2006-02-01-Ε-Β1-ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ1

Η παρακάτω Εισήγηση - Περίληψη του Διδακτικού Πακέτου Εικαστικά Γ' Γυμνασίου παρουσιάστηκε:

1/3/2006 «Επιμόρφωση Στελεχών της ΔΕ και Εκπαιδευτικών στο ΔΕΠΠΣ, τα ΑΠΣ και το νέο Διδακτικό Υλικό του Γυμνασίου» στο ξενοδοχείο Τιτάνια, Αθήνα, οργάνωση ΠΙ

26/5/2006 «Ταχύρρυθμα Επιμορφωτικά Προγράμματα των Εκπαιδευτικών της ΔΕ στο ΔΕΠΠΣ, τα ΑΠΣ και το νέο Διδακτικό Υλικό του Γυμνασίου» στο 2^ο ΠΕΚ Αθήνας, οργάνωση  2^ο ΠΕΚ Αθήνας

28/6/2006 «Ταχύρρυθμα Επιμορφωτικά Προγράμματα των Εκπαιδευτικών υποχρεωτικής εκπαίδευσης στα νέα Διδακτικά Πακέτα» στο Π Ι,  οργάνωση ΠΙ 

5/9/2008 «Προγράμματα Επιμορφώσεων Νεοδιόριστων Εκπαιδευτικών» στο ΠΕΚ Μυτιλήνης, οργάνωση ΠΕΚ Μυτιλήνης 

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ

Εικαστικά 

Γ΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ
Ιωάννης Αντωνόπουλος, Ζωγράφος, Χαράκτης, Εκπαιδευτικός Β/θμιας Εκπαίδευσης
Μαρία Δουκάκη, Ζωγράφος, Εκπαιδευτικός Β/θμιας Εκπαίδευσης
ΚΡΙΤΕΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΤΕΣ
Αντώνης Βάο, Ζωγράφος, Επίκουρος Καθηγητής Παν/μίου Πατρών
Δημήτρης Σεβαστάκης, Ζωγράφος, Λέκτορας Ε.Μ.Π.
Αριστομένης Κατσούλας, Ζωγράφος, Εκπαιδευτικός Β/θμιας Εκπαίδευσης
ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ
Απόστολος Βασιλακάκης, Ζωγράφος, Εκπαιδευτικός Β/θμιας Εκπαίδευσης
ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ
Γεωργία Ζήση, Φιλόλογος Εκπαιδευτικός Β/θμιας Εκπαίδευσης
             ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΣΥΓΓΡΑΦΗ
Γεώργιος Σιγάλας, Ζωγράφος, Σύμβουλος Παιδαγωγικού Ινστιτούτου
ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΥΠΟΕΡΓΟΥ
Αργυρώ Μάρκου, Ζωγράφος,  Εκπαιδευτικός Β/θμιας Εκπαίδευσης
ΕΞΩΦΥΛΛΟ
Θεόδωρος Πάντος, Ζωγράφος
ΠΡΟΕΚΤΥΠΩΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ
ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΛΙΒΑΝΗ

ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΔΙΔΑΚΤΙΚΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ  

Αθήνα 2006

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

1. Περίληψη θεμάτων 

2. Στόχοι και αποτελέσματα 

3. Σύνδεση με τους άξονες

4. Επισημάνσεις

1η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΜΟΡΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Με την πρώτη διδακτική ενότητα επιδιώκεται η απόκτηση ή συμπλήρωση της γνώσης των μαθητών γύρω από τα μορφικά στοιχεία της εικαστικής γλώσσας και η συνειδητοποίησή τους με τη δημιουργία πρωτότυπων έργων.

ΘΕΜΑ 1: Το φως και οι φωτοσκιάσεις (8 σελ. - 2 διδακτ. ώρες)

1.1.α.Το φως μέσα από την επιστήμη 

1.1.β.Το φως και οι σκιές  

1.2.α.Το φως και οι φωτοσκιάσεις στη ζωγραφική

1.2.β.Το φως σε άλλες τέχνες 

1.3.Το φως και οι σκιές στα έργα ζωγραφικής 

ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

1.Να παρατηρήσουν το φως επάνω στα αντικείμενα και στον χώρο και να χρησιμοποιήσουν την φωτοσκίαση για να δημιουργήσουν ζωγραφικές ποιότητες. Θα συνειδητοποιήσουν το ρόλο του φωτός στην αντίληψή μας για την πραγματικότητα αλλά και στην τέχνη.

2.Να αναλύσουν έργα ζωγραφικής ως προς τον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζονται το φως και οι σκιές και να χρησιμοποιήσουν τις φωτοσκιάσεις σε παραστατικά έργα. Θα αντιληφθούν ότι το φως και οι σκιές ως βασικά μορφικά στοιχεία του έργου τέχνης αντιμετωπίζονται με διάφορους τρόπους από τους καλλιτέχνες.

ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΞΟΝΕΣ

1ος.Υλικά σχεδίου, ζωγραφικής 

2ος.Φως-σκιές, πρίσμα-χρωματικό φάσμα-τα 7 χρώματα της ίριδας: Πυθαγόρειοι (5ος αι. π.Χ.), Αριστοτέλης (384-322 π.Χ.), Νεύτων (Άγγλος φυσικός, 17ος αι.), Άλμπερτ Αϊνστάιν (Αμερικανός φυσικός, 1879-1955), φωτοσκιάσεις, αίσθηση του βάθους και του όγκου, πλαστικότητα, τονική κλίμακα, τονικές αρμονίες και αντιθέσεις, κιαροσκούρο, ατμοσφαιρική προοπτική 

3ος.Θέματα μη παραστατικά, συνθέσεις αντικειμένων, πορτέτα 

4ος.Σχέδιο, ζωγραφική, γλυπτική, αρχιτεκτονική, θέατρο σκιών

5ος.Αναφορά στις σπηλαιογραφίες, στον Παρθενώνα και στα γλυπτά του, στα ελληνικά αγγεία, στις ελληνιστικές τοιχογραφίες και στις τοιχογραφίες της Πομπηίας, Αναγέννηση: Λεονάρντο Ντα Βίντσι (Φλωρεντινός, 15ος-16ος αι.), Μπαρόκ: Καραβάτζιο (Ιταλός, 16ος-17ος αι.), Ρέμπραντ (Ολλανδός, 17ος αι.), Τζάκομπ Γιόρντανς (Φλαμανδός, 17ος αι.), 18ος: Φρανσίσκο Γκόγια (Ισπανός, 1746-1828), Τζόζεφ Τέρνερ (Άγγλος, 1775-1851), Ιμπρεσιονισμός: Ζαν Φρανσουά Μιλέ (Γάλλος, 1814-75), Κλοντ Μονέ (Γάλλος, 1840-1926), Βίνσεντ Βαν Γκογκ (Ολλανδός, 1853-90), Τζον Σάρτζεντ (Άγγλο-Αμερικανός, 1856-1925), Κυβισμός: Ζορζ Μπρακ (Γάλλος, 1882-1963)

6ος.Πλαστικές αξίες και ποιότητες, συμβολισμός

ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

Το μάθημα σχετικά με το φως προτείνεται να γίνει με παραστατικό τρόπο, χρησιμοποιώντας π.χ. έναν προβολέα, με τον οποίο θα φωτίζουμε διάφορα αντικείμενα μέσα σε σκοτεινό χώρο, έτσι ώστε επικεντρώνοντας το φως στα αντικείμενα να τα παρατηρήσουν και να τα αναγνωρίσουν, προτού προχωρήσουμε στην θεωρία της τέχνης.

Επίσης, η προβολή σλάιντ θα λειτουργούσε εποικοδομητικά, αφού οι φωτεινές εικόνες όταν προβάλλονται με σωστό τρόπο στον τοίχο είναι πολύ πιο ζωντανές από τις εικόνες ενός βιβλίου.

ΘΕΜΑ 2: Ο όγκος μέσα από τον τόνο και το χρώμα (8 σελ. - 2 διδακτ. ώρες)

2.1. Η οπτική αντίληψη του όγκου

2.2. Πώς έχει αποδοθεί η τρίτη διάσταση στη ζωγραφική

2.3.  Έλληνες ζωγράφοι του 20ου αιώνα

2.4.  Σχεδίαση απλών γεωμετρικών στερεών

ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

1.Να παρατηρήσουν έργα αρχιτεκτονικής, γλυπτικής και ζωγραφικής και χρησιμοποιώντας τις φωτοσκιάσεις να αποδώσουν ευκρινώς τον όγκο. α) Θα κατανοήσουν ότι ο όγκος και η τρίτη διάσταση μπορούν να παρουσιαστούν από τη γλυπτική και την αρχιτεκτονική. β) Θα αντιληφθούν τους τρόπους που η τρισδιάστατη πραγματικότητα αποδίδεται ψευδαισθητικά στη ζωγραφική. 

2.Να γνωρίσουν Έλληνες ζωγράφους μέσα από τα έργα τους. Θα συγκρίνουν ζωγράφους και έργα και θα αντλήσουν ιδέες από αυτά.

ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΞΟΝΕΣ

1ος.Υλικά σχεδίου, ζωγραφικής, γλυπτικής, κολάζ

2ος.Όγκος, τρίτη διάσταση, όψεις, φωτοσκιάσεις, καθαρά χρώματα, αντίθεση των χρωμάτων, γεωμετρικά στερεά 

