πρακτικών κακής διαχείρισής του. Τα δέντρα υποφέρουν από χρόνια εξάντληση της γονιμότητας του εδάφους. Το έδαφος χρειάζεται συνεχώς εμπλουτισμό με θρεπτικά στοιχεία αλλά και πλούσια βλάστηση, για να εμποδίζεται το ξέπλυμα από τη βροχή. Όμως το έδαφος εξαντλείται από τους γρήγορους ρυθμούς καλλιέργειας, υλοτόμησης και δενδροφύτευσης. Η όξινη βροχή βρίσκει έτσι ένα εξαντλημένο αμυντικό σύστημα. Τα δάση της Φινλανδίας έχουν κοπεί κατά μέσον όρο δυόμισι φορές στα τελευταία 80 χρόνια. Τα βαριά μηχανήματα, οι εκχερσώσεις, το όργωμα, αφήνουν το έδαφος εκτεθειμένο στη διάβρωση.
Το τροπικό δάσος που κόβεται δεν ξαναφυτρώνει. Αλλά και τα δάση που αντικαθίστανται από τεχνητές καλλιέργειες χάνουν την βιοποικιλότητά τους. Οι μονοκαλλιέργειες εξαντλούν τα εδάφη, και δεν είναι σίγουρο ότι οι φυτείες αποτελούν ένα σταθερό οικοσύστημα σε μακροχρόνια βάση. Στην πραγματικότητα πολλές μελέτες επισημαίνουν τον κίνδυνο να μην μπορούν να καλυφθούν οι ανάγκες σε ξυλεία αν στηριχθούμε στις μονοκαλλιέργειες.
ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΩΣΤΗ ΣΥΛΛΟΓΗ ΧΑΡΤΙΟΥ
ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΡΟΣΕΧΟΥΜΕ ΓΙΑ ΝΑ ΔΙΕΥΚΟΛΥΝΟΥΜΕ ΤΗΝ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ
«Οι άνθρωποι και το χαρτί»
Διαθεματική Εργασία για τη Β΄ Γυμνασίου - Μαρία Δουκάκη - 2009
(από την Περίληψη για το βιβλίο Εικαστικά Β΄ Γυμνασίου)
Κεφάλαιο 2 – Το χαρτί και οι τεχνικές του
Διαθεµατική εργασία: «Οι άνθρωποι και το χαρτί»
Στις διαθεµατικές εργασίες συνδέουµε το θέµα των Εικαστικών µε άλλα µαθήµατα της τάξης, µε τέτοιο τρόπο ώστε οι µαθητές, σε οµάδες, να διερευνήσουν διάφορους σχετικούς τοµείς. Βοηθάµε στη δηµιουργία των οµάδων, ανάλογα µε τις δυνατότητες και τα ενδιαφέροντά τους, δίνουµε αρκετό χρόνο (2-3 εβδοµάδες), συγκεντρώνουµε τις εργασίες και σε κατάλληλο χρόνο φροντίζουµε για τη σωστή παρουσίασή τους σε χώρο όπου θα προσεγγίζονται από όλη τη µαθητική κοινότητα. Η ανάπτυξη στο βιβλίο του µαθητή µπορεί να λειτουργήσει ως µοντέλο και στη συνέχεια να γίνουν όποιες διαφοροποιήσεις είναι αναγκαίες.
Πρόκειται για µια συνθετική εργασία µε την οποία θα διερευνηθούν διάφοροι τοµείς που σχετίζονται µε το χαρτί, συνδέοντας τα µαθήµατα Γεωγραφία, Ιστορία, Χηµεία, Τεχνολογία, Λογοτεχνία, Οικιακή Οικονοµία και Περιβαλλοντική Εκπαίδευση. Σκοπός της εργασίας είναι να συσχετίσουµε το χαρτί µε την καθηµερινή ζωή των ανθρώπων σε όλους τους πολιτισµούς και τις εποχές και να το χρησιµοποιήσουµε για καλλιτεχνικές δηµιουργίες.
Σχέδιο εργασίας - θέµατα προς διερεύνηση:
1.Η προέλευση του χαρτιού, η σύσταση και η ιστορία της κατασκευής του
http://el.wikipedia.org/wiki/ (αναζήτηση: χαρτί)
2.Η χρήση του χαρτιού ως επιφάνεια γραφής και η ανακάλυψη της τυπογραφίας
3.Οι διάφορες χρήσεις του χαρτιού και οι αντίστοιχες ποιότητές του
4.Η ανακύκλωση του χαρτιού και οι ωφέλειές της
5.Κατασκευή χειροποίητου χαρτιού
6.Το χαρτί σε µεταφορικές φράσεις, ποιήµατα, τραγούδια ή παιχνίδια
7.Ζωγραφική σε διάφορα χαρτιά ανάλογα µε το κάθε υλικό
8.Κατασκευές µε χαρτί: 1.κολάζ µε εφηµερίδες ή χρωµατιστά χαρτιά, 2.κατασκευές οριγκάµι που µπορεί να ενταχθούν έπειτα σε µια ζωγραφική επιφάνεια (π.χ. πουλιά στον ουρανό), 3.επιτοίχια ανάγλυφα µε χαρτί, 4.γλυπτικές κατασκευές µε χαρτί που µπορεί έπειτα να ενταχθούν σε µια ζωγραφική επιφάνεια (π.χ. ψάρια στη θάλασσα) (Εικ.38,39,40)
Μεθοδολογία:
α.Όλοι οι µαθητές να δηµιουργήσουν από ένα τουλάχιστον ζωγραφικό έργο, ώστε να χρησιµοποιηθούν διάφορα υλικά ζωγραφικής και τα αντίστοιχα χαρτιά.
β.Τα υπόλοιπα 7 θέµατα να καταµεριστούν σε 3 οµάδες.
Προτείνεται:
η πρώτη οµάδα: να διερευνήσει τα θέµατα 1, 2, 3, 6 µε γραπτό κείµενο και φωτογραφίες που θα κολληθούν σε χρωµατιστά χαρτόνια.
η δεύτερη οµάδα: να ασχοληθεί µε την ανακύκλωση του χαρτιού µε γραπτό κείµενο και φωτογραφίες που θα κολληθούν σε ένα χρωµατιστό χαρτόνι και να κατασκευάσει χειροποίητο χαρτί, ως προέκταση του βασικού θέµατος.
η τρίτη οµάδα: να δηµιουργήσει καλλιτεχνικές κατασκευές µε χαρτί.
γ.Τα χαρτόνια µε τις γραπτές εργασίες και τα έργα να τοποθετηθούν σε κοινόχρηστο χώρο του σχολείου, ώστε να παρουσιαστεί η εργασία στο σύνολο της µαθητικής κοινότητας.
..............................
1.Η σύσταση του χαρτιού και η κατασκευή του
Το Χαρτί είναι υλικό αποτελούμενο κυρίως από ίνες ή από τμήματα ινών διαπλεγμένα ή συμπιεσμένα σε συνεκτικό ενιαίο σύνολο, διαμορφωμένο σε λεπτά και ξηρά φύλλα, που χρησιμοποιείται ιδίως για γραφή και εκτύπωση, αλλά και για ποικίλες άλλες χρήσεις όπως περιτύλιγμα, υλικό συσκευασίας, αποτύπωση φωτογραφιών, διήθηση διαφόρων υγρών κ.ά.
Η πρώτη ύλη για την κατασκευή του χαρτιού, είναι όλα εκείνα τα υλικά που χρησιμοποιούνται για την παρασκευή του ινώδους εναιωρήματος, που μετά την κατάλληλη επεξεργασία (καθαρισμό, εξευγενισμό, διύλιση) εισάγεται στην χαρτοποιητική μηχανή η οποία με την προσθήκη βοηθητικών προϊόντων παρασκευάζει τα διάφορα είδη χαρτιού.
Για το εναιώρημα, χρειάζεται καταρχάς νερό, και ανάλογα με την ποιότητα και τον τύπο χαρτιού που θα παραχθεί, χρησιμοποιούνται ίνες κυτταρίνης (φυτικές ίνες που περιέχονται στο βαμβάκι, το λινάρι, την κάνναβη, το ξύλο), διάφοροι χαρτοπολτοί (από κομμάτια υφάσματος ή ξυλοπολτός), ορυκτές ή και τεχνητές ίνες. Κατά τη διαδικασία παραγωγής, τα υλικά απαλλάσσονται πρώτα από τις ακαθαρσίες, ακολουθεί η βελτίωση των ιδιοτήτων τους με διάφορες χημικές κατεργασίες (εξευγενισμός), προστίθενται τα βοηθητικά προϊόντα (ρητίνη, ζωικές κόλλες, άμυλο, καολίνη, ταλκ) και διυλίζονται λίγο πριν εισαχθούν στην χαρτοποιητική μηχανή. Το ινώδες εναιώρημα, εκχέεται στην υφασμάτινη επιφάνεια μιας κυλιόμενης ταινίας όπου αποστραγγίζεται και οδηγείται στο ξηραντήριο. Η μηχανή, στο άκρο εξόδου της, οδηγεί την παραγόμενη χάρτινη ξηρή ταινία σε ειδικές μηχανές που την μετατρέπουν σε πηνία (τυλίγοντάς τη σε κυλίνδρους) ή σε κοπτικό εργαστήριο που δημουργεί φύλλα προτύπων διαστάσεων, για να καταλήξει κατόπιν στο εμπόριο.
από την ιστοσελίδα https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A7%CE%B1%CF%81%CF%84%CE%AF
2.Οι διάφορες χρήσεις του χαρτιού και οι αντίστοιχες ποιότητές του
Το Χαρτί, ανάλογα με τον τρόπο δημιουργίας του και το σκοπό για τον οποίο δημιουργήθηκε, ταξινομείται σε κατηγορίες. Από κατηγορία σε κατηγορία διαφέρουν πολλά στοιχεία του όπως είναι η τιμή, το πάχος, η ποιότητα, η ευελιξία, η εμφάνιση κ.ά.
1. Το δημοσιογραφικό χαρτί, που παράγεται με ανάμειξη μηχανικού και χημικού πολτού.
2. Το χαρτί εκτυπώσεων, στο οποίο ο μηχανικός πολτός περιέχεται σε περιορισμένη κλίμακα.
3. Το χαρτί γραφής, το οποίο παράγεται από πολτούς καλής ποιότητας και επεξεργάζεται επιφανειακά, έτσι ώστε το γράψιμο με το χέρι να είναι δυνατό.
4. Χαρτιά για ζωγραφική, τα οποία παράγονται από πολτούς καλής ποιότητας και επεξεργάζονται ή είναι χειροποίητα.
5. Το χαρτί συσκευασίας, που κατασκευάζεται κυρίως από θειικό πολτό και επεξεργάζεται για ειδικές χρήσεις (αδιάβροχο, λαδόχαρτο, γλασέ κτλ.)
6. Τα χαρτιά οικιακής χρήσεως (υγείας, χαρτοπετσέτες, χαρτομάντιλα) που παράγονται από μίγμα μηχανικού και χημικού πολτού.
7. Τα χαρτιά περιτύλιξης, τα οποία έχουν καλές μηχανικές ιδιότητες, συνήθως παράγονται από θειικό πολτό.
8. Τα χαρτόνια ή χοντρά χαρτιά με μικρή ευελιξία, που παράγονται με πολλαπλές στρώσεις ινών, χρησιμεύουν κυρίως στις συσκευασίες βαρύτερων αντικειμένων.
από την ιστοσελίδα http://www.servitoros.gr/education/view.php/4/54/
Κατά παράδοση, οι Κινέζοι χρονολογούν την εφεύρεση του χαρτιού στα 105 μ.Χ., όταν ο Τσάι Λουν, μεγάλος αξιωματούχος της Αυλής, εξέφρασε την έμπνευση του στον αυτοκράτορα Χο-Τι της δυναστείας των Χαν και κατόπιν, κατασκεύασε χαρτί από υλικά όπως ο φλοιός των δέντρων, ίνες από κάνναβη, παλιά κουρέλια και κομμάτια μετάξι, που τα πολτοποιούσε σφυροκοπώντας τα μέσα στο νερό, έχυνε μετά τον πολτό επάνω σε μια πλάκα και το φύλλο που γινόταν έτσι το άφηνε να στεγνώσει στον ήλιο. Αν και πολλοί θεωρούν ότι η ακριβής αυτή χρονολογία ανήκει στην περιοχή του θρύλου, αφού μια τέτοια εφεύρεση δεν μπορεί παρά να ήταν επιστέγασμα μακρόχρονης εμπειρίας, ωστόσο, οι ανακαλύψεις του αρχαιολόγου Aurel Stein τείνουν να επιβεβαιώσουν την αρχαία αυτή παράδοση. Ο Stein, σε ένα πύργο του Σινικού Τείχους, βρήκε το 1907 ένα κιβώτιο που περιείχε εκτός άλλων, εννέα επιστολές γραμμένες σε χαρτί. Σύμφωνα με τους ειδικούς, κανένα από τα έγγραφα του κιβωτίου δεν ήταν μεταγενέστερο από το έτος 137.
Παραγωγή χαρτιού στην Κίνα
Είναι αδύνατο να υπολογιστεί πόσο σύντομα το νέο υλικό μπήκε σε κυκλοφορία. Μολονότι κάποια κομμάτια χαρτί μπορούν ίσως να χρονολογηθούν στο 2ο μ.Χ. αιώνα, μπορεί να διατυπωθεί η υπόθεση ότι το χαρτί κυριάρχησε στον 3ο και 4ο αιώνα, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι το ξύλο και το μετάξι ως γραφικές ύλες, ήταν τελείως απαρχαιωμένα εκείνη την εποχή.
