2006-02-01-Ε-Β1-ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ2

Η παρακάτω Εισήγηση - Περίληψη του Διδακτικού Πακέτου Εικαστικά Γ' Γυμνασίου παρουσιάστηκε:

1/3/2006 «Επιμόρφωση Στελεχών της ΔΕ και Εκπαιδευτικών στο ΔΕΠΠΣ, τα ΑΠΣ και το νέο Διδακτικό Υλικό του Γυμνασίου» στο ξενοδοχείο Τιτάνια, Αθήνα, οργάνωση ΠΙ

26/5/2006 «Ταχύρρυθμα Επιμορφωτικά Προγράμματα των Εκπαιδευτικών της ΔΕ στο ΔΕΠΠΣ, τα ΑΠΣ και το νέο Διδακτικό Υλικό του Γυμνασίου» στο 2^ο ΠΕΚ Αθήνας, οργάνωση  2^ο ΠΕΚ Αθήνας

28/6/2006 «Ταχύρρυθμα Επιμορφωτικά Προγράμματα των Εκπαιδευτικών υποχρεωτικής εκπαίδευσης στα νέα Διδακτικά Πακέτα» στο Π Ι,  οργάνωση ΠΙ 

5/9/2008 «Προγράμματα Επιμορφώσεων Νεοδιόριστων Εκπαιδευτικών» στο ΠΕΚ Μυτιλήνης, οργάνωση ΠΕΚ Μυτιλήνης 

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ

Εικαστικά 

Γ΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ
Ιωάννης Αντωνόπουλος, Ζωγράφος, Χαράκτης, Εκπαιδευτικός Β/θμιας Εκπαίδευσης
Μαρία Δουκάκη, Ζωγράφος, Εκπαιδευτικός Β/θμιας Εκπαίδευσης
ΚΡΙΤΕΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΤΕΣ
Αντώνης Βάο, Ζωγράφος, Επίκουρος Καθηγητής Παν/μίου Πατρών
Δημήτρης Σεβαστάκης, Ζωγράφος, Λέκτορας Ε.Μ.Π.
Αριστομένης Κατσούλας, Ζωγράφος, Εκπαιδευτικός Β/θμιας Εκπαίδευσης
ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ
Απόστολος Βασιλακάκης, Ζωγράφος, Εκπαιδευτικός Β/θμιας Εκπαίδευσης
ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ
Γεωργία Ζήση, Φιλόλογος Εκπαιδευτικός Β/θμιας Εκπαίδευσης
             ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΣΥΓΓΡΑΦΗ
Γεώργιος Σιγάλας, Ζωγράφος, Σύμβουλος Παιδαγωγικού Ινστιτούτου
ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΥΠΟΕΡΓΟΥ
Αργυρώ Μάρκου, Ζωγράφος,  Εκπαιδευτικός Β/θμιας Εκπαίδευσης
ΕΞΩΦΥΛΛΟ
Θεόδωρος Πάντος, Ζωγράφος
ΠΡΟΕΚΤΥΠΩΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ
ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΛΙΒΑΝΗ

ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΔΙΔΑΚΤΙΚΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ  

Αθήνα 2006

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

5. Αξιολόγηση
6. Εργασίες
7. Τετράδιο εργασιών

1η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΜΟΡΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

ΘΕΜΑ 1: Το φως και οι φωτοσκιάσεις (8 σελ. - 2 διδακτ. ώρες)

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Αξιολογούμε: α) όλη την τάξη β) κάθε μαθητή χωριστά ως προς: 

1.Τη συμμετοχή στις αναλύσεις εικόνων και έργων για το ρόλο του φωτός και τη σημασία του.

2.Την ικανότητα να συνειδητοποιήσουν το ρόλο του φωτός στην αντίληψή μας για την πραγματικότητα αλλά και στην τέχνη. 

3.Την προσπάθεια να χρησιμοποιήσουν τις φωτοσκιάσεις για να δημιουργήσουν ζωγραφικές ποιότητες σε μη παραστατικά έργα αλλά και στο σχέδιο εκ του φυσικού.

4.Τα αποτελέσματα στις ασκήσεις και τα έργα και κυρίως αν απέδωσαν την πραγματικότητα.

1η ώρα ........................................................................................................................................................

ΕΡΓΑΣΙΑ 1. Ασκώντας κάθε φορά διαφορετική πίεση με τα μολύβια Β και 4Β επάνω στο χαρτί, να ζωγραφίσετε στίγματα και γραμμές με διαφορετικό τόνο, πάχος και μέγεθος.

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Η άσκηση της επαφής του μολυβιού με το χαρτί χωρίς συγκεκριμένο σχεδιαστικό πλάνο φέρνει ενδιαφέροντα αποτελέσματα. Ανάλογα με την πίεση που ασκούμε με το μολύβι επάνω στο χαρτί μπορούμε να δημιουργήσουμε σκουρότερους ή μαλακότερους τόνους, μεγαλύτερα ή μικρότερα,  συγκεκριμένα ή ελεύθερα σχήματα. Οι μαθητές ωθούνται να δοκιμάσουν και να ανακαλύψουν την ποιότητα στην χρήση του μολυβιού για την απόδοση διαφορετικών τόνων και σχημάτων.

ΕΡΓΑΣΙΑ 2. Να σχεδιάσετε ένα παραλληλόγραμμο 4x24 cm και να το χωρίσετε ανά 4 cm δημιουργώντας μια λωρίδα από 6 τετράγωνα δίπλα-δίπλα. Να αφήσετε το πρώτο τετράγωνο αριστερά λευκό και σκιαγραφώντας σταδιακά τα άλλα να καταλήξετε στο μαύρο, δημιουργώντας μια τονική κλίμακα με 6 τόνους. 

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Με διάφορα μολύβια να δημιουργήσουν μια τονική κλίμακα από 6 ως 10 τόνους. 

Η 2η εργασία μπορεί να γίνει με τέμπερες στο σπίτι (άσπρο και μαύρο).

ΣΤΟΧΟΣ: Να αυξηθεί η δεξιοτεχνία και η εμπειρία τους στην χρήση του μολυβιού. 

ΤΕΤΡΑΔΙΟ 1. Ο τρόπος που φωτίζεται ένα πρόσωπο ή ένα αντικείμενο μας δημιουργεί διαφορετική αίσθηση. 

Στις παρακάτω εικόνες να εντοπίσετε α) το είδος του φωτός (φυσικό, τεχνητό), β) την ένταση, γ) την κατεύθυνσή του. Τι αίσθηση σας δημιουργεί κάθε εικόνα; 

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Εικ.1.Σάρτζεντ,  “Οι θυγατέρες του Έντουαρντ”, 1882 (λεπτομέρεια): το φως της ημέρας που μπαίνει στο δωμάτιο από την πόρτα αριστερά, δημιουργεί εντάσεις στο κάπως σκοτεινό δωμάτιο και ζωντάνια στις παιδικές φιγούρες που μοιάζουν σαν να βγήκαν από παραμύθι. 

Εικ.2.Γιόρντανς, “Ο ζωγράφος και η οικογένειά του”, 1621: το τεχνητό φως που έρχεται από αριστερά και δεξιά δημιουργεί ένταση και μεγαλοπρέπεια στο οικογενειακό πορτρέτο. 

Εικ.3.Γκόγια, “Η ομπρέλα”, 1777 (λεπτομέρεια): το διάχυτο φως του ήλιου καλοκαιρινής ημέρας φωτίζει τη σκηνή δίπλα στην θάλασσα. Οι σκιές που δημιουργούνται εξαιτίας της ομπρέλας, η οποία εντείνει ακόμη περισσότερο την παρουσία του δυνατού φωτός, αφήνουν μια γλυκιά, ζεστή και νωχελική αίσθηση. 

ΣΤΟΧΟΣ: Να αντιληφθούν τον εκφραστικό και συναισθηματικό ρόλο που παίζει το φως στα έργα τέχνης. 

ΤΕΤΡΑΔΙΟ 2. Οι φωτοσκιάσεις ζωντανεύουν το σχέδιο και του προσδίδουν χαρακτήρα. 

Να φωτοσκιάσετε τα παρακάτω πορτρέτα με δυο διαφορετικούς τρόπους α) σκληρή αντίθεση φωτός-σκιάς και β) μαλακή τονική διαβάθμιση. 

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Ζητάμε να χρησιμοποιήσουν επάνω στο σχεδιασμένο πορτρέτο την φωτοσκίαση ώστε να τονιστεί α) η σκληρή αντίθεση φωτός-σκιάς δουλεύοντας μόνο με άσπρο-μαύρο, β) η μαλακή τονική διαβάθμιση προσθέτοντας και γκρίζα, με τα περάσματα από τον έναν τόνο στον άλλο να είναι μαλακά. Υπενθυμίζουμε ότι αρχικά πρέπει να αποφασίσουν, ποια θα είναι η κατεύθυνση του φωτός. 

ΤΕΤΡΑΔΙΟ 3. Μια μη παραστατική σύνθεση ζωγραφισμένη με μολύβι αποκτά αισθητικές ποιότητες όταν έχει ποικιλία στους τόνους με αντιθέσεις ή αρμονίες. 

Να χωρίσετε το πρώτο παραλληλόγραμμο με τεμνόμενες καμπύλες γραμμές και να δημιουργήσετε μια σύνθεση με τονικές αρμονίες. Το δεύτερο να το χωρίσετε με τεμνόμενες ευθείες και να δημιουργήσετε μια σύνθεση με τονικές αντιθέσεις. 

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Στο πρώτο παραλληλόγραμμο να χρησιμοποιήσουν στα διπλανά κομμάτια κοντινούς τόνους, ώστε να δένουν αρμονικά, ενώ στο δεύτερο να δουλέψουν με κοντράστ για να δημιουργηθούν αντιθέσεις. 

ΣΤΟΧΟΣ: Με την αναφορά στην αρμονία και την αντίθεση γίνεται εισαγωγή στη σύνθεση, μέσα από ελεύθερες, μη παραστατικές ασκήσεις.

Προτείνεται οι εργασίες 2 και 3 να πραγματοποιηθούν στο σπίτι.

Η 3η εργασία μπορεί να γίνει στο μπλοκ με τέμπερες άσπρο, μαύρο και γκρίζα.

2η ώρα ........................................................................................................................................................

ΕΡΓΑΣΙΑ 3. Αφού σχεδιάσετε ένα παραλληλόγραμμο και το χωρίσετε με τεμνόμενες καμπύλες γραμμές, να χρωματίσετε κάθε κομμάτι, ώστε να δημιουργήσετε μια σύνθεση με τονικές χρωματικές αρμονίες. 

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Αφού σχεδιάσουν ένα παραλληλόγραμμο και το χωρίσουν με τεμνόμενες καμπύλες γραμμές, να δουλέψουν απευθείας με τέμπερες ή μαρκαδόρους. Για να δημιουργηθεί αρμονία θα πρέπει στα διπλανά κομμάτια να τοποθετήσουν χρώματα κοντινά σε τόνο. Μπορούν να χρησιμοποιήσουν μόνο θερμά ή μόνο ψυχρά ή να δουλέψουν με μια χρωματική γκάμα, π.χ. τα κόκκινα. 

ΕΡΓΑΣΙΑ 4. Να σχεδιάσετε μια σπείρα και αφού χωρίσετε τις λωρίδες της με μικρές γραμμές, να χρωματίσετε τα κομμάτια, ώστε να δημιουργήσετε μια σύνθεση με τονικές χρωματικές αντιθέσεις (Εικ.30). 

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Αφού σχεδιάσουν μια σπείρα και την χωρίσουν με μικρές γραμμές, να δουλέψουν με τέμπερες ή μαρκαδόρους. Αντίθεση θα δημιουργηθεί όταν στα διπλανά κομμάτια τοποθετήσουν χρώματα με τονική αντίθεση. 

Προτείνεται οι εργασίες 3 και 4 να πραγματοποιηθούν στο σπίτι.

ΣΤΟΧΟΣ: Να συνδέσουν τους τόνους με τα χρώματα. Επίσης, με την τονική διαβάθμιση εισάγουμε το στοιχείο της πλαστικότητας σε ελεύθερες, μη παραστατικές συνθέσεις, προτού ακολουθήσει η μελέτη εκ του φυσικού.

ΕΡΓΑΣΙΑ 5. Να σχεδιάσετε εκ του φυσικού μια σύνθεση με αντικείμενα και να ολοκληρώσετε φωτοσκιάζοντας.
ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Έχουμε ετοιμάσει μια σύνθεση με δυο-τρία κουτιά τοποθετημένα επάνω σε ένα τραπέζι. Ανάλογα με το επίπεδο γνώσης των μαθητών μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε κύβους και παραλληλεπίπεδα τοποθετημένα δίπλα-δίπλα ή άλλο μπροστά και άλλο πίσω, το ένα να μισοκρύβει το άλλο κ.τ.λ. Ζητάμε α) να τα παρατηρήσουν και να περιγράψουν τη σύνθεση (σχήματα, μεγέθη, αποστάσεις), β) να τα σχεδιάσουν με προσοχή και πιστότητα, συγκρίνοντας σχήματα και μεγέθη, γ) να αποδώσουν τους τόνους των κουτιών, τις σκιές τους και τον χώρο με  δυο-τρεις τόνους.

ΣΤΟΧΟΣ: Οι μαθητές θα έχουν μια πρώτη επαφή με το ελεύθερο σχέδιο, ώστε να αντιληφθούν τη σημασία που έχει το φως και οι σκιές στην απόδοση της πραγματικότητας.

ΘΕΜΑ 2: Ο όγκος μέσα από τον τόνο και το χρώμα (8 σελ. - 2 διδακτ. ώρες)

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Αξιολογούμε: α) όλη την τάξη β) κάθε μαθητή χωριστά ως προς: 

1.Τη συμμετοχή α) στις αναλύσεις έργων ως προς τις τεχνικές αναπαράστασης του όγκου, β) στη σύγκριση έργων Ελλήνων ζωγράφων.

2.Την ικανότητα να αντιληφθούν την τεχνική των φωτοσκιάσεων και την χρήση του χρώματος στην απόδοση των όγκων. 

3.Την προσπάθεια στο σχέδιο εκ του φυσικού.

4.Τα αποτελέσματα στις ασκήσεις και τα έργα, αν δηλαδή απέδωσαν σχεδιαστικά, ζωγραφικά και γλυπτικά την τρίτη διάσταση.

1η ώρα ........................................................................................................................................................

ΕΡΓΑΣΙΑ 1. Να σχεδιάσετε από μνήμης τα τέσσερα γεωμετρικά στερεά και επιλέγοντας την κατεύθυνση του φωτός που πέφτει επάνω τους να αποδώσετε τους όγκους.

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Για να αποδώσουν τους όγκους των γεωμετρικών στερεών πρέπει πρώτα να προσδιορίσουν την θέση της φωτεινής πηγής και να σκιαγραφήσουν τους τόνους ανάλογα.

ΕΡΓΑΣΙΑ 2. Να ζωγραφίσετε εκ του φυσικού γεωμετρικά στερεά σε μια σύνθεση. 

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Τοποθετούμε σε ένα τραπέζι μια σύνθεση με γεωμετρικά στερεά, ανάλογης δυσκολίας με το επίπεδο της τάξης και ζητάμε να τα σχεδιάσουν με σωστές αναλογίες προσέχοντας τις τονικές διαβαθμίσεις με τις οποίες θα αποδοθούν σωστά οι όγκοι τους. 

Οι εργασίες 1 και 2 μπορούν να γίνουν με χρώματα ξυλομπογιές ή παστέλ.

ΣΤΟΧΟΣ: Μαθαίνοντας να αποδίδουν τον όγκο στα τέσσερα γεωμετρικά στερεά θα αποκτήσουν τις βάσεις ώστε να αποδώσουν τον όγκο και άλλων πιο πολύπλοκων αντικειμένων.

ΕΡΓΑΣΙΑ 3. Να σχεδιάσετε εκ του φυσικού μια σύνθεση με αντικείμενα και να τα χρωματίσετε με τρόπο που να προβάλλονται οι όγκοι τους.

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Τοποθετούμε μια σύνθεση με δυο-τρία απλά αντικείμενα (π.χ. ένα βάζο από πηλό, ένα πλαστικό ποτήρι και ένα σπόγγο) και ζητάμε α) να σχεδιάσουν όσο μπορούν πιο πιστά τα σχήματα, τις αναλογίες και τις αποστάσεις ανάμεσα στα αντικείμενα, β) να αποδώσουν ρεαλιστικά τους όγκους τους με μολύβι, ξυλομπογιές ή παστέλ.

ΣΤΟΧΟΣ: Να αποδώσουν ευκρινώς τον όγκο.

ΕΡΓΑΣΙΑ 4. Να αναζητήσετε στο βιβλίο σας έργα με θέμα νεκρές φύσεις και α) να τα αναλύσετε ως προς την απόδοση του όγκου, β) αφού επιλέξετε ένα έργο, να μεταφέρετε στο χαρτί με τη βοήθεια του κάναβου τις βασικές φόρμες του σχεδίου του, γ) να αποδώσετε με δικό σας τρόπο τον χρωματισμό.

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Νεκρές φύσεις υπάρχουν στις σελίδες 10 (Εικ.7), 21 (Εικ.20, 21) και 38 (Εικ.2). Να παρατηρήσουν στα έργα αν η ζωγραφική είναι τονική ή χρωματική, αν υπάρχει γεωμετρική προοπτική, αν τα διαφορετικά επίπεδα προσδιορίζονται πιο ελεύθερα με την εναλλαγή των χρωμάτων κ.τ.λ. Ξεκινώντας από το βασικό σχέδιο μπορούν α) να χρωματίσουν ελεύθερα, β) να χρωματίσουν διαφορετικά κάθε επίπεδο προσπαθώντας να αποδώσουν τους όγκους, γ) να δώσουν έμφαση στην χρωματική αρμονία χρησιμοποιώντας τα συμπληρωματικά χρώματα αλλά μπορούν και να αλλάξουν το αρχικό σχέδιο προβάλλοντας την χειρονομία τους για ένα εκφραστικό προσωπικό στιλ. 

Προτείνεται η 4η εργασία να πραγματοποιηθεί στο σπίτι.

ΣΤΟΧΟΣ: Μέσα από τη μελέτη έργων να κατανοήσουν τα ιδιαίτερα στοιχεία που προσδιορίζουν την τεχνοτροπία τους και να μάθουν να αντλούν ιδέες από αυτά, ώστε να δημιουργήσουν έργα με προσωπικό στιλ.

ΤΕΤΡΑΔΙΟ 1.“Το μάτι και το χέρι είναι ο πατέρας και η μητέρα της καλλιτεχνικής πράξης.” Αρνχάιμ

Να εξετάσετε τα αντικείμενα των φωτογραφιών αναζητώντας τα γεωμετρικά στερεά στα οποία μπορούν να αναλυθούν οι φόρμες τους και αφού τα σχεδιάσετε να τα φωτοσκιάσετε με τρεις τόνους. 

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Να αναζητήσουν τα γεωμετρικά στερεά στα οποία μπορούν να αναλυθούν οι φόρμες  αντικειμένων ή κτιρίων επάνω στις φωτογραφίες. Να σχεδιάσουν τα στερεά που ανακάλυψαν στα κάτω παραλληλόγραμμα ανασυνθέτοντας έτσι το αντίστοιχο αντικείμενο και να φωτοσκιάσουν με τρεις τόνους. 

Προτείνεται η 1η εργασία να πραγματοποιηθεί στο σπίτι.

2η ώρα ........................................................................................................................................................

ΤΕΤΡΑΔΙΟ 2. Να συγκρίνετε τα παρακάτω έργα των Ελλήνων ζωγράφων της Σχολής του Μονάχου και να βρείτε τα στοιχεία που προσδιορίζουν το κοινό ύφος τους.

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Εικ.5.Πανταζής, “Νεκρή φύση με κυδώνι”: νεκρή φύση, σύνθεση με χρωματικές και τονικές αντιθέσεις, μεγάλες πλατιές πινελιές, λεπτές τονικές διαβαθμίσεις στα έντονα χρώματα, αποδίδει ρεαλιστικά τους όγκους. 