3ος.Θέματα ελεύθερα, από συνθέσεις αντικειμένων, πορτρέτα

4ος.Σχέδιο, ζωγραφική, χαρακτική (ξυλογραφία, οξυγραφία, λιθογραφία), γλυπτική

5ος.Αναφορά στη ζωγραφική αρχαίων λαών, Αναγέννηση: Λεονάρντο Ντα Βίντσι (Φλωρεντινός, 15ος-16ος αι.), 17ος αι.: Γιαν Βερμέερ (Ολλανδός, 1632-75), 19ος αι.: Ευγένιος Ντελακρουά (Γάλλος, 1798-1863), Βίνσεντ Βαν Γκογκ (Ολλανδός, 1853-90), Γκιστάβ Κουρμπέ (Γάλλος,  1819-77), Πολ Σεζάν (Γάλλος, 1839-1906),Τουλούζ Λοτρέκ (Γάλλος, 1864-1901), Εξπρεσιονισμός: Καρλ Σμιτ Ρότλουφ (Γερμανός, 1884-1976), Αλεξέι Γιαβλένσκι (Ρώσος, 1864-1941), Μαξ Μπέκμαν (Γερμανός, 1884-1950), Κυβισμός: Πάμπλο Πικάσο (Ισπανός, 1881-1973), Έλληνες ζωγράφοι του 20ου αιώνα: Γιώργος Μπουζιάνης (Αθήνα, 1885-1959), Γιάννης Τσαρούχης (Πειραιάς, 1910-1989), Νίκος Εγγονόπουλος (Αθήνα, 1910-1985), Δημήτρης Γαλάνης (Αθήνα, 1879-1966), Κωνσταντίνος Γραμματόπουλος (Αθήνα, γεν.1916),  Ηλίας Δεκουλάκος (Αθήνα, 1929-1998), Κώστας Τσόκλης (Αθήνα, γεν. 1930),  Έλληνες ζωγράφοι της Σχολής του Μονάχου: Περικλής Πανταζής (Αθήνα, 1849-1884), Νικηφόρος Λύτρας (Τήνος, 1832-1904), Νικόλαος Γύζης (Τήνος, 1842-1901), Κωνσταντίνος Βολανάκης (Κρήτη, 1837-1907),  Γεώργιος Ιακωβίδης (Λέσβος, 1853-1932), Πολυχρόνης Λεμπέσης (Σαλαμίνα, 1848-1913) 

6ος.Συγκρίσεις έργων τέχνης

ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

Στο θέμα του όγκου μπορούμε να εξετάσουμε: α) τον πραγματικό όγκο των φυσικών αντικειμένων, των έργων γλυπτικής και αρχιτεκτονικής και β) το τρισδιάστατο των αντικειμένων που η δισδιάστατη τέχνη της ζωγραφικής αναπαριστά ως ψευδαίσθηση, με διάφορους τρόπους.

ΘΕΜΑ 3: Ο χώρος και το βάθος (6 σελ. - 2 διδακτ. ώρες)

3.1. Πραγματικός και ζωγραφικός χώρος

3.2. Ιστορική διαδρομή στην αρχιτεκτονική

3.3. Ο χώρος στη μοντέρνα τέχνη

ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

1.Να αναλύσουν έργα αρχιτεκτονικής και να δημιουργήσουν έργα με έμφαση στον χώρο και το βάθος με τη βοήθεια της γεωμετρίας. α) Θα μάθουν να προσδιορίζουν την ιστορική περίοδο, τον τόπο δημιουργίας, καθώς και στοιχεία τεχνοτροπίας ενός χαρακτηριστικού αρχιτεκτονήματος και με βάση αυτό θα αναγνωρίζουν παρόμοια έργα. β) Θα ξεχωρίσουν την έννοια του πραγματικού και του ζωγραφικού χώρου.

2.Να αποδώσουν ευκρινώς τον χώρο και το βάθος σε ζωγραφικά έργα και να δημιουργήσουν έργα με θέμα τον χώρο χρησιμοποιώντας ποικίλες τεχνικές. Θα αντλήσουν ιδέες από ποικίλα ερεθίσματα, την φύση και τη μοντέρνα τέχνη.

ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΞΟΝΕΣ

1ος.Υλικά σχεδίου, ζωγραφικής, γλυπτικής, κολάζ, γεωμετρικά όργανα, χαρτόνια και χαρτιά για σχέδια, μακέτες και κατασκευές  

2ος.Χώρος (πραγματικός, φυσικός, τεχνητός, τρισδιάστατος, δισδιάστατος, ζωγραφικός, φανταστικός, ψευδαισθητικά ρεαλιστικός, αφηρημένος, προσωπικός), αίσθηση του βάθους, γεωμετρική και ατμοσφαιρική προοπτική, “ανοιχτή φόρμα” 

3ος.Θέματα από την φύση, την πόλη, την αρχιτεκτονική, ανθρώπινες δραστηριότητες, προσωπικούς ή φανταστικούς χώρους

4ος.Αρχιτεκτονική, γλυπτική, ζωγραφική, κατασκευές 

5ος.Ιστορική διαδρομή της αρχιτεκτονικής, Αναγέννηση, 17ος αι.: Ντιέγκο Βελάσκεθ (Ισπανός, 17ος αι.), μοντέρνα ζωγραφική: Ρίτσαρντ Χάμιλτον (Άγγλος, γεν. 1922), Χένρι Μουρ (Άγγλος, 1898-1986), Πάμπλο Πικάσο (Ισπανός, 1881-1973), Αλμπέρτο Τζιακομέτι (Ελβετός, 1901-66), Γιώργος Ζογγολόπουλος (Αθήνα, 1903-2004),  Αφηρημένος Εξπρεσιονισμός: Φράντς Κλάιν (Αμερικανός, 1910-62), Κλίφορντ Στιλ (Αμ., 1904-80), Μπάρνετ Νιούμαν (Αμ. 1905-70), Μαρκ Ρόθκο (Αμ., 1903-70), ελληνική τοπιογραφία: Κων. Παρθένης (Αλεξάνδρεια, 1878-1967), Κωνσταντίνος Μαλέας (Κων/πολη, 1879-1928), Σπύρος Παπαλουκάς (Δεσφίνα Φωκίδας, 1892-1959), Νίκος Χατζηκυριάκος Γκίκας (Αθήνα, 1906-1994), Μάρκος Βενιός (Φολέγανδρος, γεν. 1946), Γιώργος Βακαλό (Κων/πολη, 1902-1991), Ηλίας Δεκουλάκος (Αθήνα, 1929-1998), Δημοσθένης Κοκκινίδης (Πειραιάς, γεν. 1929), Παναγιώτης Τέτσης (Σύφνος, γεν. 1925 )