Πάντως, η τεχνοτροπία παρασκευής του χαρτιού φυλάχθηκε με επιτυχία στην Άπω Ανατολή επί 600, περίπου, χρόνια.
Οι Άραβες γνωρίζουν το χαρτί
Όλα ξεκίνησαν το 751, κατά τη διάρκεια της κατάκτησης του Τουρκεστάν. Σε μάχη μεταξύ Αράβων και Κινέζων, οι Άραβες συνέλαβαν αιχμαλώτους στην Σαμαρκάνδη (πρωτεύουσα ομώνυμης επαρχίας στη Δημοκρατία του Ουζμπεκιστάν) δύο Κινέζους στρατιώτες, χαρτοποιούς στο επάγγελμα και με τη βοήθεια τους, ο κυβερνήτης της Βαγδάτης ίδρυσε μια χαρτοποιία στον τόπο της σύλληψής τους, μέρος κατάλληλο επειδή είχε αρκετό νερό, και ήταν πλούσιο σε καλλιέργειες λιναριού και κάνναβης, που αποτελούσαν την πρώτη ύλη κατασκευής. Το αρχαιότερο χρονολογημένο αραβικό χειρόγραφο σε χαρτί είναι του 866.
Πολύ γρήγορα το χαρτί έγινε πολύτιμο και περιζήτητο εμπόρευμα σε όλες τις χώρες της Μέσης Ανατολής. Αμέσως ιδρύθηκαν άλλες βιομηχανίες χαρτοποιίας στο Χαλέπι, στη Δαμασκό και σε άλλες μουσουλμανικές πόλεις. Από το όνομα μιας από τις πόλεις αυτές, η νέα ύλη γραφής ονομάστηκε συχνά βαμβύκινος, γεγονός που μπορεί να ερμηνευτεί ικανοποιητικά μόνο αν συσχετίσουμε τη λέξη με την πόλη Βαμβύκη στα δυτικά του Ευφράτη, ανάμεσα στην Αντιόχεια και στην Έδεσσα, που ήταν ίσως κέντρο εισαγωγής ή διάδοσης του αραβικού χαρτιού. Η μορφή “βαμβύκινος” ως χαρτί από βαμβάκι, που θεωρήθηκε ανατολικού τύπου, σε αντίθεση προς το χαρτί από ύφασμα, το δυτικού τύπου, φαίνεται ότι είναι μύθος, ενισχυμένος από την ύπαρξη της ελληνικής λέξης βαμβάκων. Πιστεύεται, μάλιστα ότι το χαρτί, σε κάθε περίπτωση, φτιαχνόταν κυρίως από ύφασμα, και η λεγόμενη ανατολική κατασκευή διέφερε από τη δυτική, μόνο ως προς την ύλη που χρησιμοποιούνταν για το κόλλημα. Μόνο με αυτή την έννοια μπορεί κανείς να χρησιμοποιήσει τους χαρακτηρισμούς, συνήθεις στους καταλόγους των χειρογράφων, βαμβύκινος (ανατολικής κατασκευής) και χαρτώος (δυτικής).
Τελικά, η παρασκευή του χαρτιού διαδόθηκε σύντομα στη Μικρά Ασία, και από εκεί στη Βόρεια Αφρική, στη Σικελία και τον 12o αιώνα έφτασε στην Ισπανία, ακολουθώντας τις αραβικές κατακτήσεις. Κατά τον 14o αιώνα όλες σχεδόν οι ευρωπαϊκές χώρες διέθεταν εγκαταστάσεις παραγωγής χαρτιού.
Το χαρτί σε Ανατολή και Δύση
Οι εχθροπραξίες ανάμεσα σε Άραβες και Βυζαντινούς ενδέχεται να είχαν δυσμενή αντίκτυπο στο εμπόριο, δεν υπάρχει όμως αμφιβολία ότι από τότε, η χρήση του χαρτιού πέρασε στο Βυζάντιο. Βέβαια, οι σημαντικές συνέπειες της νέας άφιξης δεν έγιναν αμέσως αισθητές. Οι αρχαιότερες αναφορές που έχουν επισημανθεί για τα βαμβύκινα, σε αντίθεση προς τις περγαμηνές, ανάγονται στο δεύτερο μισό του 11ου αιώνα και τις βρίσκουμε στο έργο “Διάταξη”, του ιστορικού Μιχαήλ Ατταλειάτη και στην αρχή του επόμενου αιώνα, στο “Τυπικόν” της αυτοκράτειρας Ειρήνης Κομνηνής (Δούκαινας). Οπως φαίνεται, στα αυτοκρατορικά έγγραφα, το χαρτί άρχισε να χρησιμοποιείται από τα μέσα του ενδέκατου αιώνα και πέρα. Το αρχαιότερο βυζαντινό έγγραφο σε χαρτί είναι το χρυσόβουλο του Κωνσταντίνου Μονομάχου για τη Μονή Μεγίστης Λαύρας, του Ιουνίου 1052.
Το χαρτί που εισάχθηκε από τις αραβικές χώρες χρησιμοποιήθηκε πριν από τα τέλη του 11ου αιώνα από τη γραμματεία των Νορμανδών βασιλέων της Σικελίας κατά μίμηση της αραβικής γραμματείας. Κατόπιν, γύρω στα μέσα του 12ου αιώνα, χρησιμοποιήθηκε στη Γένοβα, εξαιτίας των σχέσεων της πόλης αυτής με τον βυζαντινό κόσμο, που χρησιμοποιούσε εκτεταμένα, από έναν αιώνα περίπου το χαρτί αραβικής κατασκευής. Έπειτα επιβάλλεται το ισπανικό χαρτί, λιγότερο ωραίο από το αυθεντικό αραβικό χαρτί, αλλά πιο προσιτό και πιο φτηνό. Τέλος, οι Ιταλοί κατασκευάζουν οι ίδιοι χαρτί, με τις πρώτες επιτυχημένες προσπάθειες να γίνονται στην περιοχή της Γένοβας γύρω στο 1210 και αργότερα στο Φαμπιάνο.
Στο διάστημα των πέντε αιώνων που ακολούθησαν την κατασκευή χαρτιού από τους Αραβες στην Ανατολή, η παραγωγή του χαρτιού αυξήθηκε και συστηματοποιήθηκε στην Ανατολή και στη Δύση. Από τα μέσα του 13ου αιώνα, εισρέουν στο Βυζάντιο και οι δύο γνωστοί τύποι χαρτιού, ο ανατολικός και ο δυτικός, με αποτέλεσμα η πνευματική παραγωγή να έχει πλέον στη διάθεση της μια φθηνή ύλη γραφής.
Μετά το Φαμπριάνο, ιδρύθηκαν και σε άλλες πόλεις της Ιταλίας εργοστάσια χαρτοποιίας. Από εκεί προμηθευόταν χαρτί η Γερμανία μέχρι τις αρχές του 14ου αιώνα, οπότε ίδρυσε δικά της εργοστάσια, εγκαταστημένα συνήθως μέσα σε υδρόμυλους, όπου χρησιμοποιούνταν η κινητήρια δύναμη του νερού για την παρασκευή της χαρτομάζας. Το 14ο αιώνα μεγάλος αριθμός εργοστασίων χαρτοποιίας υπάρχει στην Ευρώπη, ιδιαίτερα στην Ισπανία, Ιταλία, Γαλλία, Γερμανία, Αυστρία, Ολλανδία, Ελβετία. Κατά το 15ο αιώνα η Αγγλία που προμηθευόταν χαρτί από τη Γαλλία και Ιταλία απέκτησε δική της χαρτοβιομηχανία.
Επεξεργασία και κατασκευή
Για την κατασκευή χαρτιού πολτοποιούσαν μέσα σε νερό την πρώτη ύλη (λινό, βαμβάκι, άχυρο, ξύλο) και για τη λείανση, χρησιμοποιούσαν έναν χειροκίνητο μύλο με ξύλινους κόπανους. Προς το τέλος του 13ου αιώνα, στο Φαμπιάνο της Ιταλίας τη δύναμη του νερού για να κινούν μεταλλικά έμβολα για την πολτοποίηση του βρεγμένου υλικού.
Κατόπιν, τοποθετούσαν τον πολτό μέσα σ’ έναν κάδο ενώ οι τεχνίτες κρατούσαν ένα καλούπι (ένα είδος δίσκου με συρμάτινο πλέγμα στη βάση του) το οποίο ρύθμιζε το μέγεθος και τις άκρες του χαρτιού. Βύθιζαν το καλούπι μέσα στον πολτό και το έβγαζαν κατόπιν με την επιφάνεια προς τα επάνω. Ο πολτός που περίσσευε στράγγιζε από το πλέγμα. Κουνούσαν το καλούπι για να στρώσει καλά ο πολτός πάνω στο πλέγμα, ενώ ο τεχνίτης έβγαζε το ξύλινο πλαίσιο και έδινε το καλούπι σ’ έναν άλλο εργάτη που έβαζε το χαρτί με το καλούπι πάνω σε μια στίβα από μάλλινα υφάσματα (κετσέδες). Περίμενε ώσπου το χαρτί να ξεραθεί αρκετά και το έβγαζε κατόπιν από το καλούπι και το τοποθετούσε πάνω στα υφάσματα, βάζοντας από πάνω ένα άλλο φύλλο κετσέ και συνέχιζαν την ίδια δουλειά ώσπου να στιβάξουν περίπου 100 φύλλα χαρτιού, που το κάθε φύλλο έμπαινε ανάμεσα σε δυο φύλλα κετσέ.
Μετέφεραν κατόπιν τη στίβα του υγρού χαρτιού και τα υφάσματα για να τα περάσουν από πιεστήριο. Στέγνωναν το χαρτί, που το κρεμούσαν συνήθως σε λεπτά τρίχινα σχοινιά. Βουτούσαν στο τέλος ένα ένα τα φύλλα χαρτιού σε μια διάλυση ζελατίνας από οπλές, κέρατα και δέρματα ζώων. Στέγνωναν και πάλι το χαρτί και η σκληρή και αδιάβροχη επιφάνεια του γινόταν κατάλληλη για το γράψιμο με φτερό χήνας.
Η επιφάνεια αυτή αν και δεν ήταν καθόλου κατάλληλη για την τυπογραφία κατά τον κινέζικο τρόπο, στον οποίο χρησιμοποιούσαν ξύλινα στοιχεία, εντούτοις ανακάλυψαν ότι αν χρησιμοποιούσαν μεταλλικά στοιχεία και χειροκίνητη πρέσα θα μπορούσαν να τυπώνουν και τις δυο όψεις του χαρτιού. Η εφεύρεση αυτή, που άφησε εποχή, οφείλεται εν μέρει στον Ιωάννη Γουτεμβέργιο (1400–1468), τον Γερμανό που θεωρείται ως εφευρέτης της τυπογραφίας με κινητά στοιχεία. Είναι γεγονός ότι η ανακάλυψη της τυπογραφίας επηρέασε σημαντικά την παραγωγή χαρτιού.
Μέχρι και το 18ο αιώνα οι μέθοδοι παρασκευής χαρτιού παρέμειναν οι ίδιες, οι πρώτες ύλες όμως δεν επαρκούσαν και έτσι οι έρευνες στράφηκαν προς άλλες κατευθύνσεις για την ανακάλυψη νέων υλών για την παρασκευή χαρτιού, αλλά και για τη μηχανική παρασκευή του γιατί μέχρι τότε το χαρτί παρασκευαζόταν με το χέρι και η βραδεία αυτή μέθοδος ήταν οικονομικά ασύμφορη.
Το 1765 ο ιερωμένος Σαίφρερ, συνέστησε τη χρησιμοποίηση του ξύλου για την κατασκευή χαρτοπολτού. Πολλές νέες μέθοδοι παρασκευής χαρτοπολτού αναπτύχθηκαν στη συνέχεια, οι οποίες αντικατέστησαν τις παλιές μεθόδους.
Οι μέθοδοι αυτοί διακρίνονται σε δύο κατηγορίες:
1.Η πρώτη αφορούσε στο διαχωρισμό των ινών και των τεμαχίων ξύλων με τη βοήθεια μηχανικών μέσων.
2.Στη δεύτερη μέθοδο το ξύλο εμβαπτιζόταν μέσα σε χημικά διαλύματα.
Ο ξυλοπολτός, που κατασκευαζόταν με μηχανικά μέσα, περιείχε όλα τα συστατικά του ξύλου και έτσι δεν ήταν κατάλληλος για την παρασκευή χαρτιού λευκού και μεγάλης αντοχής. Αντίθετα, ο χημικός χαρτοπολτός χρησιμοποιήθηκε με ικανοποιητικά αποτελέσματα για την παρασκευή χαρτιού λευκού, μεγάλης διάρκειας και αντοχής σε όλες τις χρήσεις.