Εικ.6.Λύτρας, “Τα κάλαντα”, 1873: ηθογραφικό θέμα, δεμένη και υπολογισμένη σύνθεση (κυριαρχεί η οριζόντια του κάτασπρου τοίχου που επάνω του προβάλλονται οι μορφές, ενώ δεξιά κυριαρχούν τα κάθετα στοιχεία πόρτα, όρθια γυναικεία φιγούρα), υποβάλλει την αίσθηση της ηρεμίας και της ασφάλειας, ενώ μικρές πινελιές πλάθουν επιμελημένα τους όγκους χωρίς πολλές λεπτομέρειες, επικρατούν τα σκούρα καφέ και τα διάφορα άσπρα. 

Εικ.7.Γύζης, “Μετά την καταστροφή των Ψαρών”, 1878: ιστορική αλληγορική σκηνή, ζωγραφική με τονικές εντάσεις, πινελιά που ρέει, ρομαντική έκφραση. “Στις δύσκολες στιγμές που ο θάνατος φτερουγίζει μέσα στους σκούρους ατμοσφαιρικούς τόνους και τα κατασκότεινα απειλητικά νερά, μέσα στις πεσμένες φιγούρες, τις οιμωγές και τις προσευχές, εκφράζεται η υπέροχη πίστη των Ελλήνων.” (Γ.Χ.Παπαϊωάννου). 

Εικ.8.Βολανάκης, “Η πυρπόληση της τουρκικής φρεγάτας από τον Παπανικολή”, 1882.: θαλασσογραφία με ιστορικό περιεχόμενο, πλαστικότητα στις μορφές με έντονη παρουσία του φωτός, τολμηρή σύνθεση (τοποθέτηση του τεράστιου όγκου του πλοίου πολύ κοντά στην οπτική γωνία του θεατή), πινελιά γρήγορη και ευέλικτη που απλώνει το χρώμα χωρίς πολλές προσμίξεις και χωρίς λεπτομέρειες, παρουσιάζει άμεσα και φυσικά τη σκηνή. 

Εικ.9.Λεμπέσης, “Νεκρή φύση”, 1878: νεκρή φύση, προσεγμένο σχέδιο, χρώμα που αποδίδει τους όγκους και μοιράζεται αρμονικά στη σύνθεση. 

Εικ.10.Ιακωβίδης,  “Παιδική συναυλία”, 1900: ηθογραφικό θέμα, έντονη παρουσία του φωτός, πλαστικότητα στις μορφές που αποδίδεται με ελεύθερες πινελιές, ιμπρεσιονιστική ζωγραφική με λυρική διάθεση.

ΣΤΟΧΟΣ: Να συγκρίνουν, να εμβαθύνουν και να ενοποιήσουν έργα με κοινά στοιχεία.

ΤΕΤΡΑΔΙΟ 3. Να συγγράψετε ένα σύντομο άρθρο για κάποιο έργο αυτών των Ελλήνων καλλιτεχνών. 

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Να γράψουν ένα σύντομο άρθρο αναλύοντας ένα από τα έργα ως προς το θέμα, τη σύνθεση, τα χρώματα και την πινελιά, τις αντιθέσεις, τις αρμονίες κ.τ.λ. 

Προτείνεται η 3η εργασία να πραγματοποιηθεί στο σπίτι.

ΕΡΓΑΣΙΑ 5. Να επιλέξετε ένα από τα παρακάτω πορτρέτα και να το ζωγραφίσετε με δυο διαφορετικούς τρόπους (Εικ.28. Βερμέερ, “Το κορίτσι με το κόκκινο καπέλοα’, 1887, Εικ.29.Λοτρέκ, “Η Μέι Μίλτον”, 1895, Εικ.30.Βαν Γκογκ “Αυτοπροσωπογραφία με καπέλο”, 1666). 

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Οι τρόποι που μπορούν να χρησιμοποιήσουν για να ζωγραφίσουν το πορτρέτο είναι: α) με μολύβι και τρεις τόνους, β) με μια χρωματική γκάμα, π.χ. μόνο με θερμά χρώματα, γ) με έντονα περιγράμματα γύρω από τις σχεδιασμένες φόρμες που θα γεμίσουν με διάφορα χρώματα, δ) με μαλακές τονικές χρωματικές διαβαθμίσεις και επικέντρωση στους όγκους, ε) γεμίζοντας τις φόρμες με κουκίδες πυκνές ή αραιές κ.τ.λ. Μπορούν να χρησιμοποιήσουν όποιο υλικό θεωρούν κατάλληλο κάθε φορά. 

ΕΡΓΑΣΙΑ 6. Να δημιουργήσετε έργα με θέμα τα φρούτα, με διάφορες μορφές και τεχνικές. Μπορείτε να φτιάξετε σχέδια με μολύβι, να ζωγραφίσετε με χρώματα, να τραβήξετε φωτογραφίες ή να βρείτε εικόνες από περιοδικά και να φτιάξετε κολάζ, να φτιάξετε ένα φρούτο ή μια σύνθεση από φρούτα γλυπτικά με πηλό, με σύρμα, από χαρτόμαζα, ράβοντας κουρέλια κ.τ.λ.
ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Ζητάμε από κάθε μαθητή να επιλέξει υλικό και τεχνική για να δημιουργήσει ένα έργο με θέμα τα φρούτα.
Καλό είναι να σκεφτούν μόνοι τους και να μας μιλήσουν για τις επιλογές τους πριν ξεκινήσουν, ώστε να βοηθήσουμε σε τυχόν προβλήματα που θα προκύψουν για να μπορέσουν να ολοκληρώσουν τα έργα τους στο σπίτι. Στο επόμενο μάθημα θα τα φέρουν, θα τα τοποθετήσουμε όλα μαζί σε μια μικρή έκθεση και θα τα σχολιάσουμε.
ΣΤΟΧΟΣ: Να δημιουργήσουν σειρά έργων με το ίδιο θέμα με διάφορες μορφές και τεχνικές.
ΕΡΓΑΣΙΑ 7. Να επιλέξετε ένα παιχνίδι σας και να το αποδώσετε με σχέδιο και χρώμα.
ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Να επιλέξουν ένα παιχνίδι τους και να το αποδώσουν στο χαρτί με σχέδιο και χρώμα, όπως νομίζουν καλύτερα.
Προτείνεται η 7η εργασία να πραγματοποιηθεί στο σπίτι.
ΣΤΟΧΟΣ: Να μάθουν να αντλούν ιδέες από ποικίλα ερεθίσματα και να δημιουργούν ελεύθερα.

ΘΕΜΑ 3: Ο χώρος και το βάθος (6 σελ. - 2 διδακτ. ώρες)

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Αξιολογούμε: α) όλη την τάξη β) κάθε μαθητή χωριστά ως προς: 

1.Το ενδιαφέρον  για την αρχιτεκτονική: αν μπορούν να προσδιορίσουν την ιστορική περίοδο, τον τόπο δημιουργίας, καθώς και τα στοιχεία τεχνοτροπίας διαφόρων αρχιτεκτονημάτων.

2.Την ικανότητα να αντιληφθούν τη διαφορά του πραγματικού από το ζωγραφικό χώρο.

3.Την προσπάθεια να δημιουργήσουν έργα με θέμα τον χώρο χρησιμοποιώντας ποικίλες μορφές και τεχνικές. 

4.Τα αποτελέσματα στις ασκήσεις και τα έργα, αν δηλαδή απέδωσαν ευκρινώς τον χώρο και το βάθος σε ζωγραφικά έργα. 

1η ώρα ........................................................................................................................................................

ΕΡΓΑΣΙΑ 1. Να αναζητήσετε αρχιτεκτονικές κατασκευές που επηρεάζουν τον φυσικό χώρο και να αναφερθείτε στην αναγκαιότητά τους.

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Αρχιτεκτονικές κατασκευές που επεμβαίνουν στον φυσικό χώρο: ο δρόμος, το τούνελ, η γέφυρα που ενώνει δυο κομμάτια γης, η αερογέφυρα που βοηθάει στην κυκλοφοριακή αποσυμφόριση των πόλεων, το φράγμα που αλλάζει τη ροή του ποταμού ή δημιουργεί λίμνη, το λιμάνι που αλλάζει την παράκτια γη κ.τ.λ.

ΕΡΓΑΣΙΑ 2. α) Να φτιάξετε το σχέδιο μιας ιδανικής-φανταστικής πόλης σε κάτοψη, β) να ζωγραφίσετε μια όψη μέρους αυτής της πόλης. 

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - α) Να σχεδιάσουν πρώτα με χάρακα μεγάλες ευθείες που θα ορίζουν τους δρόμους και τα οικοδομικά τετράγωνα. Χρησιμοποιώντας και διαβήτη να προχωρήσουν στο σχεδιασμό μιας πλατείας και άλλων ελεύθερων χώρων, έπειτα να σχεδιάσουν με διάφορα γεωμετρικά σχήματα όσα κτίρια θεωρούν απαραίτητα και τέλος να σημειώσουν τις κατοικίες. β) Να ζωγραφίσουν ελεύθερα μια εικόνα από αυτή την πόλη. 

ΣΤΟΧΟΣ: Να εξοικειωθούν με το σχέδιο κάτοψης και να μάθουν να χρησιμοποιούν με ευχέρεια όλα τα απαραίτητα γεωμετρικά όργανα.

ΕΡΓΑΣΙΑ 3. Να δημιουργήσετε μια σειρά σχεδίων με ένα θέμα από τα παρακάτω αρχιτεκτονικά στοιχεία: κιονόκρανο, κολώνα, ακροκέραμο, πόρτα, κάγκελα.

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Τους δίνουμε εικόνες με κιονόκρανα, κολώνες, ακροκέραμα, πόρτες και κάγκελα για να τις μελετήσουν και να φτιάξουν μια σειρά έργων: α) γρήγορα ελεύθερα σκίτσα, β) σχέδιο μόνο με περίγραμμα με γεωμετρικά όργανα, γ) σχέδιο με τόνους, δ) έργο με χρώμα.

ΕΡΓΑΣΙΑ 4. Αφού χωριστείτε σε ομάδες α) να δημιουργήσετε μια σειρά σχεδίων, β) να κατασκευάσετε μια τρισδιάστατη μακέτα με ένα θέμα από τα παρακάτω: εκκλησία, πλατεία, αθλητικές εγκαταστάσεις, εξοχική κατοικία. 

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Κάθε ομάδα να ασχοληθεί με το ένα από τα τέσσερα θέματα. Να μοιράσουν τις εργασίες μεταξύ τους και να οργανώσουν τη δουλειά τους ως εξής: α) να δημιουργήσουν μια σειρά σχεδίων, β) να κατασκευάσουν κτίρια, μάντρες, δέντρα με μακετόχαρτο, χρωματιστά χαρτιά, χαρτόνια, ζελατίνες, οδοντογλυφίδες, σχοινιά, βαμβάκι, σφουγγάρι κ.τ.λ., γ) να κάνουν το σχέδιο επάνω στο μακετόχαρτο και να βάλουν χρώμα όπου χρειάζεται, δ) να τοποθετήσουν και να κολλήσουν τα στοιχεία που κατασκεύασαν. 

Οι μαθητές μπορούν να τελειώσουν την ατομική εργασία τους στο σπίτι και στο επόμενο μάθημα να ολοκληρώσουν όλοι μαζί τις μακέτες.

ΣΤΟΧΟΣ: Να μάθουν να χρησιμοποιούν προσχέδια και να οργανώνουν την πορεία των έργων τους.

ΕΡΓΑΣΙΑ 5. Να σχεδιάσετε προοπτικά το δωμάτιό σας και τα βασικά του έπιπλα.

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Να σχεδιάσουν προοπτικά με ένα σημείο φυγής το δωμάτιό τους όπως το βλέπουν από την είσοδό του, καθώς και τα βασικά έπιπλα που υπάρχουν σε αυτό. Μπορούν να το σκιτσάρουν ελεύθερα ή με χάρακα ή να προσθέσουν χρώμα με ξυλομπογιές. 

Προτείνεται η 5η εργασία να πραγματοποιηθεί στο σπίτι.

ΣΤΟΧΟΣ: Να θυμηθούν την προοπτική.

ΤΕΤΡΑΔΙΟ 1. Να εξετάσετε τις εικόνες με τα αρχιτεκτονικά έργα που προέρχονται από τον ελλαδικό χώρο και να τα καταχωρήσετε σε μια από τις περιόδους που αναφέρονται στο βιβλίο του μαθητή.

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Εικ.1.Το Μπούρτζι στο Ναύπλιο: ενετικό κάστρο 17ου αι. 

Εικ.2.Κατοικία στη Μυτιλήνη: 1896, νεοκλασικό με στοιχεία αυτοκρατορικού ρυθμού. 

Εικ.3.Αρχαίο θέατρο της Δωδώνης: 219 π.Χ. ελληνιστική περίοδος. 

Εικ.4.Το γεφύρι της Άρτας: 1602-1615.

Προτείνεται η 1η εργασία να πραγματοποιηθεί στο σπίτι.

ΣΤΟΧΟΣ: Να προσδιορίσουν την ιστορική περίοδο, τον τόπο δημιουργίας καθώς και τα στοιχεία τεχνοτροπίας ενός χαρακτηριστικού έργου και με βάση αυτό να αναγνωρίζουν παρόμοια έργα.

2η ώρα ........................................................................................................................................................

ΤΕΤΡΑΔΙΟ 2. Παρατηρώντας τα τέσσερα παρακάτω έργα Αφηρημένου Εξπρεσιονισμού και Γεωμετρικής Αφαίρεσης να βρείτε και να σημειώσετε σε ποιο αναφέρεται κάθε ένα από τα κείμενα α), β), γ) και δ).

α) Βλέποντας τα έργα του Στιλ έχει κανείς την εντύπωση ότι βρίσκεται μπροστά σε τοπία με ρήγματα και καταρράκτες.=………. 

β) Τα έργα του Ρόθκο έχουν ένα μονόχρωμο βάθος επάνω στο οποίο αιωρούνται δυο-τρία οριζόντια ορθογώνια με ασαφή περιγράμματα, με αποτέλεσμα μορφές και  χώρος να γίνονται ένα.=………. 

γ) Ο Κλάιν στους μεγάλους πίνακές του με τις μνημειακές μαύρες φόρμες επάνω σε άσπρο φόντο ζωγράφισε το δυναμισμό του αστικού περιβάλλοντος και τις γιγάντιες κατασκευές του Μανχάταν (γέφυρες, εναέριο μετρό, δρόμους).=………. 

δ) Οι πίνακες του Νιούμαν είναι μονόχρωμες επιφάνειες που διαιρούνται από κατακόρυφες γραμμές. Τον απασχολούσε ο ζωγραφικός χώρος που εκτείνεται προς όλες τις κατευθύνσεις χωρίς όρια.=……….

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Εικ.5= γ) Κλάιν, Εικ.6= α) Στιλ, Εικ.7= δ) Νιούμαν, Εικ.8= β) Ρόθκο.

ΣΤΟΧΟΣ: Να αναγνωρίσουν έργα Αφηρημένης Τέχνης μέσα από την ανάλυση.

ΤΕΤΡΑΔΙΟ 3. Σε κάθε μια από τις παρακάτω προτάσεις, οι οποίες αναφέρονται στην απόδοση του χώρου, να ταιριάξετε ένα από τα τοπία των Ελλήνων ζωγράφων και να σημειώσετε δίπλα τον αριθμό της εικόνας. 

α) ζωγραφικός-ονειρικός χώρος=……….β) καθαρά χρωματικά σχήματα σε προοπτική τοποθέτηση=………. γ) καθαρές χρωματικές φόρμες σε κατακόρυφη οργάνωση του χώρου=………. δ) φανταστικός-εξωπραγματικός χώρος=………. ε) διαχωρισμός των επιπέδων με τόνους και χρώματα=………. ζ) ογκοπλαστικός χώρος=………. η) οργάνωση με γεωμετρικές φόρμες=………. θ) ζωγραφικός-χειρονομιακός χώρος=………. ι) πανοραμικός χώρος με ρυθμική τοποθέτηση των σχημάτων=………. 

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Εικ.9.Παρθένης, “Το λιμάνι της  Καλαμάτας”, 1911= β) 

Εικ.10.Μαλέας, “Καμμένη Σαντορίνης”= ε) 

Εικ.11.Παπαλουκάς, “Ταρσανάς στο Άγιο Όρος”, 1935= η)

Εικ.12.Χατζηκυριάκος Γκίκας, “Η γη”,  1966= ι)

Εικ.13.Βένιος,“Φολέγανδρος”, 1979= ζ)

Εικ.14.Βακαλό, “Από τη σειρά των φεγγαριών”= δ)

Εικ.15.Δεκουλάκος, “Μάνη, Πάλιρος - ένα καλοκαίρι”, 1986-91= θ)

Εικ.16.Κοκκινίδης, “Κάθοδος”, 1989= α)

Εικ.17.Τέτσης,“Βάρκες”, 1998= γ)

ΣΤΟΧΟΣ: Να συγκρίνουν έργα Ελλήνων ζωγράφων με κοινό θέμα το τοπίο.

Προτείνεται οι εργασίες 2 και 3 να πραγματοποιηθούν στο σπίτι.

ΕΡΓΑΣΙΑ 6. Να ζωγραφίσετε ένα ελεύθερο θέμα αποδίδοντας ευκρινώς τον χώρο και το βάθος. 

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Χωρίς υπόδειξη για το τι θα ζωγραφίσουν, μπορούμε να τους αναφέρουμε θέματα όπως τοπία, νεκρές φύσεις, εσωτερικούς χώρους κ.τ.λ. 

ΕΡΓΑΣΙΑ 7. Να δημιουργήσετε ομαδικά έργα-κατασκευές που να αφορούν τον χώρο.

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - α) Ένα χαρτόκουτο μπορεί να γίνει δωμάτιο, μέσα στο οποίο να κατασκευάσουν και να τοποθετήσουν διάφορα έπιπλα, από χαρτόνια και άλλα υλικά ή να γίνει ένα τοπίο, δάσος με δέντρα, ένα χωριουδάκι κ.τ.λ. β) Μπορούν ακόμα να μετατρέψουν έναν κατάλληλο χώρο στο σχολείο π.χ. μια εσοχή, ένα περβάζι παραθύρου, επεμβαίνοντας εικαστικά με ζωγραφική ή κατασκευές.

ΕΡΓΑΣΙΑ 8. Με θέμα “πραγματικά αντικείμενα σε φανταστικό χώρο” να φτιάξετε ένα έργο, επιλέγοντας τον τρόπο (ζωγραφική, γλυπτική, κολάζ), τα υλικά και τις τεχνικές.

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Με όλα όσα έχουμε αναφέρει και με τις εργασίες που έχουν προηγηθεί, όσοι θέλουν μπορούν τώρα να σκεφτούν τρόπους και να δημιουργήσουν ένα έργο με θέμα “πραγματικά αντικείμενα σε φανταστικό χώρο”. 

Προτείνεται η 8η εργασία να πραγματοποιηθεί στο σπίτι.

ΣΤΟΧΟΣ: Να μάθουν να ερευνούν διάφορες πηγές, να αντλούν ιδέες από ποικίλα ερεθίσματα, από την φύση, το περιβάλλον και τη μοντέρνα τέχνη και να επιλέγουν τα κατάλληλα υλικά και τις τεχνικές για να δημιουργήσουν έργα με θέμα τον χώρο.

ΘΕΜΑ 4: Κίνηση, ένταση και δυναμική (8 σελ. - 2 διδακτ. ώρες)

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Αξιολογούμε: α) όλη την τάξη β) κάθε μαθητή χωριστά ως προς:

1.Τη συμμετοχή στις αναλύσεις έργων ως προς την απόδοση της κίνησης, της έντασης και της δυναμικής. 

