ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ
ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Εικαστικά
Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ
Ιωάννης Αντωνόπουλος, Ζωγράφος, Χαράκτης, Εκπαιδευτικός Β/θμιας Εκπαίδευσης
Μαρία Δουκάκη, Ζωγράφος, Εκπαιδευτικός Β/θμιας Εκπαίδευσης
ΚΡΙΤΕΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΤΕΣ
Δημήτρης-Κλεομένης Ζερβός, Ζωγράφος, Εκπαιδευτικός Β/θμιας Εκπαίδευσης
Ευαγγελία Λυκούδη, Ζωγράφος, Εκπαιδευτικός Β/θμιας Εκπαίδευσης
Κωνσταντίνος Παπασταμούλης, Ζωγράφος, Καθηγητής ΑΤΕΙ Αθηνών
ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ
Παύλος Τσάκωνας, Ζωγράφος
ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ
Μαρία Αλιφεροπούλου, Φιλόλογος, Εκπαιδευτικός Β/θμιας Εκπαίδευσης
ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΥΠΟΕΡΓΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗ ΣΥΓΓΡΑΦΗ
Γεώργιος Σιγάλας, Ζωγράφος, Σύμβουλος Παιδαγωγικού Ινστιτούτου
ΕΞΩΦΥΛΛΟ
Χριστίνα Σαραντοπούλου, Γλύπτρια
ΠΡΟΕΚΤΥΠΩΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ
ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΛΙΒΑΝΗ
ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΔΙΔΑΚΤΙΚΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ
Αθήνα 2009
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
4
ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΣΑ - ΕΡΓΑΣΙΕΣ
5
ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
6
ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΔΟΙ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ – ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ
.........................................................
ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΣΑ - ΕΡΓΑΣΙΕΣ
5
ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
6
ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΔΟΙ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ – ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ
.........................................................
ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΣΑ - ΕΡΓΑΣΙΕΣ
Κεφάλαιο 1 – Το σχέδιο και το χρώμα
ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗ
Επειδή τα υλικά είναι πολλά, αλλά θα ήταν καλό να έχουν όλοι οι µαθητές τη δυνατότητα να τα δοκιµάσουν, προτείνεται κάποια να τα έχει προµηθευτεί ο καθηγητής για όλους. Πχ κάρβουνα και γόµα κάρβουνου, µελάνη (ένα µπουκαλάκι ανά 4 µαθητές) και φτερά αντί για πένες, λεπτοί µαρκαδόροι (ένα κουτί ανά 4 µαθητές), ξηρά παστέλ (ένα κουτί ανά 4 µαθητές), ακουαρέλες (ένα κουτί ανά 4 µαθητές)
ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΤΗ: ένα µικρό µπλοκ σχεδίου (Α5) µε πολλά φύλλα για πρόχειρα σχέδια
1η ΩΡΑ ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ΥΛΙΚΑ: µπλοκ σχεδίου, µολύβια Β, 4Β, γόµα, ξύστρα, µαλακό πινέλο
1η. Να σκιτσάρετε ένα αντικείµενο ή µια µορφή από µνήµης ή εκ του φυσικού. Έπειτα να το σχεδιάσετε πιο προσεκτικά προσθέτοντας τόνους.
Να κάνουν µερικά σκίτσα ενός αντικειµένου (π.χ. φρούτο, βιβλίο, βάζο, παπούτσια) ή ό,τι άλλο θέλουν από µνήµης, επιδιώκοντας σωστά σχήµατα, µέγεθη και αναλογίες. Έπειτα να σχεδιάσουν πιο προσεκτικά, ώστε το θέµα τους να αναγνωρίζεται και να χρησιµοποιήσουν τρεις τουλάχιστον τόνους, ώστε να αποδοθούν οι όγκοι και να δηµιουργηθεί στο σχέδιο η αίσθηση των πραγµατικών αντικειµένων. Στο σπίτι να προσπαθήσουν να σχεδιάσουν εκ του φυσικού, παρατηρώντας ένα αντικείµενο.
ΣΤΟΧΟΣ: Να προσχεδιάζουν και να σχεδιάζουν νατουραλιστικά µε αυξάνουσα ευχέρεια.
Προτείνεται η 1η εργασία να ολοκληρωθεί στο σπίτι.
2η. Να συνθέσετε τα στοιχεία άνθρωπος, σπίτι, δέντρο µε εξωπραγµατικές αναλογίες.
Να χρησιµοποιήσουν τα στοιχεία άνθρωπος, σπίτι, δέντρο, µε διαφοροποιηµένες αναλογίες, ώστε να δηµιουργήσουν µια εξωπραγµατική σύνθεση. Π.χ. α.ο άνθρωπος µπορεί να στέκεται επάνω σε ένα σπίτι, σχεδιασµένο όπως ένα κουτί, και να κρατάει ένα δέντρο, β.επάνω στο δέντρο να βρίσκεται το σπίτι ενός ανθρώπου κτλ.
ΣΤΟΧΟΣ: Να αντιληφθούν το ρόλο που παίζουν οι σωστές ή οι εσκεµµένα λανθασµένες αναλογίες στην απόδοση και το νόηµα του θέµατος.
Προτείνεται η 2η εργασία να πραγµατοποιηθεί στο σπίτι. Εναλλακτικά θα µπορούσε να γίνει πιο εύκολα µε την τεχνική του κολάζ, βρίσκοντας κάποια από τα στοιχεία σε περιοδικά και συµπληρώνοντας µε το σχέδιο.
Ο έλεγχος των εργασιών τους θα αποτελέσει κίνητρο, ώστε να εργάζονται και στο σπίτι για να ολοκληρώνουν τις εργασίες αλλά και να δηµιουργούν περαιτέρω. Παράλληλα ο έλεγχος συντελεί στην προβολή της εργασίας κάθε µαθητή και στη διαδικασία της κριτικής και του διαλόγου. Διαπιστώνεται αν απέδωσαν τα θέµατά τους σωστά ως προς τα µεγέθη και τις αναλογίες, αν χρησιµοποίησαν ποικίλους τόνους µε τα µολύβια, αλλά και αν δηµιούργησαν ένα πρωτότυπο εξωπραγµατικό έργο.
2η ΩΡΑ ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ΥΛΙΚΑ: µπλοκ σχεδίου, µολύβια Β, 4Β, γόµα, ξύστρα, µαλακό πινέλο
3η. Να χρησιµοποιήσετε το κάρβουνο σε µια ελεύθερη σύνθεση.
Το σηµαντικό δεν είναι το έργο που θα σχεδιάσουν, αλλά να πειραµατιστούν µε το υλικό και να διαπιστώσουν τις δυνατότητές του, οπότε να καταλήξουν σε µορφές που ταιριάζουν µε αυτό: λεπτές και χοντρές γραµµές και περιγράµµατα, µεγάλες φόρµες µε τονικές εναλλαγές, άπλωµα και σβήσιµο του κάρβουνου µε το χέρι, γρήγορο σχέδιο.
4η. Να πειραµατιστείτε µε τη µελάνη σε µια ελεύθερη σύνθεση.
Τους δείχνουµε πώς δουλεύουµε τη µελάνη µε πένα, φτερό, µε την προέκταση που έχει το καπάκι στο µπουκαλάκι της, µε µαλακό πινέλο και αραίωση µε νερό, πώς µπορούµε να κάνουµε λεπτές και χοντρές ρυθµικές γραµµές, λεπτεπίλεπτα σηµεία και σχήµατα, έντονες µαύρες φόρµες και διάφανους τόνους και φόντο.
Προτείνεται να γίνουν κάποιες δοκιµές και µε τα δυο υλικά στο σχολείο µε την καθοδήγησή µας και έπειτα οι µαθητές να εργαστούν σε δικά τους σχέδια στο σπίτι.
ΣΤΟΧΟΣ: Να πειραµατιστούν µε διαφορετικά υλικά σχεδίου.
Διαπιστώνεται ο βαθµός πειραµατισµού και κατανόησης στη χρησιµοποίηση του κάρβουνου και της µελάνης σε ελεύθερα σχέδια.
3η ΩΡΑ ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ΥΛΙΚΑ: µπλοκ σχεδίου, µολύβια Η, Β, 4Β, γόµα, ξύστρα, µαλακό πινέλο, χάρακας, ορθογώνιο τρίγωνο, µοιρογνωµόνιο, διαβήτης
5η. Να σχεδιάσετε µε σχεδιαστικά όργανα µια διακοσµητική σύνθεση, χρησιµοποιώντας γραµµές και κύκλους.
Καλό θα ήταν να τους παρουσιάσουµε τον τρόπο που σχεδιάζουµε µε διαβήτη τη µαργαρίτα ή αλλιώς «το λουλούδι της ζωής», που έχει και το συµβολικό νόηµα της συνέχειας, της αλλεπάλληλης γέννησης µέχρι το άπειρο, αφού από το ένα λουλούδι γεννιούνται άλλα και ούτω καθ’ εξής: Ξεκινώντας µε κέντρο ένα σηµείο στην περιφέρεια ενός κύκλου και την ίδια ακτίνα γράφουµε κύκλο. Με κέντρο το σηµείο που ο δεύτερος κύκλος τέµνει τον αρχικό γράφουµε τον επόµενο κύκλο κ.ο.κ. Έπειτα τους προτρέπουµε να σκεφτούν τρόπους µε τους οποίους µπορεί να αναπτυχθεί ένα τέτοιο σχέδιο. Μπορούν να χρησιµοποιήσουν χάρακα και να ολοκληρώσουν µε τόνους.
6η. Επιλέγοντας ένα από τα θέµατα σκελετός, µηχανή, ψάρια, βουνά, δέντρα να σχεδιάσετε µε δυο τρόπους: α.ελεύθερα µε το χέρι, β.µε σχεδιαστικά όργανα.
Να επιλέξουν από τα θέµατα: σκελετός (του ανθρώπου, των ζώων, ενός δέντρου, µιας βάρκας), µηχανή (µε φανταστική ή νατουραλιστική απόδοση), ψάρια (σε οµάδες), βουνά, δέντρα. Να χωρίσουν το χαρτί σε δυο ίσα µέρη και να σχεδιάσουν το θέµα τους, στο ένα ελεύθερα µε το χέρι βάζοντας και δυο-τρεις τόνους και στο άλλο µε σχεδιαστικά όργανα και γεωµετρική απόδοση γραµµών και περιγραµµάτων. Καλό θα ήταν να τους δείξουµε πώς µπορεί να σχεδιαστεί π.χ. ένα ψάρι µε διαβήτη ή ένα δέντρο µε χάρακα.
Προτείνεται η 6η εργασία αφού συζητηθεί στην τάξη, να πραγµατοποιηθεί στο σπίτι.
ΣΤΟΧΟΣ: Να χρησιµοποιούν µε ευχέρεια γεωµετρικά όργανα για να σχεδιάζουν διακοσµητικά και θέµατα από την πραγµατικότητα.
Διαπιστώνεται ο βαθµός επιτυχίας στη χρήση των γεωµετρικών οργάνων και ο βαθµός πρωτοτυπίας των διακοσµητικών σχεδίων.
4η ΩΡΑ ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ΥΛΙΚΑ: µπλοκ σχεδίου, µολύβια Η, Β, 4Β, γόµα, ξύστρα, µαλακό πινέλο, χάρακας, ορθογώνιο τρίγωνο, µοιρογνωµόνιο, διαβήτης
7η. Να σχεδιάσετε ελεύθερα µε το χέρι ή µε σχεδιαστικά όργανα δυο-τρία γεωµετρικά στερεά και να τα σκιαγραφήσετε.
Τους δίνουµε διάφορες ιδέες: να σχεδιάσουν έναν κύλινδρο µέσα σε έναν κύβο (άρα ο κύβος πρέπει να είναι διάφανος), µια σφαίρα µπροστά από µια πυραµίδα, έναν πεσµένο κύλινδρο επάνω σε ένα παραλληλεπίπεδο κτλ. Αφού κάνουν προσχέδια, για να βρουν πώς θα τοποθετήσουν τα σχήµατα στο χαρτί τους, µπορούν να σχεδιάσουν ελεύθερα µε το χέρι ή να χρησιµοποιήσουν σχεδιαστικά όργανα και τέλος να αποδώσουν τις τρεις διαστάσεις των στερεών µε σκιαγράφηση.
Τους δείχνουµε πώς δουλεύουµε τη µελάνη µε πένα, φτερό, µε την προέκταση που έχει το καπάκι στο µπουκαλάκι της, µε µαλακό πινέλο και αραίωση µε νερό, πώς µπορούµε να κάνουµε λεπτές και χοντρές ρυθµικές γραµµές, λεπτεπίλεπτα σηµεία και σχήµατα, έντονες µαύρες φόρµες και διάφανους τόνους και φόντο.
Προτείνεται να γίνουν κάποιες δοκιµές και µε τα δυο υλικά στο σχολείο µε την καθοδήγησή µας και έπειτα οι µαθητές να εργαστούν σε δικά τους σχέδια στο σπίτι.
ΣΤΟΧΟΣ: Να πειραµατιστούν µε διαφορετικά υλικά σχεδίου.
Διαπιστώνεται ο βαθµός πειραµατισµού και κατανόησης στη χρησιµοποίηση του κάρβουνου και της µελάνης σε ελεύθερα σχέδια.
3η ΩΡΑ ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ΥΛΙΚΑ: µπλοκ σχεδίου, µολύβια Η, Β, 4Β, γόµα, ξύστρα, µαλακό πινέλο, χάρακας, ορθογώνιο τρίγωνο, µοιρογνωµόνιο, διαβήτης
5η. Να σχεδιάσετε µε σχεδιαστικά όργανα µια διακοσµητική σύνθεση, χρησιµοποιώντας γραµµές και κύκλους.
Καλό θα ήταν να τους παρουσιάσουµε τον τρόπο που σχεδιάζουµε µε διαβήτη τη µαργαρίτα ή αλλιώς «το λουλούδι της ζωής», που έχει και το συµβολικό νόηµα της συνέχειας, της αλλεπάλληλης γέννησης µέχρι το άπειρο, αφού από το ένα λουλούδι γεννιούνται άλλα και ούτω καθ’ εξής: Ξεκινώντας µε κέντρο ένα σηµείο στην περιφέρεια ενός κύκλου και την ίδια ακτίνα γράφουµε κύκλο. Με κέντρο το σηµείο που ο δεύτερος κύκλος τέµνει τον αρχικό γράφουµε τον επόµενο κύκλο κ.ο.κ. Έπειτα τους προτρέπουµε να σκεφτούν τρόπους µε τους οποίους µπορεί να αναπτυχθεί ένα τέτοιο σχέδιο. Μπορούν να χρησιµοποιήσουν χάρακα και να ολοκληρώσουν µε τόνους.
6η. Επιλέγοντας ένα από τα θέµατα σκελετός, µηχανή, ψάρια, βουνά, δέντρα να σχεδιάσετε µε δυο τρόπους: α.ελεύθερα µε το χέρι, β.µε σχεδιαστικά όργανα.
Να επιλέξουν από τα θέµατα: σκελετός (του ανθρώπου, των ζώων, ενός δέντρου, µιας βάρκας), µηχανή (µε φανταστική ή νατουραλιστική απόδοση), ψάρια (σε οµάδες), βουνά, δέντρα. Να χωρίσουν το χαρτί σε δυο ίσα µέρη και να σχεδιάσουν το θέµα τους, στο ένα ελεύθερα µε το χέρι βάζοντας και δυο-τρεις τόνους και στο άλλο µε σχεδιαστικά όργανα και γεωµετρική απόδοση γραµµών και περιγραµµάτων. Καλό θα ήταν να τους δείξουµε πώς µπορεί να σχεδιαστεί π.χ. ένα ψάρι µε διαβήτη ή ένα δέντρο µε χάρακα.
Προτείνεται η 6η εργασία αφού συζητηθεί στην τάξη, να πραγµατοποιηθεί στο σπίτι.
ΣΤΟΧΟΣ: Να χρησιµοποιούν µε ευχέρεια γεωµετρικά όργανα για να σχεδιάζουν διακοσµητικά και θέµατα από την πραγµατικότητα.
Διαπιστώνεται ο βαθµός επιτυχίας στη χρήση των γεωµετρικών οργάνων και ο βαθµός πρωτοτυπίας των διακοσµητικών σχεδίων.
4η ΩΡΑ ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ΥΛΙΚΑ: µπλοκ σχεδίου, µολύβια Η, Β, 4Β, γόµα, ξύστρα, µαλακό πινέλο, χάρακας, ορθογώνιο τρίγωνο, µοιρογνωµόνιο, διαβήτης
7η. Να σχεδιάσετε ελεύθερα µε το χέρι ή µε σχεδιαστικά όργανα δυο-τρία γεωµετρικά στερεά και να τα σκιαγραφήσετε.
Τους δίνουµε διάφορες ιδέες: να σχεδιάσουν έναν κύλινδρο µέσα σε έναν κύβο (άρα ο κύβος πρέπει να είναι διάφανος), µια σφαίρα µπροστά από µια πυραµίδα, έναν πεσµένο κύλινδρο επάνω σε ένα παραλληλεπίπεδο κτλ. Αφού κάνουν προσχέδια, για να βρουν πώς θα τοποθετήσουν τα σχήµατα στο χαρτί τους, µπορούν να σχεδιάσουν ελεύθερα µε το χέρι ή να χρησιµοποιήσουν σχεδιαστικά όργανα και τέλος να αποδώσουν τις τρεις διαστάσεις των στερεών µε σκιαγράφηση.
8η. Να σχεδιάσετε τρισδιάστατα τα γράµµατα µιας λέξης.
Μπορούν να θυµηθούν τα grafiti, στα οποία χρησιµοποιούνται τρισδιάστατα γράµµατα ή να σχεδιάσουν µε γράµµατα που θυµίζουν γεωµετρικά στερεά (π.χ. γράµµα Α:πυραµίδα).
Προτείνεται η 8η εργασία αφού συζητηθεί στην τάξη, να πραγµατοποιηθεί στο σπίτι.
ΣΤΟΧΟΣ: Να µάθουν να σχεδιάζουν τρισδιάστατα σχήµατα.
Ο έλεγχος αφορά την απόδοση της τρίτης διάστασης.
5η ΩΡΑ ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ΥΛΙΚΑ: µπλοκ σχεδίου, µολύβι Β, γόµα, ξύστρα, ξυλοµπογιές, λαδοπαστέλ
9η & 10η.Ελεύθερο θέµα µε ξυλοµπογιές, παστέλ.
Να επιλέξουν ένα δικό τους θέµα και να το ζωγραφίσουν σε ένα φύλλο µε ξυλοµπογιές και σε άλλο φύλλο µε παστέλ.
ΣΤΟΧΟΣ: Να χρησιµοποιούν διαφορετικά υλικά χρώµατος στην απόδοση του ίδιου θέµατος, ώστε µέσα από την τεχνική των υλικών να συνειδητοποιήσουν τα χαρακτηριστικά του καθενός.
Προτείνεται οι εργασίες να ολοκληρωθούν στο σπίτι.
Διαπιστώνεται η εξοικείωση µε το χρώµα και η εφαρµογή της τεχνικής των υλικών.
6η ΩΡΑ ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ΥΛΙΚΑ: µπλοκ ακουαρέλας, τέµπερες, πινέλα
11η & 12η. Ελεύθερο θέµα µε ακουαρέλες και τέµπερες.
Να πειραµατιστούν ελεύθερα µε τις ακουαρέλες και τις τέµπερες, ζωγραφίζοντας µε δυο-τρεις διαφορετικές τεχνικές είτε στο ίδιο έργο είτε σε διαφορετικά.
13η. Να ζωγραφίσετε ένα έργο µε µεικτή τεχνική, αναµειγνύοντας όποια υλικά θέλετε.
Να δηµιουργήσουν ένα προσωπικό έργο µε µεικτή τεχνική, αναµειγνύοντας όποια από τα υλικά επιθυµούν και θεωρούν ότι είναι κατάλληλα ώστε να συµβάλουν στην εκφραστικότητα του έργου τους.
ΣΤΟΧΟΣ: Να πειραµατιστούν µε υλικά και τεχνικές και να εκφραστούν ελεύθερα.
Προτείνεται οι εργασίες να ολοκληρωθούν στο σπίτι.
Διαπιστώνεται κατά πόσο πειραματίστηκαν με τις τέμπερες.
7η ΩΡΑ ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ΥΛΙΚΑ: µολύβι Β, γόµα, ξύστρα, ξυλοµπογιές, χάρακας, διαβήτης
Προτείνεται να γίνει παρουσίαση του τετραδίου σε µια ξεχωριστή διδακτική ώρα. Να ενηµερώσουµε τους µαθητές ότι χωρίζεται σε δυο µέρη: 1ο. µε εργασίες όπου πρέπει να παρατηρήσουν, να σκεφτούν και να απαντήσουν προφορικά ή γραπτά, 2ο. µε δηµιουργικές εργασίες.
Στο βιβλίο του καθηγητή, στο τέλος κάθε κεφαλαίου αναλύονται οι σχετικές, µε το κάθε θέµα, εργασίες του τετραδίου. Ο διδάσκων θα πρέπει να επιλέξει τη στιγµή που θα εξηγήσει τις εργασίες στους µαθητές, ζητώντας τους κατόπιν να τις πραγµατοποιήσουν στην τάξη ή εξαιτίας της χρονικής στενότητας του µαθήµατος στο σπίτι.
ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ - 1ο µέρος - Εργασίες αντίληψης
1η.Να παρατηρήσετε κάθε εικόνα και να σκεφτείτε πού βρίσκεται η οπτική ψευδαίσθηση σε κάθε µια.
Εργασία παρατήρησης και αντίληψης οπτικών ψευδαισθήσεων.
Μπορούµε να εισαγάγουµε τους µαθητές στο θέµα των οπτικών ψευδαισθήσεων µιλώντας τους για κάποια γνωστά φαινόµενα: τα είδωλα µέσα στον καθρέφτη, η ηχώ στον ανοιχτό και άδειο χώρο, η σκιά µας που µας ακολουθεί όταν έχει ήλιο, τα άστρα που φαίνονται ακίνητα, το τοπίο που µας φαίνεται ότι κινείται γύρω µας όταν ταξιδεύουµε µε πλοίο, η αίσθηση ότι όλα περιστρέφονται γύρω µας όταν στριφογυρίζουµε στο ίδιο σηµείο και µετά σταµατήσουµε, η εικόνα του φεγγαριού τη νύχτα στο συννεφιασµένο ουρανό που µοιάζει να µετακινείται ανάµεσα στα σύννεφα...
Προτρέπουµε τους µαθητές να συγκεντρώσουν το βλέµµα τους σε κάθε µια από τις εικόνες που δηµιουργούν οπτικές ψευδαισθήσεις και να πουν τι βλέπουν. Θα καταλάβουν ότι το σχέδιο έχει τη δυνατότητα να παρουσιάζει πράγµατα που δε φαίνονται µε την πρώτη µατιά.
Εικ.1.Στην πιο γνωστή γεωµετρική ψευδαίσθηση, του Γερµανού κοινωνιολόγου και ψυχίατρου Franz Carl Müller-Lyer (1889), τα δυο οριζόντια τµήµατα είναι ισοµήκη, αλλά το επάνω µε τα βέλη προς τα έξω φαίνεται µικρότερο από το κάτω µε τα βέλη προς τα µέσα.
Εικ.2.Αν εστιάσουµε στο κέντρο του κύκλου και µατακινήσουµε το κεφάλι µας µπροστά και πίσω, βλέπουµε τους δυο κύκλους να κινούνται ο ένας δεξιόστροφα και ο άλλος αριστερόστροφα, εξαιτίας της διαφορετικής φοράς των επαναλαµβανόµενων µικρών σχηµάτων.
Εικ.3.Στην «Αιώρηση 2» του Γιαπωνέζου καλλιτέχνη Hajime Ouchi (1977), όταν µετακινούµε το βλέµµα µας δεξιά-αριστερά, βλέπουµε µια περιοχή µε πλάγιες γραµµές (κλίσης +45 ή -45 µοίρες) να αιωρείται επάνω από τις υπόλοιπες περιοχές που περιέχουν γραµµές αντίθετης κλίσης.
Εικ.4.Όταν µετακινούµε αφηρηµένα το βλέµµα µας µέσα στο «Σπινθηροβόλο Πλέγµα» του Γερµανού ψυχολόγου Hermann (1870), εµφανίζονται γκρίζα σηµάδια µέσα στα λευκά κυκλάκια.
Εικ.5.Ο ανορθόδοξος σχεδιασµός και η φωτοσκίαση χωρίζουν το αντικείµενο (impossible object) σε δυο κοµµάτια: επάνω βλέπουµε µια πύλη και κάτω τρεις κολόνες.
Εικ.6.Η οπτική ψευδαίσθηση που χρησιµοποιήθηκε επάνω στον τοίχο του κτιρίου περιγράφτηκε πρώτη φορά από τον Γερµανό ψυχολόγο Munsterberg (1894): οι οριζόντιες παράλληλες γραµµές δείχνουν συγκλίνουσες, µε κατεύθυνση η µια δεξιά, η επόµενη αριστερά, εξαιτίας της µετατόπισης των κατακόρυφων µαύρων ορθογωνίων.
Εικ.7.Στην «Ηµιτονοειδή Καµπύλη» του Ross H.Day (1991), όλα τα κάθετα ευθύγραµµα τµήµατα είναι ισοµήκη, αλλά εκείνα που βρίσκονται στις κορυφές της καµπύλης δείχνουν πολύ µακρύτερα. Εικ.8.Για καλύτερο αποτέλεσµα, παρατηρούµε το σχέδιο, που στηρίζεται στο «Φαινόµενο» του Σουηδού νευρολόγου Edouard Claparede (1904), µέσα από ένα στενό σωλήνα, π.χ. ένα φύλλο χαρτιού τυλιγµένο ρολό: εξαιτίας της διάταξης των ασπρόµαυρων στιγµάτων, βλέπουµε δυο ανάγλυφους κύκλους.