6ος.Συγκρίσεις, περίοδοι της αρχιτεκτονικής και αισθητικές αξίες: μεγαλοπρέπεια και πλούτος του χρώματος (Βαβυλώνα), μνημειακές διαστάσεις με ακινησία και βάρος (Αίγυπτος), έμφαση στο ουσιαστικό, το λειτουργικό μέσα στα ανθρώπινα μέτρα (Μινωικός πολιτισμός), μνημειακότητα, ανθρώπινο μέτρο, πλαστικότητα,  ισορροπία και αρμονία (κλασική Ελλάδα), γιγαντισμός και βαρύτητα (Ρώμη), πνευματικότητα, ενότητα και αρμονία μέσα στα ανθρώπινα μέτρα (Βυζάντιο), μνημειακότητα,  συμμετρία και ισορροπία (Αναγέννηση), πλαστικότητα, εξωτερική μεγαλοπρέπεια,  απουσία συμμετρίας και ισορροπίας (Μπαρόκ), Κλασικισμός, Ρομαντισμός, παραδοσιακή αρχιτεκτονική, Εκλεκτικισμός, Νέο Στιλ, νέες τάσεις της αρχιτεκτονικής, μεταμοντέρνα-σύγχρονη αρχιτεκτονική

ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

Στο θέμα του χώρου μπορούμε να εξετάσουμε: α) τον πραγματικό χώρο μέσα στον οποίο ζούμε και κινούμαστε και β) το ζωγραφικό χώρο. Προτείνεται μια διαδρομή στην ιστορία της αρχιτεκτονικής, αφού είναι η κατ’ εξοχήν τέχνη του χώρου.

Στη σύγχρονη εποχή, το περιβάλλον αποκτά ιδιαίτερη σημασία και παίζει ουσιαστικό ρόλο για την επιβίωση του ανθρώπου. Η τέχνη προσπαθώντας να γίνει αρωγός στη διατήρηση του περιβάλλοντος προτείνει κατασκευές, με τις οποίες ο άνθρωπος έρχεται πιο κοντά στην φύση. Οι σύγχρονες κοινωνίες έχουν αντιληφθεί  πλέον πως αν εξαντλήσουν την φύση, ο άνθρωπος δεν θα επιβιώσει και μαζί του και ο πολιτισμός.

ΘΕΜΑ 4: Κίνηση, ένταση και δυναμική (8 σελ. - 2 διδακτ. ώρες)

4.1.α. Τι είναι η κίνηση, η ένταση και η δυναμική

4.1.β. Η κίνηση στην τέχνη

4.1.γ. Πώς λειτουργούν τα σημεία, οι γραμμές και τα σχήματα μέσα στον χώρο

4.1.δ. Χρώμα και τόνος

4.2.    Μια διαδρομή στην ιστορία της τέχνης

ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

1.Να χρησιμοποιήσουν στα ζωγραφικά τους έργα τα πρωταρχικά μορφικά στοιχεία, σημείο, γραμμή, σχήμα, χρώμα και τόνο, με τέτοιο τρόπο, ώστε να δώσουν την ψευδαίσθηση της ηρεμίας, της κίνησης, της έντασης και της δυναμικής. Θα επεκταθούν οι γνώσεις  τους γύρω από τα μορφικά στοιχεία της εικαστικής γλώσσας και συγκεκριμένα θα κατανοήσουν πώς αποδίδονται η κίνηση, η ένταση και η δυναμική στα έργα τέχνης.

2.Να μάθουν  να μεταφέρουν τέτοιες έννοιες σε δικά τους έργα δυο και τριών διαστάσεων. Θα συνδέσουν έννοιες από τον φυσικό κόσμο και τη ζωή με τα έργα τέχνης.

ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΞΟΝΕΣ

1ος.Υλικά σχεδίου, ζωγραφικής, γλυπτικής, κολάζ

2ος.Κίνηση, ένταση, δυναμική, μορφικά στοιχεία (σημείο, γραμμή, σχήμα, φόρμα, χρώμα και τόνος), σύνθεση, χρωματικές αντιθέσεις, θεματολογία, οπτικές ψευδαισθήσεις