2.Την ικανότητα να συνδέσουν έννοιες από τον φυσικό κόσμο και τη ζωή με την εικαστική γλώσσα. 

3.Την πρωτοβουλία και την προσπάθεια να φέρουν πρωτότυπο υλικό και να δημιουργήσουν πραγματική κίνηση σε έργα.

4.Τα αποτελέσματα στις ασκήσεις και τα έργα, αν δηλαδή δημιούργησαν έργα με προσωπικά στοιχεία και πρωτοτυπία.

5.Την προθυμία και την ικανότητα να αξιολογήσουν έργα τέχνης και έργα συμμαθητών τους. 

1η ώρα ........................................................................................................................................................

ΤΕΤΡΑΔΙΟ 1. Τα μορφικά στοιχεία της ζωγραφικής, σημεία, γραμμές και σχήματα, κατάλληλα τοποθετημένα μπορούν να αποδώσουν τις έννοιες ηρεμία, ένταση και κίνηση.

Να αποδώσετε τις έννοιες ηρεμία, ένταση και κίνηση σε 3 σχέδια μόνο με σημεία, σε 3 σχέδια μόνο με γραμμές και σε 3 σχέδια με σημεία, γραμμές και σχήματα.

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Η εργασία μπορεί να γίνει με μολύβι αλλά και με ξυλομπογιές ώστε να εμπλουτιστεί.

ΣΤΟΧΟΣ: Να χρησιμοποιήσουν τα πρωταρχικά μορφικά στοιχεία με τέτοιο τρόπο, ώστε να δίνουν την ψευδαίσθηση της ηρεμίας, της έντασης ή της κίνησης.

ΤΕΤΡΑΔΙΟ 2. Η προσεκτική παρατήρηση ενός ζωγραφικού έργου μας αποκαλύπτει τα συστατικά του στοιχεία, τα οποία έχει επεξεργαστεί ο δημιουργός για να αποδώσει τις ιδέες του. 

Να παρατηρήσετε τα ζωγραφικά έργα στο ίδιο θέμα του βιβλίου σας και να γράψετε για κάθε ένα αν πρώτιστο χαρακτηριστικό του είναι η κίνηση, η ένταση ή η δυναμική. 

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Εικ.1.Ντεγκά και Εικ.15.Ζερικό= κίνηση στο θέμα. 

Εικ.7.Κλέε= κίνηση εξαιτίας της διασποράς των σημείων. 

Εικ.8.Μάλεβιτς= δυναμική εξαιτίας της πλάγιας τοποθέτησης των σχημάτων. 

Εικ.9.Καντίνσκι= ένταση εξαιτίας της μεγάλης διαγώνιας που τέμνει τα σχήματα και χωρίζει το έργο στα δυο. 

Εικ.11.Καντίνσκι= δυναμική εξαιτίας της αντίθεσης του μεγάλου μαυροκόκκινου κύκλου με τα άλλα λεπτά και μικρά σχήματα. 

Εικ.14.γιαπωνέζικος κύλινδρος και Εικ.16.Ματίς= κίνηση λόγω ρυθμού και θέματος. 

Εικ.17.Ντελονέ και Εικ.22.Πόλοκ= κίνηση λόγω ρυθμού. 

Εικ.19.Ντισάν και Εικ.20.Μπάλλα= κίνηση λόγω ρυθμικής επανάληψης. 

Εικ.21.Νόλντε= ένταση εξαιτίας της παραμόρφωσης και των έντονων χρωμάτων. 

Εικ.23.Βαζαρέλι= κίνηση εξαιτίας της ψευδαίσθησης. 

ΣΤΟΧΟΣ: Να αντιληφθούν ότι η προσεκτική παρατήρηση ενός έργου μας αποκαλύπτει τον τρόπο με τον οποίο ο δημιουργός έχει χρησιμοποιήσει τα μορφικά του στοιχεία, για να αποδώσει τις ιδέες του.

ΤΕΤΡΑΔΙΟ 3. Η κίνηση, η ένταση και η δυναμική είναι στοιχεία που οι καλλιτέχνες χρησιμοποιούν συχνά για να καταλήξουν όμως σε διάφορες αισθητικές λύσεις.

Να περιγράψετε τα γλυπτά και να προσδιορίσετε πού παρουσιάζεται κίνηση, ένταση ή δυναμική. Ποιες είναι οι ομοιότητες και οι διαφορές τους; (Εικ. 1. “Ο Κούρος του Σουνίου”, 600 π.Χ., Εικ.2. Μιχαήλ  Άγγελος, “Ο Δαυίδ”, 1504, Εικ.3. Μπερνίνι ,“Η έκσταση της Αγίας Τερέζας”, 1646.)

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Συγκρίνοντας τα δυο ανδρικά αγάλματα θα λέγαμε ότι οι όγκοι τους είναι κατανεμημένοι με ισορροπία, αποδίδουν και τα δυο τη δύναμη των νεαρών ανδρών που απεικονίζουν, με κυριότερη διαφορά τους την κίνηση που αποδίδεται στον Δαυίδ (κίνηση παρουσιάζουν τα χέρια, τα πόδια, η κλίση του κεφαλιού και η όλη δυναμική κατασκευή λόγω των δυο κύριων αξόνων, του κατακόρυφου και του λοξού που διαπερνά το γλυπτό), σε αντίθεση με τη μακαριότητα και ηρεμία του Κούρου (ελαφριά κίνηση παρουσιάζει η μικρή έκταση του ενός ποδιού μπροστά όπως συμβαίνει σε όλους τους Κούρους). Το σύμπλεγμα του Μπερνίνι, έργο Μπαρόκ, διαφοροποιείται και αναδεικνύει αρετές όπως η πληθωρικότητα, η ένταση, ο δυναμισμός και το πάθος.

ΣΤΟΧΟΣ: Να αντιληφθούν ότι με τη σύνθεση και την οργάνωση των μορφικών στοιχείων οι καλλιτέχνες καταλήγουν σε διαφορετικές αισθητικές λύσεις. 

Προτείνεται οι εργασίες 2 και 3 να πραγματοποιηθούν στο σπίτι.

ΕΡΓΑΣΙΑ 1. Σε έναν χώρο 30x20 cm, να ζωγραφίσετε αφηρημένες ή συγκεκριμένες φόρμες ώστε, χωρίζοντας νοερά τον χώρο σε οριζόντιες ζώνες, στο κάτω μέρος να υπάρχει ηρεμία, πιο επάνω κίνηση και πάνω-πάνω ένταση και δυναμική.

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Μπορούν να ζωγραφίσουν με μολύβι ή μαρκαδόρους, αφηρημένα ή συγκεκριμένα στοιχεία και κάθε ζώνη να έχει το ίδιο θέμα ή όχι. Οι έννοιες ηρεμία, κίνηση, ένταση και δυναμική μπορούν να αποδοθούν ανάλογα με την τοποθέτηση, τους τόνους και τα χρώματα αφηρημένων στοιχείων ή εξαιτίας των θεμάτων. 

ΣΤΟΧΟΣ: Να χρησιμοποιήσουν μορφικά στοιχεία στα έργα τους με τέτοιο τρόπο, ώστε να δίνουν την ψευδαίσθηση της ηρεμίας, της κίνησης, της έντασης και της δυναμικής.

ΕΡΓΑΣΙΑ 2. Να συλλέξετε από περιοδικά εικόνες που μεταδίδουν ηρεμία, κίνηση, ένταση και δυναμική και συναρμολογώντας τις να φτιάξετε ένα κολάζ  που να εκφράζει κάποια από  αυτές τις έννοιες.

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Όλοι οι μαθητές να έχουν φέρει διάφορες εικόνες από περιοδικά. Ζητάμε να χωριστούν σε τέσσερις ομάδες και δίνουμε ένα από τα θέματα ηρεμία, ένταση, κίνηση, δυναμική σε κάθε μία. Κάθε ομάδα α) να διαλέξει τις φωτογραφίες που ταιριάζουν στο θέμα της, β) να ορίσει πώς θα πραγματευθεί το θέμα, παραστατικά ή όχι, με ένα δεύτερο θέμα ως βοηθητικό (π.χ. αυτοκίνητο για την κίνηση) ή όχι, γ) να συνθέσει τις εικόνες, συμπληρώνοντας με χρώματα ή σχέδια, δημιουργώντας έτσι ένα κολάζ.

ΣΤΟΧΟΣ: Να μάθουν  να μεταφέρουν έννοιες από τον φυσικό κόσμο σε εικαστικά έργα. 

Οι μαθητές ενθαρρύνονται και επικοινωνούν μεταξύ τους, όταν τα ομαδικά έργα τους εκτίθενται στην τάξη αλλά και σε κοινόχρηστους χώρους του σχολείου. 

2η ώρα ........................................................................................................................................................

ΕΡΓΑΣΙΑ 3. Να κάνετε κριτική και να αξιολογήσετε τα έργα που αναφέρονται στη διαδρομή της ιστορίας της τέχνης, σημειώνοντας μια φράση για κάθε έργο. Αριθμήστε τα κατά σειρά προτίμησης.

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Για να κάνουν κριτική και να αξιολογήσουν τα έργα που αναφέρονται στη διαδρομή στην ιστορία της τέχνης, τους θέτουμε τις ερωτήσεις: α) σε ποιο έργο αποδίδεται επιτυχημένα η κίνηση, β) η δυναμική δημιουργεί κυρίως το αισθητικό ενδιαφέρον του έργου ή το θέμα του, γ) ποιο είναι το πιο δυναμικό έργο, δ) ποιο είναι το πιο πρωτότυπο, ε) σε ποιο έργο υπάρχει ζωντάνια και εκφραστικότητα κ.τ.λ. 

ΣΤΟΧΟΣ: Να μάθουν να κάνουν κριτική και να αξιολογούν με βάση κάποια δεδομένα.

ΕΡΓΑΣΙΑ 4. Να συνθέσετε ένα θέμα από τα παρακάτω: αγώνας ράλι, τρένα, ποτάμια της γης, δρομείς.

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Η εργασία μπορεί να γίνει ατομικά αλλά και από μικρές ομάδες δυο-τριών μαθητών. Μπορούν να σχεδιάσουν, να χρωματίσουν ή να φτιάξουν κολάζ.

ΣΤΟΧΟΣ: Να μάθουν ότι για να υλοποιήσουν ένα θέμα χρειάζεται να ενεργοποιήσουν τα μορφικά  στοιχεία της εικαστικής γλώσσας. 

ΕΡΓΑΣΙΑ 5. Να κατασκευάσετε ένα κινητικό γλυπτό (mobile) ως εξής: α) παίρνουμε 4 ξυλαράκια των 40 cm που έχουμε τρυπήσει στις άκρες, β) κόβουμε 5 διαφορετικά σχήματα από χρωματιστά χαρτιά και κάνουμε μια τρύπα στο καθένα, γ) κρεμάμε με κλωστή ένα χαρτί σε κάθε άκρη του ενός ξύλου, δ) κρατώντας με ένα ξυλαράκι, ισορροπούμε το ξύλο και σημειώνουμε το σημείο, στο οποίο και ανοίγουμε τρύπα, ε) περνώντας την κλωστή από αυτό το σημείο δένουμε τη μια άκρη του δεύτερου ξύλου, ενώ στην άλλη κρεμάμε ένα χαρτί, ζ) ισορροπούμε τώρα το δεύτερο ξύλο, σημειώνουμε το σημείο και δένουμε το τρίτο ξύλο και ένα χαρτί, η) κάνουμε τα ίδια για να κρεμάσουμε και το τέταρτο ξύλο.

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Τους εξηγούμε πώς γίνεται ένα κινητικό γλυπτό όπως αυτό που παρουσιάζουν οι εικόνες του βιβλίου και τους προτείνουμε θέματα για τα έργα τους: ψάρια, πλανήτες και αστέρια, ζώα, φιγούρες, φλιτζάνια και τσαγιέρες, λουλούδια, γράμματα κ.τ.λ. 

Στην τάξη μπορούν να ετοιμάσουν τα χαρτιά που θα κρέμονται από τα ξυλαράκια και να ολοκληρώσουν την κατασκευή στο σπίτι. Όταν τα φέρουν στο επόμενο μάθημα μπορούμε να τα κρεμάσουμε, αφού έχουμε φροντίσει προηγουμένως να τοποθετήσουμε στηρίγματα στο ταβάνι (οι βίδες σε σχήμα γάμα βιδώνουν αρκετά εύκολα) και να διοργανώσουμε μια μικρή έκθεση. Ζητάμε από τους μαθητές να τα σχολιάσουν και να τα αξιολογήσουν.

ΣΤΟΧΟΣ: Να εξοικειωθούν με υλικά και τεχνικές και να εντάξουν την πραγματική κίνηση σε εικαστικά έργα. Να ικανοποιηθούν βλέποντας τα έργα τους ολοκληρωμένα, να τονωθεί το ομαδικό πνεύμα της τάξης και να μάθουν να κρίνουν και να αξιολογούν τα δικά τους έργα όπως και τα έργα τέχνης.

ΕΡΓΑΣΙΑ 6. Με πηγή έμπνευσης έργα μοντέρνων ζωγράφων να αποδώσετε την ψευδαίσθηση της κίνησης.

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Μπορούμε να τους δείξουμε έργα του Κλέε, του Μιρό, του Καντίνσκι, του Μάλεβιτς κ.τ.λ.

Προτείνεται η 6η εργασία να πραγματοποιηθεί στο σπίτι.

ΣΤΟΧΟΣ: Να χρησιμοποιήσουν τη μοντέρνα τέχνη ως πηγή έμπνευσης.

ΘΕΜΑ 5: Η δομή και η σύνθεση (10 σελ. - 3 διακτ. ώρες)

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Αξιολογούμε: α) όλη την τάξη β) κάθε μαθητή χωριστά ως προς: 

1.Τη συμμετοχή στις αναλύσεις των έργων επάνω στη διερεύνηση της δομής και της σύνθεσής τους.

2.Την ικανότητα να διακρίνουν τα στοιχεία της δομής και της σύνθεσης σε έργα τέχνης. 

3.Την προσπάθεια να χρησιμοποιήσουν τα πρωταρχικά στοιχεία της σύνθεσης για να μεταδώσουν δικές τους ιδέες και συναισθήματα.

4.Τα αποτελέσματα στις ασκήσεις και τα έργα, αν δηλαδή εφάρμοσαν με επιτυχία τις βασικές αρχές της σύνθεσης. 

1η ώρα ........................................................................................................................................................

ΕΡΓΑΣΙΑ 1. Να ζωγραφίσετε μια σύνθεση με σημεία και γραμμές. 

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Να ζωγραφίσουν κατευθείαν με μαρκαδόρους, ξυλομπογιές ή παστέλ μια σύνθεση μόνο με σημεία και γραμμές. Μπορούμε να τους υποδείξουμε κάποιο θέμα, π.χ. ηρεμία, κίνηση, βαρύτητα, χορός, νύχτα, αέρας ή μπορούν να χρησιμοποιήσουν κάποιο δικό τους θέμα.   

ΕΡΓΑΣΙΑ 2. Να ζωγραφίσετε μια σύνθεση με σημεία, γραμμές και σχήματα. 

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Όμοια με την προηγούμενη αλλά να ζωγραφίσουν με σημεία, γραμμές και σχήματα.

ΣΤΟΧΟΣ: Να χρησιμοποιήσουν τα πρωταρχικά στοιχεία της σύνθεσης, ώστε να μεταδώσουν δικές τους ιδέες και συναισθήματα.

ΕΡΓΑΣΙΑ 3. Να σχεδιάσετε ένα τοπίο δομημένο επάνω στους άξονες της διπλανής εικόνας και να χρωματίσετε κάθε φόρμα με πινελιές κοντινών χρωματικών και τονικών αποχρώσεων. 

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Να χρησιμοποιήσουν το σχέδιο του βιβλίου με τους άξονες, για να συνθέσουν επάνω εκεί το τοπίο. Έπειτα, να χρωματίσουν με μικρές πινελιές κοντινών χρωματικών και τονικών αποχρώσεων χωρίς να καλύπτουν τις φόρμες με ένα ενιαίο χρώμα. Μπορούμε να τους δείξουμε έργα του Σεζάν στα οποία φαίνεται με σαφήνια η τεχνική αυτή.

Προτείνεται η 3η εργασία να πραγματοποιηθεί στο σπίτι.

ΣΤΟΧΟΣ: Να αντιληφθούν την ανάγκη για οργάνωση της εικόνας.

2η ώρα ........................................................................................................................................................

ΕΡΓΑΣΙΑ 4. Να ζωγραφίσετε απευθείας με χρώματα μια σύνθεση που να βασίζεται σε μια χρωματική αρμονία.

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Μπορούν να χρησιμοποιήσουν μόνο τα τρία βασικά, ένα ζεύγος συμπληρωματικών, θερμά ή ψυχρά, μια χρωματική γκάμα, χρώματα αλλοιωμένα με το άσπρο ή το μαύρο, ανοιχτά ή σκούρα κ.τ.λ. Επίσης μπορούν να σκεφτούν ένα θέμα που ταιριάζει με τη χρωματική αρμονία που θα επιλέξουν, π.χ. ηλιοβασίλεμα με θερμά ροζ και βιολέ χρώματα, έρημος με κίτρινα, ώχρες, καφέ και γκρίζα.

ΕΡΓΑΣΙΑ 5. Αφού επιλέξετε τρία από τα παρακάτω στοιχεία: σπίτι, δέντρο, ζώο, άνθρωπος, αυτοκίνητο, να τα συνθέσετε με τέτοιες αναλογίες, ώστε το έργο που θα σχεδιάσετε να έχει συμβολική σημασία. 

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Χρησιμοποιώντας λανθασμένα μεγέθη και αναλογίες  και τοποθετώντας τα στοιχεία σε ανορθόδοξη θέση, μπορούμε να δημιουργήσουμε μια συμβολική παράσταση.

ΣΤΟΧΟΣ: Να ξεκινήσουν την εφαρμογή των αρχών της σύνθεσης σε δικά τους έργα. 

ΤΕΤΡΑΔΙΟ 1. Να δημιουργήσετε 6 συνθέσεις με σχήματα και χρώματα, οι οποίες να βασίζονται στις παρακάτω ασύμμετρες ισορροπίες. 

1) Ένα μεγάλο σχήμα τραβάει περισσότερο το βλέμμα του θεατή και είναι πιο βαρύ από ένα μικρό. 

2) Ένα σχήμα είναι πιο βαρύ όταν βρίσκεται στην άκρη της επιφάνειας. 

3) Ένα σύνθετο σχήμα είναι βαρύτερο από ένα απλό. 

4) Τα θερμά χρώματα είναι πιο βαριά από τα ψυχρά. 

5) Τα έντονα χρώματα είναι πιο βαριά από τα απαλά. 

6) Η βαρύτητα ενός χρώματος αυξάνει όταν δίπλα του μπαίνει το συμπληρωματικό του. 

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Προτείνονται ξυλομπογιές. 

ΤΕΤΡΑΔΙΟ 2. Να διερευνήσετε τα παρακάτω έργα του Γιάννη Μόραλη  και να σχεδιάσετε επάνω τους δομικούς άξονές τους (Εικ.1. Μόραλης, “Το κορίτσι που ζωγραφίζει”, 1971, Εικ.2. Μόραλης, “Το κορίτσι που γδύνεται”, 1972). 

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Μπορούμε αρχικά να κάνουμε μια μικρή αναφορά στη ζωγραφική και το διδακτικό έργο του Έλληνα ζωγράφου Γιάννη Μόραλη: (Άρτα, γεν. 1916) Σπούδασε ζωγραφική και χαρακτική στην Α.Σ.Κ.Τ. από την ηλικία των 15 χρόνων μέχρι 20 και συνέχισε στη Ρώμη και το Παρίσι. Από το 1947 έγινε καθηγητής στην Α.Σ.Κ.Τ. Με επηρεασμούς από τα πορτρέτα Φαγιούμ, τα αρχαία ελληνικά μωσαϊκά, τα ψηφιδωτά της Ραβένας, τις αττικές επιτύμβιες στήλες, τα κλασικά αγγεία  τη βυζαντινή ζωγραφική και τη μοντέρνα τέχνη διαμόρφωσε το δικό του στιλ, που διακρίνεται για την κλασική αυστηρότητα, την ακρίβεια στην οργάνωση του χώρου, τη στατική αντίληψη και τη λιτή χρωματική γκάμα, η οποία σε πολλές περιπτώσεις καταλήγει στην Αφαίρεση. 