Η πρώτη μηχανή παρασκευής χαρτιού επινοήθηκε το 1798 από το Γάλλο Nicholas Louis Robert, με πλέγμα κινούμενο με ιμάντα, το οποίο παραλάμβανε το χαρτοπολτό και σχημάτιζε ένα συνεχές φύλλο υγρού χαρτιού που διερχόταν από ένα ζεύγος κυλίνδρων όπου συμπιεζόταν για την αποστράγγιση του νερού. Η αρχή των σημερινών χαρτοποιητικών μηχανών βασίζεται στη μηχανή του Ρομπέρ (Robert). Μεγάλη ώθηση, όμως, έλαβε η χαρτοποιητική μηχανή από τους Άγγλους μηχανικούς αδελφούς Fourdrinier (Φουρντινιέρ) τo 1807, οι οποίοι παρουσίασαν ένα βελτιωμένο τύπο. Δυο χρόνια αργότερα, ο Άγγλος Ντίκινσον (Dickinson) ανακάλυψε μια χαρτοποιητική κυλινδρική μηχανή, τον πρόδρομο των σημερινών χαρτοποιητικών μηχανών.
4.Η χρήση του χαρτιού ως επιφάνεια γραφής και η ανακάλυψη της τυπογραφίας
Η γέννηση της γραφής
Η γραφή κάνει την εμφάνισή της την 4η χιλιετία π.Χ. στην περιοχή μεταξύ Τίγρη και Ευφράτη στη Μεσοποταμία. Αιτία γέννησης της γραφής ήταν η ανάγκη καταγραφής των οικονομικών ανταλλαγών της εποχής. Αρχικά λειτούργησε ως ένα λογιστικό σύστημα που χρησιμοποιήθηκε στους υπολογισμούς για την καταγραφή ειδών και για εμπορικές ανταλλαγές.
Το 3500 - 3300 π.Χ. έχουμε την εμφάνιση της Σουμερικής γραφής στην Κάτω Μεσοποταμία, η οποία μετατρέπεται στη Σφηνοειδή γραφή, που εξαπλώνεται στην Εγγύς Ανατολή.
Το 3100 π.Χ. εμφανίζεται η Ιερογλυφική γραφή στην Αίγυπτο, ενώ η Κινέζικη γραφή γεννιέται τη 2η χιλιετηρίδα π.Χ.
Τον 10ο π.Χ. αιώνα το Φοινικικό αλφάβητο εξαπλώνεται στις χώρες της Μεσογείου, ενώ το 800 π.Χ. οι Έλληνες εφευρίσκουν το αλφάβητο με φωνήεντα.
 |
| Η στήλη της Ροζέτας (Βρετανικό Μουσείο): Ανακαλύφθηκε το 1799 στο Δέλτα του Νείλου κατά τη διάρκεια της εκστρατείας του Ναπολέοντα στην Αίγυπτο. Πρόκειται για μία στήλη από μαύρο βασάλτη με το κείμενο ενός διατάγματος του 196 π.Χ. γραμμένο στα ιερογλυφικά, στη λαϊκή γραφή της Αιγύπτου και τα ελληνικά. Η χρήση τριών γλωσσών στο ίδιο κείμενο επέτρεψε την αποκρυπτογράφηση της Ιερογλυφικής γραφής. |
Πάπυρος - Περγαμηνή
Εκτός από τον πηλό ή την πέτρα στην Αίγυπτο χρησιμοποιούσαν και ένα άλλο υλικό, εύκαμπτο, λεπτό και πιο εύχρηστο, πάνω στο οποίο χάραζαν τα ιερογλυφικά τους: τον πάπυρο. Τα ινώδη στελέχη του, μετά από ειδική επεξεργασία, γίνονταν ‘φύλλα’. Γύρω στα είκοσι ενωμένα φύλλα δημιουργούσαν ένα κύλινδρο παπύρου πάνω στον όποιο έγραφαν οι γραφείς της εποχής. Οι κύλινδροι αυτοί αποτέλεσαν την πρώτη μορφή βιβλίων.
Κατά τον 2ο αιώνα π.Χ., επειδή η Αίγυπτος αρνιόταν να προμηθεύει στην Πέργαμο, ανταγωνίστριά της, τους απαραίτητους παπύρους, οι γραφείς της Μικράς Ασίας θα καταφύγουν σε ένα άλλο υλικό: την περγαμηνή. Η περγαμηνή ήταν κυρίως δέρμα προβάτου, μοσχαριού ή κατσίκας. Η λέξη ‘περγαμηνή’ είναι ελληνική και σημαίνει ‘δέρμα της Περγάμου’.
 |
| Εργαλεία γραφής της Αρχαίας Αιγύπτου: Αριστερά, η θήκη με τα ξυσμένα καλάμια. Κάτω, η πλάκα πάνω στην οποία ο γραφέας «βερνίκωνε» τον πάπυρο και δύο μελανοδοχεία. Δεξιά, ένας παπυροκόπτης. |
Το χαρτί
Το χαρτί εφευρέθηκε στην Κίνα τον 2ο αιώνα μ.Χ. Οι Κινέζοι προσπάθησαν να το κατασκευάσουν με διάφορα υλικά, πριν χρησιμοποιήσουν τις ίνες λιναριού, που έδωσαν την πιο καλή ποιότητα. Τα στελέχη του λιναριού τα έβαζαν στο νερό για να ξεχωρίσουν οι ίνες, ύστερα τις έπλεναν και τις κοπάνιζαν. Έτσι οι ίνες έδιναν έναν πολτό που, μαζί με νερό και άμυλο, οδηγούσαν στο χαρτί.
Από τους Κινέζους μετά από καιρό θα γνωστοποιηθεί η μέθοδος στους Γιαπωνέζους και στους Μογγόλους τον 8ο αιώνα, που θα τη μεταβιβάσουν στους Πέρσες της Σαμαρκάνδης, οι οποίοι με τη σειρά τους θα τη διδάξουν στους Άραβες εμπόρους. Οι τελευταίοι θα εισάγουν το χαρτί στην Ισπανία και τη Σικελία. Το 13ο αιώνα σημαντικά εργοστάσια χαρτιού ήταν εγκατεστημένα στην Ευρώπη.
Οι αρχές της τυπογραφίας
Η τυπογραφία στην Κίνα ξεκίνησε με την χρήση σφραγίδων από νεφρίτη λίθο (jade), κέρατο ρινόκερου και χαλκό. Στην αρχή (206 π.Χ.) τις χρησιμοποιούσαν για αποτύπωση σε πηλό, μετέπειτα (618 μ.Χ.) τις βύθιζαν σε μελάνη και τύπωναν σε χαρτί.
Το 175 μ.Χ. χρησιμοποιήθηκε μία πρωτόγονη μορφή τυπογραφίας για τη μεταφορά των κλασσικών έργων του Κομφούκιου, που ήταν χαραγμένα πάνω σε πέτρες, σε χαρτί. Το κείμενο εμφανιζόταν σαν άσπρα γράμματα σε μαύρο υπόβαθρο.
Αργότερα εφαρμόστηκε η τεχνική της χάραξης σε ξύλινες πλάκες και αποτύπωση του κειμένου σε χαρτί.
Η εφεύρεση των κινητών στοιχείων έγινε από τον Πι Σίνκ (Pi Sheng) το 1041 μ.Χ.
Τα κινητά στοιχεία εξελίχθηκαν από πήλινα σε ξύλινα και κατόπιν μεταλλικά, η εφεύρεση όμως αυτή δεν γενικεύθηκε στην Κίνα, ίσως εξαιτίας της μεγάλης ποικιλίας του Κινέζικου αλφάβητου.
Είναι άγνωστο αν η εφεύρεση αυτή διαδόθηκε σε άλλες χώρες και αν οι εφευρέτες στην Ευρώπη τη γνώριζαν.
 |
| Αυτή η κινέζικη σφραγίδα σκαλισμένη σε νεφρίτη είναι ο πρόγονος των τυπογραφικών χαρακτήρων. |
Χάραξη σε ξύλινες πλάκες
Στην Κίνα μετά τον 3ο μ.Χ. αιώνα εφαρμόστηκε η τεχνική της αποτύπωσης σε ξύλο: το κείμενο γραφόταν σε χαρτί, το οποίο αποτυπωνόταν σε μια ξύλινη πλάκα. Αρχικά σκάλιζαν τα κενά ανάμεσα στα γράμματα και στη συνέχεια μελάνωναν την ξύλινη πλάκα και τοποθετούσαν ένα φύλλο χαρτιού από πάνω. Τρίβοντας το φύλλο με μία μαλακή βούρτσα έπαιρναν το κείμενο σαν άσπρα γράμματα σε μαύρο υπόβαθρο.
Οι Κινέζοι επίσης γνώριζαν το “πιεστήριο με έλικα” (χειροπιεστήριο) πολύ πριν τον Γουτεμβέργιο. Το χρησιμοποιούσαν για να στιλβώνουν το χαρτί και για να κάνουν στάμπες σε υφάσματα.
 |
| Χάραξη σε ξύλινες πλάκες - Στέγνωμα σινικής μελάνης |
 |
| Το πιο παλαιό δείγμα τυπωμένου βιβλίου, “Diamond Sutra”, Κίνα, 868 |
Πρώτες μηχανικές εκτυπώσεις
Πατέρας της μηχανικής εκτύπωσης θεωρείται ο Γουτεμβέργιος.
Ενώ κινητά τυπογραφικά στοιχεία είχαν ήδη κατασκευαστεί από τον Ολλανδό Λαυρέντιο Κοστέρ, ο Γουτεμβέργιος ήταν εκείνος που συνέλαβε την ιδέα της τυπογραφικής μεθόδου στο σύνολό της.
Οι πρώτες δοκιμαστικές εργασίες του Γουτεμβέργιου πραγματοποιήθηκαν στο Στρασβούργο το 1436 και ήταν λαϊκά, θρησκευτικά βιβλία.
Το 1455 τύπωσε τη “Βίβλο”, το πρώτο βιβλίο μαζικής παραγωγής, που για πολλούς είναι το καλύτερο και αρτιότερο τεχνικά βιβλίο που τυπώθηκε ποτέ.
 |
| Σελίδα από τη Βίβλο του Γουτεμβέργιου που τυπώθηκε το 1455. Η προετοιμασία της έκδοσης άρχισε το 1450 και διήρκεσε πέντε χρόνια. Τυπώθηκε σε δύο τόμους και σε περισσότερα από 200 αντίγραφα. |
Ο Γουτεμβέργιος
Ο Johannes Gensfleish, ο επιλεγόμενος Gutenberg (1397-1468) γεννήθηκε στο Μάιντς της Γερμανίας. Πέθανε πάμφτωχος, δεκατρία χρόνια μετά την κατάσχεση του τυπογραφείου του για χρέη, το 1455.
Περίπου στα 1430 εγκαταστάθηκε στο Στρασβούργο, όπου άρχισε να πειραματίζεται στη μεταλλουργία, και στα 1434 έκανε τα πρώτα του βήματα στην τυπογραφία.
Για το τυπογραφικό του πιεστήριο, ο Γουτεμβέργιος χρησιμοποίησε τη βασική δομή του πιεστηρίου σταφυλιών, προσθέτοντας χαρακτηριστικά από υφαντουργικές μηχανές και από τα χειροκίνητα πιεστήρια που χρησιμοποιούσαν κατασκευαστές χαρτιού και βιβλιοδέτες.
Η εξέλιξη της τυπογραφικής μηχανής
Έως το 1783, το χειροκίνητο πιεστήριο, αναλλοίωτο από την εποχή του Γουτεμβέργιου, δεν μπορούσε να “τραβάει” περισσότερα από 300 φύλλα τη μέρα. Αυτή τη χρονιά ο Γάλλος Διδότος εφοδιάζει τη μηχανή του με ένα “μάρμαρο” από σίδερο και ένα μοχλό χάλκινο. Το μεταλλικό πιεστήριο, το πρώτο του είδους, επιτρέπει να τυπώνονται μεγάλα σχήματα.
Το 1807 η τυπογραφική μηχανή εφοδιάζεται με ένα σύστημα πίεσης, ενώ το 1812 η εκτύπωση πλάκα με πλάκα δίνει τη θέση της σ’ ένα σύστημα πλάκας προς κύλινδρο.
Στα 1819, η μελάνωση του τυπογραφικού κυλίνδρου γίνεται αυτόματη. Βαδίζουμε προς αυτό που θα είναι η μεγαλύτερη κατάκτηση της τυπογραφίας το 19ο αιώνα, την περιστροφική εκτύπωση, που κατορθώνεται από δύο κυλινδρικά στοιχεία. Το πρώτο μοντέρνο πιεστήριο, που κατασκευάζεται στη Φιλαδέλφεια το 1846, τραβάει 95.000 αντίτυπα την ώρα.
Η εξάπλωση της τυπογραφίας στην Ευρώπη
Η τυπογραφία εξελίχθηκε περισσότερο στη Γερμανία. Μέχρι το 1500 υπήρχαν τυπογραφεία σε 200 τουλάχιστον πόλεις και είχαν τυπωθεί 30.000 περίπου συγγράμματα.
Στην Ιταλία η τυπογραφία έφτασε το 1464, όταν δύο από τους συνεργάτες του Γουτεμβέργιου, οι Σβανχάϊμ και Πάνναρτς εγκαταστάθηκαν εκεί.