3ος.Θέματα από μη παραστατικά έργα, από την καθημερινή ζωή

4ος.Σχέδιο, ζωγραφική, γλυπτική

5ος.Αναφορά στις οπτικές τέχνες, στους Κούρους, στην Αναγέννηση και το Μπαρόκ: Μιχαήλ Άγγελος Μπουοναρότι (Φλωρεντινός, 16ος αι.), Λορέντζο Μπερνίνι (Ιταλός, 17ος αι.), στους γιαπωνέζικους κύλινδρους, Ρομαντισμός, 19ος αι.: Ανρί Ματίς (Γάλλος, 1869-1954),  Τόμας Ίκινς (Φωτογράφος,),  Εντγκάρ Ντεγκά (Γάλλος, 1834-1917), Τεοντόρ Ζερικό (Γάλλος, 1791-1824),  20ος αι.: Φουτουρισμός: Μαρσέλ Ντισάν (Γάλλος, 1887-1968), Τζάκομο Μπάλα (Ιταλός, 1871-1958), Μιχαήλ Λαριόνοφ (Ρώσος, 1881-1966), Εξπρεσιονισμός: Εμίλ Νόλντε (Γερμανός, 1867-1956), Ζωγραφική της κίνησης: Τζάκσον Πόλοκ (Αμερικανός, 1912-56), μη παραστατικά έργα: Πάουλ Κλέε (Ελβετός, 1879-1940), Καζιμίρ Μάλεβιτς (Ρώσος, 1878-1935), Βασίλι Καντίνσκι (Ρώσος, 1866-1944), Ρομπέρ Ντελονέ (Γάλλος, 1885-1941), Oπ Aρτ: Βίκτορ Βαζαρέλι (Ούγγρος, γεν. 1908), κινητικά γλυπτά: Αλεξάντερ Κάλντερ (Αμερικανός, 1898-1976), μοντέρνα γλυπτική: Ναμ Τζουν Πάικ (Κορεάτης, γεν. 1922)  

6ος.Συγκρίσεις, κριτική και αξιολόγηση 

ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

Εξετάζουμε την κίνηση, την ένταση και τη δυναμική στην φύση και στη ζωή μας όπως εκφράζονται και υπονοούνται μέσα από διάφορα έργα τέχνης, σε όλες τις εποχές. Όσον αφορά στην κίνηση επισημαίνουμε ότι μπορεί να υπάρχει στο θέμα του έργου ή να υπονοείται εξαιτίας της σύνθεσης  των στοιχείων του, ως πραγματική ή ψευδαισθητική. 

ΘΕΜΑ 5: Η δομή και η σύνθεση (10 σελ. - 3 διακτ. ώρες)

5.1.α. Τι είναι η δομή και η σύνθεση του έργου

5.1.β. Σύνθεση σημείων, γραμμών και σχημάτων πάνω στην επιφάνεια

5.1.γ. Οι βασικές αρχές της σύνθεσης

ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

1.Να αναλύσουν τη δομή και τη σύνθεση έργων τέχνης και να χρησιμοποιήσουν τα πρωταρχικά στοιχεία της σύνθεσης (σημείο, γραμμή, σχήμα) για να μεταδώσουν δικές τους ιδέες και συναισθήματα. Θα αντιληφθούν ότι κάθε έργο τέχνης έχει μια δομή, επάνω στην οποία ο καλλιτέχνης οικοδομεί το έργο του με τη σύνθεση, για να εκφράσει τις ιδέες και τα συναισθήματά του.

2.&3.Να αναλύσουν τις βασικές αρχές της σύνθεσης σε έργα τέχνης και να τις εφαρμόσουν σε δικά τους έργα.Θα αντιληφθούν ότι εφαρμόζονται οι ίδιες αρχές σε όλες τις εικαστικές τέχνες.

ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΞΟΝΕΣ

1ος.Υλικά σχεδίου, ζωγραφικής, γεωμετρικά όργανα

2ος.Δομή-δομικά στοιχεία: επιφάνεια του έργου, σημείο, οριζόντια, κατακόρυφη, διαγώνια, τεθλασμένη και καμπύλη γραμμή,  ελεύθερες και τεμνόμενες ευθείες, καμπυλωτά και πολύγωνα σχήματα, τετράγωνο, τρίγωνο, κύκλος, επίπεδα, φόρμες, όγκοι, χρώματα, φώτα και σκιές, σύνθεση: Πλάτωνας (5ος αι. π.Χ.), Λέων Μπατίστα Αλμπέρτι (Ιταλός, 15ος αι.), αρχές της σύνθεσης, Χρυσή Τομή ή Χρυσή Αναλογία

3ος.Θέματα μη παραστατικά, τοπία, συμβολικά, διακοσμητικά, ελεύθερα 

4ος.Σχέδιο, ζωγραφική, αρχιτεκτονική, γλυπτική 

5ος.Αναφορά στην αρχαία ελληνική τέχνη, Αναγέννηση: Ραφαήλ (Ουρμπίνο Ιταλίας, 16ος αι.), Μπαρόκ: Δομήνικος Θεοτοκόπουλος (Κρητικής καταγωγής, 16ος-17ος αι.), 17ος αι.: Πίτερ Πάουλ Ρούμπενς (Φλαμανδός, 17ος αι), 19ος: Ευγένιος Ντελακρουά (Γάλλος, 1798-1863), Πολ Σεζάν (Γάλλος, 1839-1906), 20ος αι.: Ανρί Ματίς (Γάλλος, 1869-1954),  Βασίλι Καντίνσκι (Ρώσος, 1866-1944), Χουάν Μιρό (Ισπανός, 1893-1983), Πάουλ Κλέε (Ελβετός, 1879-1940), Ζορζ Ρουό (Γάλλος, 1893-1983), Μάικλ Γκρέιβς (Αμερικανός, γεν. 1964)), Λε Κορμπιζιέ (Γάλλος, 1887-1965), Μαξ Μπέκμαν (Γερμανός, 1884-1950), μοντέρνα τέχνη: Τάκις (Αθήνα, γεν. 1925), Γιάννης Κουνέλης (Πειραιάς, γεν. 1936), Σεζάρ (Γάλλος, γεν. 1921), Γιάννης Μόραλης (Άρτα, γεν.1916)  