ΕΡΓΑΣΙΑ 3. Να αναζητήσετε τον τρόπο με τον οποίο ιεραρχούνται τα στοιχεία στις παρακάτω συνθέσεις και να δώσετε τη δική σας ερμηνεία για την επιλογή του καλλιτέχνη (Εικ.3. Ντελακρουά, “Η ελευθερία οδηγεί το λαό”, 1830, Εικ.4. Δομήνικος Θεοτοκόπουλος, “Ο διαμερισμός των ιματίων του Χριστού”, 1579). 

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Εικ.3.Ντελακρουά: α) η μοναδική γυναικεία φιγούρα του πίνακα και μάλιστα με γυμνό το μπούστο της, όρθια, στο κέντρο, καταλαμβάνει μεγάλο τμήμα του πίνακα, β) ο νεαρός δίπλα της ενισχύει την φιγούρα της αλλά παίρνει και από τη δύναμή της, αφού βρίσκεται σε παράλληλο άξονα, γ) η φιγούρα με το καπέλο βρίσκεται στο ίδιο ύψος με το νεαρό και σε παράλληλο άξονα, ο οποίος τέμνεται από την πλάγια τοποθέτηση του όπλου που κρατά και ενισχύεται από την φιγούρα πίσω του με το άσπρο πουκάμισο, δ) οι δυο ξαπλωτές φιγούρες που καταλαμβάνουν όλο το κάτω μέρος, σε οριζόντιο άξονα, ε) τα κόκκινα και τα μπλε σχήματα που βρίσκονται κοντά στην Ελευθερία και την “περιβάλλουν”. 

Εικ.4.Θεοτοκόπουλου: α) κόκκινο-Χριστός, β) κίτρινο αριστερά, γ) άσπρο δεξιά, δ) ανοιχτά χρώματα στην όρθια φιγούρα αριστερά του Χριστού, ε) πράσινο δεξιά, ζ) μπλε αριστερά κ.τ.λ.

Προτείνεται οι εργασίες 2 και 3 να πραγματοποιηθούν στο σπίτι.

3η ώρα ........................................................................................................................................................

ΕΡΓΑΣΙΑ 6. Να διπλώσετε στα τέσσερα ένα μιλιμετρέ χαρτί βρίσκοντας έτσι το κεντρικό του σημείο και να σχεδιάσετε ένα διακοσμητικό θέμα, καθρεφτίζοντας το αριστερό μέρος δεξιά και το επάνω μέρος, κάτω. 

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Να χρησιμοποιήσουν τον έτοιμο κάναβο του χαρτιού, ώστε να γίνει τέλεια συμμετρική η σύνθεσή τους. Μπορούμε να προτείνουμε να σκεφτούν αρχικά πού μπορεί να χρησιμοποιηθεί ένα τέτοιο σχέδιο και έπειτα να το δημιουργήσουν ανάλογα, π.χ. σελιδοδείκτης, εξώφυλλο Cd, διακοσμητικό πλακάκι, ύφασμα.

ΕΡΓΑΣΙΑ 7. Να ζωγραφίσετε μια σύνθεση που να βασίζεται σε μια αντίθεση.

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Να ζωγραφίσουν με μολύβι ή με χρώματα μια σύνθεση που να βασίζεται σε μια αντίθεση: σχημάτων, μεγεθών, ποσοτήτων, φωτός-σκιάς, χρωμάτων, υφών ή στο θέμα.

ΕΡΓΑΣΙΑ 8. Να ζωγραφίσετε μια σύνθεση στην οποία να είναι εμφανής η ιεράρχηση των στοιχείων της.

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Να ζωγραφίσουν με μολύβι ή με χρώματα μια σύνθεση στην οποία να είναι εμφανής η ιεράρχιση των στοιχείων της, ως προς το σχήμα, το μέγεθος, το χρώμα, την θέση ή το θέμα.

ΕΡΓΑΣΙΑ 9. Να σχεδιάσετε ένα αγγείο και αφού το χωρίσετε σε οριζόντιες ζώνες, προσαρμοσμένες στο σχήμα του, να τις διακοσμήσετε με ρυθμικά μοτίβα.

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Μπορούν να χρησιμοποιήσουν μόνο μολύβι ή και χρώματα. Μπορούμε ακόμη να τους δώσουμε έτοιμα σχέδια αγγείων για να τα διακοσμήσουν αλλά θα πρέπει να τους δείξουμε κάποια αγγεία για να δουν πώς λειτουργεί επάνω τους ο διακοσμητικός ρυθμός.

Επειδή οι εργασίες είναι πολλές μπορούν να ολοκληρωθούν στο σπίτι.

ΣΤΟΧΟΣ: Να εργαστούν επάνω σε όλες της αρχές της σύνθεσης, ώστε να τις εμπεδώσουν.

2η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΕΣ ΤΕΧΝΕΣ

ΘΕΜΑ 1: Σχέδιο γραφιστικής (8 σελ. - 2 διδακτ. ώρες)

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Αξιολογούμε: α) όλη την τάξη β) κάθε μαθητή χωριστά ως προς: 

1.Τη συμμετοχή και το ενδιαφέρον για τις εφαρμογές της τέχνης.

2.Την ικανότητα να συνδυάσουν εικόνες και κείμενο προβάλλοντας ένα συγκεκριμένο μήνυμα ή ένα προϊόν.

3.Την προσπάθεια να ακολουθήσουν τη διαδικασία του γραφιστικού σχεδιασμού και να την φέρουν εις πέρας.  

4.Τα αποτελέσματα στις ασκήσεις και τα έργα, αν δηλαδή σχεδίασαν με προσωπικά στοιχεία και πρωτοτυπία, γράμματα, έντυπο και αφίσα. 

1η ώρα ........................................................................................................................................................

ΕΡΓΑΣΙΑ 1. Να σχεδιάσετε την ονομασία του σχολείου σας με γράμματα δικής σας επιλογής.

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Μπορούν να σχεδιάσουν τα γράμματα πρώτα ελεύθερα με το χέρι και έπειτα με γεωμετρικά όργανα επάνω σε μιλιμετρέ χαρτί, το οποίο διευκολύνει να διατηρηθούν τα μεγέθη, οι κλίσεις και οι αποστάσεις. Να μεταφέρουν με ριζόχαρτο τις λέξεις στο μπλοκ σχεδίου και να  τις χρωματίσουν αυτές καθώς και το φόντο.

ΕΡΓΑΣΙΑ 2. Να επιλέξετε ένα γράμμα της αλφαβήτου και να το σχεδιάσετε αποδίδοντας ένα από τα στοιχεία της φύσης: νερό, φωτιά, αέρας, γη. 

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Τα τέσσερα στοιχεία της φύσης νερό, φωτιά, αέρας, γη μπορούν να γίνουν αφορμή, ώστε όλοι οι μαθητές μαζί να δημιουργήσουν ένα πρωτότυπο αλφάβητο βασισμένο σε αυτά. Όταν ολοκληρωθεί, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να γραφτούν λέξεις που ενδιαφέρουν τους μαθητές, επάνω σε ταμπέλες, με τις οποίες να διακοσμήσουν την τάξη.   

ΕΡΓΑΣΙΑ 3. Να επιλέξετε και να σχεδιάσετε μια λέξη με σχήματα και χρώματα που να ταιριάζουν στο νόημά της.                    

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Τους εξηγούμε ότι α) αν το νόημα της λέξης είναι τρυφερό και γλυκό, ταιριάζουν τα καμπυλωτά σχήματα και τα αρμονικά χρώματα, β) αν είναι αυστηρό και σοβαρό, ταιριάζουν ορθογώνια, σαφή σχήματα και λιτό χρώμα, γ) αν είναι παιχνιδιάρικο, θα ταίριαζε μια ποικιλία και χιουμοριστική διάθεση σε σχήματα και χρώματα, δ) αν είναι σκληρό ταιριάζουν τα αιχμηρά σχήματα και η χρωματική αντίθεση. 

ΣΤΟΧΟΣ: Να αντιληφθούν την αισθητική αξία των γραμμάτων και ότι κάθε στιλ αντιπροσωπεύει διαφορετικές ιδέες ή έννοιες.

ΕΡΓΑΣΙΑ 4. Τηρώντας τα τέσσερα στάδια στη διαδικασία σχεδιασμού μιας ιδέας, να σχεδιάσετε ένα προϊόν που να βασίζεται σε μια από τις έννοιες αγάπη, υγεία, άθληση, οικονομία.

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Για να ξεκινήσει η εργασία οι μαθητές πρέπει πρώτα να επιλέξουν μια από τις έννοιες και έπειτα, να σκεφτούν με τι είδους προϊόν μπορεί να σχετιστεί. Π.χ. αγάπη = συσκευασία σοκολάτας, ευχετήρια κάρτα, υγεία = σύμβολο για κλινικές και νοσοκομεία, λεζάντα αντικαπνιστικού μηνύματος, άθληση = μακέτα για χώρο άθλησης, σύμβολα αθλητικών αγώνων, οικονομία = σύμβολο για την αποταμίευση, χαρτονόμισμα. Τέλος, να υλοποιήσουν την ιδέα τους με προσχέδια και παρουσίαση του τελικού έργου. 

ΣΤΟΧΟΣ: Να βρουν τα κατάλληλα στοιχεία για να αποδώσουν την έννοια που επέλεξαν και να αντιληφθούν ότι αρχικά χρειάζεται  σκέψη, συλλογή και οργάνωση των στοιχείων, έπειτα αξιολόγηση των προσχεδίων και τελική επιλογή του έργου. 

ΕΡΓΑΣΙΑ 5. Να ζωγραφίσετε την ετικέτα για κάποιο φανταστικό προϊόν και να την κολλήσετε επάνω σε ένα άδειο κουτί που θα βρείτε. 

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Να βρουν ένα κουτί (κονσερβοκούτι, από χυμό, από γάλα κ.τ.λ.), να κόψουν ένα κομμάτι χαρτί το οποίο να κολλήσουν στο κουτί και να το ζωγραφίσουν δημιουργώντας έτσι μια ετικέτα για κάποιο προϊόν. Όταν κολλήσουν την ετικέτα επάνω στο κουτί να φινίρουν τυχόν ατέλειες με χρώματα. Αν το κουτί είναι κατάλληλο μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μολυβοθήκη ή για φύλαξη προσωπικών αντικειμένων. 

ΣΤΟΧΟΣ: Να ενεργοποιηθεί η φαντασία των μαθητών και οι τεχνικές τους ικανότητες. 

Προτείνεται οι εργασίες 4 και 5 να πραγματοποιηθούν στο σπίτι.  

ΤΕΤΡΑΔΙΟ 1. Να περιγράψετε το περιεχόμενο, τη μορφή και τον τρόπο σύνθεσης κάθε εικόνας.

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Εικ.1.Σελίδα περιοδικού: σχηματοποιημένες φόρμες με έντονα χρώματα και τονικές αντιθέσεις και γράμματα με κατακόρυφη τοποθέτηση σε μια δεμένη σύνθεση.

Εικ.2.Ιδεόγραμμα: αφηρημένα στοιχεία με άσπρο-μαύρο που δημιουργούν ρυθμό, κίνηση και την αίσθηση του βάθους σε μια ιεραρχημένη, συμμετρική σύνθεση.

Εικ.3.Μιρό: σημεία, σχήματα, γραμμές, γράμματα και χρωματικές φόρμες με βασικά χρώματα σε μια ιεραρχημένη, ήρεμη, ρυθμική και ισορροπημένη σύνθεση.

Εικ.4.Ram: εικόνες-σύμβολα και γράμματα με λιτό χρώμα και το στοιχείο της επανάληψης, σε δισδιάστατο χώρο και ισορροπημένη σύνθεση. 

Εικ.5.Σελίδα παιδικού βιβλίου: αφηρημένα και εικονογραφικά στοιχεία με λιτό χρώμα που δημιουργούν επανάληψη και κίνηση σε φανταστικό, παραμυθένιο χώρο. 

Εικ.6.Whiskas: φωτογραφία, χρώμα και γράμματα σε μια ιεραρχημένη σύνθεση.

Εικ.7.Αφίσα: σύνθεση γραμμάτων με διαγώνια τοποθέτηση, βασικά χρώματα, όμοια αλλά ιεραρχημένα στοιχεία που δημιουργούν κίνηση, τρισδιάστατο χώρο και δυναμική σύνθεση.

ΣΤΟΧΟΣ: Να εμβαθύνουν στη σύνθεση και στη μορφή εικαστικών και χρηστικών έργων.

ΤΕΤΡΑΔΙΟ 2. Με τα σήματα αναγνωρίζουμε την ποιότητα, την εγγύηση και το προϊόν μιας εταιρίας ή ενός οργανισμού και γενικώς την “ταυτότητά” τους. 

Να βρείτε από έντυπα και περιοδικά δυο εμπορικά σήματα εταιριών ή οργανισμών και να μεταφέρετε το σχέδιό τους σε κάθε ένα από τα δυο παραλληλόγραμμα. Μετά να τα εμπλουτίσετε με χρώμα.  

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Να αντιγράψουν όσο πιο πιστά μπορούν τα διάφορα σήματα. Αν κάποιος θέλει, μπορεί να επέμβει και να διαφοροποιήσει κάποιο από τα σχέδια με προσθήκες και αφαιρέσεις σχημάτων και χρωμάτων. Προτείνονται ξυλομπογιές ή μαρκαδόροι γραφής.

ΣΤΟΧΟΣ: Να αναζητήσουν το αισθητικό περιεχόμενο σε λογότυπα και εμπορικά σήματα που βλέπουν καθημερινά επάνω σε ρούχα, σε τρόφιμα, σε ταμπέλες κ.τ.λ. 

ΤΕΤΡΑΔΙΟ 3. Να σχεδιάσετε το μονόγραμμά σας α) με γράμματα, β) με συνδυασμό εικόνας και γραμμάτων. 

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Με ένα αφηρημένο ή συγκεκριμένο σχήμα μπορεί να εκφράσουν το όνομά τους.

Προτείνεται οι εργασίες 1, 2 και 3 να πραγματοποιηθούν στο σπίτι.

2η ώρα ........................................................................................................................................................

ΕΡΓΑΣΙΑ 6. Να δημιουργήσετε ένα έντυπο με πολιτιστικό ή εμπορικό περιεχόμενο.

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Μπορούμε να προτείνουμε κάποια θέματα όπως θεατρική παράσταση, αθλητικοί αγώνες, παιδικά ρούχα, γιορτινά προϊόντα και να τους βοηθήσουμε να στήσουν το έντυπο. Καλό θα ήταν να χωριστούν οι μαθητές σε ομάδες τεσσάρων ατόμων και η κάθε ομάδα να επιμερίσει σε κάθε μέλος της τις εργασίες που πρέπει να γίνουν.

ΕΡΓΑΣΙΑ 7. Να σχεδιάσετε μια αφίσα με πολιτιστικό ή εμπορικό περιεχόμενο ή για κάποια εκδήλωση του σχολείου. 

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Για την κατασκευή της αφίσας να εργαστούν ομαδικά και να χρησιμοποιήσουν θέματα όπως συναυλία μουσικής,  οικολογία, δημόσια έργα, παράσταση τσίρκου αλλά και δικά τους.

ΣΤΟΧΟΣ: Να μάθουν να αντλούν ιδέες από ποικίλα ερεθίσματα και να τις εκφράζουν με τη δημιουργία χρηστικών έργων.

ΕΡΓΑΣΙΑ 8. Να χωριστείτε σε τέσσερις ομάδες και να σχεδιάσετε ένα ενημερωτικό έντυπο που να αφορά τη σχολική κοινότητα: α) παρουσίαση και ιστορία του σχολείου, β) καθηγητικό και βοηθητικό προσωπικό, γ) αριθμός τάξεων και μαθητών, δ) εκδηλώσεις και δραστηριότητες που έχουν πραγματοποιηθεί. 

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Η εργασία μπορεί να ξεκινήσει με αφορμή το μάθημα αλλά τα έντυπα μπορούν να ολοκληρωθούν σιγά-σιγά και να μοιραστούν κατά τη διάρκεια των πολιτιστικών εκδηλώσεων του σχολείου στο τέλος της χρονιάς. Να χωριστούν σε ομάδες και να εργαστούν ως εξής: 

Η 1η ομάδα να ασχοληθεί με τη συγγραφή. Η 2η ομάδα να ασχοληθεί με το εικονογραφικό μέρος. Η 3η ομάδα να κάνει τη σελιδοποίηση. Η 4η ομάδα να φροντίσει για την εκτύπωση και τη διακίνηση του εντύπου στους καθηγητές, στους μαθητές και στο σύλλογο γονέων.

ΣΤΟΧΟΣ: Να εργαστούν οργανωμένα, με σύστημα και να ενεργοποιηθεί η έννοια της επικοινωνίας ανάμεσα στους μαθητές της τάξης αλλά και ανάμεσα σε όλη τη μαθητική κοινότητα.

ΘΕΜΑ 2: Βιομηχανικός σχεδιασμός (4 σελ. - 2 διδακτ. ώρες)

Αξιολογούμε: α) όλη την τάξη β) κάθε μαθητή χωριστά ως προς: 

1.Τη συμμετοχή και το ενδιαφέρον για το ντιζάιν. 

2.Την ικανότητα να αντιληφθούν τη σχέση αισθητικής και λειτουργικότητας.

3.Τις πρωτοβουλίες και την προσπάθεια να προτείνουν σχέδια για απλά εμπορικά προϊόντα.

4.Τα αποτελέσματα στις ασκήσεις και τα έργα, αν δηλαδή έφτιαξαν έργα με πρωτοτυπία. 

1η ώρα ........................................................................................................................................................

ΕΡΓΑΣΙΑ 1. Να σχεδιάσετε επάνω σε χαρτόνι το ανάπτυγμα ενός κουτιού σύμφωνα με τη διπλανή εικόνα. Έπειτα να το διπλώσετε και να το κολλήσετε όπου χρειάζεται, ώστε να κατασκευάσετε το κουτί και τέλος να το χρωματίσετε.

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Να σχεδιάσουν επάνω σε χαρτόνι το ανάπτυγμα του κουτιού, με βάση τις εικόνες του βιβλίου τους, να το κόψουν, να το διπλώσουν, να το κολλήσουν όπου χρειάζεται και τέλος αν θέλουν να  το διακοσμήσουν ζωγραφίζοντάς το. 

ΕΡΓΑΣΙΑ 2. Να σχεδιάσετε  διάφορα σχολικά αντικείμενα (γόμα, ξύστρα, μολύβι)  με μορφές ζώων. 

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Να ξεκινήσουν με προσχέδια προτείνοντας στοιχεία που να θυμίζουν διάφορα ζώα.

ΕΡΓΑΣΙΑ 3. Να φτιάξετε ένα φωτιστικό με ένα κουτί, σύρμα, σκληρό ριζόχαρτο, ντουί συνδεδεμένο με καλώδιο και πρίζα, μια λάμπα: α) τυλίγουμε σύρμα γύρω από ένα κουτί, που θα χρησιμοποιηθεί ως βάση, β) με το σύρμα δημιουργούμε μια κατακόρυφη προέκταση και στην άκρη της φτιάχνουμε μια κυκλική βάση για το ντουί, στην οποία και το τοποθετούμε, γ) διπλώνουμε ένα κομμάτι ριζόχαρτο και το ζωγραφίζουμε, δ) περνάμε τις δυο άκρες του σύρματος (που έχει περισσέψει στη βάση του ντουί) στο ριζόχαρτο και τοποθετώντας τη λάμπα έχουμε έτοιμο το φωτιστικό μας.