Στη Γαλλία την τέχνη της τυπογραφίας τη δίδαξαν το 1469 τρεις Γερμανοί τεχνίτες, ο Μ. Φριμπούργκερ, ο Μ. Κραντς και ο Ο. Γκέριγκ, ενώ κατά τον 18ο αιώνα διακρίθηκαν οι Διδότοι. Στην Αγγλία το πρώτο τυπογραφείο άνοιξε στη Οξφόρδη το 1479. Στις Κάτω Χώρες διέπρεψαν στην Αμβέρσα οι Ελζεβίρ (1580-1700).
 |
| Τυπογραφικό εργαστήρι: διακρίνονται αριστερά ο τυπογράφος - στοιχειοθέτης, η κάσα του και δεξιά δύο εργάτες στο πιεστήριο. |
Η τυπογραφία στην Ελλάδα μέχρι το 1821
Το πρώτο ελληνικό βιβλίο ήταν η “Γραμματική” του Κωνσταντίνου Λάσκαρη, που τυπώθηκε το 1476 στο Μιλάνο, με στοιχεία που χάραξε ο Αντώνης Δαμιλάς.
Η πρώτη απόπειρα δημιουργίας τυπογραφείου ελληνικής ιδιοκτησίας έγινε στο Χάνδακα της Κρήτης, το 1486. Το 1509 ο Ζαχαρίας Καλλιέργης συγκρότησε στη Βενετία το πρώτο ελληνικό τυπογραφείο.
Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας η παραγωγή του ελληνικού βιβλίου πραγματοποιείται ουσιαστικά εκτός Ελλαδικού χώρου, στη Βενετία, στη Βιέννη και στο Παρίσι.
 |
| Η πρώτη έκδοση των «Απάντων» του Ομήρου. Έκδοση που επιμελήθηκε ο Δημήτριος Δαμιλάς, Φλωρεντία, 1488. |
Η τυπογραφία στην Ελλάδα μετά το 1821
Μετά την επανάσταση του 1821, μια σειρά από τυπογραφεία δημιουργούνται στην Καλαμάτα, στο Μεσολόγγι, στην Αθήνα και στην Ύδρα, με τη συνδρομή ευρωπαίων φιλελλήνων τυπογράφων.
Η επίσημη τυπογραφία στην Ελλάδα, που ονομάσθηκε “Τυπογραφία της Διοικήσεως”, οργανώθηκε από τις πρώτες κυβερνήσεις του 1821, και ειδικότερα από τον τυπογράφο Παύλο Πατρίκιο, για την έκδοση της “Εφημερίδας της Κυβερνήσεως”, κυβερνητικών αποφάσεων και διδακτικών βιβλίων.
 |
Η πρώτη έκδοση του «Εθνικού Ύμνου»:
Ο Δ. Μεσθενεύς τύπωσε το 1825, στο τυπογραφείο του Μεσολογγίου,
τον «Εθνικό Ύμνο» του Διονυσίου Σολωμού, σε δύο γλώσσες: ελληνικά και ιταλικά.
|
Η τυπογραφία δεν μπόρεσε να εξελιχθεί στην Ελλάδα με ραγδαίους ρυθμούς εξαιτίας της δύσκολης εσωτερικής κατάστασης σ’ όλο τον 19ο αιώνα. Μόνο στις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα και ιδιαίτερα μετά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, η τυπογραφία προόδευσε στην Ελλάδα και έγινε ικανή να παράγει προϊόντα εφάμιλλα των ευρωπαϊκών.
από τις ιστοσελίδες
5.Η ανακύκλωση του χαρτιού
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ ΧΑΡΤΙΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΤΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Στις μεσαιωνικές πόλεις τα προβλήματα συλλογής των απορριμμάτων συνέβαλαν στην εξάπλωση των επιδημιών που εξόντωσαν εκατομμύρια ανθρώπους. Αλλά στα χρόνια εκείνα, ίσως, βρίσκεται και η αρχή του επαγγέλματος του ανακυκλωτή χαρτιού. Οι ρακοσυλλέκτες, οι άνθρωποι μου μάζευαν τα χρησιμοποιημένα πανιά, δηλ. τα ράκη, τροφοδοτούσαν τη βιομηχανία χαρτιού (τότε το χαρτί προερχόταν κυρίως από πανιά) με τις αναγκαίες πρώτες ύλες. Σε διάφορες ευρωπαϊκές πόλεις, όπως κι εδώ στην Ελλάδα (στην Ήπειρο κ.α.) οι ρακοσυλλέκτες φρόντιζαν για την ανακύκλωση των «άχρηστων» πανιών.
Οι τσιγγάνοι, οι γύφτοι, πλανόδιοι σιδεράδες της αποχής, επιδιόρθωναν, μετασκεύαζαν, επαναξιοποιούσαν σιδερένια και άλλα μεταλλικά αντικείμενα, και γι’ αυτό έχαιραν μεγάλης εκτίμησης. Πανηγύρι στηνόταν στο χωριό με την άφιξη του τσιγγάνου. Οι τσιγγάνοι, οι γύφτοι, πλανόδιοι σιδεράδες της αποχής, επιδιόρθωναν, μετασκεύαζαν, επαναξιοποιούσαν σιδερένια και άλλα μεταλλικά αντικείμενα, και γι’ αυτό έχαιραν μεγάλης εκτίμησης. Πανηγύρι στηνόταν στο χωριό με την άφιξη του τσιγγάνου.
Στις αρχές του 20ου αιώνα οι γυρολόγοι μάζευαν ήδη συστηματικά τα χρησιμοποιημένα χαρτιά για ανακύκλωση στην τότε χαρτοβιομηχανία. Η κατανάλωση χαρτιού ήταν, όμως, πολύ μικρή, μερικές χιλιάδες τόνοι το χρόνο. Την εποχή εκείνη, οι εφημερίδες αφού διαβάζονταν δεν κατέληγαν αμέσως για ανακύκλωση, αλλά μετατρέπονταν σε υλικά συσκευασίας για το περιτύλιγμα των προϊόντων στο μπακάλικο, των ψαριών στο ιχθυοπωλείο. Τα χασαπόχαρτα, τα στρατσόχαρτα είναι τα κύρια προϊόντα ανακύκλωσης χαρτιού. Οι χρησιμοποιημένες εφημερίδες έτσι κι αλλιώς ελάχιστες σε αριθμό και σε ελάχιστα αντίτυπα- ήταν το κύριο υλικό συσκευασίας στις αρχές του αιώνα. Οι ψαράδες, αν δεν χρησιμοποιούσαν βούρλα για να «κρεμάσουν» τα ψάρια, θα έφτιαχναν με μια παλιά εφημερίδα ένα χωνί για να βάλουν εκεί μέσα τα ψάρια που αγόραζε ο πελάτης. Οι μπακάληδες θα τύλιγαν τα αυγά με τις παλιές εφημερίδες. Το ίδιο έκαναν και οι μανάβηδες για τα περιορισμένα φρούτα και μαρούλια που πουλούσαν. Οι ανακυκλωτές της εποχής φόρτωναν στην πλάτη τους ή το πολύ πολύ σε ένα κάρο τις παλιές εφημερίδες και τις πουλούσαν ως υλικό συσκευασίας σε μπακάλικα, μανάβικα κι άλλα μαγαζιά. Τα χαρτιά περιτυλίγματος και τα χαρτιά πολυτελείας που είναι ελάχιστα ή ανύπαρκτα την περίοδο αυτή.
Τα περισσότερα χαρτιά εισάγονταν στην Ελλάδα. Από τα χαρτιά που παράγονταν στη χώρα (κυρίως κουτιά τσιγάρων, χοντρά χαρτόνια για πρόκες, στρατσόχαρτα για κρεοπωλεία και ιχθυοπωλεία αργότερα) τα περισσότερα -ποσοστό 60%- προέρχονταν από παλιά, από χρησιμοποιημένα χαρτιά που οι διάφοροι γυρολόγοι και οι «παλιοχαρτάδες» μάζευαν από το δρόμο, από τα τυπογραφεία κι από διάφορα εργοστάσια και εργαστήρια.
Την εποχή εκείνη η Αθήνα είναι μικρή, περιορίζεται γύρω από την Ακρόπολη. Ο Δήμος Βούτσελας ανοίγει μία μικρή αποθήκη στην Πλατεία Ψειρή.
Οι γυρολόγοι, οι «ρακοσυλλέκτες»-μία έννοια παρεξηγημένη- φορτωμένοι τους σάκους στην πλάτη μαζεύουν στην καλύτερη περίπτωση 50-100 κιλά χαρτί. Τα καροτσάκια και τα κάρα είναι σημαντική πολυτέλεια για τους ανακυκλωτές του χαρτιού την εποχή εκείνη. Μηχανήματα ή πρέσες δεν υπάρχουν. Στην καλύτερη περίπτωση μία κάσα μεταφέρεται επιτόπου και χρησιμοποιείται για τη συσκευασία και το δέσιμο των χαρτιών με τσέρκια, όταν η ποσότητά του είναι μεγάλη. Το χαρτί μπαίνει στην κάσα, πατιέται για να συμπιεστεί και στο τέλος τοποθετείται μια πόρτα για να πατηθεί και να συμπιεστεί περισσότερο. Οι μηχανικές πατέντες, οι πρώτες πρέσες, θα εμφανισθούν πολύ αργότερα, μετά τον πόλεμο. Οι περισσότερο γυρολόγοι, όμως, θα κουβαλάνε μέχρι πρόσφατα το χαρτί σε μεγάλα σακιά, τις μπούρδες από δρόμο σε δρόμο μέχρι να το παραδώσουνε για ανακύκλωση.
Σήμερα οι πιο οργανωμένοι από τους ρακοσυλλέκτες, τους γυρολόγους, διαθέτουν κάποιο τρίκυκλο, ή ένα μικρό φορτηγάκι, που συνήθως είναι σε άσχημη κατάσταση, στα πρόθυρα διάλυσης. Νωρίς τα ξημερώματα θα συναντήσει ο αγουροξυπνημένος οδηγός στο Ρέντη και σε άλλες περιοχές, ηλικιωμένους ανθρώπους να τσουλάνε ή να σέρνουν ένα ξύλινοκαρότσι φορτωμένο με χαρτοκιβώτια. Μοναχικές σκιές που αγωνίζονται να παραδώσουν λίγο χαρτί και να πάρουν μερικά κατοστάρικα για να ξεδιψάσουν τα χείλη τους.
Οι πιο οργανωμένες χαρτοβιομηχανίες και οι βιομηχανίες γραφικών τεχνών έχουν αρχίσει να εμφανίζονται στη χώρα μας τις αρχές του αιώνα που διανύομε: το φακελάδικο, το 1918, ο Λαδόπουλος στην Πάτρα, η μεγαλύτερη την εποχή εκείνη χαρτοποιία των Βαλκανίων, η Αίγλη, η Χαρτοποιία Αιγίου, το 1932, ο Σαραντόπουλος στην Αθήνα, η χαρτοποιία του Κεφάλα, η Αθηναϊκή, το 1938. Η βιομηχανία γραφικών τεχνών ΕΛ.ΚΑ. θα μεταφερθεί στην Αθήνα. Η δεκαετία πριν τον πόλεμο είναι σημαντική για την άνθηση της χαρτοβιομηχανίας και των γραφικών τεχνών στην Ελλάδα, όπως και η δεκαετία του ΄60.
Οργανωμένα η ανακύκλωση του χαρτιού στην Ελλάδα ξεκίνησε τη δεκαετία του 1960. Η κατανάλωση του χαρτιού έχει ήδη αυξηθεί κατακόρυφα, το ίδιο και η παραγωγή και οι ανάγκες της βιομηχανίας σε χρησιμοποιημένο χαρτί, σε πρώτες ύλες δηλ. για ανακυκλωμένα χαρτικά. Την εποχή αυτή οι πιο μεγάλοι «παλιοχαρτάδες» (αυτοί δηλαδή που ασχολούνται με το εμπόριο παλαιού χαρτιού) είναι 8-10 άτομα: Ο Δ. Βούτσελας, ο Αράπης, ο Ποντίκης, ο Ζαμίνος, ο Σταυρόπουλος, κ.ά.
Στις αρχές της δεκαετίας του ¨60 κατασκευάζεται το εργοστάσιο της Βιοχαρτικής στον Ασπρόπυργο και η ΠΑΚΟ στην Πελασγία που αξιοποιούν τα παλιά χαρτιά. Λίγα χρόνια αργότερα η Θεσσαλική και η ΜΕΛ Θεσσαλονίκης θα ξεκινήσουν παραγωγή χαρτιού χρησιμοποιώντας ως πρώτη ύλη τα άχυρα από τις καλλιέργειες δημητριακών, κυρίως στο Θεσσαλικό κάμπο.
Σήμερα το Σωματείο Εμπόρων Παλαιού Χαρτιού περιλαμβάνει πάνω από 80 απασχολούμενους οργανωμένα και σε επαγγελματικό επίπεδο στην συλλογή χρησιμοποιημένου χαρτιού για ανακύκλωση. Εκατοντάδες φορτηγά διασχίζουν την Αττική, τη Θεσσαλονίκη κι άλλες πόλεις, αλλά και τους εθνικούς αυτοκινητόδρομους και συγκεντρώνουν ή μεταφέρουν στις βιομηχανίες καθημερινά χρησιμοποιημένο χαρτί για ανακύκλωση.
Η κατανάλωση χαρτιού στην Ελλάδα έχει ξεπεράσει τους 800.000 τόνους το χρόνο, όταν το 1976 δεν ξεπερνούσε τους 400.000 τόνους. Κάθε χρόνο συγκεντρώνονται προς ανακύκλωση 300.000 τόνοι χρησιμοποιημένου χαρτιού (220.000 τόνοι από μεγάλους παραγωγούς, όπως σούπερ μάρκετ, βιομηχανίες, τυπογραφεία, βιβλιοδετεία, επιστροφές εφημερίδων και περιοδικών και άλλοι 80.000 τόνοι από σπίτια, γραφεία, κλπ).