6ος.Ανάλυση και ερμηνεία έργου τέχνης

ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

Είναι απαραίτητη η ανάλυση έργων, ώστε οι μαθητές: α) να κατανοήσουν τη θεμελιώδη σημασία και τους νόμους της σύνθεσης, β) να συνειδητοποιήσουν τα βασικά μορφικά στοιχεία των εικαστικών τεχνών αλλά και το ότι τα αποτελέσματα καθορίζονται από τον καλλιτέχνη ανάλογα με την κρίση του, τους περιορισμούς του υλικού και της τεχνικής που χρησιμοποιεί, ενώ στις Εφαρμοσμένες τέχνες παίζουν ρόλο και οι περιορισμοί που προκύπτουν από την χρηστικότητα του έργου και γ) να αντιληφθούν ότι όσα μπορεί να φαίνονται χαώδη και ασυνάρτητα, όπως π.χ. στην Αφηρημένη Τέχνη, έχουν τη δική τους τάξη και θέση στον χώρο.

Λόγω του περιορισμένου από το πρόγραμμα χρόνου διδασκαλίας, προτείνεται οι περισσότερες ασκήσεις να γίνουν με μολύβι, μαρκαδόρους, ξυλομπογιές ή παστέλ. Αν πρέπει να χρησιμοποιηθούν τέμπερες, κάποιες από τις εργασίες αυτές μπορούν να γίνουν στο σπίτι.

2η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΕΣ ΤΕΧΝΕΣ

Με τη δεύτερη διδακτική ενότητα επιδιώκεται η επαφή των μαθητών με τις Εφαρμοσμένες τέχνες και η εξοικείωσή τους με αυτές μέσα από τη δημιουργία χρηστικών έργων. Επιδιώκεται επίσης να συνειδητοποιήσουν ότι και σε αυτές χρησιμοποιούνται οι αρχές των Καλών τεχνών, ώστε να κάνουν τη ζωή μας πιο καλαίσθητη. 

ΘΕΜΑ 1: Σχέδιο γραφιστικής (8 σελ. - 2 διδακτ. ώρες)

1.1.    Καλές και Εφαρμοσμένες τέχνες         

1.2.α. Σχέδιο γραφιστικής

1.2.β. Η διαδικασία σχεδιασμού μιας ιδέας   

1.2.γ. Σχεδίαση γραμμάτων 

1.3.    Έντυπο                                                 

1.4.    Αφίσα 

ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

1.Να συσχετίσουν Καλές και Εφαρμοσμένες τέχνες και να σχεδιάσουν γράμματα για να εκφράσουν μια έννοια. Θα αντιληφθούν τις διαφορές και τις ομοιότητες Καλών και Εφαρμοσμένων τεχνών και θα εξοικειωθούν με τη διαδικασία σχεδιασμού μιας ιδέας που αφορά σε ένα οποιοδήποτε προϊόν. 

2.Να παρατηρήσουν έντυπα και αφίσες αλλά και να σχεδιάσουν δικά τους. Θα ευαισθητοποιηθούν επάνω στις πολλές εκφραστικές δυνατότητες των εντύπων και της αφίσας.

ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΞΟΝΕΣ

1ος.Υλικά σχεδίου, ζωγραφικής, γεωμετρικά όργανα 

2ος.Σύνθεση, μορφοποίηση του μηνύματος, χρηστικότητα, λειτουργικότητα και αισθητική, απλοποίηση, στυλιζάρισμα

3ος.Θέματα από γραφιστική

4ος.Σχέδιο γραφιστικής: 1) σελιδοποίηση και εικονογράφηση βιβλίων και περιοδικών, 2) σχεδιασμός γραμμάτων, λογοτύπων, συμβόλων, σημάτων, μονογράμματος και 3) σχεδιασμός ιστοσελίδων στο διαδίκτυο,  εντύπου και αφίσας. Ανάλυση προϊόντος, ανάπτυξη της σχεδιαστικής ιδέας με προσχέδια, σύγκριση, αξιολόγηση, τελική επιλογή και παρουσίαση (πλαίσιο-πασπαρτού)

5ος.Αναφορά στις Καλές τέχνες, στις Εφαρμοσμένες τέχνες (διακόσμηση, αγγειοπλαστική, αργυροχρυσοχοϊα, ενδυμασία, έπιπλο, τυπογραφία: Γουτεμβέργιος (ανακάλυψε την τυπογραφία το 15ο αι.)) και στις τέχνες μαζικής χρηστικότητας (γραφιστική: Ευάγγελος Μόσχος (Αθήνα, γεν. 1981), Μιχάλης Κατζουράκης (Αλεξάνδρεια, γεν.1933), Βάσω Κατράκη (Αιτωλικό, 1914-88), Γιώργος Βακιρτζής (Μυτιλήνη, 1923-88),  Ολιβιέρο Τοσκάνι (Ιταλός), φωτογραφία,  τηλεόραση,  κινηματογράφος, διαφήμιση), Αρ Νουβό: Τουλούζ Λοτρέκ (Γάλλος, 1864-1901), 20ος αι.: Χουάν Μιρό (Ισπανός, 1893-1983), Ποπ Αρτ: Άντι Γουόρχολ (Αμερικανός, 1928-1987),  ψυχεδελικό κίνημα της Αμερικής στη μουσική και τη λογοτεχνία: Μίλτον Γκλαζέ (Αμερικανός, γεν. 1929),