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Μπορούν να φτιάξουν ένα φωτιστικό-πορτατίφ όπως δείχνουν οι εικόνες του βιβλίου τους. Εναλλακτικά προτείνεται να φτιάξουν ένα κρεμαστό φωτιστικό με βάση το χαρτί (Εικ.17), ως εξής: σχηματίζουμε έναν κύλινδρο ή κώνο ή διπλώνουμε το χαρτί με διάφορους τρόπους δημιουργώντας επιφάνειες με περιστροφές και καμπυλότητες, κόβοντας λωρίδες ή ανοίγοντας τρύπες. Φτιάχνουμε μια κυκλική βάση με σύρμα για το ντουί και στηρίζουμε επάνω της την κατασκευή με τα χαρτιά. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε και διάφορα άλλα υλικά όπως πανί, κλωστές, χάντρες κ.τ.λ.

ΤΕΤΡΑΔΙΟ 1. Να διερευνήσετε το σχεδιασμό των πέντε αντικειμένων ως προς την πρωτοτυπία, τη μορφή, τη λειτουργία και ως προς το αν η μορφή ακολουθεί τη λειτουργικότητά τους (Εικ.1.Κουραμάτα, κρεβάτι, 1991, Εικ.2. Μαν Ρέι, κάθισμα, 1971, Εικ.3.Σταρκ, λεμονοστίφτης, 1991, Εικ.4.Γκάτι και Παολίνι, κάθισμα “Σάκος φασόλι», 1968, Εικ.5. Σότσας, βιβλιοθήκη, 1981).

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Εικ.1.Κρεβάτι: υπερβολή στο σχήμα και το μέγεθος που ανατρέπει τελείως το σχήμα του παραδοσιακού διπλού κρεβατιού. 

Εικ.2.Κάθισμα: σουρεαλιστικό αντικείμενο με διακοσμητικό περισσότερο παρά λειτουργικό χαρακτήρα. Εικ.3.Λεμονοστίφτης: λιτή φόρμα με ιδιαίτερα ανατρεπτική και χιουμοριστική διάθεση. 

Εικ.4.Κάθισμα “Σάκος φασόλι”: η επιλογή του μαλακού υλικού δημιουργεί ασαφή φόρμα που όμως προσαρμόζεται στο σχήμα του ανθρώπινου σώματος. 

Εικ.5.Βιβλιοθήκη: προκλητικό και όχι ιδιαίτερα λειτουργικό σχέδιο, με συμβολικό - ανθρωπομορφικό περιεχόμενο και χαρακτήρα περισσότερο διακοσμητικό παρά χρηστικό.

ΤΕΤΡΑΔΙΟ 2. Να συσχετίσετε τη μορφή των αντικειμένων με εικόνες από το περιβάλλον (Εικ.6. Μεντίνι, “Ανασχεδιασμός πολυθρόνας Προυστ”, 1984, Εικ.7. Μεντίνι, “Καναπές Καντίνσκι”, 1978, Εικ.8. Τίφανι, “Λάμπα Κρίνοι σε λιμνούλα», 1900, Εικ.9. Ρίτβελντ, παιδικό καροτσάκι, 1923, Εικ.10. Βάζα).  

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Εικ.6= ανθισμένο λιβάδι. Εικ.7= αθλητικά στάδια. Εικ.8= ανθοδέσμη. Εικ.9= σήματα οδικής κυκλοφορίας. Εικ.10= ζώα. 

ΤΕΤΡΑΔΙΟ 3. Να σχεδιάσετε τρία διαφορετικά βάζα ή τσαγιέρες που να περιέχουν τετράγωνα, τρίγωνα και κυκλικά σχήματα. 

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Να χρησιμοποιήσουν σχήματα με πολλά μεγέθη από τα οποία το ένα μπορεί να εισχωρεί μέσα στο άλλο. 

Προτείνεται οι εργασίες 1, 2 και 3 να πραγματοποιηθούν στο σπίτι.

2η ώρα ........................................................................................................................................................

ΕΡΓΑΣΙΑ 4. Να σκεφθείτε ένα υλικό από το οποίο θα μπορούσε να κατασκευαστεί μια πρωτότυπη καρέκλα. Σχεδιάστε την, περιγράψτε την φόρμα της και αιτιολογήστε τη σχέση φόρμας και υλικού.

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Τους βοηθάμε να προβληματιστούν σχετικά με την χρησιμότητα των υλικών. Τι δυνατότητες προσφέρει το ύφασμα, το ξύλο, το πλαστικό στην άνεση αλλά και στην αισθητική της καρέκλας, πώς μπορούν να τη σχεδιάσουν βασιζόμενοι σε ένα υλικό ή στη σύνθεση περισσότερων;

ΕΡΓΑΣΙΑ 5. Να φτιάξετε τη μακέτα μιας μοντέρνας καρέκλας με όποια υλικά θέλετε. 

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Μπορούν να χρησιμοποιήσουν μικρά ξυλαράκια, σχοινί, ύφασμα, φελλούς, σύρμα, χαρτόκουτα, φελιζόλ κ.τ.λ.

ΣΤΟΧΟΣ: Να κατανοήσουν ότι σημαντικός παράγοντας για τον σχεδιασμό ενός αντικειμένου αποτελεί η οικονομία και η σωστή επιλογή των υλικών. 

ΕΡΓΑΣΙΑ 6. Να συναρμολογήσετε διάφορα υλικά και να κατασκευάσετε ένα παράξενο μηχάνημα που να λειτουργεί με κάποιο τρόπο. 

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Να χωριστούν σε ομάδες και να σκεφτούν έναν απλό μηχανισμό, ώστε να κατασκευάσουν μια μηχανή. Π.χ. με το σπρώξιμο ή το τράβηγμα ενός τμήματος μπορεί κάτι να μετακινείται και να παρασύρει ένα άλλο κομμάτι να κινηθεί και αυτό. Με το που θα καταφέρουν να δημιουργήσουν μια αλληλοεξαρτώμενη κίνηση, εξασφαλίζουν αυτομάτως τη στοιχειώδη λειτουργία μιας μηχανής. Μπορούμε να αναφέρουμε ως παράδειγμα το ποδήλατο. 

ΘΕΜΑ 3: Σχεδιασμός ενδύματος και μόδα (6 σελ. - 2 διδακτ. ώρες)

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Αξιολογούμε: α) όλη την τάξη β) κάθε μαθητή χωριστά ως προς: 

1.Τη συμμετοχή και το ενδιαφέρον στις αναλύσεις για το ρόλο του ενδύματος στον πολιτισμό. 

2.Την ικανότητα να συνδέσουν έννοιες από τον φυσικό κόσμο και τη ζωή με το ένδυμα.

3.Τις πρωτοβουλίες και την προσπάθεια να φέρουν πρωτότυπα υλικά και να κατασκευάσουν κοσμήματα.  

4.Τα αποτελέσματα στις ασκήσεις και τα έργα, αν δηλαδή σχεδίασαν ρούχα και κοσμήματα με προσωπικά στοιχεία και πρωτοτυπία και αν ενδιαφέρθηκαν για την παράδοση. 

1η ώρα ........................................................................................................................................................

ΕΡΓΑΣΙΑ 1. Να σχεδιάσετε μια ολοκληρωμένη ενδυμασία, επιλέγοντας ένα από τα θέματα: γεωμετρικά σχήματα, φύση, όνειρο. Να δουλέψετε το θέμα σας και με τους τρεις παρακάτω τρόπους: α) σκιτσάρουμε με μολύβι, β) σχεδιάζουμε και χρωματίζουμε,  γ) σχεδιάζουμε κάθε μέρος του ενδύματος επάνω σε φύλλα περιοδικών, που έχουμε επιλέξει για το χρώμα τους,  τα κόβουμε και τα συναρμολογούμε κολλώντας τα επάνω στο χαρτί. 

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Να σχεδιάσουν μια ολοκληρωμένη ενδυμασία ρούχα, καπέλο, παπούτσια και αξεσουάρ, επιλέγοντας ένα από τα θέματα που δίνονται αλλά δουλεύοντας και με τους τρεις τρόπους που δείχνουν οι εικόνες στο βιβλίο τους, δηλαδή: α) μόνο σχέδιο, β) σχέδιο και χρώμα, γ) σχεδιάζοντας επάνω σε φύλλα περιοδικών, κόβοντας και συναρμολογώντας τα κομμάτια επάνω στο χαρτί. Αν θέλουν, μπορούν να ασχοληθούν και με τα τρία θέματα χρησιμοποιώντας οποιοδήποτε υλικό.

ΣΤΟΧΟΣ: Να δοκιμάσουν διαφορετικές διαδικασίες στη σχεδίαση του ενδύματος.

ΤΕΤΡΑΔΙΟ 1. Η διακόσμηση είτε είναι ρυθμική είτε ελεύθερη συμβαδίζει με την φόρμα του ρούχου, την αναδεικνύει και την εμπλουτίζει. 

Να συμπληρώσετε με διακοσμητικά σχήματα και χρώματα τα παρακάτω σχέδια.

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - 1η.Μπορούν να έχουν στο νου τους ως ερέθισμα ένα θέμα όπως τα ρούχα των ροκ σταρς ή τα ρούχα του μπαλέτου και με βάση αυτό να τα διακοσμήσουν. 

ΤΕΤΡΑΔΙΟ 2. Στη νεοελληνική περίοδο, η παραδοσιακή ενδυμασία δηλώνει τον τόπο καταγωγής του ατόμου, την κοινωνική του θέση και την οικονομική του κατάσταση. 

Να περιγράψετε τις παρακάτω ενδυμασίες: α) τα μέρη της ενδυμασίας, β) τα χρώματα, γ) τα διακοσμητικά στοιχεία (Εικ.3.Νησιώτικη, Εικ.4.Μακεδονική, Εικ.5.Σαρακατσάνικη, Εικ.6.Στερεο-ελλαδίτικη, Εικ.7.Επτανησιακή, Εικ.8.Κρητική). 

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Από πόσα μέρη αποτελείται η κάθε ενδυμασία, ποια αξεσουάρ (μαντίλια, καπέλα, ζώνες, παπούτσια, κοσμήματα) και ποια χρώματα χρησιμοποιούνται κ.τ.λ. 

ΣΤΟΧΟΣ: Να μάθουν περισσότερα για την παραδοσιακή ενδυμασία.

ΤΕΤΡΑΔΙΟ 3. Να παρατηρήσετε τον άνθρωπο που εικονίζεται στα έργα του Γιάννη Τσαρούχη και να προσδιορίσετε α) την εποχή, β) την ομάδα που ανήκει (ηλικία, επάγγελμα κ.τ.λ.), γ) την ψυχική του διάθεση.

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Εικ.9.“Ο σκεπτόμενος”: δεκαετία του ΄50 με ΄60, καλοβαλμένος, λίγο εκκεντρικά ντυμένος (μπλε ριγέ κοστούμι) νέος άνδρας, γι’ αυτό μάλλον διανοούμενος ή καλλιτέχνης, σε περισυλλογή. 

Εικ.10.“Άνοιξη”: σύγχρονη εποχή, νεαρός που με τα θέλγητρά του παρουσιάζει φρούτα και λουλούδια της Άνοιξης σαν να παίζει σε διαφήμιση. Εικ.11.“Ο Θεόφιλος ως Μέγας Αλέξανδρος”: εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, μεσήλικας πολεμιστής, συνεπαρμένος από το μεγαλείο της στολής και της δόξας που αυτή φέρει. 

ΣΤΟΧΟΣ: Να συσχετίσουν την εξωτερική εμφάνιση με την εποχή, το επάγγελμα και την εσωτερική διάθεση του ατόμου.

Προτείνεται οι εργασίες 2 και 3 να πραγματοποιηθούν στο σπίτι.

2η ώρα ........................................................................................................................................................

ΕΡΓΑΣΙΑ 2. Να κατασκευάσετε μια θεατρική μάσκα ακολουθώντας την παρακάτω διαδικασία: α) πλάθουμε με πηλό ένα προσωπείο, β) το διατηρούμε υγρό απλώνοντας επάνω του σελοφάν και μετά κολλάμε αλλεπάλληλες στρώσεις από λωρίδες χαρτιού, γ) αφαιρούμε το μέρος με τα χαρτιά, που θα είναι η μάσκα και αφού στεγνώσει ανοίγουμε τρύπες για μάτια, στόμα, μύτη και σχηματοποιούμε (κόβοντας με το ψαλίδι) το εξωτερικό περίγραμμα της μάσκας, δ) ζωγραφίζουμε και διακοσμούμε. 

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Για να κατασκευάσουν τις μάσκες, καλό θα ήταν να χωριστούν σε τέσσερις ομάδες και να εργαστούν ως εξής:  

Η 1η ομάδα να πλάσει με πηλό τα προσωπεία. 

Η 2η ομάδα να απλώσει και να κολλήσει στα πήλινα προσωπεία τις λωρίδες χαρτιού σε αλλεπάλληλες στρώσεις. 

Η 3η ομάδα να αφαιρέσει τις χάρτινες μάσκες από τα πήλινα προσωπεία και αφού στεγνώσουν να ανοίξει τρύπες για μάτια, στόμα, μύτη. Τέλος να σχηματοποιήσει το εξωτερικό περίγραμμα της μάσκας κόβοντας με το ψαλίδι. 

Η 4η ομάδα να ζωγραφίσει και να διακοσμήσει τις μάσκες.

ΣΤΟΧΟΣ: Να εργαστούν οργανωμένα και με σύστημα, ώστε να κερδίσουν χρόνο.

ΕΡΓΑΣΙΑ 3. Να σχεδιάσετε ένα κόσμημα διαλέγοντας ένα από τα θέματα: αγάπη, ειρήνη, νερό, αθλητισμός, γιορτή, φωτιά.

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Εξηγούμε ότι το θέμα “κόσμημα” είναι μια αφορμή, ένα έναυσμα για δημιουργία που μπορεί να τους εμπνεύσει και να τους βοηθήσει να εκφραστούν επιλέγοντας οι ίδιοι τα υλικά αλλά και τη μορφή της σύνθεσής τους.

Προτείνεται η 3η εργασία να πραγματοποιηθεί στο σπίτι.

ΣΤΟΧΟΣ: Να κατανοήσουν ότι μπορούν να εκφράσουν ιδέες και έννοιες της ζωής με τη δημιουργία χρηστικών κατασκευών.

ΕΡΓΑΣΙΑ 4. Να συλλέξετε διάφορα υλικά από την φύση και το περιβάλλον σας και να φτιάξετε ένα κόσμημα.

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Πρέπει να έχουμε ζητήσει από το προηγούμενο μάθημα να μαζέψουν και να φέρουν διάφορα υλικά από την φύση και το περιβάλλον τους, με τα οποία να φτιάξουν ένα κόσμημα. Μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα πάντα και να τα επεξεργαστούν με απλό ή σύνθετο τρόπο. Αν χρειαστούν μπορούμε να τους βοηθήσουμε, στα πλαίσια όμως των δικών τους επιλογών. 

Προτείνεται η 4η εργασία να ολοκληρωθεί στο σπίτι.

ΣΤΟΧΟΣ: Να μάθουν να αναζητούν και να αναγνωρίζουν διάφορα υλικά από την φύση και το περιβάλλον τους και εμπνεόμενοι από αυτά να τα χρησιμοποιήσουν σε δικές τους κατασκευές.

3η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ

ΘΕΜΑ 1: Φωτογραφία (8 σελ. - 2 διδακτ. ώρες)

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Αξιολογούμε: α) όλη την τάξη β) κάθε μαθητή χωριστά ως προς: 

1.Τη συμμετοχή στις αναλύσεις και το ενδιαφέρον για την τέχνη της φωτογραφίας. 

2.Τις πρωτοβουλίες και την προσπάθεια να τραβήξουν φωτογραφίες με σωστή τεχνική και πρωτότυπα θέματα.

3.Την ικανότητα να αντιληφθούν το ρόλο του φωτός στον φυσικό κόσμο και στην τέχνη της φωτογραφίας.

4.Τα αποτελέσματα στις ασκήσεις και τα έργα, αν δηλαδή χρησιμοποίησαν σωστά την φωτογραφική μηχανή.

5.Την προθυμία και την ικανότητα να αξιολογούν τα έργα των συμμαθητών τους. 

1η ώρα ........................................................................................................................................................

ΤΕΤΡΑΔΙΟ 1. Η απουσία του χρώματος δεν αποδυναμώνει την αξία της ασπρόμαυρης εικόνας, η οποία μπορεί να παρουσιάζει ποικιλία στους τόνους  και  λεπτές σχέσεις μεταξύ τους αλλά και έντονες αντιθέσεις.

Να γεμίσετε τα τετραγωνάκια στον κάναβο, με όσους περισσότερους τόνους μπορείτε, δημιουργώντας μια συμφωνία των γκρίζων με το μαύρο και το άσπρο. Μπορείτε επίσης σε κάθε τετραγωνάκι να δημιουργήσετε διαφορετική υφή.

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Να γεμίσουν τα διπλανά τετραγωνάκια με κοντινούς τόνους, ώστε η τελική σύνθεση να είναι μια συμφωνία των γκρίζων με το μαύρο και το άσπρο, δηλαδή χωρίς μεγάλα κοντράστ. Σε κάθε τετραγωνάκι εκτός από το διαφορετικό τόνο μπορούν να δημιουργήσουν με το μολύβι τους και διαφορετική υφή.

ΣΤΟΧΟΣ: Να αντιληφθούν ότι η απουσία του χρώματος δεν αποδυναμώνει την αξία της ασπρόμαυρης εικόνας, εφόσον υπάρχει ποικιλία στους τόνους  και  λεπτές σχέσεις μεταξύ τους.

ΤΕΤΡΑΔΙΟ 2. Το φως, ανάλογα με την κατεύθυνσή του, αν είναι άμεσο ή διάχυτο, τεχνητό ή φυσικό, διαμορφώνει την εικόνα των αντικειμένων που αντιλαμβανόμαστε.

Στις παρακάτω εικόνες να εντοπίσετε το είδος του φωτός και την κατεύθυνσή του. Τι αίσθηση σας δημιουργεί κάθε εικόνα;

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Εικ.1.Φυσικό φως που εισχωρεί μέσα από το παράθυρο και διαχέεται σε έναν ατμοσφαιρικό εσωτερικό χώρο. 

Εικ.2.Τεχνητό φως προερχόμενο από δυο πηγές, δεξιά και αριστερά, που δημιουργεί έντονα κοντράστ και μυστήριο. 

Εικ.3.Φυσικό, έντονο φως του πρωινού που δημιουργεί έντονες σκιές σε χώρο που μοιάζει να βρίσκεται σε αναμονή. 

Εικ.4.Τεχνητά χρωματιστά φώτα σε νυχτερινό κοσμοπολίτικο τοπίο που δημιουργεί χαρούμενη και γιορτινή ατμόσφαιρα. 

Εικ.5.Φυσικό φως που περνώντας μέσα από σύννεφα πέφτει σε ορισμένα μέρη του πύργου καθιστώντας τον μαγευτικό. 

Εικ.6.Ο συνδυασμός του φυσικού φωτός του δειλινού έξω και του τεχνητού μέσα στο κτίριο δημιουργεί ένα ενδιαφέρον παιχνίδι.

ΣΤΟΧΟΣ: Να καταλάβουν το ρόλο του φωτός στην τέχνη της φωτογραφίας.

ΕΡΓΑΣΙΑ 1. Να σχεδιάσετε ένα ή δυο απλά αντικείμενα (π.χ. έναν κύβο και ένα βάζο) και να αποδώσετε τους τόνους τους με δυο διαφορετικές εκδοχές φωτισμού.

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - α) Να φανταστούν και να σχεδιάσουν απλά αντικείμενα, π.χ. έναν κύβο και ένα βάζο ή ένα μπουκάλι και ένα κουτί, β) να αποδώσουν τους τόνους των αντικειμένων με δυο διαφορετικές κατευθύνσεις φωτισμού. Το αρχικό σχέδιο πρέπει να γίνει δυο φορές, σε δυο διαφορετικά φύλλα. 