Χιλιάδες άνθρωποι εξασφαλίζουν τα οικονομικά μέσα για την επιβίωσή τους συγκεντρώνοντας το χαρτί από τα υπόγεια των τυπογραφείων ή από υπερσύγχρονα γραφεία, από χώρους σκουπιδιών στο δρόμο ή τις εμπορικές περιοχές και τις αγορές, από σχολεία ή κοινωνικούς φορείς, από ανθρώπους που πιστεύουν ότι θα πλουτίσουν πουλώντας 100 κιλά χαρτί ή από ανθρώπους που μαζεύουν ακόμη και το πιο μικρό χαρτάκι πιστεύοντας ότι έτσι θα συμβάλουν στην προστασία του περιβάλλοντος.
Η ιστορία της ανακύκλωσης όμως δεν θα γραφτεί εύκολα και περισσότερο δεν θα συνοδευτεί από το αναγκαίο φωτογραφικό ή άλλο υλικό, το οποίο χάθηκε μέσα στα χρόνια. Στην προσπάθειά μας να συγκεντρώσουμε πληροφορίες για την ιστορία της ανακύκλωσης στην Ελλάδα, διαπιστώσαμε ότι οι φωτογραφίες των πρωταγωνιστών της ανακύκλωσης δεν υπάρχουν, οι εικόνες της ανακύκλωσης δεν ξέφτισαν μόνο από το χρόνο, χάθηκαν μαζί με τους ανθρώπους, που κουβάλησαν στην πλάτη τους χιλιάδες τόνους χρησιμοποιημένου χαρτιού για τη χαρτοβιομηχανία. Η προσπάθειά μας θα συνεχισθεί πιο συστηματικά και θα παρακαλούσαμε να μας βοηθήσει οποιοσδήποτε έχει παρόμοιο υλικό (έγγραφα, φωτογραφίες, γράμματα) που μπορούν να βοηθήσουν στην καταγραφή της ιστορίας της ανακύκλωσης του χαρτιού, των «χαρτάδων» αλλά ταυτόχρονα και της ίδιας της χαρτοβιομηχανίας στη χώρα μας, που θα επιχειρήσουμε από τις σελίδες αυτής της εφημερίδας. Όχι μόνο για λόγους που σχετίζονται με το παρελθόν αλλά κυρίως για να μιλήσουμε για το μέλλον της ανακύκλωσης του χαρτιού.
Χαρτιά κουζίνας και τουαλέτας, χαρτιά συσκευασίας, χαρτόνια και χαρτοκιβώτια παράγονται σήμερα στη χώρα μας από τη συλλογή χρησιμοποιημένου χαρτιού για ανακύκλωση. Παρόλα αυτά μέχρι σήμερα δεν υπάρχει ολοκληρωμένη πολιτική για προώθηση της ανακύκλωσης στη χώρα μας: νομοθετικές ρυθμίσεις, οικονομικά εργαλεία, ενημέρωση, επενδύσεις. Η ανακύκλωση χαρτιού στη χώρα μας δεν έχει φτάσει, ακόμη, τα υψηλά ποσοστά που έχουν επιτευχθεί τα τελευταία χρόνια σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες.
Η χαρτοποιία δεν μπορεί ακόμη να ικανοποιήσει τις ποσοτικές και ποιοτικές απαιτήσεις μίας σύγχρονης πολιτικής για την προώθηση της ανακύκλωσης και των ανακυκλωμένων προϊόντων. Οι πολίτες στη χώρα μας δεν γνωρίζουν ακόμη τα ανακυκλωμένα προϊόντα που κυκλοφορούν ήδη στην αγορά και πολύ περισσότερο δεν έχει δημιουργηθεί η αναγκαία ζήτηση ανακυκλωμένων προϊόντων που θα οδηγήσει σε ένα νέο ποιοτικό άλμα την υπόθεση της ανακύκλωσης στη χώρα μας.
Η αναγκαία νομοθετική ρύθμιση της ανακύκλωσης (που ελπίζουμε ότι επιτέλους θα υπάρξει μέσα στους επόμενους μήνες), η μεταστροφή δημοσίων, κοινωνικών και αυτοδιοικητικών φορέων προς τα ανακυκλωμένα χαρτικά, η μεγαλύτερη ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών, νέες επενδύσεις στη βιομηχανία και η βελτίωση της υποδομής για την ανακύκλωση μπορούν να έχουν ως αποτέλεσμα μία νέα περίοδο για τη χαρτοποιία και την ανακύκλωση χαρτιού στα τέλη της δεκαετίας του ¨90 και λίγο πριν το τέλος του αιώνα, που χαρακτηρίστηκε από την ραγδαία κατανάλωση χαρτιού αλλά και από την πιο συστηματική σήμερα ανακύκλωση χαρτιού, ιδιαίτερα στις βιομηχανικές χώρες.
Αλλά αν θέλουμε να πετύχει η ανακύκλωση χαρτιού, εκτός από τα πιο πάνω, θα πρέπει όλοι οι φορείς που σχετίζονται με την ανακύκλωση (πολιτεία, βιομηχανία, τοπική αυτοδιοίκηση, χαρτέμποροι, οικολογικές οργανώσεις) να επεξεργαστούν ένα συγκεκριμένο σχέδιο και για την αναβάθμιση της δουλειάς και των μέσω συλλογής χαρτιού από τους γυρολόγους, τους ρακοσυλλέκτες που μαζεύουν το χαρτί από το δρόμο.
Ανάμεσα στα θέματα που πρέπει να αντιμετωπισθούν είναι:
Συνήθως η συλλογή του χρησιμοποιημένου χαρτιού από τους δρόμους ή μέσα από τα σκουπίδια αποτελεί κίνδυνο για την υγεία των ρακοσυλλεκτών. Το χαρτί ανακυκλώνεται με διαδικασίες τέτοιες που ουσιαστικά απαλλάσσεται από το 99,9% των παθογόνων που μπορεί να υπάρχουν στα σκουπίδια. Η υγεία, όμως, των ανθρώπων αυτών απειλείται σοβαρά (Σ.Σ. δεν και τεύχος περιοδικού ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ, τεύχος 17, «Απορρίμματα και Υγεία»). Μία πρόταση είναι να υπάρχει συνεχής ιατρική παρακολούθηση και υποστήριξή τους, εκπαίδευση και ενημέρωσή τους, κυρίως μέσω δικών τους δικτύων αλληλοϋποστήριξης που πρέπει να δημιουργηθούν. Το πιο σημαντικό, όμως, μεσοπρόθεσμα είναι να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις, ώστε το χαρτί να συγκεντρώνεται όχι μέσα από σκουπιδοτενεκέδες, αλλά διαχωρισμένο και σχετικά καθαρό.
Η συνεργασία με τη βιομηχανία και η εκπαίδευση των γυρολόγων στις ποιότητες του χαρτιού μπορεί να συμβάλλει στην εξασφάλιση καλύτερων ποιοτήτων ανακυκλωμένων προϊόντων.
Ένα ποσοστό των ανταποδοτικών τελών, των τελών καθαριότητας των Ο.Τ.Α. που καλύπτουν το κόστος συλλογής απορριμμάτων πρέπει να διατίθεται προς όφελος της συλλογής χαρτιού για ανακύκλωση. Αυτό το μέτρο σε συνδυασμό με οικονομικά εργαλεία, όπως είναι για παράδειγμα η εφαρμογή ενός «τέλους ανακύκλωσης» σε όσα προϊόντα καταλήγουν σήμερα στα άχρηστα, μπορεί να εξασφαλίσει μακροχρόνια το κόστος συλλογής κι αξιοποίησης του χαρτιού (και των άλλων υλικών), που είναι πράγματι υψηλό. Αλλά αυτό που κοστίζει σήμερα εξαιρετικά ακριβά είναι η συλλογή των σκουπιδιών ως άχρηστων: η συλλογή ενός τόνου σκουπιδιών και η μεταφορά τους σε μία χωματερή έχει φθάσει να κοστίζει 20.000-50.000 δρχ. Η ελάττωση των σκουπιδιών που αντιμετωπίζονται σήμερα σαν άχρηστα και η αξιοποίηση του μεγαλύτερου ποσοστού τους δεν θα έχει μόνο περιβαλλοντικά και κοινωνικά οφέλη αλλά και σημαντικά οικονομικά οφέλη, ενώ θα συμβάλει και στη δημιουργία πολύ περισσότερων νέων θέσεων εργασίας.
ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΧΑΡΤΙΟΥ
Οικολογικές επιπτώσεις
Σημαντικά οικοσυστήματα απειλούνται από την κατανάλωση χαρτιού. Πολλοί χρησιμοποιούμε τεράστιες ποσότητες χαρτιού καθημερινά (πχ. ρολό χαρτιού για την κουζίνα, χαρτοπετσέτες και χαρτομάντιλα, χαρτιά για φωτοτυπίες και διαφημίσεις, χαρτιά για περιοδικά και εφημερίδες, χαρτιά για φίλτρα καφέ και τετράδια, χαρτοκιβώτια και χαρτιά περιτυλίγματος). Από την τουαλέτα μέχρι την κουζίνα και από το γραφείο μέχρι το εμπόριο, η κατανάλωση χαρτιού αυξάνεται κατακόρυφα. Είναι άραγε απαραίτητη η κατανάλωση όλης αυτής της ποσότητας χαρτιού;
Σήμερα, το χαρτί που καταναλώνουμε προέρχεται κυρίως από καλλιέργειες δέντρων, από τεχνητά δάση, που η διαχείρισή τους γίνεται με σωστό τρόπο και λαμβάνονται στοιχειώδη μέτρα προστασίας του περιβάλλοντος.
Στη Βρετανία, το κάθε άτομο καταναλώνει 163 κιλά χαρτί κάθε χρόνο. Το 10% αυτής της ποσότητας είναι χαρτί μίας χρήσης, το οποίο, μετά τη χρήση πετάγεται στα σκουπίδια.
Η Βρετανία εισάγει το 90% του χαρτιού της κυρίως από τη Σουηδία, Φινλανδία, Καναδά και τις Η.Π.Α. Καμία από αυτές τις χώρες δεν έχει χαρτί που να προέρχεται πραγματικά από ολοκληρωμένη διαχείριση δασών. Τα προϊόντα τους όμως πωλούνται σε ολόκληρο τον κόσμο. Η Ελλάδα επίσης προμηθεύεται το χαρτί της από αυτές τις χώρες.
Στην πραγματικότητα υπάρχουν δύο κύρια προβλήματα:
η εκχέρσωση των αυθεντικών δασών για να καλλιεργηθούν στη θέση τους τεχνητές καλλιέργειες και
η αντικατάσταση του πραγματικού δάσους από συστάδες που αποτελούνται από ένα μόνο είδος δέντρου
Δύο από τα πιο παρθένα δάση της Ευρώπης βρίσκονται σήμερα σε εξαιρετικό κίνδυνο στη Φινλανδία, επειδή εξαιρέθηκαν από τις περιοχές άγριας φύσης που προστατεύει η νομοθεσία της χώρας αυτής: οι περιοχές Kessi και Hammastunturi συνολικής έκτασης 400.000 στρεμμάτων κινδυνεύουν από εκχερσώσεις. Αυτή η περιοχή θα παράγει χαρτί, λίγο περισσότερο από το χαρτί τουαλέτας που καταναλώνουν οι Βρετανοί.
Το πρόβλημα δεν βρίσκεται βέβαια μόνο στη Φινλανδία. Ο Καναδάς, μία από τις πιο αραιοκατοικημένες και πιο πλούσιες σε δάση χώρες, είναι από τους μεγαλύτερους παραγωγούς χαρτιού. Καλύπτει, για παράδειγμα, το 30% των αναγκών της Βρετανίας. Το μεγαλύτερο ποσοστό των δασών του Καναδά (82%) χαρακτηρίζεται από αργή ανάπτυξη και συνθήκες που μοιάζουν με αυτές της τούντρας. Αυτό το υπο-αρκτικό δάσος είναι ένα μωσαϊκό από διαφορετικές οικολογικές συνθήκες, με πάνω από δώδεκα διακριτικούς τύπους δασών που περιλαμβάνουν λίμνες και υγροτόπους. Υπολογίζεται ότι πάνω από 27.500 είδη, ανάμεσα στα οποία 58 θηλαστικά και σχεδόν 3.000 είδη μυκήτων, ζουν σ’ αυτή την περιοχή.
Το δάσος του Καναδά καλύπτει μία έκταση 3,5 εκατομ. τετραγωνικών χιλιομέτρων, όσο περίπου είναι το δάσος του Αμαζόνιου στη Βραζιλία. Όπως και στον Αμαζόνιο, η εκμετάλλευση του δάσους γίνεται με τόσο γρήγορους ρυθμούς που είναι αδύνατο να την παρακολουθήσει η κοινή γνώμη ή η νομοθεσία. 45 επενδυτικά προγράμματα βρίσκονται σε εξέλιξη, περιλαμβανομένων 31 χαρτοβιομηχανιών. Στην περιοχή Νιουφάουντλαντ δύο εταιρίες ελέγχουν το 65% του παραγωγικού δάσους, στη Μανιτόμπα οι εταιρίες έχουν συμβόλαια για την υλοτόμηση του 77% της κύριας δασικής γης. Στο Οντάριο υπάρχουν συμβόλαια για υλοτόμηση του 70% του παραγωγικού δάσους. Σχεδόν όλα τα παραγωγικά δάση του Καναδά έχουν εκμισθωθεί για υλοτόμηση.