Εικ.9.Στην «Αιώρηση 1» του Ouchi, όταν µετακινούµε το βλέµµα µας δεξιά-αριστερά, βλέπουµε τον κεντρικό δίσκο να αποκόπτεται και να προβάλλεται µπροστά από το υπόλοιπο σχέδιο που τον περιβάλλει.
Εικ.10.Το σχέδιο στηρίζεται στον «Κύβο» του Σουηδού κρυσταλλογράφου Louis Albert Necker (1832): η λανθασµένη σχεδίαση της µιας κατακόρυφης κολόνας τη φέρνει µπροστά, µε αποτέλεσµα να µας παραπλανεί.
Εικ.11.Στο «Τρίγωνο» του Ιταλού ψυχολόγου Gaetano Kanizsa (1976), τα τρία τρίγωνα που έχουν περικοπεί από τους τρεις µαύρους δίσκους µας βοηθούν να δούµε ένα άσπρο τρίγωνο. Οι γραµµές που διακόπτονται, σαν να ανήκουν σε ένα τρίγωνο κρυµµένο πίσω από το άσπρο, ενισχύουν την ψευδαίσθηση, χωρίς ωστόσο να είναι απαραίτητες.
Εικ.12.Το σύνολο µε τους κύβους στηρίζεται και αυτό στον «Κύβο» του Necker: τα µαύρα επίπεδα φαίνονται από επάνω (σαν καπάκια του κύβου), ενώ όταν το γυρίσουµε λίγο πλάγια, αλλάζει η οπτική γωνία µας και τα µαύρα επίπεδα φαίνονται µπροστά. Η εξήγηση είναι ότι, όταν δυο γραµµές διασταυρώνονται, το σχέδιο δε δίνει κάποιο στοιχείο σχετικά µε το ποια είναι µπροστά και ποια είναι πίσω. Αυτό είναι που κάνει την εικόνα διφορούµενη, γιατί µπορεί να ερµηνευτεί µε δυο εναλλακτικούς τρόπους: είτε ο κύβος είναι στραµµένος προς τη µια πλευρά και κάτω, είτε προς την άλλη πλευρά και επάνω.
2η.Να σηµειώσετε για κάθε ένα από τα παρακάτω έργα του τα υλικά και την τεχνική που πιστεύετε ότι χρησιµοποίησε.
Διερεύνηση έργων του Πικάσο ως προς τα υλικά και τις τεχνικές.
Ο Πικάσο στη διαδροµή του πρωτοποριακού έργου του χρησιµοποίησε πολλά διαφορετικά υλικά.
Εικ.1.«Αυτοπροσωπογραφία»: µολύβι µε διασταυρωµένες και παράλληλες γραµµές,
Εικ.2.«Νεκρή φύση»: τέµπερα µε αναµειγµένες και καθαρές πινελιές,
Εικ.3.«Ο κόκορας»: λαδοπαστέλ µε περιγράµµατα και γραµµές,
Εικ.4.«Καθισµένη γυναίκα»: τέµπερα απλωµένη στις µεγάλες επιφάνειες, γραµµές µε παστέλ για τονισµό κάποιων σηµείων και λεπτές γραµµές µε µαύρη µελάνη που προσδίδουν ιδιαίτερο χαρακτήρα στο έργο,
Εικ.5.«Κεφάλι αγοριού»: µελάνη µε πινέλο,
Εικ.6.«Η οικογένεια του Ναπολέοντα ΙΙΙ»: ξηρά παστέλ επάνω σε έγχρωµο χαρτί, ηµιτελές έργο.
3η.Να παρατηρήσετε τα παρακάτω έργα και να απαντήσετε για κάθε ένα: α) πώς διαμορφώνονται τα μεγέθη, β) γιατί επιλέχτηκε η συγκεκριμένη σχέση των μεγεθών, γ) τι αίσθηση σας προκαλεί;
Ανάλυση έργων για την κατανόηση του ρόλου των µεγεθών στο νόηµά τους. Για κάθε έργο που θέλουµε να εξετάσουµε πρέπει να θέτουµε στους µαθητές ερωτήσεις που θα τους βοηθούν να διαµορφώσουν και κατόπιν να παρουσιάσουν τα δικά τους συµπεράσµατα.
Εικ.2.Μαγκρίτ: Τι δωµάτιο βλέπουµε; Ποια αντικείµενα δεν έχουν κανονικό µέγεθος σε σχέση µε το χώρο; Πώς συνδέονται αυτά τα αντικείµενα µε το υπνοδωµάτιο; (η χτένα, το σαπούνι, το πινέλο ξυρίσµατος συνδέονται µε την πρωινή τουαλέτα µας, ενώ το ποτήρι πιθανόν µε τη βραδυνή δίψα). Γιατί υπάρχουν αυτές οι υπερβολές στην εικόνα; (ίσως επειδή ο χώρος µαζί µε τα χρηστικά αυτά αντικείµενα παρουσιάζονται µέσα από το όνειρο και την ψυχανάλιση - Φρόιντ).
Εικ.3.Τσιµαµπούε: Πού τοποθετείται η Παναγία; Πόσο χώρο της εικόνας καταλαµβάνει; Γιατί κυριαρχεί µε το µέγεθός της; (η καθαρά θρησκευτική θεµατολογία επιβάλλει την ανάδειξη της Βρεφοκρατούσας Παναγίας σε έναν πίνακα µε πολλές µορφές).
Εικ.4.Κράναχ: Πώς µπορούµε να συσχετίσουµε το σχήµα και µέγεθος του πίνακα µε τη γυναικεία µορφή και το µικρό έρωτα; Γιατί το κεφάλι της γυναίκας είναι µικρότερο από ό,τι θα έπρεπε; (έτσι φαίνεται πανύψηλη και όµορφη στα µάτια µας). Πώς λειτουργεί ο στενόµακρος κορµός του δέντρου µέσα στο έργο; (δηµιουργεί χώρο, βοηθάει την ισορροπία της µορφής που ακουµπάει επάνω του σαν να ήταν ανάγλυφο σε αρχαίο ναό και επιτείνει την καθετότητα του πίνακα).
Εικ.5.Όλντενµουργκ: Πού είναι τοποθετηµένο το γλυπτό µανταλάκι; Τι σχέση έχει το µέγεθος του γλυπτού µε το κτίριο και µε τους ανθρώπους που περνάνε κοντά; (το µανταλάκι µπροστά στον ουρανοξύστη δείχνει µικρό, ενώ δίπλα στον άνθρωπο δείχνει υπερµέγεθες). Μήπως τελικά το σχήµα του γλυπτού είναι µια ανθρώπινη µορφή, σαν αρχαίο τοτέµ, που κυριαρχεί στο χώρο; Πώς θα νιώθαµε αν περνούσαµε από κοντά του; Μήπως ανατρέπει τις σχέσεις - αναλογίες του ανθρώπου µε το περιβάλλον του; Τελικά ένα τέτοιο γλυπτό µας κάνει να αναρωτιόµαστε για την αισθητική του αξία ή για το συµβολικό του νόηµα;
ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ - 2ο µέρος - Εργασίες εφαρµογής
13η. Να σχεδιάσετε µε γραµµή, το έργο του Χιροσίγκε «Η βάρκα Χανέδα και ο ναός της θεάς Μπέντεν», 1858, στο διπλανό πλαίσιο.
Ενώ κατά τη διαδικασία δηµιουργίας ενός έργου προηγείται το σχέδιο, ζητάµε από τους µαθητές να σχεδιάσουν τις βασικές γραµµές του έργου βλέποντάς το ολοκληρωµένο.
14η. Να παρατηρήσετε τα στοιχεία που αποτελούν το Αστέρι της Βεργίνας και να συμπληρώσετε το σχέδιο με γεωμετρικά όργανα.
Το αστέρι της Βεργίνας αποτελείται από 8 µεγάλες ακτίνες και ενδιάµεσα 8 µικρότερες. Οι µεγάλες ξεκινούν από ένα µικρό κύκλο στο κέντρο και καταλήγουν σε ένα µεγάλο, ενώ οι µικρότερες ξεκινούν από έναν ενδιάµεσο κύκλο και καταλήγουν σε έναν κύκλο κατά έναν πόντο µικρότερο από το µεγάλο. Κάθε ακτίνα σχηµατίζεται στη βάση της από έναν κύκλο ίσο µε τον εσωτερικό µικρό κύκλο και δυο ευθείες που ξεκινούν από την κορυφή της και εφάπτονται στον κύκλο της βάσης.
15η. Αρχικά να παρατηρήσετε στη μικρή εικόνα, πώς μετατρέπονται οι γραμμές σε τρισδιάστατα σχήματα. Στη συνέχεια σχεδιάζοντας και σκιαγραφώντας κατάλληλα στο διπλανό σχέδιο να αποδώσετε την αίσθηση του τρισδιάστατου.
Αν στα γυρίσµατα των γραµµών, καµπύλων ή τεθλασµένων, φέρουµε κατακόρυφες γραµµές και σκιαγραφήσουµε ελαφραίνοντας σταδιακά τον τόνο, θα προκύψει η αίσθηση του τρισδιάστατου.
16η. Να συµπληρώσετε στο δέντρο το σχέδιο και τους τόνους.
Για να συνεχίσουν το σχέδιο του δέντρου, θα πρέπει να παρατηρήσουν τον τρόπο που σχεδιάζονται τα κλαδιά και οι διακλαδώσεις τους (κάποια περνούν κάτω από κάποια άλλα).
17η. Να συνδέσετε τα στοιχεία της εικόνας σε ένα σύνολο, χρησιµοποιώντας και δικά σας.
Να αρχίσουν από την αναγνώριση των στοιχείων, να σκεφτούν κάποια ιστορία που µπορεί να τα συνδέει και να την παρουσιάσουν σχεδιαστικά, προσθέτοντας ό,τι θέλουν.
18η. Να σχεδιάσετε ένα ζώο µε δυο τρόπους, όπως βλέπετε στα σχέδια του Πικάσο.
Στα σχέδια του Πικάσο βλέπουµε µια διαδροµή του σχεδίου: από ένα σκίτσο, σε σχέδια επεξεργασµένα µε διάφορους τρόπους (µε πλάσιµο των όγκων, µε σχηµατοποίηση, αφαιρετικά) και κατάληξη σε ένα αφαιρετικό σχέδιο µόνο µε γραµµή.
Κεφάλαιο 2 – Το χαρτί και οι τεχνικές του
ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗ
Επειδή χρειαζόµαστε πολλά διαφορετικά χαρτιά και χάρτινες συσκευασίες, θα πρέπει να έχουµε ζητήσει από τους µαθητές να φέρει ο καθένας από κάτι, να τα µαζέψουµε όλα εµείς, ώστε να επιλέξει µετά ο καθένας τι θα χρησιµοποιήσει: 1.τετράγωνα χρωµατιστά χαρτιά κανσόν λεπτά, τετράγωνα χαρτιά γλασέ, 2.χαρτιά γλασέ, ριζόχαρτα, 3.χρωµατιστά χαρτιά κανσόν, γλασέ, γκοφρέ, οντουλέ, διάφορα χαρτιά και χαρτόνια από συσκευασίες προϊόντων, χάρτινες σακούλες, κουτιά και οποιοδήποτε άλλο χαρτί, σελίδες από περιοδικά
ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΤΗ: ένα µικρό µπλοκ σχεδίου (Α5) µε πολλά φύλλα για πρόχειρα σχέδια
8η ΩΡΑ ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ΥΛΙΚΑ: 1η ώρα: ψαλίδι, κόλλα, υλικά για χαρταετό: τρία ίσα πηχάκια από ελαφρύ ξύλο, χάρτινες αερόκολλες, σπάγκος από λινάρι, κόλλα στικ, σφυρί, πρόκα, ψαλίδι
1η.Να φτιάξετε µια διακοσµητική γιρλάντα µε χαρτοκοπτική.
Να φτιάξουν µια διακοσµητική γιρλάντα µε χαρτοκοπτική, διπλώνοντας και κόβοντας σχήµατα σε στενόµακρα (φάρδος µέχρι 10 εκ.) χρωµατιστά χαρτιά γλασέ.
Προτείνεται η 1η εργασία αφού συζητηθεί στην τάξη, να πραγµατοποιηθεί στο σπίτι.
2η.Να κατασκευάσετε ένα origami.
Προτείνεται τα origami να γίνουν στην τάξη µε την καθοδήγησή µας. Όταν ολοκληρωθεί η κατασκευή, ζητάµε από τους µαθητές να την ξεδιπλώσουν και να την ξαναφτιάξουν, ώστε να συνειδητοποιήσουν τα διπλώµατα και να µπορούν να τα επαναλάβουν στο σπίτι τους.
ΣΤΟΧΟΣ: Να µάθουν να κόβουν και να διπλώνουν το χαρτί.
Οι µαθητές παραδίδουν τις γιρλάντες και τα origami και βοηθάµε να διακοσµήσουν µε αυτά την τάξη, ώστε να βιώσουν τη διακοσµητική λειτουργία της τέχνης.
9η & 10η ΩΡΑ -------------------------------------------------------------------------------------------------------
ΥΛΙΚΑ: µπλοκ σχεδίου, µολύβι Β, γόµα, ξύστρα, χάρακας, µπλοκ ακουαρέλας, τέµπερες, πινέλα, χοντρό χαρτόνι για βάση, ψαλίδι και κόλλα
3η. Να φτιάξετε ένα έργο κόβοντας και κολλώντας χρωµατιστά χαρτιά, επιλέγοντας ένα από τα θέµατα: έδαφος-δέντρα-φυτά-λουλούδια, γη-ζώα, ουρανός-πουλιά, θάλασσα-ψάρια.
Να επεξεργαστούν ένα από τα θέµατα: έδαφος-δέντρα-φυτά-λουλούδια, γη-ζώα, ουρανός-πουλιά, θάλασσα-ψάρια, σχεδιάζοντας επάνω σε χρωµατιστά χαρτιά, κόβοντας, συνθέτοντας και κολλώντας τα επάνω σε χαρτί. Μπορούν να χρησιµοποιήσουν χρωµατιστά χαρτιά κανσόν, οντουλέ, χαρτιά και χαρτόνια συσκευασίας κτλ.
Μπορούµε να αναθέσουµε κάθε θέµα σε οµάδα 2-4 µαθητών ή σε όλη την τάξη να φτιάξει ένα µεγάλο έργο: αναθέτουµε σε µικρές οµάδες να σχεδιάσουν και να κόψουν τα επιµέρους σχήµατα, βοηθάµε να τα συνθέτουν ωραία επάνω σε ένα µεγάλο χαρτόνι και τέλος τα κολλάµε.
ΣΤΟΧΟΣ: Να µάθουν να «ζωγραφίζουν» µε χαρτιά.
4η. Να δηµιουργήσετε ένα έργο µε ελεύθερο θέµα, χρησιµοποιώντας σελίδες από περιοδικά ή όποια άλλα χαρτιά θέλετε.
Να φτιάξουν ένα έργο είτε χωρίς θέµα, ασχολούµενοι µε τη σύνθεση των σχηµάτων και των χρωµάτων, είτε επάνω σε ένα θέµα (π.χ. άνθρωπος, όνειρο) χρησιµοποιώντας κυρίως σελίδες από περιοδικά. Τους εξηγούµε ότι θα επιλέξουν τις σελίδες µε κριτήριο το χρώµα τους ή την εικόνα που θέλουν να χρησιµοποιήσουν. Μπορούν να συµπληρώσουν και µε άλλα χαρτιά από συσκευασίες προϊόντων, χάρτινες σακούλες, κουτιά και οποιοδήποτε άλλο χαρτί µπορούν να βρουν.
ΣΤΟΧΟΣ: Να βρίσκουν υλικά για δηµιουργικές εργασίες µέσα από τα καθηµερινά πράγµατα και να πειραµατίζονται µε αυτά.
Προτείνεται η 4η εργασία αφού συζητηθεί στην τάξη, να πραγµατοποιηθεί στο σπίτι.
5η. Να επιλέξετε έναν από τους τρόπους δηµιουργίας επιτοίχιων γλυπτών από χαρτί και να δηµιουργήσετε.
Τα επιτοίχια γλυπτά µπορούν να δηµιουργηθούν ατοµικά ή οµαδικά από όσους το επιθυµούν.
Στα διπλανά σχέδια παρουσιάζονται τρόποι µε τους οποίους µπορεί το χαρτί να αποκτήσει τρεις διαστάσεις.
6η.Να φτιάξετε µια τρισδιάστατη χάρτινη κατασκευή.
Να φτιάξουν µια τρισδιάστατη χάρτινη κατασκευή, που µπορεί να στηρίζεται όπως τα γλυπτά ή να κρέµεται από ένα σχοινάκι. Μπορεί να γίνει µε κόλληµα διαφόρων χαρτιών, να χρησιµοποιηθεί χαρτοπολτός ή η τεχνική του παπιέ µασέ.
ΣΤΟΧΟΣ: Να καταλάβουν τις πλαστικές και γλυπτικές ιδιότητες του χαρτιού.
Προτείνεται η 6η εργασία αφού συζητηθεί στην τάξη, να πραγµατοποιηθεί στο σπίτι.
Μπορούµε να εκθέσουµε τις κατασκευές των µαθητών, για να δουν όλοι τα έργα τους και να τα σχολιάσουν.
ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ - 2ο µέρος - Εργασίες εφαρµογής
19η. Να ολοκληρώσετε το διακοσµητικό σχέδιο κόβοντας και κολλώντας χρωµατιστά χαρτιά, ακολουθώντας τα σχήµατα.
Να κόψουν χρωµατιστά χαρτιά ανάλογα µε τα σχήµατα του σχεδίου και να τα κολλήσουν επάνω σε αυτό. Μπορούν να δουλέψουν µόνο µε δυο χρώµατα, µε ένα συµπληρωµατικό ζευγάρι, µε θερµά ή ψυχρά χρώµατα ή να το φτιάξουν πολύχρωµο. Μπορούν να χρησιµοποιήσουν χρωµατιστά χαρτιά κανσόν, σελίδες από περιοδικά ή να χρωµατίσουν ένα φύλλο µε τέµπερες και να κόψουν από αυτό.
20η. Σχεδιαγράµµατα για την κατασκευή κουτιού και ανεµόµυλου origami.
Τα σχεδιαγράµµατα για την κατασκευή κουτιού και ανεµόµυλου origami δίνονται για να βοηθήσουν τους µαθητές στην κατασκευή τους. Θα πρέπει να επισηµάνουµε ότι τα σχεδιαγράµµατα βοηθούν τους αρχάριους, οι οποίοι αργότερα, όταν εξοικειωθούν µε τις βασικές κινήσεις στο δίπλωµα, µπορούν να δοκιµάσουν µόνοι τους να διπλώσουν και να φτιάξουν δικές τους κατασκευές.
21η. Οδηγίες για την κατασκευή χαρταετού
Οι οδηγίες για την κατασκευή χαρταετού δίνονται για να βοηθήσουν στην κατασκευή του. Προτείνεται να φτιάξουν ένα µικρό χαρταετό, προσέχοντας περισσότερο τη διακόσµησή του.
Κεφάλαιο 3 – Το ψηφιδωτό και η τεχνική με το ξύλο
ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗ: -
ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΤΗ: ένα µικρό µπλοκ σχεδίου (Α5) µε πολλά φύλλα για πρόχειρα σχέδια
11η ΩΡΑ --------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ΥΛΙΚΑ: 1η ώρα: µπλοκ σχεδίου, µολύβι Β, άσπρη ξυλοµπογιά, γόµα, ξύστρα, χάρακας, µπλοκ ακουαρέλας, τέµπερες, πινέλα
1η. Να ζωγραφίσετε ένα τοπίο χρωµατίζοντάς το µε µικρά σχήµατα (µε το πινέλο) σαν ψηφίδες (Εικ.25).
Προτείνουµε να σχεδιάσουν τα βασικά στοιχεία ενός τοπίου και έπειτα να χρωµατίσουν τα µέρη του τοποθετώντας δίπλα-δίπλα µικρές πινελιές από χρώµα µε το πινέλο, σαν ψηφίδες. Εναλλακτικά µπορούν, αφού σχεδιάσουν το θέµα, να χωρίσουν κάθε σχήµα σε µικρές ψηφίδες, µαλακά µε το µολύβι, ώστε να ξέρουν πού να τοποθετήσουν στη συνέχεια την πινελιά µε το χρώµα.
ΣΤΟΧΟΣ: Να ζωγραφίσουν ένα «ψηφιδωτό».
Προτείνεται η 1η εργασία να ολοκληρωθεί στο σπίτι.
Ο έλεγχος αφορά στο αν χειρίστηκαν ζωγραφικά το ψηφιδωτό.
ΠΡΟΣΟΧΗ: Να χωρίσουµε τους µαθητές σε οµάδες, ανάλογα µε το είδος του έργου που θα επιλέξουν να ασχοληθούν (ψηφιδωτό ή ξυλογλυπτική) στο επόµενο µάθηµα, ζητώντας τους να φέρουν τα σχετικά υλικά (βλέπε παρακάτω).
12η ΩΡΑ --------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ΥΛΙΚΑ: ανάλογα µε το έργο που θα επιλέξει κάθε µαθητής να δηµιουργήσει, τα υλικά χωρίζονται σε δυο οµάδες: 1.σκληρό χαρτόνι ή ξύλο για βάση, βότσαλα και όστρακα της θάλασσας, χαλίκια, σπασμένα κομμάτια από πλακάκια ή κεραμικά, κουμπιά, καπάκια και άλλα μικρά αντικείμενα, πηλός που στεγνώνει μόνος του, μαχαίρι, ατλακόλ, τέμπερες, πινέλα 2.σκληρό χαρτόνι ή ξύλο για βάση, µικρά ξυλαράκια, οδοντογλυφίδες, σπίρτα, ξύλινα καλαµάκια, ροκανίδια, κοµµάτι ξύλο MDF, φλούδα από πεύκο, ευκάλυπτο ή ελιά, κλαδιά, ρίζες, ατλακόλ, κοπίδι ξυλογλυπτικής, καρφιά, σφυρί
2η. Να φτιάξετε ένα ψηφιδωτό χρησιµοποιώντας βότσαλα και όστρακα της θάλασσας, χαλίκια, σπασµένα κοµµάτια από πλακάκια ή κεραµικά, κουµπιά, καπάκια και άλλα µικρά αντικείµενα.
3η. Να φτιάξετε ένα ψηφιδωτό, αφού προηγουµένως κατασκευάσετε τις ψηφίδες όπως παρουσιάζεται στη συνέχεια:
α.παίρνουµε πηλό που στεγνώνει µόνος του και τον απλώνουµε, β.τον χαράσσουµε µε κάθετες γραµµές, ώστε να δηµιουργηθούν µικρά τετραγωνάκια, γ.χρωµατίζουµε µε διαφορετικό χρώµα ανά λωρίδα, δ.όταν στεγνώσει, κόβουµε τις ψηφίδες.
4η. Να συνθέσετε ένα επιτοίχιο έργο χρησιµοποιώντας υλικά από ξύλο.
5η. Να σκαλίσετε µια ανάγλυφη µορφή (πρόσωπο, πουλί, λουλούδι, καράβι) ή ένα διακοσµητικό µοτίβο επάνω σε ξύλο που θα πάρετε επεξεργασµένο ή θα βρείτε από τη φύση.
6η. Να κατασκευάσετε µια φιγούρα (ζώο, άνθρωπο) µε κλαδιά ή ρίζες δέντρου που θα βρείτε σε κάποια παραλία, ποτάµι ή λίµνη (Εικ.26).
1η οµάδα: να φτιάξουν ένα ψηφιδωτό µε διάφορα υλικά (βότσαλα και όστρακα της θάλασσας, χαλίκια, σπασµένα κοµµάτια από πλακάκια ή κεραµικά, κουµπιά, καπάκια και άλλα µικρά µεταλλικά αντικείµενα) ελεύθερα, χωρίς σχέδιο, βασισµένο κυρίως στη σύνθεση των υλικών. Έτσι, πρώτα κάνουν την επιλογή των υλικών, µετά τη σύνθεση, τοποθετώντας τα επάνω στη βάση και έπειτα τα κολλούν (2η εργασία του βιβλίου).
2η οµάδα: να φτιάξουν ένα ψηφιδωτό µε διάφορα υλικά (βότσαλα και όστρακα της θάλασσας, χαλίκια, σπασµένα κοµµάτια από πλακάκια ή κεραµικά, κουµπιά, καπάκια και άλλα µικρά µεταλλικά αντικείµενα) αφού προηγουµένως σχεδιάσουν ένα θέµα επάνω στη βάση. Στη συνέχεια να βρουν ποια υλικά ταιριάζουν στο θέµα τους, να τα τοποθετήσουν και να τα κολλήσουν (2η).
3η οµάδα: να φτιάξουν ψηφίδες από πηλό που στεγνώνει µόνος του: α.απλώνουµε τον πηλό, β.τον χαράσσουµε µε µαχαίρι µε κάθετες γραµµές, ώστε να δηµιουργηθούν µικρά τετραγωνάκια, γ.µε τις τέµπερες χρωµατίζουµε διαφορετικό χρώµα ανά λωρίδα, δ.όταν στεγνώσει, κόβουµε τις ψηφίδες (3η).
4η οµάδα: να σχεδιάσουν ένα θέµα (γεωµετρικό ή από τη φύση) και χρησιµοποιώντας τις ψηφίδες από πηλό, να φτιάξουν ένα ψηφιδωτό (3η).
5η οµάδα: να φτιάξουν µια σύνθεση που να βασίζεται στην επιλογή υλικών από ξύλο (µικρά ξυλαράκια, οδοντογλυφίδες, σπίρτα, ξύλινα καλαµάκια, ροκανίδια κ.ά.), κολλώντας τα επάνω στη βάση (4η).