6ος.Σχέση τέχνης και καθημερινής ζωής, οπτικό μήνυμα 

ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

Ο σχεδιασμός και η οργάνωση του έργου, είτε αφορά τις Καλές τέχνες είτε τις Εφαρμοσμένες, είναι απαραίτητα για οποιαδήποτε δημιουργία.

Ο γραφίστας συνδυάζει την τυπογραφία και την φωτογραφία με σκοπό το έργο του να επικοινωνήσει με τον θεατή. Τυπογραφία είναι η τέχνη του βιβλίου και του εντύπου, ο τρόπος που δημιουργούνται και συνθέτονται γράμματα και εικόνες.

Σημαντικό ρόλο στο σχεδιασμό μιας ιδέας παίζει η μέθοδος εκτύπωσης και παραγωγής της, από παραδοσιακές τεχνικές (ξυλογραφία, λιθογραφία, χαλκογραφία) ή σύγχρονες (όφσετ, τσιγκολιθογραφία, μεταξοτυπία), καθώς και η χρήση της σύγχρονης τεχνολογίας (με ηλεκτρονικό υπολογιστή). 

Μια επίσκεψη σε εργαστήριο γραφικών τεχνών θα βοηθούσε τους μαθητές να ενημερωθούν για τις μεθόδους παραγωγής εντύπων.

ΘΕΜΑ 2: Βιομηχανικός σχεδιασμός (4 σελ. - 2 διδακτ. ώρες)

2.1. Τι είναι ο βιομηχανικός σχεδιασμός

2.2. Ιστορία του βιομηχανικού σχεδιασμού 

ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

1.Να μάθουν τι είναι ο βιομηχανικός σχεδιασμός (ντιζάιν) και να προτείνουν σχέδια για απλά εμπορικά προϊόντα. Θα αντιληφθούν το ρόλο του βιομηχανικού σχεδιασμού στον πολιτισμό και την εξέλιξη της κοινωνίας. 

2.Να κατανοήσουν ότι οι μορφικές ποιότητες των αντικειμένων διαμορφώνονται με τις γραμμές, τα σχήματα, τα χρώματα και τα υλικά. Θα καταλάβουν πώς συνδέεται ο βιομηχανικός σχεδιασμός με την αισθητική, την χρηστικότητα, τη λειτουργικότητα και την παραγωγή.

ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΞΟΝΕΣ

1ος.Υλικά σχεδίου, ζωγραφικής

2ος.Σύνθεση, δομή, χρηστικότητα, λειτουργικότητα και αισθητική

3ος.Θέματα από βιομηχανικό σχέδιο 

4ος.Βιομηχανικός σχεδιασμός (ντιζάιν), στιλ 

5ος.Αναφορά στην Αρ Νουβό: Αντόνιο Γκάουντι (Ισπανός,1852-1926), Τσαρλς Ρένι Μάκιντος (Σκωτσέζος,1868-1928), Βίκτορ Χόρτα (Βέλγος,1861-1947), το Ντε Στιλ: Πιτ Μόντριαν (Ολλανδός, 1872-1944), Τέο Βαν Ντέσμπουργκ (Ολλανδός,1883-1931), το Μπαουχάους: Βάλτερ Γκρόπιους (Γερμανός,1883-1969), Βασίλι Καντίνσκι (Ρώσος,1866-1944),  Πάουλ Κλέε (Ελβετός,1879-1940), Όσκαρ Σλέμερ (Γερμανός,1888-1943), Έκαρντ (Γερμανός, κριτικός τέχνης), το σύγχρονο ντιζάιν: Μαν Ρέι (Αμερικανός,1890-1976), Πολ Χένιγκσεν (Δανός, 1894-1967), Πάλμερ (Αμερικανός,....), Τζόζεπ Λούσκα ( Ισπανός, γεν.1948), Άλντο Ρόσι (Ιταλόα, 1931-1997), Γκέριτ Ρίτβελντ (Γερμανός,1888-1964), Γκούντα Στέλτσλ (Γερμανίδα, ......), Μαρσέλ Μπρούερ (Ούγγρος, 1902-1981) Μάσιμο Λόσα Τζίνι (Ιταλός, γεν.1959), Πιερ Πολίν (Γάλλος, γεν.1927), Ίνγκο Μάουρερ (Γερμανός, γεν.1932), Ρόμπερτ Βεντούρι (Αμερικανός, γεν.1925), Σίρο Κουραμάτα (Ιάπωνας, 1934-1991), Φίλιπ Σταρκ (Γάλλος, γεν.1949), Πιέρο Γκάτι & Φράνκο Παολίνι (Ιταλοί, .......), Ετόρε Σότσας (Ιταλός, γεν. 1917), Αλεσάντρο Μεντίνι (Ιταλός, γεν. 1931), Λούις Κόμφορτ Τίφανι (Αμερικανός, 1848-1933). 