ΣΤΟΧΟΣ: Να συνειδητοποιήσουν ότι αντιλαμβανόμαστε τα αντικείμενα εξαιτίας του φωτός, ανάλογα με την κατεύθυνσή του, αν είναι άμεσο ή διάχυτο, τεχνητό ή φυσικό. 

ΕΡΓΑΣΙΑ 2. Να τραβήξετε μια σειρά από φωτογραφίες προσέχοντας το καδράρισμα, την ευκρίνεια και την φωτεινότητα. 

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ -  Στην φωτογράφηση πρέπει να προσέξουν α) το καδράρισμα, για να μην κοπεί το θέμα, β) την ευκρίνεια, για να μην είναι θαμπή ή κουνημένη η φωτογραφία, γ) την φωτεινότητα, για να μην είναι η φωτογραφία υπερφωτισμένη, υποφωτισμένη ή κόντρα στο φως. 

Προτείνεται να πραγματοποιήσουν τη 2η εργασία μόνοι τους και στο επόμενο μάθημα να φέρουν τις φωτογραφίες. 

ΣΤΟΧΟΣ: Να συνειδητοποιήσουν ποια στοιχεία θεωρούνται απαραίτητα στην τεχνική της φωτογραφίας.

2η ώρα ........................................................................................................................................................

ΕΡΓΑΣΙΑ 3. Να τραβήξετε μια σειρά από φωτογραφίες επάνω σε ένα θέμα που θα  επιλέξετε. Να αποδώσετε το θέμα σας με διάφορους τρόπους, ως προς τον φωτισμό, το καδράρισμα, το σημείο λήψης, την κίνηση, το πάγωμα της κίνησης και το βάθος πεδίου. 

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - α) Να επιλέξουν ένα από τα θέματα πορτραίτο, τοπίο, αντικείμενα ή χώρους, β) να  τραβήξουν μια σειρά από φωτογραφίες (πέντε έως δέκα), στις οποίες να αποδώσουν το θέμα τους με διάφορους τρόπους  ως προς τον φωτισμό, το καδράρισμα, το σημείο λήψης, την κίνηση - πάγωμα της κίνησης και το βάθος πεδίου, γ) οι φωτογραφίες να εκτεθούν στην τάξη, να σχολιαστούν και να αξιολογηθούν από όλους.

Η 3η εργασία μπορεί να γίνει κατά τη διάρκεια ενός προγραμματισμένου περιπάτου, αρκεί να έχουμε ζητήσει από τους μαθητές να φέρουν τις φωτογραφικές τους μηχανές. Επίσης φωτογράφηση μπορεί να γίνει στο προαύλιο του σχολείου ή από τον κάθε μαθητή εκτός μαθήματος όπως εκείνος νομίζει. 

ΣΤΟΧΟΣ: Να συνδέσουν το θέμα με την τεχνική, ώστε με την αξιολόγηση να φανερωθεί αν οι αρετές  κάθε φωτογραφίας οφείλονται κυρίως στο θέμα ή την αισθητική της.

ΕΡΓΑΣΙΑ 4. Εργαζόμενοι ομαδικά, να επιλέξετε ένα θέμα που να εντάσσεται σε κάποια από τις δραστηριότητες - εκδηλώσεις του σχολείου και να δημιουργήσετε ένα κολάζ από φωτογραφίες. Το έργο να εκτεθεί σε κάποιο χώρο του σχολείου.

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Με αφορμή κάποια εκδήλωση της μαθητικής κοινότητας (σχολική γιορτή, περιβαλλοντική ή πολιτιστική εκδήλωση) προτείνουμε στους μαθητές να φτιάξουν ομαδικά ένα κολάζ με φωτογραφίες και φροντίζουμε το έργο τους να εκτεθεί σε κοινόχρηστο χώρο του σχολείου. 

Θα ήταν καλό ο χρόνος εκτέλεσης της 4ης εργασίας  να προγραμματιστεί κατάλληλα, ώστε η εργασία να λειτουργήσει επικοινωνιακά στον χώρο του σχολείου.

ΣΤΟΧΟΣ: Να ενεργοποιηθεί η επικοινωνία μεταξύ των μαθητών της τάξης αλλά και όλης της μαθητικής κοινότητας. 

ΤΕΤΡΑΔΙΟ 3. Η φωτογραφία είναι μια μορφή επικοινωνίας άμεση και κατανοητή από όλους. Με την φωτογραφία μπορούμε να πληροφορήσουμε, να μορφώσουμε, να μνημονεύσουμε, να εκφραστούμε.  

Να επιλέξετε φωτογραφίες από τον έντυπο τύπο, με θέμα: πληροφόρηση, μόρφωση, μνήμη, έκφραση. Να τις φέρετε στην τάξη και να τις κατατάξετε  σε ενότητες κολλώντας τις σε τέσσερα διαφορετικά χαρτόνια. Να απαντήσετε στα ερωτήματα: α) από πού προκύπτει κυρίως η αξία της κάθε φωτογραφίας, από το θέμα ή την τεχνική; β) για ποιο λόγο τραβήχτηκε η κάθε φωτογραφία; γ) μπορεί ένα θέμα  να ανήκει σε πολλές  ενότητες;  

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Να φέρουν φωτογραφίες από τον έντυπο τύπο, με θέμα πληροφόρηση, μόρφωση, μνήμη, έκφραση, να χωριστούν σε τέσσερις ομάδες, όσα και τα θέματα. Η κάθε ομάδα να επιλέξει τις φωτογραφίες που ανήκουν στο θέμα της και να τις κολλήσει σε ένα μεγάλο χαρτί του μέτρου δημιουργώντας μια σύνθεση. Οι τέσσερις συνθέσεις να αναρτηθούν σε έναν τοίχο της τάξης και να γίνει συζήτηση επάνω στα ερωτήματα: από πού νομίζουν ότι προκύπτει κυρίως η αισθητική αξία της κάθε φωτογραφίας από το θέμα ή από την τεχνική, για ποιο λόγο τραβήχτηκε η κάθε φωτογραφία, μπορεί ένα θέμα  να ανήκει σε πολλές ενότητες; 

ΣΤΟΧΟΣ: Να κατανοήσουν ότι η φωτογραφία είναι μια μορφή επικοινωνίας άμεση και εύκολα κατανοητή από όλους, με την οποία μπορείς να πληροφορήσεις, να μορφώσεις, να μνημονεύσεις και να εκφραστείς αλλά και να μάθουν να διακρίνουν  ομοιότητες και  διαφορές ανάμεσα σε φωτογραφίες από διαφορετικές ενότητες.

ΤΕΤΡΑΔΙΟ 4. Η σιωπηρή γλώσσα της εικόνας παρουσιάζει με ευφυία και προκαλεί συναισθήματα και σκέψεις που ίσως δεν μπορούν να περιγράψουν οι λέξεις.

Να γράψετε ένα μικρό κείμενο για τον επικοινωνιακό χαρακτήρα του έργου τέχνης, με αφορμή το ομαδικό έργο, που έγινε από την τάξη και τοποθετήθηκε στο σχολείο. 

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Με αφορμή το ομαδικό έργο - όταν γίνει και εκτεθεί στο σχολείο - να γράψουν στο τετράδιο εργασιών ένα μικρό κείμενο σχετικά με τον επικοινωνιακό χαρακτήρα του έργου τέχνης. Πώς το έκριναν τα μέλη της μαθητικής κοινότητας, τι συζητούσαν, τι προκάλεσε το ενδιαφέρον τους και γιατί;

Η 4η εργασία του τετραδίου εργασιών να γίνει αφού προηγηθεί η 4η από το βιβλίο του μαθητή.

ΣΤΟΧΟΣ: Να αντιληφθούν ότι η εικόνα προκαλεί συναισθήματα και σκέψεις που ίσως δεν μπορoύν να αποδώσουν οι λέξεις.

ΘΕΜΑ 2: Βίντεο και Ηλεκτρονικός Υπολογιστής (6 σελ. - 2 διδακτ. ώρες)

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Αξιολογούμε: α) όλη την τάξη β) κάθε μαθητή χωριστά ως προς: 

1.Τη συμμετοχή και το ενδιαφέρον για την τέχνη του βίντεο. 

2.Τις πρωτοβουλίες και την προσπάθεια να τραβήξουν βίντεο με σωστή τεχνική.

3.Την ικανότητα να αντιληφθούν το ρόλο της ψηφιακής τεχνολογίας στην επικοινωνία και στην τέχνη.

4.Τα αποτελέσματα στις ασκήσεις και τα έργα, αν δηλαδή χρησιμοποίησαν προγράμματα επεξεργασίας εικόνας στον Η/Υ.

5.Την προθυμία και την ικανότητα να αξιολογούν τα έργα των συμμαθητών τους. 

1η ώρα ........................................................................................................................................................

ΕΡΓΑΣΙΑ 1. Μέσα σε ένα μικρό μπλοκάκι 30 φύλλων να σκιτσάρετε σε κάθε φύλλο διαδοχικές εικόνες, ώστε φυλλομετρώντας το μπλοκάκι να παρουσιάζεται κίνηση. Η μέθοδος που ακολουθούμε είναι: α) σχεδιάζουμε πρώτα στο τελευταίο φύλλο, β) αντιγράφουμε στο προηγούμενο όσα στοιχεία θέλουμε να μείνουν όμοια, αλλάζουμε τα υπόλοιπα προσθέτοντας ή αφαιρώντας, γ) προχωράμε στις άλλες σελίδες με τον ίδιο τρόπο.

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Να φτιάξουν μια ταινία κινουμένων σχεδίων με τον απλό τρόπο, σχεδιάζοντας μέσα σε ένα μπλοκάκι 30 εικόνες. Όταν θα ξεφυλλίζουν με γρήγορο ρυθμό το μπλοκάκι θα δημιουργηθεί η αίσθηση της κίνησης. Σχεδιάζουμε πρώτα στο τελευταίο φύλλο, έπειτα αντιγράφουμε στο προηγούμενο όσα στοιχεία θέλουμε να μείνουν όμοια, αλλάζουμε τα υπόλοιπα, προσθέτουμε ή αφαιρούμε και ούτω καθ’ εξής γεμίζοντας όλες τις σελίδες. Μπορούμε να προτείνουμε θέματα όπως  το πέταγμα του πουλιού, ο χορός μιας κορδέλας, συγκέντρωση, μεταμφίεση.  

ΣΤΟΧΟΣ: Να εισαχθούν στο πνεύμα της κινούμενης εικόνας.

ΕΡΓΑΣΙΑ 2. Να γράψετε ένα σενάριο βασισμένο στα πλάνα που ακολουθούν από το βίντεο του Κέτριτζ (Εικ.14. Κέτριτζ, “Παρέλαση σκιών”, 1999, εικόνες από βίντεο). 

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Να παρατηρήσουν τα 3 καρέ από το βίντεο και να σκεφτούν ένα σενάριο επάνω στο οποίο θα μπορούσε να έχει βασιστεί ο δημιουργός του. Το σενάριο θα πρέπει να περιλαμβάνει το θέμα και την εξέλιξή του, στοιχεία σύνθεσης και αισθητικής, όπως μακρινά και κοντινά πλάνα, χρώμα και φως, αριθμό πλάνων και διάρκεια του καθενός, ήχο κ.τ.λ.

ΣΤΟΧΟΣ: Να επεξεργαστούν στοιχειωδώς ένα σενάριο.

ΕΡΓΑΣΙΑ 3. Εργαζόμενοι ομαδικά, να δημιουργήσετε ένα βίντεο επιλέγοντας από τις φόρμες: ντοκιμαντέρ (περιβάλλον, σχολική ζωή), επικαιρότητα (συνέντευξη, γεγονότα), ταινία (βιντεοσκόπηση μιας παράστασης, ταινία με πρωτότυπο σενάριο).

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Να εργαστούν ομαδικά και να δημιουργήσουν ένα βίντεο, επιλέγοντας από τις φόρμες: ντοκιμαντέρ (περιβάλλον, σχολική ζωή), επικαιρότητα (συνέντευξη, γεγονότα), ταινία (βιντεοσκόπηση μιας παράστασης, ταινία με πρωτότυπο σενάριο). Να ακολουθήσουν τη διαδικασία δημιουργίας του βίντεο οργανώνοντας και προγραμματίζοντας την εργασία τους με τη δική μας βοήθεια. 

ΣΤΟΧΟΣ: Να μάθουν να χρησιμοποιούν τη σύγχρονη τεχνολογία για έκφραση και δημιουργία.  

ΤΕΤΡΑΔΙΟ 1. Να φανταστείτε μια ιστορία επάνω στα έξι έργα του Χουάν Μιρό και να την αφηγηθείτε ανάλογα με τη σειρά που θα τοποθετήσετε της εικόνες. 

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Στο τετράδιο παρουσιάζονται 6 έργα του Μιρό. Ζητάμε από τους μαθητές να πλάσουν μια ιστορία που να βασίζεται σε αυτές τις εικόνες. Μπορούμε να επισημάνουμε στους μαθητές ότι η κόκκινη καμπυλωτή φόρμα εμφανίζεται σε όλα τα έργα. Επομένως μπορούν να την χρησιμοποιήσουν ως πρωταγωνιστή και να βασίσουν την ιστορία τους στην εμφάνιση και την εξέλιξή της, παρομοιάζοντάς την με ήλιο ή απλώς με κηλίδα χρώματος.

Προτείνεται η 1η εργασία να πραγματοποιηθεί στο σπίτι.

2η ώρα ........................................................................................................................................................

ΕΡΓΑΣΙΑ 4. Να επεξεργαστείτε φωτογραφίες στον Η/Υ.

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Να επεξεργαστούν στον Η/Υ φωτογραφίες με φιγούρες στις οποίες μπορούν να αλλάζουν το φόντο, τους χώρους, το φυσικό τοπίο κ.τ.λ. Μπορούν να ολοκληρώσουν την εργασία τους στην αίθουσα των υπολογιστών ή να τη συνεχίσουν στο σπίτι τους. Οι ψηφιακές εικόνες μπορούν να αποθηκευτούν σε δισκέτα ή cd και στο τέλος να εκτυπωθούν στο σπίτι, το σχολείο ή και σε κατάστημα εκτύπωσης ψηφιακών φωτογραφιών. Στο επόμενο μάθημα φέρνουν τις φωτογραφίες τους τις οποίες κολλάμε σε χαρτί του μέτρου για να τις αναρτήσουμε στον τοίχο της τάξης και να σχολιάσουμε μαζί τους τα αποτελέσματα.

ΣΤΟΧΟΣ: Να μάθουν να χρησιμοποιούν τον Η/Υ για την παραγωγή εικόνας.

ΕΡΓΑΣΙΑ 5. Να εικονογραφήσετε μια ιστορία σε 12 εικόνες, χρησιμοποιώντας σχέδια, ζωγραφική ή κολάζ, επιλέγοντας από τους τίτλους: “η γέννηση μιας γραμμής”, “ιστορίες με τετράγωνα”, “μια γραμμή συναντάει ένα μπουκάλι”, “θάλασσα”.

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Να εικονογραφήσουν μια ιστορία με 12 εικόνες χρησιμοποιώντας σχέδια, ζωγραφική ή κολάζ επιλέγοντας ένα θέμα από τους τίτλους: “η γέννηση μιας γραμμής”, “ιστορίες με τετράγωνα”, “μια γραμμή συναντάει ένα μπουκάλι”, “θάλασσα”.

Προτείνεται η 4η εργασία  να πραγματοποιηθεί στο σπίτι.

ΣΤΟΧΟΣ: Εικονογραφώντας μια ιστορία με αλληλουχία εικόνων, να καταλάβουν τη διαδικασία ανάδυσης του νοήματος και συνεπώς να διαπιστώσουν το ρόλο του κινηματογράφου στην ανάδειξη νοημάτων, ιδεών και συναισθημάτων.

ΕΡΓΑΣΙΑ 6. Χρησιμοποιώντας τις γνώσεις σας γύρω από το βίντεο και τον Η/Υ μπορείτε, να συμμετέχετε στις πολιτιστικές εκδηλώσεις στο τέλος της σχολικής χρονιάς, ετοιμάζοντας μια παρουσίαση με συνδυασμό προβολής βίντεο και ψηφιακών εικόνων σε ένα ενιαίο αισθητικό αποτέλεσμα.

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Με αφορμή το μάθημα, μια ομάδα μπορεί να ασχοληθεί με τη δημιουργία καλλιτεχνικού έργου που θα περιλαμβάνει το συνδυασμό προβολής βίντεο και ψηφιακών εικόνων σε ένα ενιαίο αισθητικό αποτέλεσμα. 

ΣΤΟΧΟΣ: Να αναδειχτεί ο ρόλος της σύγχρονης τεχνολογίας στη δημιουργία έργων.

ΤΕΤΡΑΔΙΟ 2. Μέσα από προγράμματα του Η/Υ δημιουργούνται τρισδιάστατες εικόνες. Παρατηρήστε επί δυο λεπτά την εικόνα από κοντά, ψάχνοντας με τα μάτια σας τα αντικείμενα. Τι βλέπετε;

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Αν παρατηρήσουμε έντονα επί δυο λεπτά την εικόνα, γίνεται τρισδιάστατη.

ΤΕΤΡΑΔΙΟ 3. Να σκεφθείτε έναν τίτλο για το έργο του Σαλβαντόρ Νταλί και ένα γνωστό σας τραγούδι που να του ταιριάζει. 

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Ο τίτλος του έργου του Νταλί είναι “Ο ύπνος”, 1937. 

Προτείνεται η 3η εργασία  να πραγματοποιηθεί στο σπίτι.

ΣΤΟΧΟΣ: Να αντιληφθούν την ιστορία που διακρίνεται μέσα σε αυτό το σουρεαλιστικό έργο και να τη συσχετίσουν με την τέχνη της μουσικής. 

4η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΕΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΤΕΧΝΩΝ

ΘΕΜΑ 1: Αφηρημένη Τέχνη – τα μη παραστατικά έργα (6 σελ. - 2 διδακτ. ώρες)

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Αξιολογούμε: α) όλη την τάξη β) κάθε μαθητή χωριστά ως προς: 

1.Τη συμμετοχή στις αναλύσεις των έργων και το ενδιαφέρον για την Αφηρημένη Τέχνη. 

2.Τις πρωτοβουλίες και την προσπάθεια να πειραματιστούν με διάφορες τεχνικές.

3.Την ικανότητα να αντιληφθούν τη σημασία της αφαίρεσης στη μοντέρνα τέχνη αλλά και στην εξέλιξη και συνέχεια όλης της τέχνης. 

4.Τα αποτελέσματα στις ασκήσεις και τα έργα, αν δηλαδή δημιούργησαν αξιόλογα έργα με διάφορες τεχνικές.

5.Την προθυμία και την ικανότητα να αξιολογούν τα αφηρημένα έργα και τα έργα των συμμαθητών τους. 

1η ώρα ........................................................................................................................................................

ΕΡΓΑΣΙΑ 1. Να ζωγραφίσετε αφηρημένες φόρμες χρησιμοποιώντας και δοκιμάζοντας όλες τις παρακάτω τεχνικές: ζωγραφίζουμε α) πιτσιλώντας με σκληρά πινέλα χρωματιστά μελάνια, β) απευθείας με τα σωληνάρια, γ) απλώνοντας πάστα χρώματος με σπάτουλα, δ) με σκληρά πινέλα διαφόρων μεγεθών, πιέζοντας με τη μύτη, ώστε να αποτυπώνεται η υφή του πινέλου, ε) φυσώντας με φιξατέρ αραιωμένο χρώμα.  