Δάση τα οποία χρειάστηκαν πάνω από 1000 χρόνια για να αναπτυχθούν μπορούν να εξαφανιστούν μέσα σε 12 λεπτά. Η αποδάσωση στην British Columbia του Καναδά είναι η μεγαλύτερη σε ολόκληρο τον Καναδά. Η περιοχή είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός χαρτιού για εφημερίδες. Το χαρτί αυτό προέρχεται από το εύκρατο δάσος της βροχής που είναι από τα πιο σημαντικά κοσμήματα της φύσης. Αν και δεν είναι τόσο πλούσιο, όσο το τροπικό δάσος της βροχής, περιέχει μία τεράστια μάζα ζωής με τα πιο ψηλά και γέρικα δέντρα στον κόσμο. Κάθε χρόνο κόβονται 2.500.000 στρέμματα δάσους, ενώ απομένουν ακόμα 60.000.000 στρέμματα εύκρατου δάσους της βροχής στην περιοχή αυτή. Λιγότερο από το 7% του παρθένου δάσους βρίσκεται υπό καθεστώς προστασίας κι αυτό σε περιοχές με μεγάλο υψόμετρο, όπου η υλοτόμηση δεν είναι εύκολη. Υπολογίζεται ότι τελικά θα διατηρηθεί μόνο μία έκταση 20.000.000 στρεμμάτων ενώ το υπόλοιπο δάσος θα υλοτομηθεί.
Με την ενίσχυση εκατομμυρίων δολαρίων από τις κυβερνητικές επιδοτήσεις οι χαρτοβιομηχανίες μονοπωλούν τις πρώτες ύλες. Η πλήρης εκχέρσωση, ως μέθοδος υλοτόμησης, ακολουθείται για το 90% των δασών του Καναδά. Τα δέντρα αλλά και ολόκληρο το δάσος «ξυρίζονται» και σε πολλές περιοχές συντελείται πλήρης αποδάσωση. Κανένας περιορισμός δεν υπήρχε μέχρι πρόσφατα για τις εκχερσώσεις. Στην Μπόουρον Λέηκ “ξυρίστηκε” μία περιοχή 450 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Η ζημιά στο περιβάλλον φαίνεται έντονα ακόμα και από το διάστημα!!!
Το Υπουργείο Δασών υπολόγιζε το 1990 ότι πάνω από 300.000.000 στρέμματα ήταν ανεπαρκώς αναδασωμένα.
Η κοπή του δάσους δεν δημιουργεί μόνο εικόνα θλίψης, αλλά καταστρέφει τη γονιμότητα του εδάφους και επηρεάζει τους κύκλους του νερού. Το γόνιμο έδαφος εκτίθεται στις ακραίες καιρικές συνθήκες και η διάβρωση είναι σημαντική.
Η απάντηση της χαρτοβιομηχανίας στα προβλήματα αυτά είναι η εντατική καλλιέργεια ειδών, τα οποία αναπτύσσονται πολύ γρήγορα με τη φροντίδα χημικών λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων. Τα δέντρα κόβονται όταν ολοκληρωθεί το μέγιστο της ανάπτυξής τους, συνήθως σε λιγότερο από 80 χρόνια. Αυτό το χρονικό διάστημα είναι σύντομο σε σχέση με το χρόνο που χρειάζεται ένα πραγματικό δάσος για ν’ αναπτυχθεί πλήρως. Η μονοκαλλιέργεια συνέβαλλε στη βιολογική φτώχεια: ενδημικά φυτά αντιμετωπίζονται σαν ζιζάνια, τα ζώα σαν εχθροί. Βαριά μηχανήματα συμπιέζουν και σκληραίνουν το έδαφος. Πηγές, ποτάμια ή ρέματα που πηγάζουν από τα δάση κινδυνεύουν με ρύπανση εξ αιτίας της χρήσης φυτοφαρμάκων και νιτρικών λιπασμάτων.
Σπάνια είδη και ανεξερεύνητες σχέσεις χάνονται για πάντα μαζί με το εξαιρετικό οικοσύστημα. Χωρίς το δάσος δεν μπορούν να επιβιώσουν σπάνια είδη, συχνά σημαντικά και για τον άνθρωπο.
Οι ιθαγενείς γνωρίζουν την αξία των φυτών μέσα στα δάση, ελάχιστα όμως από αυτά έχουν μελετηθεί από τους επιστήμονες. Το έλατο του Ειρηνικού (Pacific yew) είναι γνωστό για την πλούσια κόκκινη ξυλεία του. Ο φλοιός αυτού του δέντρου που αναπτύσσεται με αργούς ρυθμούς περιέχει Taxol, ένα ισχυρό φάρμακο ενάντια στους όγκους. Όμως ένα δέντρο ηλικίας 200 χρόνων έχει κορμό διαμέτρου μόλις 15 εκατοστών. Για τα δέντρα αυτά δεν προβλέπεται μέλλον...
Τα δέντρα που πεθαίνουν στο δάσος πιάνουν άχρηστο χώρο και δυσκολεύουν τις μετακινήσεις των υλοτόμων, αυτή είναι η αντίληψη των εταιριών αλλά και των κρατικών υπηρεσιών.
Από οικολογική άποψη, όμως, τα νεκρά δέντρα είναι σημαντικά για το οικοσύστημα γιατί εξασφαλίζουν την ανακύκλωση θρεπτικών στοιχείων απαραίτητων για την ανάπτυξη των νέων δέντρων. Ταυτόχρονα αποτελούν καταφύγιο για ένα τεράστιο αριθμό ειδών του δάσους. Η παρουσία πεσμένων δέντρων σε ρυάκια και ποτάμια επιβράδυνε την ροή του νερού και δημιουργεί μικρές λίμνες, όπου επιβιώνουν πολλές μορφές ζωής. Στον Καναδά οι λίμνες αυτές εξασφαλίζουν την παρουσία του σολομού και άλλων ειδών.
Οι ΗΠΑ έχασαν το μεγαλύτερο μέρος των δασών ήδη από την εποχή της άφιξης των Ευρωπαίων στην ήπειρο. Μόλις ένα 5% των δασών έχει απομείνει, κυρίως στις βορειοδυτικές ακτές του Ειρηνικού. Το εύκρατο δάσος της βροχής στις περιοχές Oregon, Washington, California, Alaska υποφέρει από υλοτόμηση. Στα 39 εθνικά δάση των περιοχών Oregon, Washington, Idaho, Montana ανοίχτηκαν 124.000 χιλιόμετρα νέων δρόμων για να διευκολυνθεί η υλοτόμηση των δασών. Όταν θα ολοκληρωθεί το δίκτυο των δασικών δρόμων τότε θα έχει 8 φορές το μήκος των αυτοκινητοδρόμων στις ΗΠΑ και θα μπορούσε να κάνει 17 φορές τον γύρο του πλανήτη.
 |
| Έργο - Εγκατάσταση της Lorna Green |
Οι πρακτικές δασοκομίας στις Σκανδιναβικές χώρες είναι καλύτερες από ότι στη βόρεια Αμερική και αυτό γιατί οι οικονομίες τους εξαρτώνται απόλυτα από τα προϊόντα του δάσους. Η αναδάσωση αντιμετωπίζεται πιο σοβαρά. Το πρόβλημα όμως είναι ότι οι ανθρώπινες αναδασώσεις δεν μπορούν να δημιουργήσουν την ποικιλία που υπάρχει στα δάση Taiga της Φινλανδίας, για παράδειγμα. Σε ένα αυθεντικό δάσος, κάτω από τα δέντρα υπάρχει ένα πλούσιο υπόστρωμα από θάμνους, φυτά, μανιτάρια, λειχήνες, βρύα, που αναπτύσσονται με την ενέργεια που προσφέρει το ηλιακό φως που διαπερνάει τα φυλλώματα των δέντρων. Στις τεχνητές φυτείες τα δέντρα είναι τόσο στριμωγμένα, που το ηλιακό φως δεν φτάνει στο έδαφος. Έτσι τίποτα δεν αναπτύσσεται κάτω από τα δέντρα και το έδαφος αφήνεται φτωχό.
Στα δάση της Σουηδίας και της Φινλανδίας τα γερασμένα δέντρα που πεθαίνουν εξασφαλίζουν ευνοϊκές συνθήκες (καταφύγιο, τροφή) για χιλιάδες είδη φυτών και ζώων. Στη Σουηδία πάνω από 880 είδη σκαθαριών εξαρτώνται από τα νεκρά δέντρα. Αυτά τα μικροσκοπικά είδη είναι το κλειδί για την υγεία του δάσους, γιατί δυσκολεύουν για την ανακύκλωση των θρεπτικών στοιχείων και την επιστροφή τους στο δασικό οικοσύστημα. Οι λειχήνες και οι μύκητες επιβιώνουν πάνω από νεκρά δέντρα. Ορισμένα είδη από αυτά βρίσκονται σήμερα σε κίνδυνο. Στη Σουηδία έχουν μειωθεί κατά 90% σε σχέση με το 1940. Πάνω από 425 είδη μακρομηκύτων βρίσκονται σε κίνδυνο σήμερα στη Σουηδία εξαιτίας της δασοκομίας.
Όταν εκχερσώνονται δασικές περιοχές η βιομηχανία είναι από το νόμο υποχρεωμένη να αφήνει άθικτα δέντρα με πληθυσμούς μυκήτων που κινδυνεύουν με εξαφάνιση, αλλά όταν το δάσος γύρω τους εξαφανιστεί υπάρχουν μικρές μόνο πιθανότητες να επιβιώσουν.
Τα πουλιά σε ένα φυσικό δάσος είναι 9 φορές περισσότερα σε σχέση με αυτά που υπάρχουν σε μια τεχνητή καλλιέργεια. Τα νεκρά δέντρα γίνονται φωλιές για τα πουλιά, όπως π.χ. για τον τρυποκάρυδο. Ένα είδος τρυποκάρυδου απειλείται σήμερα με εξαφάνιση τόσο στη Φινλανδία όσο και στη Σουηδία.
Ένα είδος αετού το οποίο εξαρτιέται επίσης από τα νεκρά δέντρα του δάσους απειλείται με εξαφάνιση στη Φινλανδία, όπου επιβιώνουν μόνο 100 ζευγάρια. Η καφετιά αρκούδα, ο λύνξ και άλλα είδη που βρίσκονται σε κίνδυνο πρέπει σήμερα να επιβιώσουν σε περιοχές, όπου τα μηχανήματα, οι εκχερσώσεις και οι άνθρωποι τα ενοχλούν.
 |
| Έργο - Εγκατάσταση της Lorna Green |
Για πολλά χρόνια ο θάνατος του δάσους από την όξινη βροχή συνδέονταν μόνο με την ατμοσφαιρική ρύπανση. Νέες απόψεις ισχυρίζονται ότι ο θάνατος του δάσους είναι πιθανό αποτέλεσμα και πρακτικών κακής διαχείρισής του. Τα δέντρα υποφέρουν από χρόνια εξάντληση της γονιμότητας του εδάφους. Το έδαφος χρειάζεται συνεχώς εμπλουτισμό με θρεπτικά στοιχεία αλλά και πλούσια βλάστηση, για να εμποδίζεται το ξέπλυμα από τη βροχή. Όμως το έδαφος εξαντλείται από τους γρήγορους ρυθμούς καλλιέργειας, υλοτόμησης και δενδροφύτευσης. Η όξινη βροχή βρίσκει έτσι ένα εξαντλημένο αμυντικό σύστημα. Τα δάση της Φινλανδίας έχουν κοπεί κατά μέσον όρο δυόμισι φορές στα τελευταία 80 χρόνια. Τα βαριά μηχανήματα, οι εκχερσώσεις, το όργωμα, αφήνουν το έδαφος εκτεθειμένο στη διάβρωση.
Η ζημιά στο περιβάλλον δεν σταματάει με το κόψιμο των δέντρων. Για να γίνει το χαρτί η βιομηχανία πρέπει να επεξεργαστεί τους κομμένους κορμούς. Συχνά η επεξεργασία αυτή προκαλεί σημαντική ρύπανση και πολλές βιομηχανίες ρίχνουν απόβλητα που περιέχουν ένα σύνολο οργανοχλωριωμένων ενώσεων σε υδατικά οικοσυστήματα. Η διοξίνη, μία από τις πιο επικίνδυνες ουσίες, είναι μέσα σε αυτά τα απόβλητα. Η Σουηδία και η Νορβηγία έχουν αποκλείσει το χλώριο και χρησιμοποιούν διοξείδιο του χλωρίου. Ακόμα και αυτό το χημικό όμως για τη λεύκανση του χαρτιού έχει ευθύνη για ρύπανση με οργανοχλωριωμένες ενώσεις και επίσης καταναλώνει μεγάλες ποσότητες οξυγόνου. Η μόνη περιβαλλοντικά αποδεκτή λύση είναι η χρήση οξυγόνου για τη λεύκανση του χαρτιού ή, το καλύτερο, η χρήση όχι λευκασμένου χαρτιού.
 |
| Έργο - Εγκατάσταση της Lorna Green |
Το τροπικό δάσος που κόβεται δεν ξαναφυτρώνει. Αλλά και τα δάση που αντικαθίστανται από τεχνητές καλλιέργειες χάνουν την βιοποικιλότητά τους. Οι μονοκαλλιέργειες εξαντλούν τα εδάφη, και δεν είναι σίγουρο ότι οι φυτείες αποτελούν ένα σταθερό οικοσύστημα σε μακροχρόνια βάση. Στην πραγματικότητα πολλές μελέτες επισημαίνουν τον κίνδυνο να μην μπορούν να καλυφθούν οι ανάγκες σε ξυλεία αν στηριχθούμε στις μονοκαλλιέργειες.