6η οµάδα: να σχεδιάσουν ένα θέµα επάνω στη βάση και να γεµίσουν όλα τα σχήµατα του σχεδίου κολλώντας επάνω υλικά από ξύλο (µικρά ξυλαράκια, οδοντογλυφίδες, σπίρτα, ξύλινα καλαµάκια, ροκανίδια κ.ά) (4η).
7η οµάδα: επάνω σε ένα κοµµάτι ξύλο MDF ή µια φλούδα από πεύκο, ελιά ή ευκάλυπτο να σκαλίσουν µια ανάγλυφη µορφή (πρόσωπο, πουλί, λουλούδι, καράβι) ή ένα ελληνικό παραδοσιακό µοτίβο. Τα έργα από τις φλούδες µπορούν να κρεµαστούν όλα µαζί επάνω σε ένα επίπεδο ξύλο (5η).
8η οµάδα: να κατασκευάσουν µια φιγούρα (ζώο, άνθρωπο) σκαλίζοντας, χρωµατίζοντας και συναρµολογώντας κλαδιά ή ρίζες δέντρου (6η).
ΣΤΟΧΟΣ: Να εργαστούν µε διάφορα υλικά και να δηµιουργήσουν οµαδικά.
Αφού δοθούν οι κατευθύνσεις από τον καθηγητή και οι µαθητές ξεκινήσουν τις εργασίες τους, προτείνεται να ολοκληρωθούν στο σπίτι.
Μπορούµε να εκθέσουµε τις κατασκευές των µαθητών, για να δουν όλοι τα έργα τους και να τα σχολιάσουν.
ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ - 2ο µέρος - Εργασίες εφαρµογής
22η. Να σχεδιάσετε επάνω στο γκρίζο τετράγωνο, µε άσπρη ξυλοµπογιά, ένα θέµα από τη φύση και να φτιάξετε ψηφιδωτό κολλώντας χρωµατιστές χάρτινες ψηφίδες.
Το εικονιζόµενο ψηφιδωτό από την αρχαία Νικόπολη της Πρέβεζας θα σταθεί αφορµή για το χάρτινο ψηφιδωτό τους. Ο χώρος επάνω στον οποίο θα φτιάξουν το ψηφιδωτό είναι σκούρος, ώστε όταν θα κολληθούν οι ψηφίδες, να φαίνεται γύρω τους ο αρµός και να δηµιουργηθεί έτσι η εντύπωση που δίνει το πραγµατικό ψηφιδωτό.
α.Να σχεδιάσουν µε άσπρη ξυλοµπογιά ένα-δυο στοιχεία από τη φύση (ζώα, πουλιά, ψάρια, φυτά, δέντρα κτλ.), β.να κόψουν ψηφίδες από χρωµατιστά χαρτιά κανσόν (1x1 cm περίπου), γ.επιλέγοντας το χρώµα, να τοποθετούν τις ψηφίδες σταδιακά γεµίζοντας κάθε σχήµα και έπειτα να τις κολλούν. Τους επισηµαίνουµε ότι θα κολλήσουν ψηφίδες παντού, στα σχήµατα και το φόντο.
Κεφάλαιο 4 – Διακόσμηση εσωτερικών χώρων - Σκηνικά
ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗ: -
ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΤΗ: ένα µικρό µπλοκ σχεδίου (Α5) µε πολλά φύλλα για πρόχειρα σχέδια
13η ΩΡΑ -------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ΥΛΙΚΑ: µπλοκ σχεδίου, µολύβια Β, γόµα, ξύστρα, χάρακας, ξυλοµπογιές, µπλοκ ακουαρέλας, τέµπερες, πινέλα, ψαλίδι
1η. Να ζωγραφίσετε ένα διακοσµητικό θέµα επιλέγοντας ένα από τα τρία ζευγάρια συµπληρωµατικών χρωµάτων.
Αφού αρχικά σκεφτούν πού µπορεί να χρησιµοποιηθεί το σχέδιό τους (χαλί, ταπετσαρία, ύφασµα επιπλώσεων, κάγκελα, πλακάκια), να σχεδιάσουν ένα διακοσµητικό θέµα µε γεωµετρικά όργανα και να το χρωµατίσουν µε ένα ζευγάρι συµπληρωµατικών χρωµάτων, χρησιµοποιώντας διάφορες αποχρώσεις και επιλέγοντας το υλικό.
2η. Να φτιάξετε ένα στένσιλ όπως παρουσιάζεται παρακάτω: α.σχεδιάζετε ένα µοτίβο, β.στη συνέχεια κόβετε και αφαιρείτε τα σχήµατα. Να το χρησιµοποιήσετε για να διακοσµήσετε ένα αντικείµενο ή έναν τοίχο (Εικ.16).
Να φτιάξουν ένα στένσιλ για να µπορεί να χρησιµοποιηθεί σε οποιαδήποτε εφαρµογή.
Προτείνεται η 2η εργασία, αφού συζητηθεί στην τάξη, να πραγµατοποιηθεί στο σπίτι.
ΣΤΟΧΟΣ: Να δηµιουργήσουν διακοσµητικά έργα που µπορεί να έχουν διάφορες εφαρµογές.
Οι µαθητές παραδίδουν τις εργασίες και γίνεται ολιγόλεπτος σχολιασµός.
14η ΩΡΑ-------------------------------------------------------------------------------------------------------
ΥΛΙΚΑ: 1.µπλοκ σχεδίου, µολύβια Β, γόµα, ξύστρα, χάρακας, ξυλοµπογιές, µπλοκ ακουαρέλας, τέµπερες, πινέλα 2.για µακέτα: ένα κοµµάτι από χαρτόκουτα περίπου 40x40 cm, διάφορα χαρτιά, ψαλίδι, χαρτοταινία, κόλλα
3η. Να σχεδιάσετε το προοπτικό ενός δωµατίου και να χρωµατίσετε το σύνολο κατηγοριοποιώντας τα χρώµατα.
Να σχεδιάσουν το προοπτικό ενός δωµατίου και να χρωµατίσουν το σύνολο µε µια κατηγορία χρωµάτων. Ανάλογα µε τις χρωµατικές επιλογές τους, τους ζητάµε να δηλώσουν τη χρήση του συγκεκριµένου δωµατίου (υπνοδωµάτιο, κουζίνα, σαλόνι, χώρος κάποιου καταστήµατος κτλ.)
Προτείνεται η 3η εργασία, αφού συζητηθεί στην τάξη, να πραγµατοποιηθεί στο σπίτι.
4η.Να κατασκευάσετε δισδιάστατη ή τρισδιάστατη µακέτα για ένα θεατρικό έργο.
Για να φτιάξουν οποιαδήποτε µακέτα σκηνικού, θα πρέπει προηγουµένως να έχουν διαβάσει κάποιο θεατρικό έργο. Καλό θα ήταν να έχουµε ενηµερώσει το φιλόλογό τους, ο οποίος θα µπορούσε να προτείνει το έργο. Όσοι επιθυµούν, µπορούν ατοµικά να φτιάξουν δισδιάστατες µακέτες. Οι υπόλοιποι µπορούν να χωριστούν σε οµάδες, ώστε άλλοι να κατασκευάσουν το βασικό µέρος της τρισδιάστατης µακέτας του σκηνικού, άλλοι να το ζωγραφίσουν και άλλοι να κατασκευάσουν τα κινούµενα αντικείµενα και τα οµοιώµατα των ηθοποιών.
Προτείνεται η 4η εργασία να ολοκληρωθεί στο σπίτι.
Φυλάσσουµε τις µακέτες για µια επίσηµη παρουσίασή τους σε ανάλογη εκδήλωση της σχολικής κοινότητας.
ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ - 1ο µέρος - Εργασίες αντίληψης
4η. Να αναγνωρίσετε και να σηµειώσετε πού βλέπετε τα χρώµατα του δειγµατολογίου στο χώρο του δωµατίου (να αριθµήσετε τα χρώµατα και να αντιστοιχείτε τον αριθµό επάνω στην εικόνα).
Αφού αριθµήσουν τα χρώµατα του δειγµατολογίου, να αντιστοιχίσουν τους αριθµούς στα όµοια χρώµατα της εικόνας.
5η. Να παρατηρήσετε τις παρακάτω χρωµατικές σχέσεις και να σηµειώσετε πώς φαίνονται τα χρώµατα µέσα στα µικρά τετράγωνα.
Εικ.α, Εικ.β: Το γκρι τετραγωνάκι µέσα στο κόκκινο πρασινίζει, ενώ το γκρι µέσα στο γαλάζιο πορτοκαλίζει, αφού τα ουδέτερα χρώµατα, όπως το γκρι, χρωµατίζονται από τα διπλανά τους και µάλιστα λαµβάνοντας τη συµπληρωµατική τους απόχρωση.
Εικ.γ: Το µικρό κίτρινο τετραγωνάκι έρχεται µπροστά και µεγαλώνει, ενώ το κόκκινο µέσα στο οποίο βρίσκεται πηγαίνει πίσω και µικραίνει. Έτσι, έχουµε µπροστά το µικρό κίτρινο, έπειτα το µεγάλο κίτρινο και στο βάθος το µεσαίο κόκκινο.
Εικ.δ: Το κόκκινο ανάµεσα στα µοβ τετράγωνα έρχεται µπροστά και µεγαλώνει.
ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ - 2ο µέρος - Εργασίες εφαρµογής
23η. Να αποτυπώσετε µε το µολύβι τον αντίστοιχο τόνο κάθε απόχρωσης στα κενά τετραγωνάκια.
Με τα µολύβια Β, 4Β να σκιαγραφήσουν στα κενά τετραγωνάκια τον αντίστοιχο τόνο κάθε απόχρωσης.
24η. Στον προοπτικά σχεδιασµένο χώρο βρίσκονται δυο φιγούρες, που οι φωτοσκιάσεις τους µας δείχνουν πού βρίσκεται η φωτεινή πηγή. Να σκιαγραφήσετε τον τόνο που πρέπει να έχει κάθε επιφάνεια του χώρου σύµφωνα µε τη φωτεινή πηγή.
Να τους εξηγήσουµε ότι αν γνωρίζουµε τη θέση της φωτεινής πηγής, µπορούµε να σκιαγραφήσουµε τους τόνους ανάλογα, δηλαδή η απέναντι επιφάνεια θα είναι η πιο φωτεινή κτλ.
4η. Να αναγνωρίσετε και να σηµειώσετε πού βλέπετε τα χρώµατα του δειγµατολογίου στο χώρο του δωµατίου (να αριθµήσετε τα χρώµατα και να αντιστοιχείτε τον αριθµό επάνω στην εικόνα).
Αφού αριθµήσουν τα χρώµατα του δειγµατολογίου, να αντιστοιχίσουν τους αριθµούς στα όµοια χρώµατα της εικόνας.
5η. Να παρατηρήσετε τις παρακάτω χρωµατικές σχέσεις και να σηµειώσετε πώς φαίνονται τα χρώµατα µέσα στα µικρά τετράγωνα.
Εικ.α, Εικ.β: Το γκρι τετραγωνάκι µέσα στο κόκκινο πρασινίζει, ενώ το γκρι µέσα στο γαλάζιο πορτοκαλίζει, αφού τα ουδέτερα χρώµατα, όπως το γκρι, χρωµατίζονται από τα διπλανά τους και µάλιστα λαµβάνοντας τη συµπληρωµατική τους απόχρωση.
Εικ.γ: Το µικρό κίτρινο τετραγωνάκι έρχεται µπροστά και µεγαλώνει, ενώ το κόκκινο µέσα στο οποίο βρίσκεται πηγαίνει πίσω και µικραίνει. Έτσι, έχουµε µπροστά το µικρό κίτρινο, έπειτα το µεγάλο κίτρινο και στο βάθος το µεσαίο κόκκινο.
Εικ.δ: Το κόκκινο ανάµεσα στα µοβ τετράγωνα έρχεται µπροστά και µεγαλώνει.
ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ - 2ο µέρος - Εργασίες εφαρµογής
23η. Να αποτυπώσετε µε το µολύβι τον αντίστοιχο τόνο κάθε απόχρωσης στα κενά τετραγωνάκια.
Με τα µολύβια Β, 4Β να σκιαγραφήσουν στα κενά τετραγωνάκια τον αντίστοιχο τόνο κάθε απόχρωσης.
24η. Στον προοπτικά σχεδιασµένο χώρο βρίσκονται δυο φιγούρες, που οι φωτοσκιάσεις τους µας δείχνουν πού βρίσκεται η φωτεινή πηγή. Να σκιαγραφήσετε τον τόνο που πρέπει να έχει κάθε επιφάνεια του χώρου σύµφωνα µε τη φωτεινή πηγή.
Να τους εξηγήσουµε ότι αν γνωρίζουµε τη θέση της φωτεινής πηγής, µπορούµε να σκιαγραφήσουµε τους τόνους ανάλογα, δηλαδή η απέναντι επιφάνεια θα είναι η πιο φωτεινή κτλ.
Κεφάλαιο 5 – Η υφή
ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗ
Για τις µατιέρες, θα πρέπει να συγκεντρώσουµε όλα τα υλικά που έχουν επιλέξει οι µαθητές, ώστε να τα χρησιµοποιήσουν στη συνέχεια: τσαλακωµένο χαρτί, πανί, σφουγγάρι, άµµος, πριονίδια, ξυλαράκια, κλωστές, κ.ά.
ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΤΗ: ένα µικρό µπλοκ σχεδίου (Α5) µε πολλά φύλλα για πρόχειρα σχέδια
15η ΩΡΑ --------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ΥΛΙΚΑ: µπλοκ σχεδίου, µολύβια Β, 4Β, γόµα, ξύστρα, χάρακας, ξυλοµπογιές, παστέλ, µπλοκ ακουαρέλας, τέµπερες, πινέλα, διάφορα υλικά για µατιέρες (βλέπε πιο πάνω)
1η. Αφού παρατηρήσετε ένα κοµµάτι από µάρµαρο, ένα φύλλο και ένα κοµµάτι ξύλο, να ζωγραφίσετε την υφή της επιφάνειάς τους. Να µιµηθείτε τα νερά, τις ρωγµές και τις αποχρώσεις του µαρµάρου, τις νευρώσεις και το χρώµα του φύλλου, τα νερά, τους ρόζους και τις αποχρώσεις του ξύλου.
Προτείνουµε στους µαθητές να παρατηρήσουν ένα αντικείµενο και στη συνέχεια να αποτυπώσουν στο χαρτί την υφή της επιφάνειάς του. Μπορούν να χρησιµοποιήσουν όποιο υλικό τους διευκολύνει.
Δεν είναι απαραίτητο να σχεδιάσουν το σχήµα του αντικειµένου, αλλά να µιµηθούν την επιφάνειά του: π.χ. σε ένα κοµµάτι µάρµαρο τα νερά, τις ρωγµές και τις αποχρώσεις του, σε ένα φύλλο τις νευρώσεις και το χρώµα του, σε ένα ξύλο τα νερά, τους ρόζους και τις αποχρώσεις του, σε µια πέτρα τις τρύπες, τις γραµµές ή τη λείανση της επιφάνειάς της κτλ.
ΣΤΟΧΟΣ: Να προσπαθήσουν να αποδώσουν ζωγραφικά διάφορες υφές που βλέπουν γύρω τους.
Προτείνεται η 1η εργασία, αφού συζητηθεί στην τάξη, να πραγµατοποιηθεί στο σπίτι.
2η.Να ζωγραφήσετε επάνω σε ένα θέµα µε µατιέρες.
Να δηµιουργήσουν ένα έργο επάνω σε ένα θέµα µε µατιέρες (ανθρώπινη φιγούρα, ζώο, πουλί, ψάρι, δέντρο, τοπίο κτλ.). Να χρησιµοποιήσουν τις τέµπερες αναµειγµένες και µε άλλα υλικά, όπως άµµο, πριονίδια, χαρτιά, κλωστές, υφάσµατα κ.ά. Καθοδηγούµε τους µαθητές και τους αφήνουµε να πειραµατιστούν.
ΣΤΟΧΟΣ: Να πειραµατιστούν µε τα υλικά και να δηµιουργήσουν.
Η 2η εργασία µπορεί να ολοκληρωθεί στο σπίτι.
Διαπιστώνεται κατά πόσο κατάφεραν οι µαθητές να µιµηθούν υφές και να δηµιουργήσουν ενδιαφέροντα έργα µε µατιέρες.
16η ΩΡΑ --------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ΥΛΙΚΑ: Να επιλέξουν µια από τις οµάδες υλικών για το γλυπτό τους: α. πηλός που στεγνώνει χωρίς ψήσιµο, χοντρό καρφί, µαχαιράκι β.χάρτινα κουτιά και ρολά, χαρτόνια, κόλλα, ψαλίδι, συρραπτικό
3η.Να σχεδιάσετε εκ του φυσικού µια νεκρή φύση.
Θα πρέπει να έχουµε τοποθετήσει µια σύνθεση µε δυο, το πολύ, απλά αντικείµενα και ένα χρωµατιστό πανί στο φόντο. α.Τους προτρέπουµε να παρατηρήσουν τα αντικείµενα για να αναγνωρίσουν: 1.τα βασικά σχήµατα που βλέπουν σε κάθε ένα, 2.τα µεγέθη του ενός σε σχέση µε το άλλο, 3.τα φωτεινά και τα σκιερά µέρη τους. β.Να µεταφέρουν σταδιακά στο χαρτί µε το µολύβι αυτά που παρατηρούν µε τα µάτια τους.
ΣΤΟΧΟΣ: Να έρθουν σε επαφή µε το σχέδιο εκ του φυσικού.
4η. Να δηµιουργήσετε µια τρισδιάστατη νεκρή φύση, επιλέγοντας από τα υλικά: πηλό ή χαρτί.
Να επιλέξουν µια από τις οµάδες υλικών για την τρισδιάστατη νεκρή φύση που θέλουν να φτιάξουν: α. πηλός που στεγνώνει χωρίς ψήσιµο, χοντρό καρφί, µαχαιράκι β.χάρτινα κουτιά και ρολά, χαρτόνια, κόλλα, ψαλίδι, συραπτικό.
Η εργασία µπορεί να πραγµατοποιηθεί και οµαδικά.
ΣΤΟΧΟΣ: Να δηµιουργήσουν ένα τρισδιάστατο έργο.
Προτείνεται η 4η εργασία αφού συζητηθεί στην τάξη, να πραγµατοποιηθεί στο σπίτι.
Διαπιστώνεται ο βαθµός ευχέρειας των µαθητών στο σχέδιο εκ του φυσικού και η προσπάθεια δηµιουργίας τρισδιάστατων έργων.
ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ - 1ο µέρος - Εργασίες αντίληψης
6η. Οι παρακάτω φωτογραφίες δείχνουν διάφορες επιφάνειες. α) Να ξεχωρίσετε τι είναι η κάθε µια, β) ποιες είναι φυσικές και ποιες τεχνητές, γ) να αποδώσετε µε επίθετα την αίσθηση που σας προκαλούν.
Οι φωτογραφίες δείχνουν τις επιφάνειες:
α) Φυσικές: 1.µάρµαρο = λείο, κρύο, 2.νερό = ρευστό, διάφανο, δροσερό, κινητικό, 3.σπόροι = πληθωρικό, ψηφιδωτό, 4.µπρούντζος = σκληρό, επίπεδο µε αγριάδες, 7.ξύλο = άγριο, µε γραµµώσεις,
β) Τεχνητές: 5.χαρτί = τσαλακωµένο, ξερό, 6.ύφασµα = µαλακό, χνουδωτό, ζεστό, 8.δέρµα = λείο, λαµπερό, µε µαλακές πτυχώσεις, 9.ηλεκτρονικό κύκλωµα = επίπεδο µε ρυθµικές ραβδώσεις, εξωγκώµατα και τρύπες, κρύο.
Κεφάλαιο 6 – Ο όγκος και ο χώρος
ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗ
Για την κατασκευή ανάγλυφων και γλυπτών θα πρέπει να έχουµε ζητήσει από τους µαθητές να φέρει ο καθένας από κάτι, να τα µαζέψουµε όλα εµείς, ώστε να επιλέγει µετά ο καθένας τι θα χρησιµοποιήσει: α.φύλλα µαλακού αλουµινίου (σφυρί, πένσα, χοντρό καρφί), β.χάρτινα κουτιά και ρολά, χαρτόνια (κόλλα, ψαλίδι, συρραπτικό), γ.σύρµα, καρφιά, βίδες (πένσα), δ.µικρά κοµµάτια ξύλου (σφυρί, καρφιά, σχοινί), ε.πηλός που στεγνώνει µόνος του (µαχαιράκι)
ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΤΗ: ένα µικρό µπλοκ σχεδίου (Α5) µε πολλά φύλλα για πρόχειρα σχέδια
17η ΩΡΑ --------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ΥΛΙΚΑ: 1.διάφορα υλικά για γλυπτική (βλέπε παραπάνω) 2.µεγάλα χρωµατιστά χαρτόνια κανσόν, εικόνες κτιρίων, κόλλα, ψαλίδι
1η. Να δηµιουργήσετε τρισδιάστατα έργα µε ένα θέµα χρησιµοποιώντας φύλλο αλουµινίου, χαρτιά, σύρµα ή πηλό.
Οι µαθητές θα πρέπει να έχουν ενηµερωθεί από το προηγούµενο µάθηµα να φέρουν τα υλικά που χρειάζονται για να φτιάξουν ένα τρισδιάστατο έργο.
α.Με φύλλο αλουµινίου (σφυρί, πένσα, χοντρό καρφί) µπορούν να φτιάξουν ένα ανάγλυφο, όπως παρουσιάζεται στη σελίδα 62 του βιβλίου τους. Μπορούν επίσης να δηµιουργήσουν ένα γλυπτό κρατώντας µε πένσα το φύλλο αλουµινίου και στρίβοντάς το έτσι, ώστε να πάρει µια φόρµα. Στη συνέχεια να το επεξεργαστούν δηµιουργώντας υφές, εξογκώµατα, ακόµα και τρύπες.
β.Με χάρτινα κουτιά και ρολά, χαρτόνια (κόλλα, ψαλίδι, συρραπτικό) µπορούν να φτιάξουν ένα γλυπτό, όπως παρουσιάζεται στη σελίδα 62 του βιβλίου τους. Μπορούν επίσης να δηµιουργήσουν ένα ανάγλυφο µε χάρτινες φόρµες που θα τις κολλήσουν επάνω σε ένα σκληρό χαρτόνι.
γ.Με σύρµα (πένσα) µπορούν να φτιάξουν ένα γλυπτό, στριφογυρίζοντάς το και δίνοντάς του τη φόρµα της φιγούρας. Αν θέλουν, τη στιγµή που στριφογυρίζουν το σύρµα µπορούν να ενσωµατώσουν καρφιά ή βίδες, δίνοντας έτσι µια διαφορετική υφή, πιο άγρια.
δ.Καρφώνοντας και δένοντας µικρά κοµµάτια ξύλου (σφυρί, καρφιά, σχοινί).
ε.Με πηλό που στεγνώνει χωρίς ψήσιµο, πλάθουν µε τα χέρια φόρµες, χρησιµοποιώντας µαχαιράκι τις επεξεργάζονται και στη συνέχεια τις ενώνουν. Μπορούν επίσης να δηµιουργήσουν ένα ανάγλυφο µε επεξεργασία ενός επίπεδου κοµµατιού από πηλό, αφαιρώντας κοµµάτια, προσθέτοντας άλλα, χαράσσοντας και τρυπώντας το.
ΣΤΟΧΟΣ: Να δηµιουργήσουν τρισδιάστατα έργα.
Η 1η εργασία µπορεί να ολοκληρωθεί στο σπίτι.
2η. Να βρείτε από διάφορες πηγές (περιοδικά, εφηµερίδες κ.ά.) εικόνες κτιρίων, τα οποία να εκφράζουν τις παρακάτω έννοιες: µεγαλειώδες, φιλικό, απρόσιτο, ψυχρό, ζεστό. Να τις κολλήσετε σε χαρτόνια ανάλογα µε την κάθε έννοια.
Η εργασία µπορεί να γίνει ατοµικά ή οµαδικά. Μπορούµε να χωρίσουµε τους µαθητές σε 5 οµάδες. Η κάθε οµάδα να ασχοληθεί µε µια από τις έννοιες: µεγαλειώδες, φιλικό, απρόσιτο, ψυχρό, ζεστό. Να βρουν εικόνες µε κτίρια, τα οποία να εκφράζουν κάθε µια από τις παραπάνω έννοιες και να τις κολλήσουν σε χρωµατιστό χαρτόνι.
ΣΤΟΧΟΣ: Να συνδέσουν την ανθρώπινη ψυχολογία µε τις ιδιότητες του χώρου.
Προτείνεται η 2η εργασία, αφού συζητηθεί στην τάξη, να πραγµατοποιηθεί στο σπίτι.
Οι µαθητές παραδίδουν τα τρισδιάστατα έργα τους, τα οποία τοποθετούµε επάνω σε ένα θρανίο, και τα χαρτόνια µε τις φωτογραφίες, που τα κολλάµε στον τοίχο και κάνουµε σχόλια.
ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗ
Για τις µατιέρες, θα πρέπει να συγκεντρώσουµε όλα τα υλικά που έχουν επιλέξει οι µαθητές, ώστε να τα χρησιµοποιήσουν στη συνέχεια: τσαλακωµένο χαρτί, πανί, σφουγγάρι, άµµος, πριονίδια, ξυλαράκια, κλωστές, κ.ά.
ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΤΗ: ένα µικρό µπλοκ σχεδίου (Α5) µε πολλά φύλλα για πρόχειρα σχέδια
15η ΩΡΑ --------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ΥΛΙΚΑ: µπλοκ σχεδίου, µολύβια Β, 4Β, γόµα, ξύστρα, χάρακας, ξυλοµπογιές, παστέλ, µπλοκ ακουαρέλας, τέµπερες, πινέλα, διάφορα υλικά για µατιέρες (βλέπε πιο πάνω)
1η. Αφού παρατηρήσετε ένα κοµµάτι από µάρµαρο, ένα φύλλο και ένα κοµµάτι ξύλο, να ζωγραφίσετε την υφή της επιφάνειάς τους. Να µιµηθείτε τα νερά, τις ρωγµές και τις αποχρώσεις του µαρµάρου, τις νευρώσεις και το χρώµα του φύλλου, τα νερά, τους ρόζους και τις αποχρώσεις του ξύλου.