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Μπορούμε να χωρίσουμε τους μαθητές σε πέντε ομάδες. Οι τρεις πρώτες ομάδες να ζωγραφίσουν σε τρία μεγάλα χαρτιά που θα απλώσουν στο πάτωμα και οι δυο άλλες σε χαρτιά που θα έχουμε αναρτήσει στον τοίχο, ως εξής:

Η 1η ομάδα να ζωγραφίσει πιτσιλώντας με χρωματιστά μελάνια. 

Η 2η ομάδα να ζωγραφίσει φυσώντας με φιξατέρ αραιωμένο χρώμα.

Η 3η ομάδα να ζωγραφίσει απλώνοντας πάστα χρώματος με σπάτουλα.

Η 4η ομάδα να ζωγραφίσει με σκληρά πινέλα διαφόρων μεγεθών, πιέζοντας με τη μύτη, ώστε να αποτυπώνεται η υφή του πινέλου. 

Η 5η ομάδα να ζωγραφίσει απευθείας με τα σωληνάρια.

Η 1η εργασία μπορεί να πραγματοποιηθεί και στο σπίτι όπου ο μαθητής θα επιλέξει τις τεχνικές που τον ενδιαφέρουν ή θα χρησιμοποιήσει και άλλες, δικές του, για να δημιουργήσει το προσωπικό του έργο.

ΕΡΓΑΣΙΑ 2. Να κόψετε διάφορα σχήματα από χρωματιστά χοντρά χαρτιά. Τοποθετώντας και κολλώντας τα επάνω σε ένα φύλλο του μπλοκ να δημιουργήσετε μια αφηρημένη σύνθεση.

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Έχοντας όλα τα υλικά πρόχειρα και αφού τελειώσουν με την προηγούμενη εργασία, ζητάμε  από τους μαθητές να χρωματίσουν κομμάτια χοντρών χαρτιών. Προτείνουμε να μην χρησιμοποιήσουν παχύ στρώμα χρώματος, ώστε το χαρτί να στεγνώσει γρήγορα για να μπορέσουν να το κόψουν. Στη συνέχεια τους ζητάμε να  κόψουν τα χρωματισμένα χαρτιά σε διάφορα σχήματα και τοποθετώντας τα επάνω σε ένα φύλλο του μπλοκ να δημιουργήσουν μια αφηρημένη σύνθεση.

ΣΤΟΧΟΣ: Να χρησιμοποιήσουν διαφορετικές τεχνικές, να εμπνέονται από αυτές και να επιλέγουν τις τεχνικές, τις οποίες θα δοκιμάζουν σε έργα τους.

ΕΡΓΑΣΙΑ 3. Να παρατηρήσετε ένα κομμάτι από μάρμαρο, τον φλοιό στον κορμό ενός δέντρου, την επιφάνεια ενός μισο-χαλασμένου τοίχου, το χώμα σε ένα παρτέρι και έπειτα να προσπαθήσετε να αποτυπώσετε με μολύβι ή χρώματα την υφή του καθενός. 

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Τους εξηγούμε ότι οι επιφάνειες των αντικειμένων εκτός από σχήμα και χρώμα έχουν και διαφορετικές υφές. Τους ζητάμε να παρατηρήσουν ένα κομμάτι από μάρμαρο, τον φλοιό στον κορμό ενός δέντρου, την επιφάνεια ενός μισοχαλασμένου τοίχου, το χώμα σε ένα παρτέρι και έπειτα να προσπαθήσουν να αποτυπώσουν τα στοιχεία που αναδεικνύουν την κάθε μια από αυτές τις επιφάνειες, χρησιμοποιώντας όποιο υλικό θεωρήσουν ότι θα τους βοηθήσει περισσότερο. 

Προτείνεται η 3η εργασία να πραγματοποιηθεί στο σπίτι.

ΣΤΟΧΟΣ: Να ερευνούν διάφορες πηγές από την φύση και το περιβάλλον τους, να αντλούν ιδέες και να δημιουργούν έργα.

ΤΕΤΡΑΔΙΟ 1. Στα έργα του Φερνάν Λεζέ κυριαρχεί η γραμμή που άλλοτε περιγράφει φιγούρες και άλλοτε γίνεται ελεύθερη, ενώ το χρώμα απλώνεται στον χώρο σε ανεξάρτητες λωρίδες ή ακολουθεί τις φόρμες αλλοιώνοντας την πραγματικότητα.

Να χρωματίσετε το διπλανό σχέδιο του Λεζέ με τον ίδιο τρόπο.

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Τους εξηγούμε ότι με τον τρόπο που τοποθετεί τις χρωματικές επιφάνειες ο Λεζέ είναι σαν να μεταστρέφει την κυριαρχική γραμμή του σχεδίου του, στο οποίο αν και ξεκινάει ρεαλιστικά καταλήγει σε ένα αφηρημένο αποτέλεσμα.

ΣΤΟΧΟΣ: Να δοκιμάσουν έναν άλλο τρόπο ζωγραφικής που καταλήγει σε μη παραστατικά έργα.

ΤΕΤΡΑΔΙΟ 2. Το έργο του Πιτ Μόντριαν αποτελείται από έξι ελαφρά γκρίζα σχήματα, ένα μπλε, ένα κίτρινο και ένα κόκκινο που βρίσκονται σε ισορροπία.

Να ανασυνθέσετε το έργο του τοποθετώντας τα χρώματα σε διαφορετικά μέρη, προσέχοντας όμως να ισορροπούν.

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Για να τοποθετήσουν τα χρώματα σε διαφορετικά σημεία από ό,τι ο Μόντριαν αλλά να ισορροπεί και πάλι το έργο, πρέπει να προσέξουν το οπτικό βάρος κάθε επιφάνειας χρώματος.

ΣΤΟΧΟΣ: Να καταλάβουν τις αναζητήσεις για ισορροπία που έχουν τα έργα του Μόντριαν και να δοθεί έτσι κάποια ερμηνεία στα δυσνόητα αυτά έργα.

Προτείνεται οι εργασίες 1 και 2 να ολοκληρωθούν στο σπίτι. 

2η ώρα ........................................................................................................................................................

ΕΡΓΑΣΙΑ 4. Να σχεδιάσετε με γεωμετρικά όργανα σχηματοποιώντας τις φόρμες και γεμίζοντάς τις με διακοσμητικά σχήματα, ένα από τα θέματα: ψάρια, βουνά, δάσος.

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Αναλύουμε τα θέματα επισημαίνοντας στους μαθητές ότι το βασικό σχήμα τους δημιουργείται από τη σύνθεση των γραμμών. Δυο καμπύλες γραμμές που ενώνονται στις άκρες μας δίνουν το βασικό σχήμα των ψαριών. Το σχήμα των βουνών μπορεί να δημιουργηθεί από καμπύλες ή ευθείες που ενώνονται, ενώ για το δάσος υπάρχει πολύ μεγαλύτερη ελευθερία στις γραμμές και τα σχήματα. Ξεκινώντας έτσι,  ζητάμε από τους μαθητές να σχηματοποιήσουν τις φόρμες σχεδιάζοντας με χάρακα και διαβήτη, ώστε στο τελικό αποτέλεσμα να διατηρούν μια γεωμετρική αυστηρότητα. Για να ολοκληρώσουν το έργο τους, ζητάμε να γεμίσουν τα σχήματα που έχουν σχεδιάσει με διακοσμητικά επαναλαμβανόμενα μοτίβα, με τόνους ή χρώματα.

ΣΤΟΧΟΣ: Να μάθουν την αφαιρετική διαδικασία στο σχεδιασμό ενός θέματος. 

ΕΡΓΑΣΙΑ 5. α) Να σχεδιάσετε τις διακλαδώσεις ενός δέντρου, β) να φέρετε από επάνω 4 οριζόντιες και 4 κατακόρυφες καμπύλες γραμμές, γ) χρησιμοποιώντας ένα ζευγάρι συμπληρωματικών χρωμάτων, να χρωματίσετε στα σχήματα που δημιουργήθηκαν από τις γραμμές εναλλάξ με διαφορετικό χρώμα, ώστε να ξεχωρίζουν τα κλαδιά από το φόντο.

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Αφού γεμίσουν τη ζωγραφική επιφάνεια σχεδιάζοντας τις διακλαδώσεις ενός δέντρου, να φέρουν 4 οριζόντιες και 4 κατακόρυφες γραμμές καμπύλες, ευθείες ή τεθλασμένες, παράλληλες ή τεμνόμενες, και χρησιμοποιώντας ένα ζευγάρι συμπληρωματικών χρωμάτων (μαζί με όλες τις αποχρώσεις που διαθέτουν), να χρωματίσουν εναλλάξ κάθε κομμάτι που δημιούργησαν οι γραμμές χρησιμοποιώντας διαφορετικά χρώματα για τα κλαδιά από το φόντο.

ΣΤΟΧΟΣ: Να ακολουθήσουν την τριπλή διαδικασία: σχεδιασμός, κομμάτιασμα, αναδημιουργία. 

ΕΡΓΑΣΙΑ 6. α) Να σχεδιάσετε σπίτια με στέγες σε σχήμα κύβου με προοπτική τοποθέτηση, δηλαδή κάτω-κάτω στο χαρτί σας να είναι μεγάλα και όσο προχωράτε προς τα επάνω να μικραίνουν και να μισο-κρύβονται, β) να χρωματίσετε τα σπίτια με διακοσμητικά μοτίβα, γ) να χρωματίσετε το φόντο (Εικ.19).

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - α) Να σχεδιάσουν σπίτια με στέγες, ακολουθώντας το σχεδιασμό του κύβου και της πυραμίδας και μάλιστα με προοπτική τοποθέτηση, δηλαδή χαμηλά στο χαρτί να τοποθετήσουν τα μεγάλα και όσο προχωρούν προς τα επάνω τα σχήματα να μικραίνουν και να μισοκρύβονται πίσω από το μπροστινά. Αυτό το σχέδιο παρουσιάζει μια ορθολογική αναπαράσταση της πραγματικότητας. β) Προχωρώντας με τελείως διαφορετική αντιμετώπιση, ζητάμε να χρωματίσουν κάθε σχήμα με διακοσμητικά επαναλαμβανόμενα μοτίβα, ώστε το αποτέλεσμα να θυμίζει μη παραστατικό έργο.

ΣΤΟΧΟΣ: Να ξεκινήσουν από την αναπαράσταση και να καταλήξουν στο μη παραστατικό έργο. 

ΤΕΤΡΑΔΙΟ 3. Παρατηρώντας τα παρακάτω αφηρημένα έργα των Ελλήνων ζωγράφων να βρείτε και να σημειώσετε σε ποιο αναφέρεται κάθε ένα από τα κείμενα α), β), γ), δ), ε), ζ), η).

α) Στο έργο του Γραμματικόπουλου “Συν” (1991) τα κενά μέρη αντιπαρατίθενται στα πλήρη, τα πλακάτα χρώματα στα ίχνη από χρωματιστά “σταξίματα” και τα σαφή στα ασαφή σχήματα.=………. 

β) Στη “Σύνθεση” (1965) του Ηλιάδη τα γεωμετρικά σχήματα συνδυάζουν την ελεύθερη γραφή με ενσωματωμένα χαρτιά, κομμάτια από αφίσες κ.τ.λ.=………. 

γ) Στο “Τοπίο” (1991) της Ζούνη η ορθολογικά γεωμετρική σύνθεση αποδίδεται με το χρώμα και την αίσθηση του βάθους.=………. 

δ) Το έργο “Κόσμος” (1965) της Ζογγολοπούλου ακολουθεί μια λιτή σύνθεση από ευαίσθητες μονοχρωματικές επιφάνειες.=………. 

ε) Το έργο του Δεκουλάκου “Χωρίς τίτλο” (1961) αποτελεί ένα άπλωμα του χρώματος με σπάτουλα σε πλατιές και ελεύθερες φόρμες.=………. 

ζ) Το “Τούρκικο τοπίο” (1965) του Πράσινου έχει δημιουργηθεί με μεγάλες και μικρότερες κηλίδες χρώματος που δημιουργούν τις φόρμες.=………. 

η) Στο χαρακτικό έργο του Βεντούρα “Λιτανεία στην Κέρκυρα” (1974) παρατηρούμε τις αδρές γραμμές που ορίζουν το σχέδιο να αναμειγνύονται με λεπτές γραμμές που στροβιλίζονται ανάμεσα σε χρώματα, δημιουργώντας ένα παιχνίδι κίνησης.=……….

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Εικ.3.Δεκουλάκος= ε). Εικ.4.Γραμματικόπουλος= α). Εικ.5.Ζούνη= γ). Εικ.6.Ηλιάδης= β). Εικ.7.Βεντούρας= η). Εικ.8.Πράσινος= ζ). Εικ.9.Ζογγολοπούλου= δ).

Προτείνεται η 3η εργασία να πραγματοποιηθεί στο σπίτι.

ΣΤΟΧΟΣ: Να παρατηρήσουν αφαιρετικά έργα Ελλήνων ζωγράφων και να τα προσεγγίσουν μέσα από την περιγραφή τους.

ΘΕΜΑ 2: Ασαμπλάζ, παρεμβάσεις στον χώρο (6 σελ. - 3 διδακτ. ώρες)

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Αξιολογούμε: α) όλη την τάξη β) κάθε μαθητή χωριστά ως προς: 

1.Τη συμμετοχή στις αναλύσεις έργων, τις συζητήσεις και τις δραστηριότητες.

2.Την ικανότητα να αντιληφθούν τις δυνατότητες των διαφόρων υλικών και τεχνικών για την παραγωγή δικών τους έργων. 

3.Την πρωτοβουλία και την προσπάθεια να φέρουν ποικίλα, πρωτότυπα υλικά και να πειραματιστούν σε δικά τους έργα.

4.Τα αποτελέσματα στις ασκήσεις και τα έργα, αν δηλαδή δημιούργησαν πρωτότυπα και ενδιαφέροντα έργα.

5.Την προθυμία και την ικανότητα να αξιολογούν τα έργα των συμμαθητών τους. 

1η ώρα ........................................................................................................................................................

ΕΡΓΑΣΙΑ 1. Να συνθέσετε ένα τοπίο με την τεχνική του παπιέ κολέ. 

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - α) Να σχεδιάσουν τις βασικές γραμμές ενός τοπίου, π.χ. βουνά, ποτάμι, ουρανό, δέντρα και σπίτια, β) να κόψουν από χρωματιστά χαρτιά ή χαρτιά από περιοδικά, σχήματα που να ταιριάζουν στις φόρμες του σχεδίου τους, γ) να τοποθετήσουν τα κομμάτια που έκοψαν επάνω στο σχέδιο και να τα κολλήσουν, δ) τέλος μπορούν να συμπληρώσουν το έργο τους κόβοντας και κολλώντας μικρές φόρμες (λεπτομέρειες στο τοπίο), να επιχρωματίσουν όπου νομίζουν ολοκληρώνοντας έτσι το παπιέ κολέ.

ΕΡΓΑΣΙΑ 2. Να συνθέσετε μια νεκρή φύση με την τεχνική του κολάζ.

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Επάνω σε ένα χοντρό χαρτόνι να σχεδιάσουν μια νεκρή φύση. Επιλέγοντας υλικά που να ταιριάζουν με το θέμα (χαρτιά, ύφασμα, κλωστές, σχοινιά, κουμπιά), να κόψουν, να συνθέσουν και να κολλήσουν, ώστε να δημιουργήσουν ένα κολάζ.

ΕΡΓΑΣΙΑ 3.Να δημιουργήσετε ένα πορτρέτο με την τεχνική του ασαμπλάζ.

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Επάνω σε ένα χοντρό χαρτόνι να σχεδιάσουν πολύ σχηματικά ένα πορτρέτο και να κόψουν το περίγραμμα. Να επιλέξουν τα υλικά τους, να τα επεξεργαστούν και να τα συναρμολογήσουν δημιουργώντας ένα ασαμπλάζ. 

Προτείνεται η 3η εργασία να πραγματοποιηθεί στο σπίτι.

ΕΡΓΑΣΙΑ 4.Να βρείτε ένα χάρτινο κουτί από παπούτσια ή μικρά κουτάκια από κοσμήματα και να τοποθετήσετε μέσα σε αυτά προσωπικά σας αντικείμενα. Να ενώσετε όλα τα κουτιά της τάξης το ένα επάνω στο άλλο, φτιάχνοντας έτσι ένα ομαδικό ασαμπλάζ.

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Να βρουν ένα χάρτινο κουτί (π.χ. από παπούτσια) ή μικρά κουτάκια (π.χ. από κοσμήματα) και να τοποθετήσουν μέσα προσωπικά τους αντικείμενα, αναμνηστικά, συλλογές, μικρά δώρα, πράγματα που είχαν κάποια σημασία γι’ αυτούς και τα είχαν φυλάξει. Καλό θα ήταν να τα κολλήσουν ή να τα στερεώσουν μέσα σε μαλακά χαρτιά για αμπαλάζ, μπαμπάκι ή σκληρό σφουγγάρι.  

Προτείνεται η 4η εργασία να πραγματοποιηθεί στο σπίτι και στο επόμενο μάθημα να φέρουν τα κουτιά τους στην τάξη.

ΣΤΟΧΟΣ: Όλες οι εργασίες αποσκοπούν στη χρησιμοποίηση ποικίλων υλικών και τεχνικών, στον πειραματισμό και στην ελεύθερη έκφραση των μαθητών.

ΤΕΤΡΑΔΙΟ 1. Mπροστά στο έργο τέχνης ο θεατής παρατηρεί, αναγνωρίζει, κρίνει και επικοινωνεί.

Να διερευνήσετε τα παρακάτω έργα ως προς α) τα υλικά, β) την τεχνική, γ) το θέμα και να γράψετε έναν τίτλο για κάθε έργο που κατά τη γνώμη σας το αντιπροσωπεύει. 

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Εικ.1.Πικάσο “Κεφάλι γυναίκας”, 1930, γλυπτική κατασκευή από σίδερα 

Εικ.2.Κάπροου “Why are tires wires- ask”, 1968, ασαμπλάζ με λάστιχα σφηνωμένα σε καφάσια 

Εικ.3.Μπούρι “16 μπάλες, 16 κύβοι και 8 ράφια”,1966, ασαμπλάζ με ξύλο

Εικ.4.Αρφαράς “Θερινός Ίκαρος”, 1993, κατασκευή με καρούλι από πηγάδι, ρόδες, χαρτιά

Εικ.5.Κανιάρη “Πάνω σε τροχοπέδιλα”, 1974, περιβάλλον με φιγούρα από πανιά

Εικ.6.Σποέρι “Το πρόγευμα της Κίκα”, 1960, ασαμπλάζ από τραπέζι με αντικείμενα και καρέκλα 

Εικ.7.Κόρνελ “Πουλί σε κουτί”, 1943, ασαμπλάζ με βαλσαμωμένο πουλί, παλαιό ξύλινο ντουλάπι 

Εικ.8.Ακριθάκης “Χωρίς τίτλο”, 1981, ασαμπλάζ με σκάλα από ξύλο, ξύλα και χρώματα

Εικ.9.Πιστολέτο “Η Αφροδίτη των κουρελιών”, 1967, άγαλμα και σωρός από κουρέλια

Προτείνεται η 1η εργασία να πραγματοποιηθεί στο σπίτι.

ΣΤΟΧΟΣ: Να εξοικειωθούν με τα μοντέρνα έργα μέσα από την παρατήρηση και την αναζήτηση.

2η ώρα ........................................................................................................................................................

ΕΡΓΑΣΙΑ 4.

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Αφού ο κάθε μαθητής φέρει το κουτί που έφτιαξε στο σπίτι με τα προσωπικά του αντικείμενα, τοποθετούμε τα κουτιά το ένα επάνω στο άλλο δημιουργώντας μια σύνθεση που παραμένει στην τάξη, για κάποιο χρονικό διάστημα, για να τους συντροφεύει. 

ΣΤΟΧΟΣ: Να νοιώσουν ότι επικοινωνούν μέσα από την τέχνη.

ΕΡΓΑΣΙΑ 5. Με σύρμα, καρφιά, ξυλαράκια και χάντρες να φτιάξετε τη δισδιάστατη μορφή ενός ζώου. 