Η σπατάλη χαρτιού ασκεί υπερβολικές πιέσεις πάνω στα δάση του πλανήτη. Αν μειώσουμε την περιττή κατανάλωση χαρτιού, αν βελτιώσουμε τα προγράμματα ανακύκλωσης χαρτιού, μπορούμε να ελαφρύνουμε τις πιέσεις που ασκούνται πάνω στα δάση. Αυτό θα επιτρέψει και την περιβαλλοντικά σωστή ολοκληρωμένη διαχείριση των δασών. Μπορεί η κοινωνία να αποδέχεται την «άνεση» της σπατάλης χαρτιού, που οδηγεί σε μεγάλης κλίμακας καταστροφή του οικοσυστήματος;
 |
| Έργο - Εγκατάσταση της Lorna Green |
ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΩΣΤΗ ΣΥΛΛΟΓΗ ΧΑΡΤΙΟΥ
Μεγάλη προσοχή χρειάζεται στη διαδικασία συλλογής και διαλογής (απαλλαγή από ξένες ύλες) των αποκομμάτων χαρτιού, γιατί έστω και ένα ελάχιστο ποσοστό ξένης ύλης μπορεί να καταστρέψει μεγάλη μερίδα της παραγωγής. Για παράδειγμα, αν ξεφύγει από τον έλεγχο και χρησιμοποιηθεί ως πρώτη ύλη μικρό ποσοστό πισσωμένου χαρτιού, όλο το χαρτί που θα παραχθεί θα είναι γεμάτο με μαύρα στίγματα, ακατάλληλο για την αγορά και παράλληλα θα δημιουργηθεί πρόβλημα απορρύπανσης της παραγωγικής μηχανής που σημαίνει νεκρός παραγωγικός χρόνος. Σημαντική προϋπόθεση, επίσης, για τη χρήση του αποκόμματος ως πρώτη ύλη, είναι η διαλογή του σε κατηγορίες και η χρήση του ανάλογα με την ποιότητα χαρτιού που παράγεται. Ειδικότερα σήμερα με την ανάπτυξη της τεχνολογίας στην κατεύθυνση της παραγωγής χαρτιού υψηλών προδιαγραφών από απόκομμα, η διαδικασία διαλογής σε κατηγορίες παίζει σημαντικό ρόλο.
 |
| Έργο με χαρτί - Εγκατάσταση του Steven Siegel |
ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΡΟΣΕΧΟΥΜΕ ΓΙΑ ΝΑ ΔΙΕΥΚΟΛΥΝΟΥΜΕ ΤΗΝ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ
Είναι σημαντικό να συμμετέχουμε ενεργά στη διαλογή στην πηγή (σχολείο, γραφείο, κατοικίες, τυπογραφεία, βιομηχανίες, κλπ) των διαφόρων κατηγοριών του χαρτιού, έτσι ώστε να επιτυγχάνεται η καλύτερη δυνατή ποιότητα ανακυκλωμένων χαρτιών. Ανακατεύοντας όλες τις κατηγορίες χαρτιού μαζί, στη βιομηχανία θα παραχθεί το χαρτί που αντιστοιχεί στην κατώτερη ποιότητα χαρτιού.
Πολλές σύγχρονες βιομηχανίες ανακύκλωσης έχουν σήμερα τεχνολογίες αναβάθμισης της ποιότητας του ανακυκλωμένου χαρτιού, αλλά κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει ακόμη στη χώρα μας. Εδώ, διαλογή των διαφορετικών κατηγοριών χαρτιού, πριν φθάσουν στη χαρτοβιομηχανία, κάνουν οι έμποροι παλαιού χάρτου. Στη χαρτοβιομηχανία δύσκολα ή καθόλου γίνεται διαλογή των κατηγοριών χαρτιού. Ένα άλλο, ίσως πιο σημαντικό στοιχείο, το οποίο θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας αν θέλουμε να πετύχει η ανακύκλωση είναι η απαλλαγή των χαρτιών από κάθε ξένη ύλη.
 |
| Έργο με χαρτί - Εγκατάσταση του Steven Siegel |
ΣΤΙΣ ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ Αποφεύγουμε να τοποθετούμε το χαρτί σε μικρές μικρές πλαστικές σακούλες και μάλιστα να τις δένουμε. Είναι δύσκολο και δαπανηρό να καθαρίζουμε κάθε φορά μεγάλες ποσότητες χαρτιού που περιέχονται σε μικρές πλαστικές σακούλες. Το χαρτί μπορεί να δένεται με σπάγκο ή να τοποθετείται σε τσάντα ή σάκο, που επαναχρησιμοποιούμε και δεν ρίχνουμε βέβαια μέσα στον κάδο ανακύκλωσης. Στο χώρο της κατοικίας μπορούμε να διαμορφώσουμε μια ειδική γωνιά, να χρησιμοποιήσουμε ειδικούς σάκους, μία μεταλλική ντουλάπα, ένα ξύλινο κιβώτιο ή πάνινες μεγάλες τσάντες για την προσωρινή αποθήκευσή του.
ΣΤΑ ΣΟΥΠΕΡ ΜΑΡΚΕΤ Αποφεύγουμε να πετάμε προς ανακύκλωση διάφορα πλαστικά υλικά συσκευασίας. Τα χαρτοκιβώτια χρειάζεται να τα ανοίγουμε και να τα τοποθετούμε το ένα πάνω στο άλλο για να μην καταλαμβάνουν μεγάλο χώρο κατά την αποθήκευση ή μεταφορά τους.
ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ Καθαρίζουμε τα σχολικά βιβλία από τυχόν πλαστικοποιημένα ή ντυμένα με πλαστικό εξώφυλλα. Αν είναι «δύσκολο» να καθαρίζουμε ο καθένας τα βιβλία του από τα πλαστικά, ας αναλογισθούμε πόσο πιο δύσκολο είναι και τι κόστος θα έχει κάτι τέτοιο, όταν θα γίνεται από τη βιομηχανία για χιλιάδες βιβλία.
ΣΤΑ ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΑ Δεν πετάμε μέσα στους σάκους για το προς ανακύκλωση χαρτί δοχεία από μελάνια, ξύλα, πλαστικά συσκευασίας, κόλες και άλλα ξένα υλικά.
ΣΤΑ ΓΡΑΦΕΙΑ Δεν τοποθετούμε στα δοχεία για το χαρτί πλαστικά ποτηράκια, καρμπόν, τσιγάρα, πλαστικές σακούλες, άδεια στυλό και ό,τι άλλο άχρηστο υπάρχει. Σε κάθε περίπτωση φροντίζουμε να είναι σχετικά εύκολη δουλειά, και για μας και για τους ανθρώπους που τυχόν συλλέγουν το χαρτί για ανακύκλωση, η παραλαβή και η μεταφορά του. Δεν τοποθετούμε δηλ. το χαρτί σε σημείο με δύσκολη πρόσβαση ...
 |
| Έργο με χαρτί - Εγκατάσταση του Steven Siegel |
ΤΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΟΦΕΛΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΤΟΥ ΧΑΡΤΙΟΥ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΝΟΣ ΤΟΝΟΥ ΧΑΡΤΙΟΥ ΑΠΟ ΠΑΡΘΕΝΕΣ ΠΡΩΤΕΣ ΥΛΕΣ (ΧΑΡΤΟΠΟΛΤΟΣ)
Η ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΝΟΣ ΤΟΝΟΥ ΧΑΡΤΙΟΥ ΑΠΟ ΠΑΛΙΟ, ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΜΕΝΟ ΧΑΡΤΙ:
• ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΕΙ 17 ΔΕΝΤΡΑ
• ΤΟ ΜΙΣΟ (50%) ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΑΙ
• ΤΗΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ ΝΕΡΟΥ
• ΕΧΕΙ ΩΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ 74%ΛΙΓΟΤΕΡΗ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗ ΡΥΠΑΝΣΗ ΚΑΙ 35%
ΛΙΓΟΤΕΡΗ ΡΥΠΑΝΣΗ ΤΟΥ ΑΕΡΑ
• ΜΕΙΩΝΕΙ ΤΑ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΑ ΠΟΥ ΚΑΤΑΛΗΓΟΥΝ ΣΤΙΣ ΧΩΜΑΤΕΡΕΣ
• ΔΗΜΙΟΥΡΓΕΙ 5-ΠΛΑΣΙΕΣ ΘΕΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Από την ιστοσελίδα http://www.ulac.gr/med-cartesio/first.html
ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ ΤΟΥ ΧΑΡΤΙΟΥ
ECO-ΜΕΛ Α.Ε.
Δράκοντος 16, Κολωνός, 10442 Αθήνα
210 5151266-9, 210 5143121, 210 5251266
ΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΣ Β. ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ
Κηφισού Λεωφόρος 113, Αγ. Ιωάννης Ρέντης
210 4908758
ΣΚΟΥΡΛΗΣ Δ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ (Συλλογή χαρτιού, μετάλλων, πλαστικού από Ν.Α. Αττική)
Σπ. Δάβαρη 10, 19400 Κορωπί
697 7334750, 210 6628005
ΓΕΝΙΚΗ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ ΧΑΡΤΟΥ ΚΤΗΜΑΤΙΚΗ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΗ Α.Ε.
Πάτημα, Ασπρόπυργος
210 5595704, 210 5595708
ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ ΕΠΕ
Μάρνη 4, 10433, Αθήνα, Αττικής
210 8832588, 210 8232726
ΚΥΡΙΑΚΟΠΟΥΛΟΣ Β. ΗΛΙΑΣ
Ήρας 10, Ταύρος
210 3458265, 210 3457903
ΙΩΑΝ. ΖΑΜΙΝΟΣ & ΥΙΟΙ ΟΕ
Πειραιώς 169, 11853 Αθήνα
210 3475521, 210 3460798
ΖΑΧΟΣ Θ. ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ
Θερσίτου 45, Ίλιον, Αττικής
210 2635133, 210 2635238
ΠΟΛΙΤΗΣ Ι. ΚΩΝ/ΝΟΣ
Λεωφ. Ελ. Βενιζέλου 31, Καλλιθέα
210 9521446
ΕΜΠΟΡΙΟ ΧΑΡΤΟΥ ΟΙΚΟ ΚΟΝΤΑΚΗ
Δημοσθένους 43, Κολωνός, 10441 Αθήνα
210 5124754
ΗΡΑΚΛΗΣ ΕΠΕ
Ιερά Οδός 286-288, Αιγάλεω, 12242 Αθήνα
210 5316301
MARI REAL ESTATE RECYCLING & CARGO S.A
Πέτρας 6, Αιγάλεω 12241
210 3411190, 210 3411884, 210 3411577
ΠΑΚΟ Α.Ε.
Αγίου Πολυκάρπου 57, 11855 Αθήνα
210 3467006, 210 3416990
6.Καινούργιο χαρτί από παλιές εφημερίδες
Tι σου χρειάζεται:
Νερό, 8 σελίδες εφημερίδας και άλλες εφημερίδες, ένας κουβάς, μία κατσαρόλα μεσαίου μεγέθους, υγρό απορρυπαντικό πιάτων, ένα σουρωτήρι, λαστιχένια γάντια, ένα μπλέντερ, ένα μεγάλο μπολ, ένα κουτάλι για ανακάτεμα, μία τετράγωνη συρμάτινη σήτα, περίπου 20 Χ 20 εκατοστά, ένα βαρύ βιβλίο η άλλο βαρύ αντικείμενο, απορροφητικά, βαμβακερά πανιά
Τι πρέπει να κάνεις:
1.Σκίσε την εφημερίδα σε μακριές λεπτές λουρίδες. Βάλε τις λουρίδες στον κουβά και κάλυψέ τις με νερό. Άφησέ τις να μουσκέψουν όλο το βράδυ.
2.Το επόμενο πρωί, πήξε το νερό που δεν έχει απορροφήσει το χαρτί. Βάλε το χαρτί στην κατσαρόλα. Πρόσθεσε μια κουταλιά υγρό απορρυπαντικό πιάτων. Κάλυψε πάλι το χαρτί με νερό.
3.Βάλε την κατσαρόλα στο μάτι της κουζίνας σε χαμηλή φωτιά για 2 ώρες. Κάθε τόσο έλεγχε για να βεβαιωθείς ότι το χαρτί είναι ακόμα καλυμμένο με νερό. Πρόσθεσε λίγο νερό, αν χρειάζεται.
4.Βάλε το σουρωτήρι στο νεροχύτη και ρίξε μέσα προσεκτικά το χαρτοπολτό από την κατσαρόλα. Το νερό θα ξεφύγει από τις τρύπες και ο χαρτοπολτός θα παραμείνει στο σουρωτήρι.
5.Άφησε να τρέξει κρύο νερό πάνω από το χαρτοπολτό. Ανακάτεψέ τον λίγο, για να στραγγίξει το νερό.