Προτείνουµε στους µαθητές να παρατηρήσουν ένα αντικείµενο και στη συνέχεια να αποτυπώσουν στο χαρτί την υφή της επιφάνειάς του. Μπορούν να χρησιµοποιήσουν όποιο υλικό τους διευκολύνει.
Δεν είναι απαραίτητο να σχεδιάσουν το σχήµα του αντικειµένου, αλλά να µιµηθούν την επιφάνειά του: π.χ. σε ένα κοµµάτι µάρµαρο τα νερά, τις ρωγµές και τις αποχρώσεις του, σε ένα φύλλο τις νευρώσεις και το χρώµα του, σε ένα ξύλο τα νερά, τους ρόζους και τις αποχρώσεις του, σε µια πέτρα τις τρύπες, τις γραµµές ή τη λείανση της επιφάνειάς της κτλ.
ΣΤΟΧΟΣ: Να προσπαθήσουν να αποδώσουν ζωγραφικά διάφορες υφές που βλέπουν γύρω τους.
Προτείνεται η 1η εργασία, αφού συζητηθεί στην τάξη, να πραγµατοποιηθεί στο σπίτι.
2η.Να ζωγραφήσετε επάνω σε ένα θέµα µε µατιέρες.
Να δηµιουργήσουν ένα έργο επάνω σε ένα θέµα µε µατιέρες (ανθρώπινη φιγούρα, ζώο, πουλί, ψάρι, δέντρο, τοπίο κτλ.). Να χρησιµοποιήσουν τις τέµπερες αναµειγµένες και µε άλλα υλικά, όπως άµµο, πριονίδια, χαρτιά, κλωστές, υφάσµατα κ.ά. Καθοδηγούµε τους µαθητές και τους αφήνουµε να πειραµατιστούν.
ΣΤΟΧΟΣ: Να πειραµατιστούν µε τα υλικά και να δηµιουργήσουν.
Η 2η εργασία µπορεί να ολοκληρωθεί στο σπίτι.
Διαπιστώνεται κατά πόσο κατάφεραν οι µαθητές να µιµηθούν υφές και να δηµιουργήσουν ενδιαφέροντα έργα µε µατιέρες.
16η ΩΡΑ --------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ΥΛΙΚΑ: Να επιλέξουν µια από τις οµάδες υλικών για το γλυπτό τους: α. πηλός που στεγνώνει χωρίς ψήσιµο, χοντρό καρφί, µαχαιράκι β.χάρτινα κουτιά και ρολά, χαρτόνια, κόλλα, ψαλίδι, συρραπτικό
3η.Να σχεδιάσετε εκ του φυσικού µια νεκρή φύση.
Θα πρέπει να έχουµε τοποθετήσει µια σύνθεση µε δυο, το πολύ, απλά αντικείµενα και ένα χρωµατιστό πανί στο φόντο. α.Τους προτρέπουµε να παρατηρήσουν τα αντικείµενα για να αναγνωρίσουν: 1.τα βασικά σχήµατα που βλέπουν σε κάθε ένα, 2.τα µεγέθη του ενός σε σχέση µε το άλλο, 3.τα φωτεινά και τα σκιερά µέρη τους. β.Να µεταφέρουν σταδιακά στο χαρτί µε το µολύβι αυτά που παρατηρούν µε τα µάτια τους.
ΣΤΟΧΟΣ: Να έρθουν σε επαφή µε το σχέδιο εκ του φυσικού.
4η. Να δηµιουργήσετε µια τρισδιάστατη νεκρή φύση, επιλέγοντας από τα υλικά: πηλό ή χαρτί.
Να επιλέξουν µια από τις οµάδες υλικών για την τρισδιάστατη νεκρή φύση που θέλουν να φτιάξουν: α. πηλός που στεγνώνει χωρίς ψήσιµο, χοντρό καρφί, µαχαιράκι β.χάρτινα κουτιά και ρολά, χαρτόνια, κόλλα, ψαλίδι, συραπτικό.
Η εργασία µπορεί να πραγµατοποιηθεί και οµαδικά.
ΣΤΟΧΟΣ: Να δηµιουργήσουν ένα τρισδιάστατο έργο.
Προτείνεται η 4η εργασία αφού συζητηθεί στην τάξη, να πραγµατοποιηθεί στο σπίτι.
Διαπιστώνεται ο βαθµός ευχέρειας των µαθητών στο σχέδιο εκ του φυσικού και η προσπάθεια δηµιουργίας τρισδιάστατων έργων.
ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ - 1ο µέρος - Εργασίες αντίληψης
6η. Οι παρακάτω φωτογραφίες δείχνουν διάφορες επιφάνειες. α) Να ξεχωρίσετε τι είναι η κάθε µια, β) ποιες είναι φυσικές και ποιες τεχνητές, γ) να αποδώσετε µε επίθετα την αίσθηση που σας προκαλούν.
Οι φωτογραφίες δείχνουν τις επιφάνειες:
α) Φυσικές: 1.µάρµαρο = λείο, κρύο, 2.νερό = ρευστό, διάφανο, δροσερό, κινητικό, 3.σπόροι = πληθωρικό, ψηφιδωτό, 4.µπρούντζος = σκληρό, επίπεδο µε αγριάδες, 7.ξύλο = άγριο, µε γραµµώσεις,
β) Τεχνητές: 5.χαρτί = τσαλακωµένο, ξερό, 6.ύφασµα = µαλακό, χνουδωτό, ζεστό, 8.δέρµα = λείο, λαµπερό, µε µαλακές πτυχώσεις, 9.ηλεκτρονικό κύκλωµα = επίπεδο µε ρυθµικές ραβδώσεις, εξωγκώµατα και τρύπες, κρύο.
Κεφάλαιο 6 – Ο όγκος και ο χώρος
ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗ
Για την κατασκευή ανάγλυφων και γλυπτών θα πρέπει να έχουµε ζητήσει από τους µαθητές να φέρει ο καθένας από κάτι, να τα µαζέψουµε όλα εµείς, ώστε να επιλέγει µετά ο καθένας τι θα χρησιµοποιήσει: α.φύλλα µαλακού αλουµινίου (σφυρί, πένσα, χοντρό καρφί), β.χάρτινα κουτιά και ρολά, χαρτόνια (κόλλα, ψαλίδι, συρραπτικό), γ.σύρµα, καρφιά, βίδες (πένσα), δ.µικρά κοµµάτια ξύλου (σφυρί, καρφιά, σχοινί), ε.πηλός που στεγνώνει µόνος του (µαχαιράκι)
ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΤΗ: ένα µικρό µπλοκ σχεδίου (Α5) µε πολλά φύλλα για πρόχειρα σχέδια
17η ΩΡΑ --------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ΥΛΙΚΑ: 1.διάφορα υλικά για γλυπτική (βλέπε παραπάνω) 2.µεγάλα χρωµατιστά χαρτόνια κανσόν, εικόνες κτιρίων, κόλλα, ψαλίδι
1η. Να δηµιουργήσετε τρισδιάστατα έργα µε ένα θέµα χρησιµοποιώντας φύλλο αλουµινίου, χαρτιά, σύρµα ή πηλό.
Οι µαθητές θα πρέπει να έχουν ενηµερωθεί από το προηγούµενο µάθηµα να φέρουν τα υλικά που χρειάζονται για να φτιάξουν ένα τρισδιάστατο έργο.
α.Με φύλλο αλουµινίου (σφυρί, πένσα, χοντρό καρφί) µπορούν να φτιάξουν ένα ανάγλυφο, όπως παρουσιάζεται στη σελίδα 62 του βιβλίου τους. Μπορούν επίσης να δηµιουργήσουν ένα γλυπτό κρατώντας µε πένσα το φύλλο αλουµινίου και στρίβοντάς το έτσι, ώστε να πάρει µια φόρµα. Στη συνέχεια να το επεξεργαστούν δηµιουργώντας υφές, εξογκώµατα, ακόµα και τρύπες.
β.Με χάρτινα κουτιά και ρολά, χαρτόνια (κόλλα, ψαλίδι, συρραπτικό) µπορούν να φτιάξουν ένα γλυπτό, όπως παρουσιάζεται στη σελίδα 62 του βιβλίου τους. Μπορούν επίσης να δηµιουργήσουν ένα ανάγλυφο µε χάρτινες φόρµες που θα τις κολλήσουν επάνω σε ένα σκληρό χαρτόνι.
γ.Με σύρµα (πένσα) µπορούν να φτιάξουν ένα γλυπτό, στριφογυρίζοντάς το και δίνοντάς του τη φόρµα της φιγούρας. Αν θέλουν, τη στιγµή που στριφογυρίζουν το σύρµα µπορούν να ενσωµατώσουν καρφιά ή βίδες, δίνοντας έτσι µια διαφορετική υφή, πιο άγρια.
δ.Καρφώνοντας και δένοντας µικρά κοµµάτια ξύλου (σφυρί, καρφιά, σχοινί).
ε.Με πηλό που στεγνώνει χωρίς ψήσιµο, πλάθουν µε τα χέρια φόρµες, χρησιµοποιώντας µαχαιράκι τις επεξεργάζονται και στη συνέχεια τις ενώνουν. Μπορούν επίσης να δηµιουργήσουν ένα ανάγλυφο µε επεξεργασία ενός επίπεδου κοµµατιού από πηλό, αφαιρώντας κοµµάτια, προσθέτοντας άλλα, χαράσσοντας και τρυπώντας το.
ΣΤΟΧΟΣ: Να δηµιουργήσουν τρισδιάστατα έργα.
Η 1η εργασία µπορεί να ολοκληρωθεί στο σπίτι.
2η. Να βρείτε από διάφορες πηγές (περιοδικά, εφηµερίδες κ.ά.) εικόνες κτιρίων, τα οποία να εκφράζουν τις παρακάτω έννοιες: µεγαλειώδες, φιλικό, απρόσιτο, ψυχρό, ζεστό. Να τις κολλήσετε σε χαρτόνια ανάλογα µε την κάθε έννοια.
Η εργασία µπορεί να γίνει ατοµικά ή οµαδικά. Μπορούµε να χωρίσουµε τους µαθητές σε 5 οµάδες. Η κάθε οµάδα να ασχοληθεί µε µια από τις έννοιες: µεγαλειώδες, φιλικό, απρόσιτο, ψυχρό, ζεστό. Να βρουν εικόνες µε κτίρια, τα οποία να εκφράζουν κάθε µια από τις παραπάνω έννοιες και να τις κολλήσουν σε χρωµατιστό χαρτόνι.
ΣΤΟΧΟΣ: Να συνδέσουν την ανθρώπινη ψυχολογία µε τις ιδιότητες του χώρου.
Προτείνεται η 2η εργασία, αφού συζητηθεί στην τάξη, να πραγµατοποιηθεί στο σπίτι.
Οι µαθητές παραδίδουν τα τρισδιάστατα έργα τους, τα οποία τοποθετούµε επάνω σε ένα θρανίο, και τα χαρτόνια µε τις φωτογραφίες, που τα κολλάµε στον τοίχο και κάνουµε σχόλια.
18η ΩΡΑ --------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ΥΛΙΚΑ: 1.µπλοκ σχεδίου, µολύβια Β,4Β γόµα, ξύστρα, χάρακας, µπλοκ ακουαρέλας, τέµπερες, πινέλα, 2.µορφές από περιοδικά ή δικές τους φωτογραφίες, κόλλα, ψαλίδι, παστέλ
3η. Με τη βοήθεια κάναβου, να µεγεθύνετε το σχέδιο της εικόνας 38 και να αποδώσετε τους όγκους και το χώρο µε φωτοσκιάσεις ή χρωµατικές επιφάνειες.
Με τη βοήθεια κάναβου, να µεταφέρουν σε µεγέθυνση το σχέδιο της φιγούρας του βιβλίου τους και να αποδώσουν α.τους όγκους µε µολύβι, χρησιµοποιώντας τρεις µε τέσσερις τόνους, (άσπρο, µαύρο και δυο ενδιάµεσα γκρίζα) ή β.όγκο και χώρο µε καθαρά χρώµατα ανοιχτά και σκούρα (τέµπερες).
ΣΤΟΧΟΣ: Να µάθουν να αποδίδουν ζωγραφικά την αίσθηση του όγκου, σε φιγούρες.
Η 3η εργασία µπορεί να ολοκληρωθεί στο σπίτι.
4η. Να διαµορφώσετε ένα ζωγραφικό χώρο κολλώντας φιγούρες από φωτογραφίες και προσθέτοντας χρώµατα.
Για να διαµορφώσουν ένα ζωγραφικό χώρο µε φιγούρες, θα πρέπει να έχουν βρει µορφές από περιοδικά ή δικές τους φωτογραφίες και τοποθετώντας τις στο χαρτί να δηµιουργήσουν το χώρο που επιθυµούν, ανάλογα µε τα σχέδια στη σελίδα 64 του βιβλίου. Για να ολοκληρωθεί το έργο, καλό θα ήταν να προσθέσουν χρώµα (µε παστέλ), γύρω αλλά και επάνω στις φιγούρες.
ΣΤΟΧΟΣ: Να µάθουν να διαµορφώνουν ζωγραφικούς χώρους, µε φιγούρες.
Προτείνεται η 4η εργασία, αφού συζητηθεί στην τάξη, να πραγµατοποιηθεί στο σπίτι.
Οι µαθητές παραδίδουν τα έργα µε τις φιγούρες. Να γίνουν σχόλια και να διατυπωθούν κρίσεις.
19η ΩΡΑ --------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ΥΛΙΚΑ: µπλοκ ακουαρέλας, µολύβι Β, γόµα, ξύστρα, χάρακας, ξυλοµπογιές, παστέλ
5η. Να ζωγραφίσετε σχήµατα µε σαφή όρια µέσα σε ένα χρωµατιστό φόντο.
Να ζωγραφίσουν πρώτα το φόντο µε ξυλοµπογιές, χρησιµοποιώντας τις ελαφρά και αναµειγνύοντας διάφορα χρώµατα. Μετά, να σχεδιάσουν επάνω, µε το χέρι ή µε γεωµετρικά όργανα, σχήµατα γεωµετρικά και ελεύθερα (µόνα τους ή σε οµάδες, το ένα µέσα στο άλλο, το ένα πίσω από το άλλο) αλλά µε σαφή περιγράµµατα, ώστε να σχηµατίσουν µια ωραία σύνθεση. Έπειτα, να χρωµατίσουν κάθε σχήµα µε ένα χρώµα, µε πολλά, γεµίζοντάς τα µε διακοσµητικά µοτίβα (παράλληλες γραµµές, κάθετες γραµµές, κουκίδες, µικρά σχήµατα) ή τονίζοντας το περίγραµµά τους µε άλλο χρώµα.
ΣΤΟΧΟΣ: Να διαχωρίσουν το σχήµα από το φόντο.
6η. Να ζωγραφίσετε σχήµατα χωρίς σαφή όρια που µπερδεύονται και γίνονται ένα µε το ζωγραφικό χώρο.
Μπορούµε να τους εξηγήσουµε πώς να ζωγραφίσουν το «ζωγραφικό χώρο»: Χρησιµοποιούµε παστέλ, ένα υλικό εύπλαστο που διευκολύνει να αναµείξουµε τα χρώµατα. Ζωγραφίζουµε ελεύθερα κινώντας το χέρι µας γρήγορα και έντονα, γεµίζοντας έτσι την επιφάνεια του χαρτιού µε χρώµατα, που το ένα µπαίνει µέσα στο άλλο χωρίς να δηµιουργούνται σαφή σχήµατα.
ΣΤΟΧΟΣ: Να μετατρέψουν τη ζωγραφική επιφάνεια σε ζωγραφικό χώρο.
Προτείνεται η 6η εργασία, αφού συζητηθεί στην τάξη, να πραγµατοποιηθεί στο σπίτι.
Για όσους θέλουν να δουλέψουν περισσότερο, οι εργασίες 5 και 6 µπορούν να γίνουν και µε τέµπερες.
Καλό θα ήταν να παρουσιαστούν όλα τα έργα τους, να σχολιαστούν και να κριθούν από τους µαθητές, αιτιολογώντας τις κρίσεις τους.
20ή ΩΡΑ --------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ΥΛΙΚΑ: µπλοκ σχεδίου, µολύβι Β, γόµα, ξύστρα, χάρακας, ξυλοµπογιές
7η. Να χρησιµοποιήσετε τη µέθοδο της προοπτικής για να φτιάξετε ένα ζωγραφικό έργο χώρου. Μπορείτε να εργαστείτε επάνω σε ένα δικό σας θέµα ή να επιλέξετε από τα παρακάτω: ταξιδεύω στο χρόνο, το όνειρο του ήλιου, γέννηση.
Να επιλέξουν ένα από τα θέµατα: ταξιδεύω στο χρόνο, το όνειρο του ήλιου, γέννηση ή να σκεφτούν ένα δικό τους θέµα και να φτιάξουν έναν προοπτικό χώρο µε ένα ή δυο σηµεία φυγής.
Μπορούν να χρωµατίσουν ή να χρησιµοποιήσουν την τεχνική του κολάζ, ώστε να δηµιουργήσουν φανταστικούς, παράξενους χώρους, συνδέοντας στοιχεία που στην πραγµατικότητα είναι ασύνδετα.
ΣΤΟΧΟΣ: Να χρησιµοποιήσουν τη µέθοδο της προοπτικής σε δικό τους έργο και να διαπιστώσουν τις δυνατότητες της προοπτικής στη δηµιουργία χώρων, πραγµατικών και φανταστικών.
Διαπιστώνουµε αν χρησιµοποίησαν σωστά τη µέθοδο της προοπτικής, αν την παραποίησαν ηθεληµένα και αν πρωτοτύπησαν.
ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ - 1ο µέρος - Εργασίες αντίληψης
7η. Να σχολιάσετε τα έργα και τα λόγια των ζωγράφων.
Εικ.1.Αποσπάσµατα - λεγόµενα του Χρόνη Μπότσογλου από αφιέρωµα στον Ηριδανό, από την ιστοσελίδα http://www.hridanos.gr/volume09/eikastika/mpotsoglou/
«...Το 1965, µπροστά στο µοντέλο µου, είχα µαγευτεί απ’ το σπιθήρισµα που κά¬νει η σάρκα η ζωντανή. Το σπιθήρισµα της ζωής, όπως έλεγα τότε... Προσπά¬θησα να ζωγραφίσω αυτό το φαινόµενο... που δεν έχει σχέση µε το φως και τη σκιά... που δεν είναι οπτικό, αλλά απτό.... Αυτό πού ονοµάζω πλαστική ύλη δεν είναι η πάστα, η µατιέρα ή το µετιέ. Είναι ένα υλικό ζωντανό, φορτισµένο, που έχει µέσα του το σχέδιο, τον τόνο, το χρώµα... κι ακόµα, περιέχει το σπιθήρισµα της σάρκας. Μια παλλόµενη µάζα, ένας πολτός... µ’ αυτό κτίζεις το σώµα.... Όπως σε κοιτάω για να σε ζωγραφίσω, είναι διάφορα πράγµατα από γύρω, σε διάφορες αποστάσεις, οι τοίχοι, τα έπιπλα... Όλα αυτά συγκεντρώνονται επά¬νω σου. Όλος αυτός ο χώρος θα συµπυκνωθεί, θα µπει ολόκληρος στη ζωγραφιά, µέσα από την παρουσία του µοντέλου.... Η κίνηση που µ’ ενδιαφέρει είναι εκείνη που κάνει το µάτι, καθώς σκαλώνει σε ορισµένα σηµεία. Έτσι υπάρχουν στη ζωγραφιά διάφορα φορτισµένα κέντρα και ανάµεσά τους νεκρά σηµεία. Το µάτι µου δεν τα βλέπει όλα, και καλά κάνει που δεν τα βλέπει.... Η οδυνηρή και ερωτική αίσθηση αφής του γυµνού κορµιού µέσα στο χώρο: λίγο κολυµπά, λίγο γδέρνεται, κάπου ενώνεται και διαλύεται, κάπου αντιστέ¬κεται και επιµένει....»
Εικ.2.Απόσπασµα από κείµενο που αναφέρεται στον Τριαντάφυλλο Πατρασκίδη από το Λεξικό Ελλήνων Καλλιτεχνών, εκδ. Μέλισσα
Στο σύνολο του έργου του κυριαρχεί, ως επί το πλείστον, η ανθρώπινη µορφή. Σ’ αυτήν επικεντρώνει κυρίως το ενδιαφέρον του, γιατί, ως η µοναδική έλλογη ζωτική δηµιουργία, προσφέρει άπειρες ερµηνευτικές δυνατότητες. Για τον καλλιτέχνη προέχει να αποκαλυφθεί το µυστηριώδες χτίσιµο της ανθρώπινης φύσης που ως κοσµοείδωλο κρατά, στην ψυχογενετική, κυρίως, απρόβλεπτα εκρηκτική σύσταση της, την αλήθεια της ζωής. Για την ανάπλαση της καταφεύγει στη δηµιουργία γιγαντιαίων µορφών, απλωµένων µέχρι τα όρια των πινάκων, µε διάθεση υπέρβασης τους. Τη µνηµειακότητά τους διαµορφώνει µε µανιεριστικές αναλογίες, αποδίδοντας το κεφάλι συνήθως µικρό, τον κορµό ογκώδη και τα άκρα ιδιαίτερα επιµηκυσµένα και διευρυµένα στον πλασµό. Ενδυναµώνει την Εσωτερική διανοµή µε φλεβώδεις ορµητικές πινελιές για να αποδώσει τον οργανικό ρυθµό και µαζί κάθε αισθητηριακή ανακλαστική αντίδραση. Για να προβάλει τη δράση και τη δυναµική του ορατού και αόρατου αυτού µικρόκοσµου, που υποκινεί αδιάλειπτα λειτουργίες εν δυνάµει, ενισχύει την εξωτερική φόρµα µε χοντρό περίγραµµα, έτσι που να δρα ως προστατευτικό περίκλειστο κέλυφος. Είναι ένας εύσχηµος τρόπος για να αναδειχτεί εντονότερα ότι συντελείται κάτω από την αποδεκτά κοσµική εικόνα, κατά τη διάρκεια του βιοϊστορικού της κύκλου από τη γέννηση έως το θάνατο, και κυρίως οι αισθητηριακοί κραδασµοί της γενετικής ύλης ως τις πιο ακραίες ιδιαιτερότητές τους. Στην αγωνιώδη προσπάθεια του να καταδείξει το περίπλοκο αυτό σύστηµα, όπου εµπλέκονται το λογικό µε: το άλογο, η αρµονία µε: τη δυσαρµονία, καταφεύγει στη χρήση της πιο απλής γραφής, της γραµµής, επιλέγοντας, στους ποικίλους χειρισµούς της, λιγοστά από τα πρωτογενή χρώµατα.
Εικ.3.Αποσπάσµατα από συνεύντευξη του Μάκη Θεοφυλακτόπουλου στο LIFO, από την ιστοσελίδα http://www.lifo.gr/content/x8/320.html
«...Μια βασική και µεγάλη περίοδος ήταν οι φιγούρες µε τις µοτοσικλέτες. Με αυτό έγινα και γνωστός. Ήταν πιο κοντά στη ζωγραφική που ξέραµε. Κάποια στιγµή σταµάτησε και έµεινε µόνο το ανθρωπόµορφο στοιχείο. Μετά, ήρθε µια τρίτη που είναι µέχρι τώρα, και είναι ο τρόπος µε τον οποίο εγώ µπορούσα να βγάλω τη λεπτοµέρεια.... Η µεγάλη ποσότητα του υλικού είναι κάτι που το βρίσκεις σε πολλούς πίνακες. Στη δική µου δουλειά, όµως, προκύπτει µέσα από το συνεχές γκρέµισµα που έχω κάνει για να βρω αυτό που θέλω καλύτερα. Η εικαστική ιδέα δεν προϋπάρχει. Υπάρχει γενικώς. Κάπου. Η πλαστική ιδέα. Το θέµα είναι γνωστό, ανθρωπόµορφο και άνευ σηµασίας. Για µένα το περιεχόµενο βρίσκεται καθαρά στα µορφοπλαστικά στοιχεία. Με ενδιαφέρει το όποιο περιεχόµενο να προκύψει από τη διαδικασία της πάλης µε το υλικό και τη µορφή.... Η διαφορά της ύλης που διαπιστώνεις εντός του περιγράµµατος χρειάζεται γιατί µε τα παιξίµατα αυτής της ύλης και όχι µε συγκεκριµένα χαρακτηριστικά προβάλλεται κάτι εντός του ανθρώπου. Όχι ο εσωτερικός του κόσµος αλλά τα εξωτερικά γνωρίσµατά του. Λίγο πάστα πιο δω και υποβάλει ότι ενδεχοµένως εκεί πρόκειται περί κεφαλιού. Έτσι τα παιξίµατα είναι για να υποβάλουν κάτι που συµβαίνει µέσα στο περίγραµµα, όχι να το περιγράψουνε. Διότι ο τρόπος που τελικά ορίζεται το περίγραµµα πρέπει να βρει την ισορροπία, η οποία θα το αποµακρύνει από ένα ρεαλιστικό περίγραµµα, όπως των αστυνοµικών σε ένα πτώµα, αλλά και να µην το φτάσει σε µια αφηρηµένη λουρίδα που απλώς δεσµεύει ένα χώρο....»