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Ζητάμε από τους μαθητές να σχεδιάσουν με σύρμα τη δισδιάστατη μορφή ενός ζώου, στρίβοντάς το και περνώντας ενδιάμεσα χάντρες ή δένοντας ξυλαράκια και καρφιά. Αναθέτουμε σε δυο μαθητές να ζωγραφίσουν επάνω σε ένα μεγάλο κομμάτι ξύλο κόντρα πλακέ μια παράσταση που θα χρησιμοποιηθεί ως φόντο για τα συρμάτινα ζώα. Τα στερεώνουμε με σύρμα επάνω στο κόντρα πλακέ σε μια ενιαία σύνθεση, δημιουργώντας ένα ομαδικό ασαμπλάζ. 

ΕΡΓΑΣΙΑ 6. Να σφυρηλατήσετε μικρά κομμάτια χαλκού ή αλουμινίου δημιουργώντας κοίλες και κυρτές φόρμες και να τα συναρμολογήσετε, ώστε να δημιουργηθεί μια ανθρώπινη φιγούρα. Τέλος αν θέλετε μπορείτε να επέμβετε με χρώμα για να προσθέσετε τα χαρακτηριστικά της. 

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Κόβουμε με ψαλίδι μικρά κομμάτια χαλκού ή αλουμινίου οι μαθητές αναλαμβάνουν να τα σφυρηλατήσουν με σφυρί και πένσα για να δημιουργήσουν κοίλες και κυρτές φόρμες. Τους βοηθάμε να ανοίξουν τρύπες με χοντρή βελόνα ή κάποιο αιχμηρό εργαλείο, από τις οποίες θα περάσουν σύρμα για να συναρμολογήσουν τα κομμάτια, ώστε να δημιουργηθεί μια ανθρώπινη φιγούρα η οποία να μπορεί να αναρτηθεί στον τοίχο. Στη συνέχεια, αν θέλουν μπορούν να επέμβουν με χρώμα  και να προσθέσουν τα χαρακτηριστικά της και άλλες λεπτομέρειες.

ΕΡΓΑΣΙΑ 7. Σκεφτείτε ένα θέμα και προσπαθήστε να το υλοποιήσετε επιλέγοντας τα κατάλληλα υλικά.

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Οι μαθητές καλούνται, βάσει των πληροφοριών που απεκόμισαν από τα διάφορα έργα που είδαν και τις εργασίες που πραγματοποίησαν, να σκεφτούν ένα δικό τους θέμα και να προσπαθήσουν να το υλοποιήσουν επιλέγοντας τα κατάλληλα υλικά. Μπορεί να είναι μια κατασκευή, ένα ζωγραφικό ή γλυπτό έργο ή μια performance. 

Προτείνεται η 7η εργασία να πραγματοποιηθεί στο σπίτι και να παρουσιαστεί στο επόμενο μάθημα.

ΣΤΟΧΟΣ: Να μάθουν να ερευνούν διάφορες πηγές και να επιλέγουν τα κατάλληλα υλικά και τις τεχνικές για τη μορφοποίηση της ιδέας τους.

ΤΕΤΡΑΔΙΟ 2. Ο δημιουργός, το έργο του και ο θεατής έχουν άμεση σχέση. Ο δημιουργός έχει γνώσεις, μνήμες, εμπνεύσεις και ιδέες που αντανακλούν στο έργο του. Ο θεατής όταν βλέπει το έργο,  πέρα από την αισθητική απόλαυση επικοινωνεί και με τον προσωπικό κόσμο του καλλιτέχνη.   

Με αφορμή τα έργα που φτιάξατε με τα κουτιά α) να περιγράψετε τα προσωπικά σας αντικείμενα που τοποθετήσατε μέσα (πού τα βρήκατε, τι ακριβώς είναι και γιατί τα κρατήσατε), β) να φανταστείτε μια ιστορία για κάποιο από τα κουτιά των συμμαθητών σας που ξεχωρίσατε. 

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Με αφορμή τα έργα που έφτιαξαν με τα κουτιά να εκθέσουν τις σκέψεις τους για αυτά και στη συνέχεια να φανταστούν και να γράψουν μια ιστορία σχετικά με κάποια από τα έργα των συμμαθητών τους που ξεχώρισαν.

Προτείνεται η 2η άσκηση να πραγματοποιηθεί στο σπίτι. 

ΣΤΟΧΟΣ: Να αντιληφθούν ότι ο δημιουργός, το έργο του και ο θεατής έχουν άμεση σχέση. 

ΤΕΤΡΑΔΙΟ 3. Η δημιουργία ενός έργου χρειάζεται κάποιες ενέργειες, παρόμοιες με τη σκέψη και τη δράση μας μέσα στο περιβάλλον που ζούμε.

Συζήτηση με θέμα:  “Θα θέλατε να παρέμβετε αισθητικά σε ένα δημόσιο χώρο; Ποιες διαδικασίες θα ακολουθούσατε και τι ακριβώς θα κάνατε;”

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Μπορούμε να αναφερθούμε στα graffiti που τα τελευταία χρόνια διακοσμούν αρκετούς δημόσιους χώρους και ρωτάμε αν είναι ωραία κατά τη γνώμη τους, σε ποιες περιπτώσεις βοηθούν στην αισθητική της πόλης (ζωγραφική σε κατεστραμμένες μάντρες) και σε ποιες την υποβαθμίζουν (σε καθαροβαμμένους τοίχους);

ΣΤΟΧΟΣ: Να αντιληφθούν τον επικοινωνιακό χαρακτήρα και τη δύναμη του έργου  τέχνης. 

ΤΕΤΡΑΔΙΟ 4. Μπορείτε να ασχοληθείτε και να επέμβετε στο περιβάλλον του σχολείου με δενδροφύτευση, ως καλλιτεχνική δημιουργία στο πνεύμα  της οικολογικής φροντίδας. 

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Μπορούμε να προτείνουμε τη δημιουργία ομάδων εργασίας  κάθε μια από τις οποίες θα αναλάβει ένα έργο που αφορά “επεμβάσεις στον χώρο του σχολείου”. Η υλοποίηση του έργου της κάθε ομάδας μπορεί να προγραμματιστεί, ώστε να ενταχθεί στα πλαίσια των γενικότερων πολιτιστικών δραστηριοτήτων του σχολείου.

1η ομάδα: Μπορεί να ερευνήσει ποια χρώματα θα ήταν προτιμότερο να έχουν οι τοίχοι στις τάξεις, τους διαδρόμους, τις πόρτες των τάξεων κ.τ.λ., και να δώσει τις προτάσεις της γραπτώς στο διευθυντή του σχολείου. 

2η ομάδα: Μπορεί να ζωγραφίσει σχέδια για διακόσμηση των εσωτερικών χώρων του σχολείου, όπως γύρω από τις πόρτες των τάξεων ή κατά μήκος των διαδρόμων κ.ά. 

3η ομάδα: Μπορεί να σχεδιάσει και να δημιουργήσει graffiti σε τοίχο της αυλής ή κάποιο διάδρομο. 

4η ομάδα: Μπορεί να αναλάβει τη δενδροφύτευση ως καλλιτεχνική δημιουργία: Θα χρειαστεί σχεδιασμός που περιλαμβάνει έρευνα για δέντρα που θα μπορούσαν να αναπτυχθούν χωρίς ιδιαίτερη φροντίδα,  αναζήτηση του καταλληλότερου μέρους για τη δενδροφύτευση, σύνθεση και ολοκλήρωση.

ΣΤΟΧΟΣ: Να παρέμβουν αισθητικά στον χώρο του σχολείου και να βιώσουν τη σχέση τέχνης και καθημερινής ζωής. 

3η ώρα ........................................................................................................................................................ 

ΕΡΓΑΣΙΑ 7.

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Να παρουσιάσουν τα έργα που δημιούργησαν στο σπίτι και να γίνει αξιολόγηση από όλους.

ΣΤΟΧΟΣ: Να μάθουν να κρίνουν με επιχειρήματα. Η δραστηριότητα αυτή μπορεί να αποτελέσει κίνητρο για περαιτέρω δημιουργία.

ΕΡΓΑΣΙΑ 8. Να συλλέξετε μικρά αντικείμενα από χαρτόνι, ξύλο, πλαστικό, κεραμικό, σίδερο και να τα συναρμολογήσετε μέσα σε κούτες. Έπειτα να συνθέσετε όλες τις κούτες μαζί και να τις κρεμάσετε σε έναν τοίχο του σχολείου δημιουργώντας έτσι μια ομαδική κατασκευή.

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Οι μαθητές μπορούν να φέρουν διάφορα μικρά αντικείμενα από χαρτόνι, ξύλο, πλαστικό, κεραμικό, σίδερο, σπασμένα ή ολόκληρα, να τα επεξεργαστούν κόβοντας, κολλώντας και χρωματίζοντάς τα και να τα συναρμολογήσουν μέσα σε κούτες διαστάσεων 40x50 cm και βάθος 15 cm περίπου. Αυτό που πρέπει να προσέξουν είναι η σύνθεση: αρμονία, αντιθέσεις, ισορροπία, πρωτοτυπία. Με κάθε κούτα μπορούν να ασχοληθούν μέχρι τέσσερις μαθητές. Στη συνέχεια, με την επίβλεψή μας, καλούνται να συνθέσουν όλες τις κούτες μαζί και να τις αναρτήσουν σε έναν τοίχο του σχολείου ή να τις τοποθετήσουν στο πάτωμα, δημιουργώντας έτσι μια ομαδική κατασκευή.

ΕΡΓΑΣΙΑ 9. Να βρείτε παλαιά αντικείμενα που είχαν κάποια χρήση και να τα συνδέσετε μεταξύ τους δίνοντάς τους διαφορετική μορφή και νόημα. 

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Αφού βρουν παλαιά χρηστικά αντικείμενα, να τα συνδέσουν μεταξύ τους, δίνοντάς τους διαφορετική μορφή και νόημα όπως π.χ. το έργο του Πικάσο “Κεφάλι ταύρου”. Συζητάμε μαζί τους για τα υλικά που μπορούν να συλλέξουν, τις ιδέες και τα νοήματα που θέλουν να προβάλλουν. 

Προτείνεται η 9η εργασία να πραγματοποιηθεί στο σπίτι.

ΣΤΟΧΟΣ: Να δημιουργήσουν αισθητικές κατασκευές στον χώρο συνδυάζοντας και συναρμολογώντας άχρηστα αντικείμενα αλλά και να προσδώσουν στα έργα τους περιεχόμενο και νόημα.

ΘΕΜΑ 3: Ομοιότητες και διαφορές των Καλών τεχνών (8 σελ. - 2 διδακτ. ώρες)

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Αξιολογούμε: α) όλη την τάξη β) κάθε μαθητή χωριστά ως προς: 

1.Τη συμμετοχή στις αναλύσεις και την ερμηνεία των έργων.

2.Την προσπάθεια να αναγνωρίσουν τις ομοιότητες και τις διαφορές στα μορφολογικά στοιχεία των Καλών τεχνών και τις πρωτοβουλίες για πειραματισμό σε δικά τους έργα.

3.Την ικανότητα να αντιληφθούν την ελευθερία που ανέκαθεν προσφέρει η τέχνη και να εκφραστούν και οι ίδιοι. 

4.Τα αποτελέσματα στις ασκήσεις και τα έργα, αν δηλαδή δημιούργησαν έργα με τα μορφικά στοιχεία μιας συγκεκριμένης γλώσσας αλλά και αν εκφράστηκαν ελεύθερα. 

1η ώρα ........................................................................................................................................................

ΕΡΓΑΣΙΑ 1. Να παρατηρήσετε τα έργα αυτού του θέματος και να απαντήσετε στις ερωτήσεις: 

α) Σε ποια αρχιτεκτονικά έργα κυριαρχούν οι ζωγραφικές αξίες και σε ποια οι γλυπτικές; 

β) Σε ποια γλυπτά παίζει σημαντικό ρόλο ο χώρος; 

γ) Ποια από τα γλυπτά ή τα ανάγλυφα χρησιμοποιούν και ζωγραφικές αξίες; 

δ) Ποια τοιχογραφία χρησιμοποιεί γλυπτικές αξίες και ποια ζωγραφικές; 

ε) Ποια από τα ζωγραφικά έργα έχουν πλαστικότητα και ποια διαχειρίζονται τον χώρο; 

ζ) Ποιο από τα σχέδια είναι περισσότερο ρεαλιστικό και ποιο υπερβαίνει την πραγματικότητα; 

η) Ποιο από τα χαρακτικά έργα έχει πλαστικότητα και ποιο χρησιμοποιεί πλακάτες επιφάνειες; 

θ) Ποιο νομίζετε πως είναι το περιεχόμενο των εγκαταστάσεων και με ποια μορφή παρουσιάζεται στην κάθε μια; 

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - α) Αρχιτεκτονικά έργα στα οποία κυριαρχούν οι ζωγραφικές αξίες: Εικ.10, Εικ.24

Αρχιτεκτονικά έργα στα οποία κυριαρχούν οι γλυπτικές αξίες: Εικ.6, Εικ.25

β) Γλυπτά στα οποία παίζει σημαντικό ρόλο ο χώρος: Εικ.11, Εικ.31

γ) Γλυπτά ή ανάγλυφα τα οποία χρησιμοποιούν ζωγραφικές αξίες: Εικ.4, Εικ.15, Εικ.27

δ) Τοιχογραφία η οποία χρησιμοποιεί γλυπτικές αξίες: Εικ.16

Τοιχογραφία η οποία χρησιμοποιεί ζωγραφικές αξίες: Εικ.14

ε) Ζωγραφικά έργα τα οποία έχουν πλαστικότητα: Εικ.1, Εικ.2, Εικ.3, Εικ.5 

Ζωγραφικά έργα τα οποία διαχειρίζονται τον χώρο: Εικ.12, Εικ.13, Εικ.30

ζ) Σχέδιο το οποίο είναι περισσότερο ρεαλιστικό: Εικ.18

Σχέδιο το οποίο υπερβαίνει την πραγματικότητα: Εικ.20

η) Χαρακτικό το οποίο έχει πλαστικότητα: Εικ.21

Χαρακτικό το οποίο χρησιμοποιεί πλακάτες επιφάνειες: Εικ.23

ΣΤΟΧΟΣ: Να συγκρίνουν διαφορετικά έργα.

Επισημαίνεται εδώ ότι οι ερωτήσεις είναι ενδεικτικές, ώστε το μάθημα αυτό να εξελιχτεί σε συζήτηση γύρω από τις αξίες της τέχνης, τις μορφές της και το ρόλο της.

ΕΡΓΑΣΙΑ 2. Να χωριστείτε σε τέσσερις ομάδες και να δημιουργήσετε ένα έργο με θέμα “γη, νερό, αέρας και φωτιά”. Η 1η ομάδα να επεξεργαστεί το θέμα με ζωγραφικό τρόπο, η 2η με γλυπτικό, η 3η να αναλάβει κάποιου είδους δράση και η 4η να συμμετέχει χρησιμοποιώντας φωτογραφίες και βίντεο.

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Η εργασία αυτή θέλει πρωτοβουλίες από τους μαθητές και πολύ προετοιμασία. Μπορούμε να μιλήσουμε για το θέμα που αφορά τα 4 στοιχεία της φύσης “γη, νερό, αέρας και φωτιά”, να χωρίσουμε τους μαθητές σε 4 ομάδες, να κάνουμε διάφορες προτάσεις και να αφήσουμε κάθε ομάδα να συζητήσει για το τι θα επιλέξει. Όταν πραγματοποιηθεί το έργο μπορεί να παρουσιαστεί ως εκδήλωση του μαθήματος των Εικαστικών, στο τέλος της σχολικής χρονιάς.

Αυτό που επιδιώκουμε σε αυτή την εργασία είναι η κάθε ομάδα χρησιμοποιώντας διαφορετικό μέσο να συμβάλλει στη δημιουργία ενός συνολικού έργου που θα περιλαμβάνει ζωγραφική, γλυπτική εγκατάσταση, περφόρμανς και βιντεοτέχνη. 

Εναλλακτικά, οι μαθητές μπορούν να δημιουργήσουν ατομικά έργα επάνω στο ίδιο θέμα ακολουθώντας την εξής πορεία: επιλογή της ιδέας, έρευνα σε έργα καλλιτεχνών με το ίδιο θέμα, επιλογή μέσου και πραγματοποίηση.

ΣΤΟΧΟΣ: Να πάρουν πρωτοβουλία και να δημιουργήσουν ομαδικά ή ατομικά ένα έργο με ποικιλία στη μορφή, τα μέσα και τις τεχνικές. 

2η ώρα ........................................................................................................................................................

ΤΕΤΡΑΔΙΟ 1. Να βρείτε δυο εικόνες με κοινά στοιχεία. Η μια να είναι από την φύση και η άλλη από κάποιο εικαστικό έργο. Να τις κολλήσετε στα κενά πλαίσια και να περιγράψετε τα κοινά τους στοιχεία.

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Να βρουν από περιοδικά και βιβλία δυο εικόνες, μια από την φύση και ένα έργο τέχνης, που θεωρούν ότι έχουν κοινά στοιχεία. Να κολλήσουν τις δυο εικόνες μέσα στο τετράδιο εργασιών και να περιγράψουν τα κοινά τους στοιχεία για τα οποία και τις επέλεξαν. 

Προτείνεται η 1η εργασία να γίνει στο σπίτι.

ΤΕΤΡΑΔΙΟ 2. Οι παρακάτω είναι εικόνες από την φύση και από εικαστικά έργα. α) Να ξεχωρήσετε ποιες είναι από την φύση (αριθμήστε δίπλα με γράμματα) και ποιες είναι έργα (με αριθμούς). β) Να βρείτε και να σημειώσετε για κάθε εικόνα από την φύση με ποιο από τα έργα μοιάζει (π.χ. α=5). γ) Να διαλέξετε ένα από τα έργα και να το αναλύσετε απαντώντας στις ερωτήσεις: 1.Ποιο είναι το θέμα; 2.Ποιο είναι το περιεχόμενο; 3.Ποια είναι τα στοιχεία της σύνθεσης; 4.Ποια υλικά και τεχνικές χρησιμοποιήθηκαν; 5.Ποια αίσθηση σας προκαλεί;

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - Εικ.1.πανοραμική φωτογραφία χωριού= Εικ.11. Λεφάκης, “Ζωγραφική”, 1962

Εικ.6.κοπάδι ζώων= Εικ.11. Λεφάκης, “Ζωγραφική”, 1962

Εικ.7.μωσαϊκό= Εικ.3. Ντιμπιφέ, “Κήπος”, 1955

Εικ.8.βράχια= Εικ.4. “Quadriga” Κέτς, 1952

Εικ.10.δέντρα= Εικ.2. Χόκνεϊ, “Κήπος στο Λουξεμβούργο”, 1985

Εικ.12.ψάρι= Εικ.7. Κλέε, “Το χρυσόψαρο” 

Εικ.13.στροβιλισμός στο έδαφος= Εικ.9. Μπούρι, “Τσουβάλι και κόκκινο”, 1954

Πέρα από το συσχετισμό των έργων με εικόνες από την φύση, ζητάμε να διαλέξουν ένα από τα έργα και να το αναλύσουν διεξοδικά, απαντώντας στις ερωτήσεις: α) ποιο είναι το θέμα, β) ποιο είναι το περιεχόμενο, γ) ποια είναι η μορφή, δ) τι υλικά και τεχνικές έχουν χρησιμοποιηθεί, ε) τι αίσθηση και συναισθήματα τους προκαλεί. 

Προτείνεται να δουλέψουν οι μαθητές τη 2η εργασία στο σπίτι και να είναι προετοιμασμένοι να παρουσιάσουν προφορικά την ανάλυσή τους στο επόμενο μάθημα.

ΣΤΟΧΟΣ: Να συσχετίσουν θέματα από την φύση με εικαστικές δημιουργίες και να μπορούν να αναλύουν ένα έργο προφορικά.