6.Τώρα πρέπει να μεταχειριστείς το μπλέντερ. Μην το χρησιμοποιήσεις, αν δεν πάρεις άδεια. 7.Φόρεσε τα λαστιχένια γάντια. Πάρε μια χούφτα βρεγμένου χαρτιού και βάλε το στο μπλέντερ. Προσθέστε νερό μέχρι να γεμίσει το μπλέντερ κατά τα 3/4. Βάλε σε λειτουργία το μπλέντερ για μερικά δευτερόλεπτα και μετά κλείσε το. Συνέχισε να το κάνεις αυτό για ένα λεπτό περίπου.
8.Ρίξε τον πολτό από το μπλέντερ σε ένα μεγάλο πλαστικό μπολ.
9.Ανάμειξε στο μπλέντερ τον υπόλοιπο πολτό ( μία χούφτα κάθε φορά ). Πάντα να προσθέτεις όπως έκανες και στο στάδιο 6. Βάλε όλον τον πολτό στο μπολ.
10.Πρόσθεσε νερό στο μπολ με τον πολτό μέχρι τη μέση. Χρησιμοποίησε ένα μεγάλο κουτάλι, για να ανακατέψεις το νερό με τον πολτό.
11.Άπλωσε ένα από τα πανιά στο τραπέζι. ( Εάν χρησιμοποιείς τραπέζι πού χαλάει άμα βραχεί, βάλε ένα μουσαμά κάτω από το πανί. )
12.Βάλε τη συρμάτινη σήτα μέσα στο μπολ. Πρέπει να σκεπαστεί με ένα λεπτό επίχρισμα πολτού.
13.Αυτό το στάδιο είναι δύσκολο. Τοποθέτησε γρήγορα τη σήτα επάνω στο πανί, αναποδογυρισμένη, δηλαδή η πλευρά με τον πολτό να είναι από κάτω.
14.Πίεσε τη σήτα δυνατά πάνω στο πανί. Τώρα σήκωσε τη σήτα, αφήνοντας τον πολτό πάνω στο πανί. Βάλε άλλο ένα κομμάτι ύφασμα πάνω από τον πολτό. Πίεσε πάλι δυνατά.
15.Επαναλάμβανε τα στάδια 12 και 13 επάνω στο σάντουιτς από πανί και πολτό. Συνέχισε να το κάνεις μέχρι να τελειώσει ο πολτός. Η τελευταία στρώση να είναι πανί Τώρα έχεις πολλές στρώσεις από πανιά και πολτό. Βάλε ένα βαρύ αντικείμενο στο επάνω μέρος του “σάντουιτς”, για να το κρατήσεις πιεσμένο. ( Εάν θέλεις βάλε ενδιάμεσα ένα πλαστικό φύλλο, για να μη βραχεί το βαρύ αντικείμενο που συμπιέζει το χαρτί σου.) Άφησε το “σάντουϊτς” για 24 ώρες.
16.Βάλε τα κομμάτια του υγρού χαρτιού επάνω σε εφημερίδες, για να στεγνώσουν, αφού πρώτα αφαιρέσεις προσεκτικά το πανί. Τώρα έχεις το δικό σου ανακυκλωμένο χαρτί. Με αυτό μπορείς να φτιάξεις ευχετήριες κάρτες η σημειωματάρια. Και στο πίσω μέρος μπορείς να γράψεις : “Ανακυκλώθηκε από (το όνομα σου), για να σωθεί ένα δέντρο” .
από την ιστοσελίδα http://www.e-rth.gr/g12g9ilion/paper.htm
7.Το χαρτί σε μεταφορικές φράσεις, ποιήματα, τραγούδια, βιβλία, παιχνίδια κ.ά.
Ετυμολογία της λέξης χαρτί: από το αρχαίο χάρτης
Σύνθετα της λέξης χαρτί: χαρταετός, χαρτοκιβώτιο, χαρτοκλέφτης, χαρτοκόπτης, χαρτομάζα, χαρτομάντιλο, χαρτονόμισμα, χαρτοπαίζω, χαρτοπετσέτα, χαρτοπόλεμος, χαρτοπολτός, χαρτοπωλείο, χαρτοσακούλα, χαρτόσημο και κουρελόχαρτο, λαδόχαρτο, μπακαλόχαρτο, παλιόχαρτο, πισσόχαρτο, τραπουλόχαρτο, τσιγαρόχαρτο, χασαπόχαρτο,
Εκφράσεις με τη λέξη χαρτί
Είναι καμένο χαρτί: το άτομο που βρίσκεται σε δύσκολη θέση από την οποία δεν μπορεί να ξεφύγει
Άνοιξε τα χαρτιά σου: αποκάλυψε τις προθέσεις σου
Παίζει το τελευταίο χαρτί: κάνει την τελευταία προσπάθεια
Έχεις το καλό χαρτί: έχεις το μεγάλο αβαντάζ
Πες τα χαρτί και καλαμάρι: πες τα με όλες τις λεπτομέρειες
Βγάλτε μια κόλλα χαρτί: ετοιμαστείτε για διαγώνισμα
Πιάσε μολύβι και χαρτί: και ξεκινάμε να υπολογίσουμε ή να οργανώσουμε κάτι
Ήρθε το χαρτί: δηλαδή το φύλλο κατάταξης στο στρατό
Πρέπει να έχεις τα χαρτιά σου μαζί: δηλαδή ταυτότητα, διαβατήριο κτλ.
Ποιήματα με τη λέξη χαρτί
Γιώργος Σεφέρης, Θερινό Ηλιοστάσι H΄, Ίκαρος 1972
T’ άσπρο χαρτί σκληρός καθρέφτης
επιστρέφει μόνο εκείνο που ήσουν.
T’ άσπρο χαρτί μιλά με τη φωνή σου,
τη δική σου φωνή
όχι εκείνη που σ’ αρέσει·
μουσική σου είναι η ζωή
αυτή που σπατάλησες.
Mπορεί να την ξανακερδίσεις αν το θέλεις
αν καρφωθείς σε τούτο τ’ αδιάφορο πράγμα
που σε ρίχνει πίσω
εκεί που ξεκίνησες.
Tαξίδεψες, είδες πολλά φεγγάρια πολλούς ήλιους
άγγιξες νεκρούς και ζωντανούς
ένιωσες τον πόνο του παλικαριού
και το βογκητό της γυναίκας
την πίκρα του άγουρου παιδιού -
ό,τι ένιωσες σωριάζεται ανυπόστατο
αν δεν εμπιστευτείς τούτο το κενό.
Ίσως να βρεις εκεί ό,τι νόμισες χαμένο·
τη βλάστηση της νιότης, το δίκαιο καταποντισμό της ηλικίας.
Zωή σου είναι ό,τι έδωσες
τούτο το κενό είναι ό,τι έδωσες
το άσπρο χαρτί.
Βιβλία με θέμα τα γράμματα σε χαρτί
«Το κιβώτιο», Άρης Αλεξάνδρου, εκδ. Κέδρος, 1974
«Το πολλαπλό γράμμα» από το βιβλίο του Άρη Μαραγκόπουλου «Αγάπη, κήποι, αχαριστία», εκδ. Κέδρος, 2002
«Το στοιχειωμένο αγροτόσπιτο», το γράμμα στο Στέφανο από το βιβλίο της Ζυράννας Ζατέλη «Περσινή αρραβωνιαστικιά», εκδ. Σιγαρέτα (Oδός Πανός), 1984
«Επιστολές σ’ ένα νέο συγγραφέα» από το βιβλίο του Mario Vargas Llosa «Επιστολές σ’ ένα νέο συγγραφέα», εκδ. Καστανιώτη, 2001, μτφ: Μαργαρίτα Μπονάτσου
«Ραβάσια της Βριζίδ και του Λεάνδρου» από το βιβλίο «Ρήγας Φεραίος: Σχολείον των ντελικάτων εραστών», εκδ. Εστία, 1994
«4 γράμματα από την εξορία» του Γιάννη Ρίτσου στην αδελφή του Λούλα Ρίτσου-Γλέζου
Βιβλία με τη λέξη χαρτί
«Πέτρα, ψαλίδι, χαρτί για τα παιδικά δικαιώματα», Γιώργος Μπότσος, εκδ. Μεταίχμιο
Η Πέτρα έχει την ηλικία της Γης. Έχει καεί πολλές φορές. Κάθε της χαραγματιά μιλάει για ποταμούς από δάκρυα, για θάλασσες από αίμα. Γύρω από την Πέτρα είναι τυλιγμένο το Χαρτί. Είναι γεμάτο ψέματα, λάθη Με μια πρωτότυπη σύλληψη, ο συγγραφέας μεταμορφώνει, στο βιβλίο του Πέτρα, Ψαλίδι, Χαρτί, τα άρθρα της Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού -που στάθηκαν η αφορμή του εγχειρήματος- σε χρωματιστές ιστορίες παιδιών του κόσμου. Ο μικρός Λευτέρης μπουχτισμένος από τα άψυχα παιχνίδια του θα ξεκινήσει για μια ποδηλατάδα στο πάρκο που αυτή τη φορά όμως θα τον βγάλει σ’ ένα άλλο πάρκο, πολυεθνικό, γεμάτο παιδιά και ιστορίες ενός κόσμου που αγνοούσε. Τα παιχνίδια της παρέας εναλλάσσονται και οι ιστορίες ξετυλίγονται. Κάθε παιχνίδι και μια μικρή παιδική μαρτυρία. Κάθε ιστορία αντιστοιχεί και σε κάποιο άρθρο Σύμβασης, που καταστρατηγείται.
Παιχνίδια με τη λέξη χαρτί
«Πέτρα, ψαλίδι, χαρτί»
Το γνωστό παιδικό παιχνίδι μάλλον το γνωρίζουμε όλοι μας: η πέτρα σπάει το ψαλίδι, το ψαλίδι κόβει το χαρτί, το χαρτί τυλίγει την πέτρα. Μοιάζει η τέλεια λύση για όταν δυο παιδιά- ή και δυο μεγάλοι- μαλώνουν για κάτι και δεν έχουν ένα νόμισμα να ρίξουν ποιος να κερδίζει. Όμως είναι στην πραγματικότητα τόσο τυχαίο όσο φαίνεται;
Νεότερες έρευνες καταδεικνύουν πως η λεπτή στρατηγική του παιχνιδιού εμφανίζει τα όρια του ανθρώπινου μυαλού στην ικανότητά του να είναι πλήρως... απρόβλεπτο! Ακόμα και οι πιο ικανοί παίκτες πέφτουν υποσυνείδητα αργά ή γρήγορα στην ακολουθία ενός μοτίβου (pattern). Και είναι ακριβώς εκείνη η στιγμή που ένας έμπειρος παίκτης ή, ακόμα χειρότερα, ένας ηλεκτρονικός υπολογιστής είναι σε θέση να τον νικήσει.
Το παιχνίδι δε φαίνεται τόσο ανούσιο από πλευράς στατιστικής και ψυχολογίας όσο κάποιοι μπορούν να εικάσουν στην αρχή. Διοργανώνονται μέχρι και παγκόσμια τουρνουά για τους καλύτερους παίκτες, όπως και με το πόκερ, όπου παίζονται μεγάλα χρηματικά ποσά ή δοκιμάζονται οι τελευταίοι κώδικες. Θα πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα περήφανοι ως Έλληνες καθότι ένας δικός μας προγραμματιστής, ο Ηλίας Τσιτσίμπης, έχει δημιουργήσει ίσως την καλύτερη τεχνητή νοημοσύνη για την ώρα, το iliatsi, κερδίζοντας τις περισσότερες προκριματικές αναμετρήσεις του 2007.
Ο ιδανικός παίκτης, είτε φυσικός είτε ιδεατός, πρέπει να είναι σε θέση να κατεβάζει εντελώς τυχαίες ριξιές μέχρι να αποκρυπτογραφήσει το μοτίβο του αντιπάλου του και να τον αποτελειώσει. Το παραπάνω όμως είναι σαφώς πιο δύσκολο να γίνει από το να ειπωθεί. Δοκιμάστε τον εαυτό σας και θα δείτε.
Τα patterns αργά ή γρήγορα βγαίνουν στην επιφάνεια και δυστυχώς, καθότι εξωτερικεύονται τα περισσότερα, σιγά-σιγά προσαρμόζετε τη στρατηγική σας σε κάτι προβλέψιμο από την τεχνητή νοημοσύνη (ή τον έμπειρο παίκτη). Αυτό είναι η αρχή του τέλους κι ένα από τα μεγάλα βιολογικά μειονεκτήματα του εγκεφάλου. Στατιστικά συμπεράσματα, τόσο στο πανεπιστήμιο του Τόκιο όσο και στα πρακτικά αποτελέσματα του «πέτρα, ψαλίδι, χαρτί» στην εφαρμογή του Facebook- δείχνουν πως η πέτρα προτιμάται ως ριξιά πιο συχνά τόσο από το χαρτί όσο και το ψαλίδι (35-36% σε σχέση με 30-34% που κυμαίνονται τα άλλα στις δύο αναλύσεις). Θα μπορούσε κάποιος να πει πως ως πρώτη (αλλά και συχνότερη) κατεβασιά αξίζει να ποντάρει την τύχη του στο χαρτί ή αν ο αντίπαλος είναι έμπειρος στο ψαλίδι. Φυσικά μετά τις πρώτες ριξιές ο νικητής θα κριθεί από την παρατηρητικότητά του στην προσπάθεια να βρει το μοτίβο του αντιπάλου.
8.Εικαστικά έργα με χαρτί