Εικ.4.Απόσπασµα από παρουσίαση της έκθεσης του Γιάννη Ψυχοπαίδη στην Ελευθεροτυπία 20/6/2008, από την ιστοσελίδα http://www.enet.gr/online/online_text/c=113,id=15369192
«Ποια συναισθηµατική ενέργεια σηµατοδοτεί ο νόστος στη δηµιουργική δράση του ζωγράφου, πού µας παραπέµπει και τι µας αποκαλύπτει;», αναρωτιέται ο επιµελητής της έκθεσης, Τάκης Μαυρωτάς, πριν αναφερθεί στις πηγές και στην πολυσηµία τού έργου του. «Μισοκατεστραµµένα αγάλµατα, επιτύµβια, ανάγλυφα, µετόπες και βωµοί, ποιήµατα και διάλογοι, κείµενα και θεατρικά, δηµηγορίες και επιτάφιοι: είναι το τεράστιο πεδίο των οραµατικών µεταπλάσεων του Ψυχοπαίδη και της ατέρµονης καλλιτεχνικής του πράξης. Και µαζί, η Ελλάδα τού σήµερα, το κατεστραµµένο περιβάλλον, οι ξεχασµένες αξίες, η περιφρονηµένη σε µεγάλο βαθµό πολιτιστική µας κληρονοµιά, η ξεχασµένη παράδοση, ο συβαριτισµός, η µίµηση φτηνών προτύπων. Και τέλος, και πρώτα-πρώτα, η Ελλάδα από την οποία αποστρέψαµε το βλέµµα µας». Ενα εικαστικό παλίµψηστο, δηλαδή ενορχηστρωµένο από ετερόκλητα υλικά (φωτογραφίες, Polaroid, αποσπάσµατα φωτογραφιών από εφηµερίδες και περιοδικά κ.ά.), βίαιες χειρονοµίες και χρωµατικές επεµβάσεις, προσανατολισµένο συχνά και στη θυελλώδη πολιτική κατάσταση της µεταπολεµικής Ελλάδας του ‘60, των δύσκολων χρόνων της δικτατορίας, και στη βία της εξουσίας.
8η. Να σηµειώσετε για κάθε ένα από τα εικονιζόµενα έργα µε ποιο τρόπο έχουν αποδοθεί οι φιγούρες στο χώρο, σύµφωνα µε τα σχέδια α, β, γ, δ, ε, στ, της σελίδας 68 του βιβλίου σας.
Εικ.1.Τιντορέτο = δ. γραµµική προοπτική
Εικ.2.Χοµπέµα = ε. συνδυασµός γραµµικής και ατµοσφαιρικής προοπτικής
Εικ.3.Σκηνή αρµατοδροµίας = β. µορφές µε το ίδιο µέγεθος που κάθε µια επικαλύπτει την άλλη
Εικ.4.Γιαπωνέζικο παραβάν = στ. µορφές µε αλληλεπικάλυψη, µε αυξανόµενο το µέγεθός τους
Εικ.5.Ζάντεχ = γ. µορφές µε το ίδιο µέγεθος τοποθετηµένες σε διαφορετικά ύψη
Εικ.6.«Η Αυλή του Ιουστινιανού» = α. µορφές µε το ίδιο µέγεθος τοποθετηµένες η µια δίπλα στην άλλη
ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ - 2ο µέρος - Εργασίες εφαρµογής
25η.Να σχεδιάσετε µέσα στο πλαίσιο µια ή δυο φιγούρες αποδίδοντας τους όγκους µε φωτοσκιάσεις.
Εξηγούµε στους µαθητές ότι ο Πικάσο σε αυτά τα έργα του σχεδιάζει παράδοξες φόρµες και φωτοσκιάζοντας και προσδίδοντάς τους έτσι όγκο, τις παρουσιάζει ως φιγούρες. Τους ζητάµε να σχεδιάσουν φόρµες µε ευθείες ή καµπύλες γραµµές και στη συνέχεια να αποδώσουν τον όγκο µε φωτοσκιάσεις, δηµιουργώντας παρόµοιες φιγούρες.
26η. Να σχεδιάσετε µέσα στο πλαίσιο µαύρα σχήµατα ισοδύναµα µε τον άσπρο χώρο που θα δηµιουργηθεί, αν τα τοποθετήσετε µέσα στο πλαίσιο.
Ζητάµε να σχεδιάσουν παρόµοια µαύρα σχήµατα, µε τα σχέδια του Έσσερ, ισοδύναµα µε τον άσπρο χώρο που θα δηµιουργηθεί µε την τοποθέτησή τους µέσα στο πλαίσιο. Εναλλακτικά, µπορούν να σχεδιάσουν τα σχήµατα επάνω σε µαύρο χαρτί, να τα κόψουν και να τα κολλήσουν επάνω στον άσπρο χώρο.
Κεφάλαιο 7 – Ανάλυση και σύνθεση
ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗ: -
ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΤΗ: ένα µικρό µπλοκ σχεδίου (Α5) µε πολλά φύλλα για πρόχειρα σχέδια
21η ΩΡΑ --------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ΥΛΙΚΑ: 1.µπλοκ σχεδίου, µολύβι Β, γόµα, ξύστρα, χάρακας, παστέλ, µπλοκ ακουαρέλας, τέµπερες, πινέλα 2.διάφορα υλικά και εργαλεία για γλυπτική και κατασκευές
1η.Να δηµιουργήσετε ένα θέµα σε δυο εκδοχές (σύνθεση, στιλ, υλικά).
Να σκεφτούν ένα δικό τους θέµα και να δηµιουργήσουν δυο διαφορετικές εκδοχές του. Η διαφορά µπορεί να είναι α.στα υλικά, π.χ. µε θέµα «η πόλη µου» µπορώ να ζωγραφίσω ένα αστικό τοπίο ή να φτιάξω µια κατασκευή - µακέτα µε κουτιά κτλ., β.στο στιλ, π.χ. µε θέµα «οι φίλοι µου» µπορώ να ζωγραφίσω νατουραλιστικά ή αφαιρετικά τις φιγούρες, γ.στη σύνθεση, π.χ. µε θέµα «ένα όνειρο» µπορώ να φτιάξω δυο συνθέσεις µε χρωµατιστά σχήµατα στα οποία θα αλλάζει η τοποθέτησή τους κάθε φορά.
Προτείνεται η 1η εργασία να ολοκληρωθεί στο σπίτι.
ΣΤΟΧΟΣ: Να συσχετίσουν το θέµα µε τη σύνθεση, την τεχνοτροπία και τα υλικά.
Διαπιστώνεται αν κατάφεραν να δηµιουργήσουν δυο παραλλαγές στο ίδιο θέµα. Θα ήταν χρήσιµο να µας πουν τι θεώρησαν εύκολο στην πραγµατοποίηση αυτής της εργασίας και πού δυσκολεύτηκαν. Θα καταλάβουν ότι η σκέψη, η έµπνευση και η οργάνωση µας βοηθούν σε κάθε σύνθετη εργασία που απαιτεί ένα αισθητικό αποτέλεσµα.
22η & 23η ΩΡΑ ------------------------------------------------------------------------------------------------------
ΥΛΙΚΑ: υλικά για σχέδιο, ζωγραφική, κολάζ, κατασκευές, γλυπτική
2η. Να επιλέξετε ένα θέµα που να ταιριάζει σε µια λιτή σύνθεση και ένα σε µια σύνθεση µε ποικιλία και να δηµιουργήσετε µε όποια υλικά θέλετε.
Να επιλέξουν ένα θέµα που να ταιριάζει σε µια λιτή σύνθεση και ένα σε µια σύνθεση µε ποικιλία. Μπορούν να δηµιουργήσουν ελεύθερα µε όποια υλικά θέλουν, ζωγραφική, κολάζ, κατασκευή, γλυπτική. Εναλλακτικά, µπορούµε να προτείνουµε κάποια θέµατα (ειρήνη - πόλεµος, µοναξιά - γιορτή, θάλασσα - στεριά κ.ά.), να χωριστούν σε οµάδες, αναλαµβάνοντας κάθε µια να επεξεργαστεί ένα διπλό θέµα σε ένα οµαδικό έργο.
Προτείνεται η 2η εργασία να ολοκληρωθεί στο σπίτι.
3η.Να συνθέσετε ένα έργο µε έµφαση σε ένα στοιχείο.
Μπορούν να επιλέξουν πώς θα κάνουν την εργασία που αφορά την έµφαση: α.να ξεκινήσουν από ένα θέµα και αποδίδοντάς το ζωγραφικά, να δώσουν έµφαση σε κάποιο στοιχείο (έµφαση µπορεί να προκύψει λόγω µεγέθους, σχήµατος, τοποθέτησης), β.να διαµορφώσουν ένα γλυπτικό στοιχείο µε όποιο υλικό θέλουν και να συµπληρώσουν τη γλυπτική σύνθεσή τους µε δευτερεύοντα στοιχεία, τα οποία θα βοηθούν στην ανάδειξη του ενός.
Προτείνεται η 3η εργασία, αφού συζητηθεί στην τάξη, να πραγµατοποιηθεί στο σπίτι.
4η.Να συνθέσετε ένα έργο επαναλαµβάνοντας κάποια στοιχεία µε παραλλαγές (Εικ.30).
Προτείνεται η εργασία που αφορά την επανάληψη να γίνει σε τρεις διαστάσεις. Αρχικά να επιλέξουν ποια στοιχεία θα χρησιµοποιήσουν για την επανάληψη, έπειτα µπορούν να τα διαµορφώσουν µε κοµµάτια από µαλακά χαρτόνια (να τα κόψουν, να τα διπλώσουν, να τα στριφογυρίσουν κτλ., όπως έχει περιγραφεί στο κεφάλαιο του χαρτιού) και τέλος να τα συνθέσουν κολλώντας τα επάνω σε ένα σκληρό χαρτόνι.
Προτείνεται η 4η εργασία να ολοκληρωθεί στο σπίτι.
5η.Να αναλύσετε ένα έργο της επιλογής σας ως προς το περιεχόµενο και τη µορφή του.
Μελετώντας το συµπληρωµένο πίνακα που υπάρχει στο Τετράδιο (σελ.19), να αναλύσουν ένα έργο της επιλογής τους, συµπληρώνοντας τον πίνακα στο Τετράδιο (σελ.20). Η ανάλυση µπορεί να γίνει αρχικά προφορικά στην τάξη. Όµως, καλό θα ήταν η εργασία να γίνει γραπτά από όλους στο σπίτι.
ΣΤΟΧΟΣ: Να µάθουν να αναλύουν τη µορφή και το περιεχόµενο σε έργα που τους αρέσουν και σε άλλα που έχουν κριθεί από την Ιστορία ως σηµαντικά έργα τέχνης και να εκφράζουν τις προσωπικές τους κρίσεις.
Εφόσον οι εργασίες έχουν προκύψει από το κεφάλαιο που αφορά την ανάλυση, καλό θα ήταν να παρουσιαστούν όλα τα έργα τους και να αναλυθούν, όπως αναλύθηκαν τα έργα των καλλιτεχνών κατά τη διάρκεια του µαθήµατος.
ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ - 1ο µέρος - Εργασίες αντίληψης
9η.Να παρατηρήσετε τα εικονιζόµενα έργα και να σηµειώσετε: α.αν υπάρχει κρυφή γεωµετρία, εµφανής κατεύθυνση, έµφαση, επανάληψη, β.το είδος της διάταξης των στοιχείων
Να παρατηρήσουν τα εικονιζόµενα έργα και να σηµειώσουν: α.αν υπάρχει κρυφή γεωµετρία, εµφανής κατεύθυνση, έµφαση, επανάληψη, β.το είδος της διάταξης των στοιχείων
Εικ.1.Η Πεπλοφόρος: εµφανής κατακόρυφη κατεύθυνση, επανάληψη στα στοιχεία της κόµης
Εικ.2.Ζούνη: γραµµική προοπτική, πλάγια κατεύθυνση, επανάληψη στις κολόνες και τις κατακόρυφες µαύρες γραµµές
Εικ.3.Πόρπη: εµφανής οριζόντια κατεύθυνση, επανάληψη του κυκλικού σχήµατος, συµµετρική διάταξη ως προς τον κατακόρυφο άξονα
Εικ.4.Κλέε: πολλά µικρά σχήµατα µας οδηγούν προς το µαύρο τετραγωνάκι περίπου στο κέντρο του πίνακα δηµιουργώντας βάθος, πολλές επαναλήψεις σχηµάτων και χρωµάτων µε παραλλαγές
Εικ.5.Ανθρωπόµορφο αγγείο: η τοποθέτηση των στοιχείων του κεφαλιού, η στάση των χεριών και των ποδιών στηρίζεται σε πολύγωνα σχήµατα, εµφανής κατεύθυνση προς τα µπρος (µάτια, στόµα, σκουλαρίκια, χέρια, πόδια), συµµετρική διάταξη ως προς τον κατακόρυφο άξονα
Εικ.6.Μποτιτσέλι: το σχήµα του σκούρου χιτώνα της Παναγίας περικλείει τη φιγούρα του µικρού Χριστού σαν µέσα σε ένα κύκλο, εµφανής κατεύθυνση προς το κέντρο, δηλαδή το Χριστό, έµφαση στη φωτεινή φιγούρα του Χριστού που ξεπροβάλλει από τα σκούρα χρώµατα και στη φιγούρα της Παναγίας από το λαµπερό ελλειπτικό σχήµα επάνω από το κεφάλι της που τη φωτίζει.
Εικ.7.Κασέλα: οι δυο ζωγραφικές συνθέσεις που φαίνονται έχουν επανάληψη στα φρούτα και τα λουλούδια, συµµετρική διάταξη ως προς τον κατακόρυφο άξονα
Εικ.8.Ο πύργος της Πίζας: εµφανής κατακόρυφη κατεύθυνση (το κτίριο είναι πολύ υψηλό σε σχέση µε το εµβαδόν του, επανάληψη των στοιχείων της κολόνας και της καµάρας ανάµεσα σε δυο κολόνες, παράλληλη διάταξη σε 8 ζώνες
10η. Να αντιστοιχήσετε τους τίτλους σε κάθε εικόνα, σηµειώνοντας τον αριθµό του τίτλου δίπλα της.
Εικ.1: 8. «Ένας από τους 12 θεούς-φρουρούς», γιαπωνέζικο άγαλµα, 13ος αι.
Εικ.2: 9. «Ιππότης-αετός», τέχνη των Αζτέκων, 15ος αι.
Εικ.3: 3. «Ηλέκτρα», Εγγονόπουλος, ζωγραφική µακέτα σκηνικού,1939.
Εικ.4: 12. «Κεντρική Τράπεζα», Ντοµένιγκ, εσωτερικό του κτιρίου στη Βιέννη, 1979-82.
Εικ.5: 1. «Βάκχος», Καραβάτζιο, 1591.
Εικ.6: 4. «Η Βάπτιση», Νέα Μονή Χίου, λεπτοµέρεια ψηφιδωτού, 12ος αι.
Εικ.7: 7. «Ο τάφος των Μεδίκων µε το Λυκόφως και την Αυγή», Μιχαήλ Άγγελος, 1530.
Εικ.8: 2. «Ξεκούραση µετά τη δουλειά», Βαν Γκογκ,1890.
Εικ.9: 11. «Γιλέκο από παραδοσιακή φορεσιά της Καστοριάς».
Εικ.10: 6. «Δυο δράκοι», κινεζική χαρτοκοπτική.
Εικ.11: 10. «Φωλιά πουλιού», Μουρ, 1939.
Εικ.12: 5. «Έσσεξ», Τσάµπερλεϊν, επιτοίχιο γλυπτό, 1966.
ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗ: -
ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΤΗ: ένα µικρό µπλοκ σχεδίου (Α5) µε πολλά φύλλα για πρόχειρα σχέδια
21η ΩΡΑ --------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ΥΛΙΚΑ: 1.µπλοκ σχεδίου, µολύβι Β, γόµα, ξύστρα, χάρακας, παστέλ, µπλοκ ακουαρέλας, τέµπερες, πινέλα 2.διάφορα υλικά και εργαλεία για γλυπτική και κατασκευές
1η.Να δηµιουργήσετε ένα θέµα σε δυο εκδοχές (σύνθεση, στιλ, υλικά).
Να σκεφτούν ένα δικό τους θέµα και να δηµιουργήσουν δυο διαφορετικές εκδοχές του. Η διαφορά µπορεί να είναι α.στα υλικά, π.χ. µε θέµα «η πόλη µου» µπορώ να ζωγραφίσω ένα αστικό τοπίο ή να φτιάξω µια κατασκευή - µακέτα µε κουτιά κτλ., β.στο στιλ, π.χ. µε θέµα «οι φίλοι µου» µπορώ να ζωγραφίσω νατουραλιστικά ή αφαιρετικά τις φιγούρες, γ.στη σύνθεση, π.χ. µε θέµα «ένα όνειρο» µπορώ να φτιάξω δυο συνθέσεις µε χρωµατιστά σχήµατα στα οποία θα αλλάζει η τοποθέτησή τους κάθε φορά.
Προτείνεται η 1η εργασία να ολοκληρωθεί στο σπίτι.
ΣΤΟΧΟΣ: Να συσχετίσουν το θέµα µε τη σύνθεση, την τεχνοτροπία και τα υλικά.
Διαπιστώνεται αν κατάφεραν να δηµιουργήσουν δυο παραλλαγές στο ίδιο θέµα. Θα ήταν χρήσιµο να µας πουν τι θεώρησαν εύκολο στην πραγµατοποίηση αυτής της εργασίας και πού δυσκολεύτηκαν. Θα καταλάβουν ότι η σκέψη, η έµπνευση και η οργάνωση µας βοηθούν σε κάθε σύνθετη εργασία που απαιτεί ένα αισθητικό αποτέλεσµα.
22η & 23η ΩΡΑ ------------------------------------------------------------------------------------------------------
ΥΛΙΚΑ: υλικά για σχέδιο, ζωγραφική, κολάζ, κατασκευές, γλυπτική
2η. Να επιλέξετε ένα θέµα που να ταιριάζει σε µια λιτή σύνθεση και ένα σε µια σύνθεση µε ποικιλία και να δηµιουργήσετε µε όποια υλικά θέλετε.
Να επιλέξουν ένα θέµα που να ταιριάζει σε µια λιτή σύνθεση και ένα σε µια σύνθεση µε ποικιλία. Μπορούν να δηµιουργήσουν ελεύθερα µε όποια υλικά θέλουν, ζωγραφική, κολάζ, κατασκευή, γλυπτική. Εναλλακτικά, µπορούµε να προτείνουµε κάποια θέµατα (ειρήνη - πόλεµος, µοναξιά - γιορτή, θάλασσα - στεριά κ.ά.), να χωριστούν σε οµάδες, αναλαµβάνοντας κάθε µια να επεξεργαστεί ένα διπλό θέµα σε ένα οµαδικό έργο.
Προτείνεται η 2η εργασία να ολοκληρωθεί στο σπίτι.
3η.Να συνθέσετε ένα έργο µε έµφαση σε ένα στοιχείο.
Μπορούν να επιλέξουν πώς θα κάνουν την εργασία που αφορά την έµφαση: α.να ξεκινήσουν από ένα θέµα και αποδίδοντάς το ζωγραφικά, να δώσουν έµφαση σε κάποιο στοιχείο (έµφαση µπορεί να προκύψει λόγω µεγέθους, σχήµατος, τοποθέτησης), β.να διαµορφώσουν ένα γλυπτικό στοιχείο µε όποιο υλικό θέλουν και να συµπληρώσουν τη γλυπτική σύνθεσή τους µε δευτερεύοντα στοιχεία, τα οποία θα βοηθούν στην ανάδειξη του ενός.
Προτείνεται η 3η εργασία, αφού συζητηθεί στην τάξη, να πραγµατοποιηθεί στο σπίτι.
4η.Να συνθέσετε ένα έργο επαναλαµβάνοντας κάποια στοιχεία µε παραλλαγές (Εικ.30).
Προτείνεται η εργασία που αφορά την επανάληψη να γίνει σε τρεις διαστάσεις. Αρχικά να επιλέξουν ποια στοιχεία θα χρησιµοποιήσουν για την επανάληψη, έπειτα µπορούν να τα διαµορφώσουν µε κοµµάτια από µαλακά χαρτόνια (να τα κόψουν, να τα διπλώσουν, να τα στριφογυρίσουν κτλ., όπως έχει περιγραφεί στο κεφάλαιο του χαρτιού) και τέλος να τα συνθέσουν κολλώντας τα επάνω σε ένα σκληρό χαρτόνι.
Προτείνεται η 4η εργασία να ολοκληρωθεί στο σπίτι.
5η.Να αναλύσετε ένα έργο της επιλογής σας ως προς το περιεχόµενο και τη µορφή του.
Μελετώντας το συµπληρωµένο πίνακα που υπάρχει στο Τετράδιο (σελ.19), να αναλύσουν ένα έργο της επιλογής τους, συµπληρώνοντας τον πίνακα στο Τετράδιο (σελ.20). Η ανάλυση µπορεί να γίνει αρχικά προφορικά στην τάξη. Όµως, καλό θα ήταν η εργασία να γίνει γραπτά από όλους στο σπίτι.
ΣΤΟΧΟΣ: Να µάθουν να αναλύουν τη µορφή και το περιεχόµενο σε έργα που τους αρέσουν και σε άλλα που έχουν κριθεί από την Ιστορία ως σηµαντικά έργα τέχνης και να εκφράζουν τις προσωπικές τους κρίσεις.
Εφόσον οι εργασίες έχουν προκύψει από το κεφάλαιο που αφορά την ανάλυση, καλό θα ήταν να παρουσιαστούν όλα τα έργα τους και να αναλυθούν, όπως αναλύθηκαν τα έργα των καλλιτεχνών κατά τη διάρκεια του µαθήµατος.
ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ - 1ο µέρος - Εργασίες αντίληψης
9η.Να παρατηρήσετε τα εικονιζόµενα έργα και να σηµειώσετε: α.αν υπάρχει κρυφή γεωµετρία, εµφανής κατεύθυνση, έµφαση, επανάληψη, β.το είδος της διάταξης των στοιχείων
Να παρατηρήσουν τα εικονιζόµενα έργα και να σηµειώσουν: α.αν υπάρχει κρυφή γεωµετρία, εµφανής κατεύθυνση, έµφαση, επανάληψη, β.το είδος της διάταξης των στοιχείων
Εικ.1.Η Πεπλοφόρος: εµφανής κατακόρυφη κατεύθυνση, επανάληψη στα στοιχεία της κόµης
Εικ.2.Ζούνη: γραµµική προοπτική, πλάγια κατεύθυνση, επανάληψη στις κολόνες και τις κατακόρυφες µαύρες γραµµές
Εικ.3.Πόρπη: εµφανής οριζόντια κατεύθυνση, επανάληψη του κυκλικού σχήµατος, συµµετρική διάταξη ως προς τον κατακόρυφο άξονα
Εικ.4.Κλέε: πολλά µικρά σχήµατα µας οδηγούν προς το µαύρο τετραγωνάκι περίπου στο κέντρο του πίνακα δηµιουργώντας βάθος, πολλές επαναλήψεις σχηµάτων και χρωµάτων µε παραλλαγές
Εικ.5.Ανθρωπόµορφο αγγείο: η τοποθέτηση των στοιχείων του κεφαλιού, η στάση των χεριών και των ποδιών στηρίζεται σε πολύγωνα σχήµατα, εµφανής κατεύθυνση προς τα µπρος (µάτια, στόµα, σκουλαρίκια, χέρια, πόδια), συµµετρική διάταξη ως προς τον κατακόρυφο άξονα
Εικ.6.Μποτιτσέλι: το σχήµα του σκούρου χιτώνα της Παναγίας περικλείει τη φιγούρα του µικρού Χριστού σαν µέσα σε ένα κύκλο, εµφανής κατεύθυνση προς το κέντρο, δηλαδή το Χριστό, έµφαση στη φωτεινή φιγούρα του Χριστού που ξεπροβάλλει από τα σκούρα χρώµατα και στη φιγούρα της Παναγίας από το λαµπερό ελλειπτικό σχήµα επάνω από το κεφάλι της που τη φωτίζει.
Εικ.7.Κασέλα: οι δυο ζωγραφικές συνθέσεις που φαίνονται έχουν επανάληψη στα φρούτα και τα λουλούδια, συµµετρική διάταξη ως προς τον κατακόρυφο άξονα
Εικ.8.Ο πύργος της Πίζας: εµφανής κατακόρυφη κατεύθυνση (το κτίριο είναι πολύ υψηλό σε σχέση µε το εµβαδόν του, επανάληψη των στοιχείων της κολόνας και της καµάρας ανάµεσα σε δυο κολόνες, παράλληλη διάταξη σε 8 ζώνες
10η. Να αντιστοιχήσετε τους τίτλους σε κάθε εικόνα, σηµειώνοντας τον αριθµό του τίτλου δίπλα της.
Εικ.1: 8. «Ένας από τους 12 θεούς-φρουρούς», γιαπωνέζικο άγαλµα, 13ος αι.
Εικ.2: 9. «Ιππότης-αετός», τέχνη των Αζτέκων, 15ος αι.
Εικ.3: 3. «Ηλέκτρα», Εγγονόπουλος, ζωγραφική µακέτα σκηνικού,1939.
Εικ.4: 12. «Κεντρική Τράπεζα», Ντοµένιγκ, εσωτερικό του κτιρίου στη Βιέννη, 1979-82.
Εικ.5: 1. «Βάκχος», Καραβάτζιο, 1591.
Εικ.6: 4. «Η Βάπτιση», Νέα Μονή Χίου, λεπτοµέρεια ψηφιδωτού, 12ος αι.
Εικ.7: 7. «Ο τάφος των Μεδίκων µε το Λυκόφως και την Αυγή», Μιχαήλ Άγγελος, 1530.
Εικ.8: 2. «Ξεκούραση µετά τη δουλειά», Βαν Γκογκ,1890.
Εικ.9: 11. «Γιλέκο από παραδοσιακή φορεσιά της Καστοριάς».
Εικ.10: 6. «Δυο δράκοι», κινεζική χαρτοκοπτική.
Εικ.11: 10. «Φωλιά πουλιού», Μουρ, 1939.
Εικ.12: 5. «Έσσεξ», Τσάµπερλεϊν, επιτοίχιο γλυπτό, 1966.
ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ - 2ο µέρος - Εργασίες εφαρµογής
27η. Να συνθέσετε το διπλανό µοτίβο µέσα στο χώρο µε τα τετραγωνάκια, δηµιουργώντας ένα ρυθµό. Να χρησιµοποιήσετε το µοτίβο όπως είναι είτε αλλάζοντας τον προσανατολισµό του, επάνω - κάτω, δεξιά - αριστερά.
Μπορούν να χρησιµοποιήσουν το µοτίβο που δίνεται στο βιβλίο, σχεδιάζοντάς το όπως είναι, σε αναστροφές ή και σε χρωµατικές παραλλαγές, ώστε να δηµιουργήσουν επανάληψη µε ποικιλία. Η επανάληψη µπορεί να αναπτυχθεί οριζόντια, κατακόρυφα ή περιµετρικά.
27η. Να συνθέσετε το διπλανό µοτίβο µέσα στο χώρο µε τα τετραγωνάκια, δηµιουργώντας ένα ρυθµό. Να χρησιµοποιήσετε το µοτίβο όπως είναι είτε αλλάζοντας τον προσανατολισµό του, επάνω - κάτω, δεξιά - αριστερά.
Μπορούν να χρησιµοποιήσουν το µοτίβο που δίνεται στο βιβλίο, σχεδιάζοντάς το όπως είναι, σε αναστροφές ή και σε χρωµατικές παραλλαγές, ώστε να δηµιουργήσουν επανάληψη µε ποικιλία. Η επανάληψη µπορεί να αναπτυχθεί οριζόντια, κατακόρυφα ή περιµετρικά.
Κεφάλαιο 8 – Αλληγορικά και συμβολικά έργα
ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗ: -
ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΤΗ: ένα µικρό µπλοκ σχεδίου (Α5) µε πολλά φύλλα για πρόχειρα σχέδια
24η ΩΡΑ --------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ΥΛΙΚΑ: 1.µπλοκ σχεδίου, µολύβι Β, γόµα, ξύστρα, χάρακας, ξυλοµπογιές 2.ένα δηµοτικό τραγούδι ή ένα ποίηµα
1η.Να βρείτε τα συµβολικά στοιχεία ή τις αλληγορίες στα έργα (Εικ.13,14,15).
Εικ.13.Μποτιτσέλι, «Η γέννηση της Αφροδίτης», 1485: Πολλές ερµηνείες έχουν προταθεί για το έργο και όλες συνδέονται µε τη γέννηση ή την εµφάνιση της Αφροδίτης και το κλασικό θέµα της Αναδυόµενης, της θεάς που προβάλλει από τον αφρό της θάλασσας. Σύµφωνα µε την αρχαία ελληνική µυθολογία, η Αφροδίτη, θεά του έρωτα, αναδύθηκε από τον αφρό της θάλασσας. Ο Μποτιτσέλι την απεικονίζει να στέκεται σε ένα κοχύλι που επιπλέει, ενώ στο αριστερό µέρος ο Ζέφυρος, θεός των ανέµων, και η Αύρα αγκαλιάζονται σφιχτά και φυσούν οδηγώντας τη προς τη στεριά. Εκεί, µια από τις Ώρες, θεές των εποχών, περιµένει την Αφροδίτη για να τη σκεπάσει µε το µανδύα της που είναι κεντηµένος µε άνθη της άνοιξης. Τα λουλούδια που κοσµούν το ρούχο της φανερώνουν ότι πρόκειται για τη θεά της Άνοιξης και η άνοιξη είναι η εποχή της Αφροδίτης και των ερωτευµένων. Η µορφή της Αφροδίτης διαθέτει τις κλασικές αναλογίες και το λευκό χρώµα της δίνει την εντύπωση του µαρµάρου. Ο τίτλος του πίνακα θα µπορούσε να χαρακτηριστεί παραπλανητικός, εφόσον δεν απεικονίζει τη στιγµή της γέννησης της Αφροδίτης, αλλά τη στιγµή κατά την οποία φτάνει στο νησί των Κυθήρων µετά τη γέννησή της - όπως µας περιγράφει ο Όµηρος στον ύµνο του προς την Αφροδίτη.
Εικ.14.Εµµανουήλ Τζάνες, «Ο Άγιος Γεώργιος», 17ος αι. Κρητική Σχολή: Ο Άγιος Γεώργιος γεννήθηκε στην Καππαδοκία και έγινε χιλίαρχος του Διοκλητιανού. Ονοµάζεται τροπαιοφόρος για την ανδρεία του και τις νίκες του στις µάχες. Ως στρατιώτης και ελευθερωτής συγκεντρώνει πολλές θαυµάσιες διηγήσεις και παραδόσεις, από τις οποίες η σπουδαιότερη είναι αυτή που µιλάει για το φόνο του δράκου και της σωτηρίας της βασιλοπούλας. Το θηρίο αυτό προστάτευε το νερό µιας πηγής κοντά στη Σιλήνα στη Λιβύη και το άφηνε να τρέχει µόνον όταν εύρισκε κάποιον άνθρωπο να φάει. Οι κάτοικοι της περιοχής όριζαν µε κλήρο το θύµα του δράκοντα. Ολόκληροι στρατοί είχαν αντιταχθεί µε αυτό το τέρας, χωρίς όµως αποτέλεσµα. Ο κλήρος έφερε και την σειρά της βασιλοπούλας, την οποία έσωσε ο Άγιος Γεώργιος φονεύοντας το δράκο.
Εικ.15.Γύζης, «Ιστορία», 1892: Ο Νικόλαος Γύζης αποτελεί έναν από τους σηµαντικότερους εκπροσώπους του ακαδηµαϊκού ρεαλισµού του ύστερου 19ου αι., της Σχολής του Μονάχου.Μερικά από τα έργα του, όπως «Τα αρραβωνιάσµατα» (1875) και «Το κρυφό σχολειό» (1885) βασίζονται σε προφορικούς θρύλους της εποχής της Τουρκοκρατίας. Άτοµο βαθιά θρησκευόµενο, στράφηκε αργότερα προς τις αλληγορικές και τις µεταφυσικές παραστάσεις. Τα θρησκευτικά του έργα, µε πιο χαρακτηριστικό τον πίνακα «Ιδού ο Νυµφίος έρχεται» (1895–1900), αντιπροσωπεύουν τα οράµατα του ώριµου πλέον καλλιτέχνη και δηλώνουν απερίφραστα τις υπαρξιακές του αγωνίες. Κυρίαρχο θέµα των ώριµων έργων του ήταν ο αγώνας του εναντίον του Κακού και η τελική νίκη του Καλού. Η σηµαντικότερη αλληγορική µορφή για τον Γύζη είναι η γυναικεία µορφή µε ιδεαλιστικό πρόσωπο που κρατά µια λύρα. Εµφανίζεται στα έργα του µε τα ονόµατα Τέχνη, Μουσική, Άνοιξη, Αρµονία, Ιστορία, Φήµη.
ΣΤΟΧΟΣ: Να µάθουν να αναλύουν έργα µε συµβολικές και αλληγορικές σηµασίες.
Η 1η εργασία µπορεί να γίνει προφορικά ή να συζητηθεί λίγο στο µάθηµα και να γίνει γραπτά στο σπίτι.
2η.Να φτιάξετε ένα έργο εικονογραφώντας ένα δηµοτικό τραγούδι ή ένα ποίηµα.
Να φτιάξουν ένα έργο εικονογραφώντας ένα δηµοτικό τραγούδι ή ένα ποίηµα.
Προτείνεται η 2η εργασία να πραγµατοποιηθεί στο σπίτι.
Διαπιστώνεται αν κατάφεραν να βρουν σύµβολα και αλληγορικές σηµασίες στα έργα που τους ζητήθηκε να αναλύσουν και αν ενδιαφέρθηκαν να συσχετίσουν την ποίηση µε τα Εικαστικά, εικονογραφώντας κάποιο ποίηµα.
25η ΩΡΑ --------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ΥΛΙΚΑ: µπλοκ ακουαρέλας, τέµπερες, πινέλα
3η. Να επιλέξετε τα χρώµατα, ώστε να αποδώσετε ζωγραφικά µια από τις έννοιες: αγάπη, πλούτος, φόβος, ελπίδα, ζωή κ.ά.
Να χρησιµοποιήσουν το συµβολισµό των χρωµάτων για να αποδώσουν κάποια από τις παρακάτω έννοιες: αγάπη, πλούτος, φόβος, ελπίδα, ζωή ή κάποια άλλη δική τους.
ΣΤΟΧΟΣ: Να επιλέξουν και να συσχετίσουν τα χρώµατα σε µια συµβολική εικόνα.
Μπορούµε να τοποθετήσουµε τα έργα τους κατά χρώµα και να ζητήσουµε από τους µαθητές να δώσουν τον τίτλο του έργου τους. Τότε θα διαπιστώσουµε όλοι µαζί, αν ο καθένας τους κατάφερε να αποδώσει χρωµατικά την έννοια που επέλεξε.
Κεφάλαιο 9 – Βυζαντινή τέχνη
ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗ: -
ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΤΗ: ένα µικρό µπλοκ σχεδίου (Α5) µε πολλά φύλλα για πρόχειρα σχέδια
26η ΩΡΑ --------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ΥΛΙΚΑ: -
1η. Να παρατηρήσετε τις δυο εικόνες µε την Παναγία και το Χριστό και να εντοπίσετε οµοιότητες και διαφορές.
Οµοιότητες: 1.παρουσιάζεται η Παναγία να κρατάει στην αγκαλιά της το Χριστό, 2.κυριαρχούν τα θερµά χρώµατα, 3.το φόντο είναι επίπεδο, 4.ο Χριστός παρουσιάζεται σαν µικροσκοπικός ενήλικας και όχι σαν παιδί, 5.τα πρόσωπα των µορφών δεν εκφράζουν συναισθήµατα παρά µόνο µια κατάσταση γαλήνης.
Διαφορές: 1.η Παναγία η Οδηγήτρια (Π.Ο.) κρατάει το Χριστό επάνω στο δεξί της χέρι, χωρίς συναισθηµατισµό αλλά µε σοβαρότητα και σιγουριά, ενώ η Παναγία η Γλυκοφυλούσα (Π.Γ.) τον κρατάει επάνω στο αριστερό, κρατάει µε το δεξί της χέρι το χέρι του, τον αγκαλιάζει και τα πρόσωπά τους αγγίζονται εκφράζοντας όλη τη λατρεία του ενός προς τον άλλο, 2.στην Π.Ο. οι µορφές τονίζονται µε περιγράµµατα, ενώ στην Π.Γ. οι µορφές είναι περισσότερο πλαστικές, 3.η Π.Ο. έχει υπερβολικά µεγάλα µάτια που εντείνουν ακόµη περισσότερο τη σοβαρότητά της.
Προτείνεται η 1η εργασία να πραγµατοποιηθεί προφορικά στην τάξη.
2η. Να συγκρίνετε τις εικόνες 19,20 µε την εικόνα 9, σελ.84.
Η Παναγία του Γκέραντ Νταβίντ, που είναι ντυµένη στα µπλε, κρατάει το Χριστό σε µια γαλήνια στάση ξεκούρασης και εσωτερικής ηρεµίας. Οι µορφές τοποθετούνται σε ένα γαλήνιο χρωµατικό και ατµοσφαιρικό τοπίο σαν να µην πρόκειται για την Παναγία και το Χριστό αλλά για δυο απλούς ανθρώπους. Από τη σύγκριση του έργου µε τις βυζαντινές Παναγίες, δυο κοινά στοιχεία παρατηρούνται: η γαλήνη των µορφών και η εσωτερική σχέση µεταξύ τους. Κατά τα άλλα, χρωµατικά και συνθετικά διαφέρουν, όσο διαφέρει και η ζωγραφική της Αναγέννησης από τη βυζαντινή.
3η.Να αναλύσετε την εικόνα του Μιχαήλ Δαµασκηνού.
«Η Προσκύνηση των Μάγων» του Μιχαήλ Δαµασκηνού είναι αντιπροσωπευτικό δείγµα αγιογραφίας της Κρητικής Σχολής του 16ου αιώνα. Το θέµα είναι η προσφορά των Μάγων στο µικρό Χριστό. Εικονογραφούνται δυο κόσµοι: α.ο επίγειος µε τους Μάγους και την πολυπληθή συνοδεία τους (µε αναγεννησιακά στοιχεία), β.ο ουράνιος µε τους Αγγέλους που πετούν επάνω από την προσκύνηση και την «σκεπάζουν» και εκείνους που τοποθετούνται δεξιά και αριστερά του βουνού που υψώνεται (στοιχείο προοπτικής). Η πολυτέλεια στα ρούχα των Μάγων και της συνοδείας τους επιτείνει το µεγαλείο της στιγµής, όταν η σοφία και ο πλούτος προσκυνούν ταπεινά το Χριστό, ο οποίος δίνει τις ευλογίες του. Το χρυσοκίτρινο χρώµα εντείνει τα σηµαντικά σηµεία και ενοποιεί όλη τη σύνθεση. Το πανδαιµόνιο των µορφών και τα έντονα χρώµατα δηµιουργούν µια µεγαλειώδη εικόνα που πέρα από τη θρησκευτική της σηµασία έχει αισθητική οµορφιά και ζωντάνια.
Προτείνεται η 2η εργασία να πραγµατοποιηθεί γραπτά στο σπίτι.
ΣΤΟΧΟΣ: Να µάθουν να συγκρίνουν για να αντιληφθούν οµοιότητες και διαφορές και να αναλύουν.
Διαπιστώνεται αν κατάφεραν να συγκρίνουν και να αναλύσουν τις εικόνες µε προφορικό και γραπτό λόγο.
27η ΩΡΑ --------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ΥΛΙΚΑ: µπλοκ σχεδίου, µολύβια Β, 4Β, γόµα, ξύστρα, χάρακας, ορθογώνιο τρίγωνο, µοιρογνωµόνιο, διαβήτης, µπλοκ ακουαρέλας, τέµπερες, πινέλα
4η.Να ζωγραφίσετε µια αγιογραφία.
Όσον αφορά τη δηµιουργία µιας αγιογραφίας, ζητάµε από τους µαθητές να ασχοληθούν µε κάποιο από τα στάδια της παραδοσιακής τεχνικής. Δηλαδή, µπορούν µόνο να αντιγράψουν το σχέδιο µιας εικόνας ή και να το ζωγραφίσουν µε µολύβι, µπορούν να ζωγραφίσουν µε χρώµατα κάποια λεπτοµέρεια, π.χ. ένα µάτι, τµήµα από µανδύα κτλ. ή δουλεύοντας περισσότερο στο σπίτι τους να ζωγραφίσουν µια ολοκληρωµένη εικόνα, σε χαρτί ή ξύλο.
ΣΤΟΧΟΣ: Να πλησιάσουν όσο γίνεται καλύτερα τον τρόπο ζωγραφικής µορφών και χώρου της αγιογραφίας.
Διαπιστώνεται αν κατάφεραν να αποδώσουν την αίσθηση της αγιογραφίας.
ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ - 2ο µέρος - Εργασίες εφαρµογής
28η. Να ζωγραφίσετε µε µολύβι ένα πορτρέτο µε τα χαρακτηριστικά της βυζαντινής αγιογραφίας.
Να τους µιλήσουµε για το Φώτη Κόντογλου, που εκτός από αγιογράφος και συγγραφέας, υπήρξε ζωγράφος που χρησιµοποιούσε µια τεχνοτροπία µε άµεσες καταβολές από τη Βυζαντινή τέχνη. Να παρατηρήσουν το έργο του που είναι κοσµικό (ο ίδιος, το παιδί και η γυναίκα του) και να ζωγραφίσουν µε µολύβι ένα πορτρέτο µε αυτή την τεχνοτροπία.
29η. Να σχεδιάσετε ένα γράµµα, όπως τα βυζαντινά αρχικά κεφαλαία γράµµατα.
Να σχεδιάσουν ένα γράµµα, παίρνοντας ως παράδειγµα τα βυζαντινά αρχικά κεφαλαία γράµµατα.
30η. Να επισκεφθείτε ένα θρησκευτικό ναό και να κρατήσετε σηµειώσεις σχετικά µε την αρχιτεκτονική, τα διακοσµητικά στοιχεία και την εικονογράφησή του.
Να επισκεφθούν ένα ναό και να κρατήσουν σηµειώσεις σχετικά µε α.την αρχιτεκτονική (αν έχει ορθογώνιο σχήµα, σταυροειδές, τρούλο, σε πόσα κλίτη χωρίζεται), β.τα διακοσµητικά στοιχεία (αν υπάρχουν στο τέµπλο, σε κολόνες, σε έπιπλα, αν είναι αφηρηµένα ή φυτικά µοτίβα, ποιο είναι το υλικό τους), γ.την εικονογράφηση (αν έχει τοιχογραφίες ή µόνο φορητές εικόνες, ποια θέµατα εικονογραφούνται, πώς είναι οι µορφές και τα χρώµατα). Τέλος να εκφράσουν την κρίση τους για την αισθητική του ναού.
Κεφάλαιο 10 – Εξω-ευρωπαϊκή τέχνη
ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗ: -
ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΤΗ: ένα µικρό µπλοκ σχεδίου (Α5) µε πολλά φύλλα για πρόχειρα σχέδια
28η, 29η 30η ΩΡΑ ---------------------------------------------------------------------------------------------------
ΥΛΙΚΑ: τα υλικά αναφέρονται παρακάτω, ανάλογα µε το τι θα επιλέξει ο καθένας
Να επιλέξετε και να δηµιουργήσετε ένα από τα παρακάτω θέµατα: α.Αφρικανική τέχνη: σχεδιασµός και κατασκευή µάσκας ή κούκλας, β.Προκολοµβιανή τέχνη: σχεδιασµός και κατασκευή κοσµήµατος, γ.Ισλαµική τέχνη: σχέδια και διακόσµηση επάνω σε πλακάκια, σχεδιασµός χαλιού, δ.Ινδουιστική τέχνη: εικονογράφηση µιας ιστορίας, ε.Κινεζική τέχνη: σχέδια και ζωγραφική επάνω σε πιάτο, καλλιγραφία µε µελάνη, στ.Ιαπωνική τέχνη: σχέδια και ζωγραφική για παραβάν, ζωγραφική σε πανί.
Θα πρέπει να διευκρινίσουµε τα θέµατα που προτείνονται στην εργασία και να ζητήσουµε από τους µαθητές να φέρουν τα ανάλογα υλικά. Για κάθε δηµιουργία προτείνονται τα εξής:
α) Αφρικανική τέχνη:
1.σχεδιασµός και κατασκευή µάσκας: α.µπαλόνι, εφηµερίδες, ατλακόλ για παπιέ µασέ, τέµπερες, πινέλα, β.χαρτόνι, χρωµατιστά χαρτιά, κόλλα, ψαλίδι
2.σχεδιασµός και κατασκευή κούκλας: α.χαρτοπολτός για παπιέ µασέ, τέµπερες, πινέλα, β.πανιά, βαµβάκι, κλωστή, βελόνα, ψαλίδι, διάφορα διακοσµητικά (πούλιες, κουµπιά κ.ά)
β) Προκολοµβιανή τέχνη:
1.σχεδιασµός και κατασκευή κοσµήµατος: α.σύρµα, χάντρες, β.κορδόνι από δέρµα ή άλλο υλικό, κορδέλες, χάντρες κ.ά.
γ) Ισλαµική τέχνη:
1.σχέδια και διακόσµηση επάνω σε πλακάκια: ένα πλακάκι από πηλό που µπορούµε να βρούµε σε µεγάλα καταστήµατα που πουλούν πήλινα αντικείµενα, γλάστρες κτλ. ή να το φτιάξουµε µε πηλό που στεγνώνει µόνος του ή να παραγγείλουµε σε ένα εργαστήριο αγγειοπλαστικής για όλους τους µαθητές, εφόσον θέλουν όλοι να φτιάξουν από ένα, µολύβι, ξύστρα, γόµα, χάρακας, διαβήτης, τέµπερες, πινέλα. Από οµαδική εργασία µπορεί να προκύψει ένα πολύ ωραίο διακοσµητικό για έναν τοίχο στο σχολείο, αν τα κολλήσουµε όλα µαζί σε µια σύνθεση δίπλα-δίπλα.
2.σχεδιασµός χαλιού: µολύβι, ξύστρα, γόµα, χάρακας, διαβήτης, λεπτοί µαρκαδόροι, ξυλοµπογιές
δ) Ινδουιστική τέχνη:
1.εικονογράφηση µιας ιστορίας, ενός µύθου, ενός παραµυθιού: (ταιριάζει καλύτερα για οµαδική εργασία) σε ένα µπλοκ σελίδα-σελίδα παρουσιάζεται κείµενο και εικονογράφηση που µπορεί να γίνει µε οποιοδήποτε υλικό ζωγραφικής
ε) Κινεζική τέχνη:
1.σχέδια και ζωγραφική επάνω σε πιάτο: ένα πήλινο πιάτο, µολύβι, ξύστρα, γόµα, χάρακας, διαβήτης, τέµπερες, πινέλα
2.καλλιγραφία µε µελάνη: πορώδες χαρτί, σινική µελάνη, πινέλα
στ) Ιαπωνική τέχνη:
1.σχέδια και ζωγραφική για παραβάν: στενόµακρα χαρτιά, µολύβι, ξύστρα, γόµα, τέµπερες, πινέλα
2.ζωγραφική σε πανί: ένα µπλουζάκι, µια µαξιλαροθήκη ή ένα κοµµάτι πανί, εφηµερίδες (για να βάλουµε πίσω από το πανί, ώστε να µη µεταφερθεί το χρώµα), µολύβι, ξύστρα, γόµα, τέµπερες, πινέλα. Σηµαντικό στοιχείο για την ολοκλήρωση της εργασίας είναι η δυνατότητα πρόσβασης των µαθητών σε περισσότερες εικόνες έργων µέσα από βιβλία, που πρέπει να τους παρέχουµε.
Μπορούµε να χωρίσουµε τους µαθητές σε 6 οµάδες, µια για κάθε πολιτισµό και να ξεκινήσουν τη δηµιουργία του δικού τους έργου που θα αντλεί στοιχεία από την αναφερόµενη τέχνη.
Μπορεί επίσης όλο το τµήµα να επιλέξει έναν από τους πολιτισµούς και να δηµιουργήσουν έργα ατοµικά ή οµαδικά.
ΣΤΟΧΟΣ: Μέσα από τη δική τους δηµιουργική έκφραση, να µάθουν να σέβονται τους άλλους λαούς και τον πολιτισµό τους.
Να εκθέσουµε τα έργα τους, να τα δουν και να τα σχολιάσουν. Να διαπιστώσουµε αν στα έργα τους φαίνεται κάποια επιρροή των έργων που µελετήθηκαν και των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τους αλλά και αν είναι πρωτότυπα και ολοκληρωµένα.
ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ - 1ο µέρος - Εργασίες αντίληψης
12η. Να παρατηρήσετε τα γλυπτά των Ματίς, Τζιακοµέτι, Μπαράνοφ-Ροσινέ, Μοντιλιάνι (Εικ.1,2,3,4) και να τα συγκρίνετε µε τα παραδοσιακά γλυπτά (Εικ.5,6,7,8). Να βρείτε οµοιότητες και διαφορές.
Να πληροφορήσουµε τους µαθητές ότι στα τέλη του 19ου αι. και στις αρχές του 20ού οι καλλιτέχνες του ευρωπαϊκού χώρου ήρθαν σε επαφή µε τα έργα των άλλων λαών, µε τα ταξίδια τους σε εξωτικούς τόπους ή µέσα από µεγάλες εκθέσεις που γίνονταν στην Ευρώπη. Η επίδραση που άσκησαν αυτά τα έργα επάνω τους υπήρξε πολύ έντονη. Οι καλλιτέχνες εκτίµησαν το διαφορετικό τρόπο µε τον οποίο παρουσιάζεται ο κόσµος σε αυτά τα έργα. Ήταν σαν να άνοιξε µια πόρτα, φανερώνοντάς τους εναλλακτικούς τρόπους έκφρασης, κάτι που αποτελεί το επίκεντρο προβληµατισµών και αναζητήσεων της µοντέρνας τέχνης.
Οι οµοιότητες είναι πολύ εµφανείς ανάµεσα στα γλυπτά των µοντέρνων καλλιτεχνών και αυτά των εξω-ευρωπαϊκών λαών, οπότε θα κάνουν εύκολα την αντιστοιχία, αιτιολογώντας την:
Εικ.1.Ματίς - Εικ.7.Μάσκα Μπάνγκουα από το Καµερούν: οι φόρµες των προσώπων δηµιουργούν έντονα εξωγκόµατα (στο γλυπτό του Ματίς εκτός από το κεφάλι βλέπουµε µπούστο και βάση, ενώ στο άλλο υπάρχει µόνο το κεφάλι),
Εικ.2.Τζιακοµέτι - Εικ.8.Γλυπτό από την Τανζανία: η υπερβολή στο ύψος των µορφών σχετικά µε το πάχος τους (στο γλυπτό του Τζιακοµέτι η υφή είναι άγρια και τα πόδια καταλήγουν σε µια βαριά βάση, ενώ στο άλλο η υφή φαίνεται λεία και απλώς στηρίζεται σε µια βάση),
Εικ.3.Μπαράνοφ-Ροσινέ - Εικ.5.Γλυπτό από τη Γουινέα: πολλές ζωγραφισµένες φόρµες που η µια εισχωρεί µέσα στην άλλη (στο γλυπτό του Μπαράνοφ-Ροσινέ οι φόρµες δηµιουργούν ένα είδος ολόσωµης µορφής, ενώ στο άλλο αυτό που διακρίνεται θα µπορούσαµε να πούµε ότι είναι ένα κεφάλι που στηρίζεται σε ένα λαιµό - βάση),
Εικ.4.Μοντιλιάνι - Εικ.6.Μάσκα Γκουρό από το Μάλι: το υπερβολικά στενόµακρο καµπυλωτό σχήµα του κεφαλιού και η αφαίρεση στα χαρακτηριστικά του προσώπου (το γλυπτό του Μοντιλιάνι είναι τελείως κατακόρυφο και δεν έχει κανένα διακοσµητικό στοιχείο, ενώ το άλλο αν και στηρίζεται σε µια κατακόρυφη βάση, η φόρµα είναι ελαφρώς λοξή, περιλαµβάνοντας και τα διακοσµητικά στοιχεία στην κόµη και τα γένια).
........................................
5
ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
Κεφάλαιο 1 – Το σχέδιο και το χρώμαΟι µαθητές χωρίζονται σε οµάδες, επιλέγουν ένα θέµα από αυτά που προτείνονται, οργανώνουν και πραγµατοποιούν την εργασία µε διάφορους τρόπους, ανάλογα µε τις εµπειρίες και τα ενδιαφέροντά τους αλλά και µε την αρωγή των καθηγητών τους άλλων ειδικοτήτων. Εµείς θα φροντίσουµε να παρουσιαστούν οι εργασίες σε κατάλληλο χρόνο, στο επόµενο µάθηµα ή σε κάποια εκδήλωση του σχολείου.
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ, ΜΟΥΣΙΚΗ, ΟΙΚΙΑΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ (στο βιβλίο του µαθητή)
Μαθηµατικά:
1.Πώς µπορούµε να χρησιµοποιήσουµε δισδιάστατες γεωµετρικές κατασκευές (διχοτόµηση ευθείας, κάθετες ευθείες, διαίρεση ευθείας σε ίσα µέρη, διχοτόµηση και τριχοτόµηση γωνίας, κανονικά πολύγωνα, κυκλικά τόξα, ελλείψεις) σε δικά µας έργα;
2.Αφού µετρήσουµε τις διαστάσεις ενός χώρου και δυο βασικών επίπλων, σχεδιάζουµε την κάτοψη χώρου και επίπλων υπό κλίµακα (1:50 ή 1:100).
Μουσική:
1.Συγκρίνοντας τα υλικά σχεδίου και χρώµατος µε διάφορα µουσικά όργανα ως προς τον ήχο και τις δυνατότητές τους, πώς µπορούµε να τα αντιστοιχίσουµε;
2.Αν συγκρίνουµε τις µουσικές κλίµακες µε τις τονικές κλίµακες, ποιες οµοιότητες και ποιες διαφορές µπορούµε να διακρίνουµε;
3.Πώς µια µουσική κλίµακα µπορεί να µας οδηγήσει στη δηµιουργία ενός εικαστικού έργου;
Οικιακή Οικονοµία:
1.Ερευνούµε ζωγραφικά έργα µε θέµα τα φρούτα και περιγράφουµε τις σκέψεις και τα συναισθήµατά µας.
2.Εργασία µε θέµα «υγιεινή διατροφή και υγιεινή διαβίωση».
Κεφάλαιο 2 – Το χαρτί και οι τεχνικές του
Διαθεµατική εργασία: «Οι άνθρωποι και το χαρτί»
Στις διαθεµατικές εργασίες συνδέουµε το θέµα των Εικαστικών µε άλλα µαθήµατα της τάξης, µε τέτοιο τρόπο ώστε οι µαθητές, σε οµάδες, να διερευνήσουν διάφορους σχετικούς τοµείς. Βοηθάµε στη δηµιουργία των οµάδων, ανάλογα µε τις δυνατότητες και τα ενδιαφέροντά τους, δίνουµε αρκετό χρόνο (2-3 εβδοµάδες), συγκεντρώνουµε τις εργασίες και σε κατάλληλο χρόνο φροντίζουµε για τη σωστή παρουσίασή τους σε χώρο όπου θα προσεγγίζονται από όλη τη µαθητική κοινότητα. Η ανάπτυξη στο βιβλίο του µαθητή µπορεί να λειτουργήσει ως µοντέλο και στη συνέχεια να γίνουν όποιες διαφοροποιήσεις είναι αναγκαίες.
Πρόκειται για µια συνθετική εργασία µε την οποία θα διερευνηθούν διάφοροι τοµείς που σχετίζονται µε το χαρτί, συνδέοντας τα µαθήµατα Γεωγραφία, Ιστορία, Χηµεία, Τεχνολογία, Λογοτεχνία, Οικιακή Οικονοµία και Περιβαλλοντική Εκπαίδευση. Σκοπός της εργασίας είναι να συσχετίσουµε το χαρτί µε την καθηµερινή ζωή των ανθρώπων σε όλους τους πολιτισµούς και τις εποχές και να το χρησιµοποιήσουµε για καλλιτεχνικές δηµιουργίες.
Σχέδιο εργασίας - θέµατα προς διερεύνηση:
1.Η προέλευση του χαρτιού, η σύσταση και η ιστορία της κατασκευής του (Εικ.33)
http://el.wikipedia.org/wiki/ (αναζήτηση: χαρτί)
2.Η χρήση του χαρτιού ως επιφάνεια γραφής και η ανακάλυψη της τυπογραφίας (Εικ.34)
http://www.tmth.edu.gr/el/kiosks/typography/technology/typo_t2.html
και http://www.tmth.edu.gr/el/kiosks/typography/history.html
3.Οι διάφορες χρήσεις του χαρτιού και οι αντίστοιχες ποιότητές του (Εικ.35)
4.Η ανακύκλωση του χαρτιού και οι ωφέλειές της (Εικ.36)
http://www.ulac.gr/med-cartesio/first.html και http://www.e-rth.gr/g12g9ilion/home.htm
και http://ecorec.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=45&Itemid=43
5.Κατασκευή χειροποίητου χαρτιού
6.Το χαρτί σε µεταφορικές φράσεις, ποιήµατα, τραγούδια ή παιχνίδια
7.Ζωγραφική σε διάφορα χαρτιά ανάλογα µε το κάθε υλικό (Εικ.37)
8.Κατασκευές µε χαρτί: 1.κολάζ µε εφηµερίδες ή χρωµατιστά χαρτιά, 2.κατασκευές οριγκάµι που µπορεί να ενταχθούν έπειτα σε µια ζωγραφική επιφάνεια (π.χ. πουλιά στον ουρανό), 3.επιτοίχια ανάγλυφα µε χαρτί, 4.γλυπτικές κατασκευές µε χαρτί που µπορεί έπειτα να ενταχθούν σε µια ζωγραφική επιφάνεια (π.χ. ψάρια στη θάλασσα) (Εικ.38,39,40)
Μεθοδολογία:
α.Όλοι οι µαθητές να δηµιουργήσουν από ένα τουλάχιστον ζωγραφικό έργο, ώστε να χρησιµοποιηθούν διάφορα υλικά ζωγραφικής και τα αντίστοιχα χαρτιά.
β.Τα υπόλοιπα 7 θέµατα να καταµεριστούν σε 3 οµάδες.
Προτείνεται:
η πρώτη οµάδα: να διερευνήσει τα θέµατα 1, 2, 3, 6 µε γραπτό κείµενο και φωτογραφίες που θα κολληθούν σε χρωµατιστά χαρτόνια.
η δεύτερη οµάδα: να ασχοληθεί µε την ανακύκλωση του χαρτιού µε γραπτό κείµενο και φωτογραφίες που θα κολληθούν σε ένα χρωµατιστό χαρτόνι και να κατασκευάσει χειροποίητο χαρτί, ως προέκταση του βασικού θέµατος.
η τρίτη οµάδα: να δηµιουργήσει καλλιτεχνικές κατασκευές µε χαρτί.
γ.Τα χαρτόνια µε τις γραπτές εργασίες και τα έργα να τοποθετηθούν σε κοινόχρηστο χώρο του σχολείου, ώστε να παρουσιαστεί η εργασία στο σύνολο της µαθητικής κοινότητας.
6.Το χαρτί σε µεταφορικές φράσεις, ποιήµατα, τραγούδια ή παιχνίδια
7.Ζωγραφική σε διάφορα χαρτιά ανάλογα µε το κάθε υλικό (Εικ.37)
8.Κατασκευές µε χαρτί: 1.κολάζ µε εφηµερίδες ή χρωµατιστά χαρτιά, 2.κατασκευές οριγκάµι που µπορεί να ενταχθούν έπειτα σε µια ζωγραφική επιφάνεια (π.χ. πουλιά στον ουρανό), 3.επιτοίχια ανάγλυφα µε χαρτί, 4.γλυπτικές κατασκευές µε χαρτί που µπορεί έπειτα να ενταχθούν σε µια ζωγραφική επιφάνεια (π.χ. ψάρια στη θάλασσα) (Εικ.38,39,40)
Μεθοδολογία:
α.Όλοι οι µαθητές να δηµιουργήσουν από ένα τουλάχιστον ζωγραφικό έργο, ώστε να χρησιµοποιηθούν διάφορα υλικά ζωγραφικής και τα αντίστοιχα χαρτιά.
β.Τα υπόλοιπα 7 θέµατα να καταµεριστούν σε 3 οµάδες.
Προτείνεται:
η πρώτη οµάδα: να διερευνήσει τα θέµατα 1, 2, 3, 6 µε γραπτό κείµενο και φωτογραφίες που θα κολληθούν σε χρωµατιστά χαρτόνια.
η δεύτερη οµάδα: να ασχοληθεί µε την ανακύκλωση του χαρτιού µε γραπτό κείµενο και φωτογραφίες που θα κολληθούν σε ένα χρωµατιστό χαρτόνι και να κατασκευάσει χειροποίητο χαρτί, ως προέκταση του βασικού θέµατος.
η τρίτη οµάδα: να δηµιουργήσει καλλιτεχνικές κατασκευές µε χαρτί.
γ.Τα χαρτόνια µε τις γραπτές εργασίες και τα έργα να τοποθετηθούν σε κοινόχρηστο χώρο του σχολείου, ώστε να παρουσιαστεί η εργασία στο σύνολο της µαθητικής κοινότητας.
Κεφάλαιο 3 – Ψηφιδωτό – Γλυπτική με ξύλο
-
Κεφάλαιο 4 – Διακόσμηση εσωτερικών χώρων - Σκηνικά
Οι µαθητές χωρίζονται σε οµάδες, επιλέγουν ένα θέµα από αυτά που προτείνονται, οργανώνουν και πραγµατοποιούν την εργασία µε διάφορους τρόπους, ανάλογα µε τις εµπειρίες και τα ενδιαφέροντά τους αλλά και µε την αρωγή των καθηγητών τους άλλων ειδικοτήτων. Εµείς θα φροντίσουµε να παρουσιαστούν οι εργασίες σε κατάλληλο χρόνο, στο επόµενο µάθηµα ή σε κάποια εκδήλωση του σχολείου.
ΟΙΚΙΑΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ:
Πώς είναι οι χώροι που ζουν, εκπαιδεύονται και διασκεδάζουν οι µαθητές;
Τι µπορούµε να προτείνουµε για να γίνουν αισθητικά καλύτεροι οι χώροι αυτοί; (κείµενο µε εικόνες)
ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ και ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ:
Θεατρική παράσταση, µε τη βοήθεια του φιλολόγου.
Κεφάλαιο 5 – Η υφή
-
Κεφάλαιο 6 – Ο όγκος και ο χώρος
Οι µαθητές χωρίζονται σε οµάδες, επιλέγουν ένα θέµα από αυτά που προτείνονται, οργανώνουν και πραγµατοποιούν την εργασία µε διάφορους τρόπους, ανάλογα µε τις εµπειρίες και τα ενδιαφέροντά τους αλλά και µε την αρωγή των καθηγητών τους άλλων ειδικοτήτων. Εµείς θα φροντίσουµε να παρουσιαστούν οι εργασίες σε κατάλληλο χρόνο, στο επόµενο µάθηµα ή σε κάποια εκδήλωση του σχολείου.
ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ:
Η µορφή του Χριστού και της Παναγίας µέσα από τη βυζαντινή αγιογραφία και τη δυτική τέχνη (κείµενο µε εικόνες και σχέδια).
ΜΟΥΣΙΚΗ & ΦΥΣΙΚΗ ΑΓΩΓΗ:
Ο χορός και η µουσική µέσα από τα εικαστικά έργα (κείµενο µε εικόνες, εικαστικά έργα).
ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ:
Δηµιουργία καλλιτεχνικού - πολιτιστικού χάρτη της Ευρώπης µε εικόνες.
-
Κεφάλαιο 4 – Διακόσμηση εσωτερικών χώρων - Σκηνικά
Οι µαθητές χωρίζονται σε οµάδες, επιλέγουν ένα θέµα από αυτά που προτείνονται, οργανώνουν και πραγµατοποιούν την εργασία µε διάφορους τρόπους, ανάλογα µε τις εµπειρίες και τα ενδιαφέροντά τους αλλά και µε την αρωγή των καθηγητών τους άλλων ειδικοτήτων. Εµείς θα φροντίσουµε να παρουσιαστούν οι εργασίες σε κατάλληλο χρόνο, στο επόµενο µάθηµα ή σε κάποια εκδήλωση του σχολείου.
ΟΙΚΙΑΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ:
Πώς είναι οι χώροι που ζουν, εκπαιδεύονται και διασκεδάζουν οι µαθητές;
Τι µπορούµε να προτείνουµε για να γίνουν αισθητικά καλύτεροι οι χώροι αυτοί; (κείµενο µε εικόνες)
ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ και ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ:
Θεατρική παράσταση, µε τη βοήθεια του φιλολόγου.
Κεφάλαιο 5 – Η υφή
-
Κεφάλαιο 6 – Ο όγκος και ο χώρος
Οι µαθητές χωρίζονται σε οµάδες, επιλέγουν ένα θέµα από αυτά που προτείνονται, οργανώνουν και πραγµατοποιούν την εργασία µε διάφορους τρόπους, ανάλογα µε τις εµπειρίες και τα ενδιαφέροντά τους αλλά και µε την αρωγή των καθηγητών τους άλλων ειδικοτήτων. Εµείς θα φροντίσουµε να παρουσιαστούν οι εργασίες σε κατάλληλο χρόνο, στο επόµενο µάθηµα ή σε κάποια εκδήλωση του σχολείου.
ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ:
Η µορφή του Χριστού και της Παναγίας µέσα από τη βυζαντινή αγιογραφία και τη δυτική τέχνη (κείµενο µε εικόνες και σχέδια).
ΜΟΥΣΙΚΗ & ΦΥΣΙΚΗ ΑΓΩΓΗ:
Ο χορός και η µουσική µέσα από τα εικαστικά έργα (κείµενο µε εικόνες, εικαστικά έργα).
ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ:
Δηµιουργία καλλιτεχνικού - πολιτιστικού χάρτη της Ευρώπης µε εικόνες.
Κεφάλαιο 7 – Ανάλυση και σύνθεση
Οι µαθητές χωρίζονται σε οµάδες, επιλέγουν ένα θέµα από αυτά που προτείνονται, οργανώνουν και πραγµατοποιούν την εργασία µε διάφορους τρόπους, ανάλογα µε τις εµπειρίες και τα ενδιαφέροντά τους αλλά και µε την αρωγή των καθηγητών τους άλλων ειδικοτήτων. Εµείς θα φροντίσουµε να παρουσιαστούν οι εργασίες σε κατάλληλο χρόνο, στο επόµενο µάθηµα ή σε κάποια εκδήλωση του σχολείου.
ΜΟΥΣΙΚΗ, ΦΥΣΙΚΗ ΑΓΩΓΗ, ΟΙΚΙΑΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ (στο βιβλίο του µαθητή)
Μουσική:
Πώς θα µπορούσαµε να παρουσιάσουµε εικαστικά τα στοιχεία µιας µουσικής σύνθεσης;
Φυσική Αγωγή:
Πώς θα µπορούσαµε να συνδυάσουµε εικόνες µε µια χορευτική παράσταση;
Οικιακή Οικονοµία:
Συνθέτουµε ένα γιορτινό τραπέζι σύµφωνα µε τα παραδοσιακά φαγητά του τόπου µας.
Κεφάλαιο 8 – Αλληγορικά και συμβολικά έργα
-
Κεφάλαιο 9 – Βυζαντινή τέχνη
Οι µαθητές χωρίζονται σε οµάδες, επιλέγουν ένα θέµα από αυτά που προτείνονται, οργανώνουν και πραγµατοποιούν την εργασία µε διάφορους τρόπους, ανάλογα µε τις εµπειρίες και τα ενδιαφέροντά τους αλλά και µε την αρωγή των καθηγητών τους άλλων ειδικοτήτων. Εµείς θα φροντίσουµε να παρουσιαστούν οι εργασίες σε κατάλληλο χρόνο, στο επόµενο µάθηµα ή σε κάποια εκδήλωση του σχολείου.
ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ, ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ, ΓΛΩΣΣΑ - ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ, ΜΟΥΣΙΚΗ (στο βιβλίο του µαθητή)
Γεωγραφία:
Χάρτης µε εικόνες από φηµισµένους ναούς και µονές της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας
Θρησκευτικά:
Η χριστιανική πίστη και η διάδοσή της µέσα από την εικονογράφηση
Γλώσσα - Λογοτεχνία:
1.Ποιήµατα, περιγραφές και θρύλοι για την Αγία Σοφία
2.Εικονογράφηση θρησκευτικών κειµένων
Μουσική:
Πώς εικονίζεται η µουσική στη βυζαντινή αγιογραφία;
Οι µαθητές χωρίζονται σε οµάδες, επιλέγουν ένα θέµα από αυτά που προτείνονται, οργανώνουν και πραγµατοποιούν την εργασία µε διάφορους τρόπους, ανάλογα µε τις εµπειρίες και τα ενδιαφέροντά τους αλλά και µε την αρωγή των καθηγητών τους άλλων ειδικοτήτων. Εµείς θα φροντίσουµε να παρουσιαστούν οι εργασίες σε κατάλληλο χρόνο, στο επόµενο µάθηµα ή σε κάποια εκδήλωση του σχολείου.
ΜΟΥΣΙΚΗ, ΦΥΣΙΚΗ ΑΓΩΓΗ, ΟΙΚΙΑΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ (στο βιβλίο του µαθητή)
Μουσική:
Πώς θα µπορούσαµε να παρουσιάσουµε εικαστικά τα στοιχεία µιας µουσικής σύνθεσης;
Φυσική Αγωγή:
Πώς θα µπορούσαµε να συνδυάσουµε εικόνες µε µια χορευτική παράσταση;
Οικιακή Οικονοµία:
Συνθέτουµε ένα γιορτινό τραπέζι σύµφωνα µε τα παραδοσιακά φαγητά του τόπου µας.
Κεφάλαιο 8 – Αλληγορικά και συμβολικά έργα
-
Κεφάλαιο 9 – Βυζαντινή τέχνη
Οι µαθητές χωρίζονται σε οµάδες, επιλέγουν ένα θέµα από αυτά που προτείνονται, οργανώνουν και πραγµατοποιούν την εργασία µε διάφορους τρόπους, ανάλογα µε τις εµπειρίες και τα ενδιαφέροντά τους αλλά και µε την αρωγή των καθηγητών τους άλλων ειδικοτήτων. Εµείς θα φροντίσουµε να παρουσιαστούν οι εργασίες σε κατάλληλο χρόνο, στο επόµενο µάθηµα ή σε κάποια εκδήλωση του σχολείου.
ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ, ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ, ΓΛΩΣΣΑ - ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ, ΜΟΥΣΙΚΗ (στο βιβλίο του µαθητή)
Γεωγραφία:
Χάρτης µε εικόνες από φηµισµένους ναούς και µονές της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας
Θρησκευτικά:
Η χριστιανική πίστη και η διάδοσή της µέσα από την εικονογράφηση
Γλώσσα - Λογοτεχνία:
1.Ποιήµατα, περιγραφές και θρύλοι για την Αγία Σοφία
2.Εικονογράφηση θρησκευτικών κειµένων
Μουσική:
Πώς εικονίζεται η µουσική στη βυζαντινή αγιογραφία;
Κεφάλαιο 10 – Εξω-ευρωπαϊκή τέχνη
Από το θέµα της Εξω-ευρωπαϊκής τέχνης µπορούν να προκύψουν πολύ ενδιαφέρουσες εργασίες (αναφέρονται σχετικά θέµατα στο βιβλίο τους, ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ, ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ, ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ, ΜΟΥΣΙΚΗ).
Επισηµαίνεται ότι µια επίσκεψη σε σχετικό µουσείο θα βοηθούσε σηµαντικά.
Μουσείο Ισλαµικής Τέχνης, του Ιδρύµατος Μπενάκη
Η συλλογή περιλαµβάνει περίπου 10.000 αντικείµενα, από τον 7ο έως το 19ο αι. και θεωρείται µια από τις πιο σηµαντικές συλλογές Ισλαµικής Τέχνης του κόσµου.
Συλλογή Προκολοµβιανής τέχνης στο Μουσείο Μπενάκη
Η συλλογή αποτελεί τη µόνη στην Ελλάδα µε αντικείµενα από την Κεντρική και Νότιο Αµερική, από πολιτισµούς του Ισηµερινού, του Περού, της Κόστα Ρίκα και του Μεξικού και περιλαµβάνει πάνω από 200 έργα.
Συλλογή Κινέζικης τέχνης στο Μουσείο Μπενάκη
Η συλλογή αριθµεί πάνω από 1.300 αντιπροσωπευτικά δείγµατα εξαίρετης ποιότητας που εικονογραφούν όλη την εξέλιξη του πολιτισµού της Κίνας από την 3η χιλιετία π.Χ. ως το 19ο αι.
Μουσείο Ασιατικής Τέχνης στην Κέρκυρα
Το µοναδικό µουσείο στην Ελλάδα που είναι αφιερωµένο αποκλειστικά στην τέχνη και τις αρχαιότητες της Άπω Ανατολής και της Ινδίας και αριθµεί περίπου 10.500 αντικείµενα.
Γεωγραφία:
Σχέση γεωγραφικού χώρου και κλίµατος µε την αρχιτεκτονική
Θρησκευτικά:
Οι θρησκείες του Ισλαµισµού, του Ινδουισµού, του Βουδισµού, του Ταοϊσµού και του Κοµφουκιανισµού µέσα από τα έργα τέχνης
Λογοτεχνία:
Εικονογράφηση - παραµύθια και ιστορίες των εξω-ευρωπαϊκών λαών
Μουσική:
H µουσική των εξω-ευρωπαϊκών λαών µέσα από την εικονογράφηση
.....................................................................................................................................
6
ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΔΟΙ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ – ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ
Κεφάλαιο 1 – Το σχέδιο και το χρώμα
Παλαιολιθική τέχνη,
Ελληνιστική τέχνη,
Γοτθική τέχνη,
Αναγέννηση:
Τσιµαµπούε (Φλωρεντινός, 1240-1302),
Λεονάρντο Ντα Βίντσι (Φλωρεντινός, 1459-1519),
Leonardo da Vinci (1459-1519): Ο Φλωρεντινός ζωγράφος υπήρξε γλύπτης, αρχιτέκτονας, πολεοδόµος, σχεδιαστής, εφευρέτης, µουσικός και συγγραφέας, ένας κατεξοχήν «καθολικός άνθρωπος» της Αναγέννησης, επιστήµονας και καλλιτέχνης συγχρόνως. Τα σχέδιά του µε τοπία, κεφάλια και γυµνά προέρχονται από τα τετράδιά του µε σηµειώσεις και επιστηµονικές µελέτες για τις αναλογίες, την προοπτική, την οπτική, την ανατοµία, τη βιολογία αλλά και εφευρέσεις όπως κανόνια, σκάφανδρα και πτητικές µηχανές.
Λουκάς Κράναχ (Γερµανός, 1472-1553),
Ραφαήλ (Φλωρεντινός, 1483-1520),
Πήτερ Μπρέγκελ ο Πρεσβύτερος (Ολλανδός, 1525/30-69),
Μπαρόκ:
Πήτερ Πάουλ Ρούµπενς (Φλαµανδός, 1577-1640),
Χάρµενζ Βαν Ριν Ρέµπραντ (Ολλανδός, 1606-69),
19ος αι.:
Εντγάρ Ντεγκά (Γάλλος,1834-1917),
Πολ Σεζάν (Γάλλος, 1839-1906),
Paul Cezanne (1839-1906): Γάλλος ζωγράφος ο οποίος επεδίωκε ένα ρεαλισµό αντικειµενικό αλλά όχι ρηχό, εφάρµοσε µια µέθοδο µε αλληλοεπικαλυπτόµενες πινελιές καθαρών χρωµάτων και οδηγήθηκε σε µια ζωγραφική ανάµεσα στην πραγµατικότητα και την αφαίρεση, επηρεάζοντας την εξέλιξη όλης της µετέπειτα ζωγραφικής.
Βίνσεντ Βαν Γκογκ (Ολλανδός, 1853-90),
20ός αι.:
Έντβαρντ Μουνκ (Νορβηγός, 1863-1944),
Ανρί Ματίς (Γάλλος, 1869-1954),
Πιερ Αλµπέρ Μαρκέ (Γάλλος, 1875-1947),
Καρλ Χόφερ (Γερµανός, 1878-1955),
Φραντς Μαρκ (Γερµανός, 1880-1916),
Πάµπλο Πικάσο (Ισπανός, 1881-1973),
Pablo Picasso (1881-1973): Ο Ισπανός ζωγράφος έζησε και σπούδασε στη Βαρκελώνη, ενώ αργότερα εγκαταστάθηκε στο Παρίσι. Στην πορεία του έργου του δέχτηκε επιρροές από παλαιότερους και σύγχρονούς του δηµιουργούς αλλά και από την πρωτόγονη τέχνη, τις οποίες είχε την ικανότητα να αφοµοιώνει και να πειραµατίζεται µέχρι να ανακαλύψει το ύφος που τον αντιπροσώπευε. Έτσι δηµιούργησε ένα µεγάλο αριθµό έργων σε διάφορα µορφικά στιλ, σχέδια, πίνακες ζωγραφικής, γλυπτά, αντικείµενα από πηλό, χαρτί και έγινε διάσηµος για τα κυβιστικά του έργα.
Μαξ Eρνστ (Γερµανός, 1891-1976),
Ρενέ Μαγκρίτ (Βέλγος, 1898-1967),
Ανρί Μισό (Βέλγος, 1899-1985),
Κλας Όλντενµπουργκ (Σουηδός-Αµερικανός, γεν.1929),
Εξω-ευρωπαϊκή τέχνη:
Κατσουσίκα Χοκουσάι (Ιάπωνας, 1760-1849),
Χιροσίγκε (Ιάπωνας, 1797-1858),
Λιανγκ Κάι (Κινέζος, γεν. 1250),
Έλληνες καλλιτέχνες:
Γιώργος Μπουζιάνης (Αθήνα, 1885-1959),
Ηλίας Δεκουλάκος (Αθήνα, 1929-98)
Κεφάλαιο 2 – Το χαρτί και οι τεχνικές του
20ός αι.:
Ανρί Ματίς (Γάλλος, 1869-1954),
Henry Matisse (1869-1954): Ο Γάλλος Φωβ ζωγράφος στη δεκαετία του 30 χρησιµοποιούσε τη χαρτοκοπτική στα προσχέδια για τα έργα του: έκοβε τις µορφές από χρωµατιστά χαρτιά και τις µετακινούσε µέχρι να τον ικανοποιεί η σύνθεση. Μετά από µια δύσκολη εγχείρηση το 1941/42 ο ζωγράφος δεν ήταν για πολύ καιρό ικανός για δουλειά στο καβαλέτο. Έτσι αφοσιώθηκε στην τεχνική της χαρτοκοπτικής.
Πάµπλο Πικάσο (Ισπανός, 1881-1973),
Κουρτ Σβίτερς (Γερµανός, 1918-1947),
Kurt Schwitters (1887-1948): Ο Γερµανός ζωγράφος, γλύπτης, αρχιτέκτονας, ποιητής και εκδότης µετά τον Α΄ Παγκόσµιο Πόλεµο συνδέθηκε µε τους Ντανταϊστές. Τα έργα του ήταν κυρίως κατασκευές ή κολάζ µε κοµµάτια από διάφορα αντικείµενα που ήταν για πέταµα.
Ρόµπερτ Ράουσενµπεργκ (Αµερικανός, 1925-2008),
Νίκι Ντε Σαν Φαλ (Γαλλίδα, 1930),
Niki De Saint Phalle (γεν.1930): Η Γαλλίδα καλλιτέχνης έζησε στη Ν.Υόρκη, όπου σπούδασε, στη Βαρκελώνη, όπου γνώρισε τα έργα του αρχιτέκτονα Αντόνιο Γκάουντι που την επηρρέασαν, στο Παρίσι, όπου γνωρίστηκε µε το γλύπτη Ζαν Τιγκελί µε τον οποίο έγιναν ζευγάρι στη ζωή και στην τέχνη, ενώ ταξίδεψε σε πολλά µέρη του κόσµου, συµµετέχοντας σε καλλιτεχνικές δραστηριότητες. Εκτός των άλλων έργων της, δηµιούργησε ένα πάρκο µε γλυπτά για τα παιδιά, τον Κήπο των Ταρό στην Τοσκάνη της Ιταλίας.
Σάνγκ-Αχ Τσόι (Κορεάτης, γεν.1971),
Έλληνες καλλιτέχνες:
Γιώργος Σηφιανός (Χανιά, γεν. 1952),
Παραδοσιακές κινεζο-ιαπωνικές τέχνες
Κεφάλαιο 3 – Ψηφιδωτό - Γλυπτική με ξύλο
Αρχαία Αίγυπτος,
Αρχαία Ελλάδα,
Ελληνιστική τέχνη,
Ρωµαϊκή τέχνη,
Βυζαντινή τέχνη,
19ος αι.:
Αντόνιο Γκάουντι (Ισπανός, 1852-1926),
Antonio Gaudí (1852-1926): Ο Ισπανός αρχιτέκτονας έφτιαξε στη Βαρκελώνη εκκλησίες (Sagrada Família), κατοικίες (Casa Milà στη Βαρκελώνη) και πάρκα (Park Güell) µε µοναδικό στιλ που εντάσσεται στην Αρ Νουβό.
20ός αι.:
Κονσταντίν Μπρανκούζι (Ρουµάνος, 1876-1956),
Πάµπλο Πικάσο (Ισπανός, 1881-1973),
Μαρκ Σαγκάλ (Ρώσος, 1889-1985),
Mark Chagall (1889-1985): Τα έργα του Ρώσου ζωγράφου που έζησε κυρίως στο Παρίσι εντάσσονται στη Μεταφυσική ζωγραφική. Με καταβολές από τις παραδόσεις της πατρίδας του και τον Κυβισµό, τα έργα του κυριαρχούνται από το φανταστικό και ποιητικό στοιχείο.
http://www.russianavantgard.com/index.html (The Union of Youth)
Εξω-ευρωπαϊκή τέχνη:
Αφρικανική τέχνη,
Προκολοµβιανοί πολιτισµοί της Αµερικής,
Κινεζική τέχνη,
Ιαπωνική τέχνη,
Ελληνική λαϊκή τέχνη
Κεφάλαιο 4 – Διακόσμηση εσωτερικών χώρων – Σκηνικά
Αρχαίο Ελληνικό θέατρο,
Διακοσµητικά στιλ:
µπαρόκ,
νεοκλασικό –
Ερνέστο Τσίλλερ (Σάξονας µε ελληνική υπηκοότητα, 1837-1923),
Ερνέστο Τσίλλερ (1837-1923): Σάξονας αρχιτέκτονας που απέκτησε την ελληνική υπηκοότητα. Προς το τέλος του 19ου αιώνα ήταν διάσηµος στην Αθήνα, όπου σχεδίασε πάνω από 500 κτίρια. Στα δηµόσα κτίρια διατήρησε το ελληνικό πνεύµα του κλασικισµού. Έργα του: Προεδρικό µέγαρο – Ανάκτορα, Aκαδηµία Aθηνών, Μέγαρο του Ανδρέα Συγγρού, Δηµαρχείο Ερµούπολης Σύρου, Δηµοτικό Θέατρο Πατρών κ.ά.
µοντέρνο –
Γκέριτ Ρίτβελντ (Ολλανδός, 1888-1964),
Ελληνική σκηνογραφία:
Γιώργος Βακαλό (Κων/πολη, 1902-1991),
Γιάννης Τσαρούχης (Πειραιάς, 1910-89)
Γιάννης Τσαρούχης (1910-89): Ο Πειραιώτης ζωγράφος και σκηνογράφος υπήρξε εκπρόσωπος της εικαστικής γενιάς του ΄30, που προσπάθησε ιδιαίτερα να συγκεράσει την ελληνικότητα µε το µοντερνισµό.
Κεφάλαιο 5 – Η υφή
Αρχαία Ελληνική τέχνη,
Αναγέννηση,
Αναγέννηση: Η «νέα» εποχή στην κοινωνία, τον πολιτισµό και τις τέχνες που ξεκίνησε το 14ο αιώνα στις πόλεις - κράτη της Ιταλίας και εξαπλώθηκε σε όλη την Ευρώπη. Ως κύρια χαρακτηριστικά µπορούν να αναφερθούν η αυξανόµενη κοσµική εξουσία, η πίστη στη δύναµη και την αξιοπρέπεια του ανθρώπου και η αναγέννηση της παλαιάς τέχνης Ελλήνων και Ρωµαίων µε την ταυτόχρονη ανανέωσή της.
Μιχαήλ Άγγελος (Φλωρεντινός, 1475-1564),
Michelangelo Buonarroti (1475-1564): Ο ζωγράφος, γλύπτης και αρχιτέκτονας της περιόδου της Αναγέννησης έζησε ανάµεσα στη Φλωρεντία και τη Ρώµη όπου δηµιούργησε τα περίφηµα έργα του (τοιχογραφίες στο θόλο του Παπικού Παρεκκλησίου Καπέλα Σιξτίνα, τα γλυπτά Πιετά και Δαυίδ, την πλατεία του Καπιτωλίου, το Παλάτσο Φαρνέζε κ.ά.).
Χανς Χολµπάιν (Γερµανός, 1497-1543),
Μπαρόκ,
Μπαρόκ: Όρος που αφορά τις τέχνες του 16ου-17ου αιώνα µε χαρακτηριστικά το υπερβολικό, την αντίθεση, την κίνηση και το δυναµισµό, τη θεατρικότητα, τον εµπλουτισµό µε διακοσµητικά στοιχεία κά.
Καραβάτζιο (Ιταλός, 1573-1610),
Michelangelo Merisi da Caravaggio (1573-1610): Ιταλός ζωγράφος της περιόδου του Μπαρόκ ζωγράφισε θέµατα που σπάνια είχαν χρησιµοποιηθεί στο παρελθόν, ενώ απέδωσε γνωστά βιβλικά θέµατα µε έναν τρόπο που απείχε από τα καθιερωµένα πρότυπα της εποχής, θυµίζοντας συχνά σκηνές της καθηµερινότητας. Διαµόρφωσε ένα ρεαλιστικό ύφος στη ζωγραφική µε τη χρήση φωτοσκιάσεων και φωτεινών αντιθέσεων.
Ρέµπραντ Βαν Ριν (Ολλανδός, 1606-69),
Χέρµαν Στέινβαϊκ (Γερµανός, 1612-56),
18ος αι.:
Ζαν Μπατίστ Σιµεόν Σαρντέν (Γάλλος, 1699-1779),
19ος αι.:
Βίνσεντ Βαν Γκογκ (Ολλανδός, 1853-90),
20ός αι.:
Ανρί Ματίς (Γάλλος, 1869-1954),
Πάµπλο Πικάσο (Ισπανός, 1881-1973),
Σουρεαλισµός - Υπερρεαλισµός,
Σουρεαλισµός - Υπερρεαλισµός: Καλλιτεχνικό κίνηµα ποιητών (Μπρετόν, Ελιάρ) ζωγράφων και γλυπτών (Νταλί, Ερνστ, Αρπ) που ξεκίνησε το 1924, είχε ως στόχο την ανάµειξη του λογικού µε το παράλογο και, χρησιµοποιώντας τα όνειρα, το τυχαίο και τον αυτοµατισµό, τη δηµιουργία µιας νέας πραγµατικότητας. Στην Ελλάδα εκπρόσωποι του Υπερρεαλισµού υπήρξαν ο Εγγονόπουλος (ποίηση και ζωγραφική) και ο Εµπειρίκος (ποίηση).
Μαξ Ερνστ (Γερµανός,1891-1976),
Max Ernst (1891-1976): Ο Γερµανός Σουρεαλιστής ζωγράφος επινόησε και χρησιµοποίησε διάφορες τεχνικές (φροτάζ, ντεκολάζ) ώστε να εισάγει στη δηµιουργία του εικαστικού έργου το τυχαίο (κάτι αντίστοιχο µε την αυτόµατη γραφή στη λογοτεχνία).
Αλµπέρτο Τζιακοµέτι (Ελβετός, 1901-66),
Μέρετ Οπενχάιµ (Αγγλίδα, γεν. 1913),
Αντόνιο Τάπιες (Ισπανός, γεν. 1923),
Ποπ Αρτ,
Ποπ Αρτ: Καλλιτεχνικό κίνηµα που εκδηλώθηκε στα µέσα της δεκαετίας του 50 στις ΗΠΑ (Γουόρχολ, Λιχτενστάιν, Όλντενµπουργκ) και µεταφέρθηκε στη Μ.Βρεττανία (Μπλέικ, Χόκνεϊ, Χάµιλτον). Η βασική ιδέα ήταν ότι η µαζική, λαϊκή κουλτούρα της µεγαλούπολης (κινηµατογραφικές ταινίες, διαφηµίσεις, µουσική ποπ, κόµικς) και τα καταναλωτικά αγαθά µπορούσαν να γίνουν η πρώτη ύλη µιας νέας αισθητικής και µιας νέας τέχνης.
Ρόι Λιχτενστάιν (Αµερικανός, γεν.1923),
Ραλφ Γκόιγκς (Αµερικανός, γεν. 1928),
Έλληνες καλλιτέχνες:
Παύλος (Διονυσόπουλος) (Φιλιατρά, γεν.1930),
Μιχάλης Αρφαράς (Αθήνα, γεν. 1954)
Κεφάλαιο 6 – Ο όγκος και ο χώρος
Αρχαία Ελληνική τέχνη,
Ρωµαϊκή τέχνη,
Βυζαντινή τέχνη,
Μεσαιωνική τέχνη,
Αναγέννηση:
Ντονατέλλο (Φλωρεντινός, 1386-1466),
Donatello (1386-1466): Ο Φλωρεντινός γλύπτης εξέφρασε στα έργα του µε τον καλύτερο τρόπο το πνεύµα της Αναγέννησης και επηρέασε όλους σχεδόν τους συγχρόνους του καλλιτέχνες αλλά και τους µεταγενέστερους.
Φρα Αντζέλικο (Φλωρεντινός, 1387-1455),
Μαζάτσιο (Φλωρεντινός, 1401-28),
Τζιοβάνι Μπελίνι (Βενετσιάνος, 1430-1516),
Αντρέα Μαντένια (Ιταλός, 1431-1506),
Λουκάς Κράναχ (Γερµανός, 1472-1553),
Τζάκοπο Τιντορέτο (Βενετσιάνος, 1518-94),
Μπαρόκ:
Γιαν Βερµέερ (Ολλανδός, 1632-75),
Johannes Vermeer (1632-75): Τα έργα του Ολλανδού ζωγράφου προσαρµόζονται στην κυρίαρχη τάση της ολλανδικής ηθογραφικής ζωγραφικής του 17ου αιώνα και διακρίνονται για την αυστηρή σύνθεση, τις έντονες χρωµατικές αντιθέσεις και τη χρήση του φωτός.
Μάιντερτ Χοµπέµα (Ολλανδός, 1638-1709),
19ος αι.:
Ωγκίστ Ροντέν (Γάλλος, 1840-1917),
Ζορζ Σερά (Γάλλος, 1859-91),
20ός αι.:
Βασίλι Καντίνσκι (Ρώσος, 1866-1944),
Ανρί Ματίς (Γάλλος, 1869-1954),
Πάµπλο Πικάσο (Ισπανός, 1881-1973),
Ανρί Λοράνς (Γάλλος, 1885-1954),
Αλεξάντερ Αρσιπένκο (Ρώσος, 1887-1964),
Χανς Αρπ (Αλσατός, 1888-1966),
Τζόρτζιο Ντε Κίρικο (Ιταλός, 1888-1978),
Georgio De Chirico (1888-1978): Ο Ιταλός ζωγράφος γεννήθηκε στο Βόλο και πέρασε τα παιδικά του χρόνια εκεί. Πηγαίνοντας στο Παρίσι συνδέθηκε µε τους Σουρεαλιστές, που τον αισθάνονταν δικό τους εξ αιτίας του ταλέντου του να εκφράζει το υποσυνείδητο.
Μάουριτς Έσσερ (Γερµανός, 1898-1972),
Maurits Cornelis Escher (1898-1972): Τα έργα του Ολλανδού ζωγράφου απεικονίζουν παραστάσεις (άνθρωποι, ζώα, αντικείµενα) ή παραδοξολογικές κατασκευές (κτίρια) µε τρόπο που δεν είναι δυνατόν να υπάρχουν. Η ιδιαιτερότητα αυτή των σχεδίων του οφείλεται στην επιρροή που δέχτηκε ο Έσερ από τα µαθηµατικά και τη γεωµετρία.
Σαλβατόρ Νταλί (Ισπανός, 1904-89),
Κλας Όλντενµπουργκ (Αµερικανός σουηδικής καταγωγής, γεν. 1929),
Εξω-ευρωπαϊκή τέχνη:
Κάνο Χιντεγιόρι (Ιάπωνας, 16ος αι.),
Σαϊν Ζάντεχ (Πέρσης, 16ος αι.),
Έλληνες καλλιτέχνες:
Χρήστος Καπράλος (Παναιτώλιο Αγρινίου, 1909-93),
Μάκης Θεοφυλακτόπουλος (Αθήνα, γεν.1939),
Χρόνης Μπότσογλου (Θεσ/κη, γεν.1941),
Γιάννης Ψυχοπαίδης (Αθήνα, γεν.1945),
Τριαντάφυλλος Πατρασκίδης (Δράµα, γεν.1946)
Κεφάλαιο 7 – Ανάλυση και σύνθεση
Αρχαία Ελληνική τέχνη,
Βυζαντινή τέχνη,
Μεσαιωνική τέχνη,
Γοτθική αρχιτεκτονική,
Γοτθική αρχιτεκτονική: Η αρχιτεκτονική της Μεσαιωνικής εποχής στην Ευρώπη του 12ου αιώνα, µε κύρια χαρακτηριστικά τον τονισµό του ύψους µε το οξυκόρυφο τόξο και την ενσωµάτωση ανάγλυφων θρησκευτικών παραστάσεων στο µεγαλύτερο µέρος της εξωτερικής επιφάνειας των µεγάλων καθεδρικών ναών.
Αναγέννηση:
Σάντρο Μποτιτσέλι (Φλωρεντινός, 1445-1510),
Μιχαήλ Άγγελος (Φλωρεντινός, 1475-1564),
Μπενβενούτο Τσελίνι (Φλωρεντινός, 1500-71),
Τζάκοπο Τιντορέτο (Βενετσιάνος, 1518-94),
Πίτερ Μπρέγκελ ο Πρεσβύτερος (Ολλανδός, 1525-69),
Pieter Bruegel the Elder (1525-1569): Ο Ολλανδός ζωγράφος και χαράκτης προκάλεσε επανάσταση στην τέχνη της τοπιογραφίας και έγινε γνωστός χάρη στις γραφικές σκηνές του, µε θέµα την αγροτική ζωή. Μετά την εγκατάστασή του στη Βενετία, στο στιλ του και στην οµορφιά των έργων του προστέθηκε µια µελαγχολική νότα µε µια αίσθηση επικείµενης καταστροφής.
Δοµήνικος Θεοτοκόπουλος - Ελ Γκρέκο (Κρητικής καταγωγής, 1541-1614),
Δοµήνικος Θεοτοκόπουλος (El Greco) (1541-1614): Ο Έλληνας ζωγράφος γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης, που ήταν τότε κτήση των Βενετών. Εκπαιδεύτηκε ως ζωγράφος εικόνων βυζαντινής τεχνοτροπίας και το 1560 πήγε στη Βενετία, µαθήτευσε πιθανότατα κοντά στον Τιτσιάνο και επηρεάστηκε από τη βενετσιάνικη τέχνη της Αναγέννησης. Αργότερα πήγε στη Ρώµη, όπου έγινε γνωστός και τέλος εγκαταστάθηκε στο Τολέδο της Ισπανίας, όπου έζησε και υπηρέτησε την εκκλησία ως ζωγράφος.
Καραβάτζιο (Ιταλός, 1573-1610),
Μπαρόκ:
Νικολά Πουσέν (Γάλλος, 1594-1665),
Ντιέγκο Ροντρίγιες Ντε Σίλβα Βελάσκεθ (Ισπανός, 1599-1660),
Diego Velázquez(1599-1660): Ο Ισπανός ζωγράφος της περιόδου του Μπαρόκ κατάφερε να ξεχωρήσει από τους υπόλοιπους καλλιτέχνες του «χρυσού αιώνα» της ισπανικής ζωγραφικής για τη δεξιοτεχνία και την τεχνική του. Το µεγαλύτερο µέρος του έργου του περιλαµβάνει προσωπογραφίες, ατοµικές ή και οµαδικές, τις οποίες όφειλε να φιλοτεχνεί ως ζωγράφος της αυλής του βασιλιά Φιλίππου Δ΄.
Φρανσουά Ζιραρντό (Γάλλος, 1628-1715),
18ος αι.:
Φρανσίσκο Χοσέ Δε Γκόγια Υ Λουθιέντες (Ισπανός, 1746-1828),
Francisco Goya (1746-1828): Ο Ισπανός ζωγράφος και χαράκτης του Ροµαντισµού, µέσα από τα θρησκευτικά, τα ιστορικά έργα ή τα πορτρέτα του, ξεχώρισε για το συναισθηµατικό βάθος που τα διακατέχει και την ελεύθερη τεχνική, χαρακτηριστικά που επηρέασαν πολλούς από τους µοντέρνους ζωγράφους.
19ος αι.:
Τζον Κόνσταµπλ (Άγγλος, 1776-1837),
Εντγκάρ Ντεγκά (Γάλλος, 1834-1917),
Πολ Σεζάν (Γάλλος, 1839-1906),
Βίνσεντ Βαν Γκογκ (Ολλανδός, 1853-90),
20ός αι.:
Βασίλι Καντίνσκι (Ρώσος, 1866-1944),
Καζιµίρ Μάλεβιτς (Ρώσος,1878-1935),
Πάουλ Κλέε (Ελβετός, 1879-1940),
Χανς Αρπ (Αλσατός, 1888-1966),
Χένρι Μουρ (Άγγλος, 1898-1986),
Τζον Τσάµπερλεϊν (Αµερικανός, γεν. 1927),
Εξω-ευρωπαϊκή τέχνη:
Προκολοµβιανή τέχνη, Κινεζική τέχνη,
Έλληνες καλλιτέχνες:
Νίκος Εγγονόπουλος (Αθήνα, 1907-85),
Όπη Ζούνη (Κάιρο, γεν.1941),
Ελληνική λαϊκή τέχνη
Κεφάλαιο 8 – Αλληγορικά και συμβολικά έργα
Βυζαντινή τέχνη,
Μεσαιωνική τέχνη,
Αναγέννηση:
Σάντρο Μποτιτσέλι (Φλωρεντινός, 1445-1510),
Γκέραρντ Νταβίντ (Φλαµανδός, 1460-1523),
Ματίας Γκρύνεβαλντ (Γερµανός, 1475-1528),
Μπαρόκ:
Τζιαν Λορέντζο Μπερνίνι (Ιταλός, 1598-1680),
19ος αι.:
Τζόζεφ Τέρνερ (Άγγλος, 1775-1851),
20ός αι.:
Πάµπλο Πικάσο (Ισπανός, 1881-1973),
Εξω-ευρωπαϊκή τέχνη:
Ινδουιστική,
Έλληνες αγιογράφοι και ζωγράφοι:
Εµµανουήλ Τζάνες (Ρέθυµνο, 1610-1690),
Νικόλαος Γύζης (Τήνος, 1842-1901)
Κεφάλαιο 9 – Βυζαντινή τέχνη
Βυζαντινή τέχνη,
Ανθέµιος από τις Τράλλες και Ισίδωρος από τη Μίλητο: Ο µηχανικός Ανθέµιος και ο αρχιτέκτονας Ισίδωρος, οι οικοδόµοι της Αγίας Σοφίας, ήταν οι µεγαλύτεροι στην ειδικότητά τους επιστήµονες της ελληνικής Ανατολής. Εµπνεόµενοι από το ρωµαϊκό Πάνθεον (κυκλικό κτίριο µε τρούλο) αλλά και την οικοδοµική της Ανατολής µε τη χρήση της αψίδας, µεταρρύθµισαν τα ερείπια της βασιλικής του Κωνστάντιου, κατασκεύασαν το µεγαλύτερο τρούλο που είχε στηθεί µέχρι τότε επάνω σε κτίριο δηµιουργώντας ένα αριστούργηµα φαντασίας και τόλµης.
Έλληνες ζωγράφοι:
Μιχαήλ Δαµασκηνός (Κρήτη, γεν. περ.1530-35),
Μιχαήλ Δαµασκηνός: Γεννήθηκε γύρω στο 1530-35 στην Κρήτη, έζησε στη Βενετία και στην Κέρκυρα, ανοίγοντας το δρόµο για τη µεταφορά της κρητικής ζωγραφικής στα Eπτάνησα. Οι περισσότερες εικόνες του ακολουθούν την πατροπαράδοτη εικονογραφία και τεχνοτροπία, µε αναγεννησιακές επιδράσεις σε δευτερεύοντα σηµεία που αφοµοιώνονται οργανικά, ενώ άλλες εικόνες του είναι εµπνευσµένες από έργα Ενετών ζωγράφων.
Φώτης Κόντογλου (Αϊβαλί Μ.Ασίας, 1895-1965)
Κεφάλαιο 10 – Εξω-ευρωπαϊκή τέχνη
Αφρικανική τέχνη:
Προκολοµβιανή τέχνη:
Ολµέκοι (2000 π.Χ. - 100 µ.Χ.),
Μάγια (100 - 900),
Τολτέκοι (800 - 1000),
Αζτέκοι (900 - 1519),
Ισλαµική τέχνη:
Ινδουιστική τέχνη:
Κινεζική τέχνη:
Μι Φου (1051-1107),
Σε Κο (10ος αι.)
Ιαπωνική τέχνη:
Ογκάτα Κορίν (1658-1716),
Κιταγκάουα Ουταµάρο (1753-1808),
Κατσουσίκα Χοκουσάι ( 1760-1849),
20ός αι.:
Ανρί Ματίς (Γάλλος, 1864-1954),
Αµεντέο Μοντιλιάνι (Ιταλός, 1884-1920),
Βλαντιµίρ Μπαράνοφ-Ροσινέ (Ρώσος, 1888-1944),
Αλµπέρτο Τζιακοµέτι (Ελβετός, 1901-66)
...........................