6ος.Συγκρίσεις έργων τέχνης και βιομηχανικού σχεδιασμού 

ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

Ο βιομηχανικός σχεδιασμός είναι ένα σύγχρονο κομμάτι των Εφαρμοσμένων τεχνών, όσο σύγχρονη είναι και η βιομηχανική κοινωνία παραγωγής και κατανάλωσης και αφορά σε μια ολοκληρωμένη σχεδιαστική ιδέα από το προσχέδιο μέχρι το τελικό παραγόμενο προϊόν. 

Οι μαθητές πρέπει να αντιληφθούν τη διάκριση του αισθητικού μέρους του σχεδιασμού από το τεχνικό και να κατανοήσουν ότι ο ρόλος των βιομηχανικών προϊόντων σήμερα είναι να βοηθήσουν την εύκολη και ποιοτική διαβίωση του καταναλωτή, προσφέροντας ταυτόχρονα αισθητική και λειτουργικότητα.

ΘΕΜΑ 3: Σχεδιασμός ενδύματος και μόδα (6 σελ. - 2 διδακτ. ώρες)

3.1. Ο ορισμός και η καταγωγή του ενδύματος

3.2. Σχεδίαση του ενδύματος

3.3. Ιστορική διαδρομή του ενδύματος και η μόδα

3.4. Η μεταμφίεση και το θεατρικό κοστούμι

3.5. Υλικά και τεχνικές για την κατασκευή κοσμημάτων

ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

1.Να δουν ενδύματα από όλες τις ιστορικές περιόδους και να δοκιμάσουν το σχεδιασμό ενδύματος προτείνοντας πρωτότυπες ιδέες. Θα αντιληφθούν το ρόλο του ενδύματος μέσα στην ιστορία των ανθρώπων.

2.Να δημιουργήσουν μικροσυνθέσεις από διάφορα υλικά που να μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως κοσμήματα. Θα αντιληφθούν ότι κάθε δημιουργία που αφορά τις Καλές και τις Εφαρμοσμένες τέχνες στηρίζεται στη σύνθεση.

ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΞΟΝΕΣ

1ος.Υλικά σχεδίου, ζωγραφικής, ποικίλα υλικά για κοσμήματα

2ος.Αρχική ιδέα (προσχέδια), ανθρώπινες αναλογίες, μεγέθη, σχήματα, όγκοι, τόνοι και χρώματα, υφή, υλικά, σύνθεση 

3ος.Θέματα από έννοιες από τον φυσικό κόσμο και τη ζωή, από την παράδοση

4ος.Σχεδιασμός ενδύματος και κοσμήματος, μεταμφίεση, θεατρικό κοστούμι και μάσκα, ενδυματολόγος 

5ος.Αναφορά στα ενδύματα των πρωτόγονων, των αρχαίων Ελλήνων (χιτώνας, ιμάτιο και πέπλος), το Βυζάντιο, το Μεσαίωνα, το 18ο, 19ο και 20ο αι., αντικομφορμιστική μόδα των beat, ελληνική παραδοσιακή ενδυμασία, ενδυματολογία θεάτρου: Όσκαρ Σλέμερ (Γερμανός 1888-1943), Διονύσης Φωτόπουλος (Καλαμάτα, γεν. 1943)

6ος.Επιδράσεις στην καθημερινή ζωή

ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

Το σχέδιο είναι η βάση κάθε έργου, τόσο στις Καλές τέχνες όσο και στις Εφαρμοσμένες, αφού οποιαδήποτε δημιουργία στηρίζεται στη σύνθεση. Ο σχεδιασμός στα ρούχα ή τα κοσμήματα γίνεται αρχικά με σκαρίφημα. Έπειτα ο σχεδιαστής ολοκληρώνει τα σχέδια, που παρέχουν όλες τις πληροφορίες για την κατασκευή του αντικειμένου που σχεδίασε (αν δεν είναι ο ίδιος και κατασκευαστής). 

Σημαντικό ρόλο στην παραγωγή ρούχων ή κοσμημάτων παίζει η επιλογή των υλικών, τις ιδιότητες των οποίων πρέπει να γνωρίζει ο σχεδιαστής ώστε να μπορέσει να οργανώσει όσο γίνεται καλύτερα τη δομή του σχεδίου του.

3η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ

Με την τρίτη διδακτική ενότητα επιδιώκεται η γνωριμία των μαθητών με τις νέες τεχνολογίες και η αξιοποίησή τους για τη δημιουργία εικαστικών έργων. 

ΘΕΜΑ 1: Φωτογραφία (8 σελ. - 2 διδακτ. ώρες)

1.1.α. Η φωτογραφική μηχανή                  

1.1.β. Πώς δημιουργείται η φωτογραφία

1.1.γ. Το φως στην φωτογραφία                

1.1.δ. Οι τεχνικές της φωτογραφίας

1.2.    Οι εφαρμογές και η θεματολογία της φωτογραφίας

1.3.     Ιστορική διαδρομή της φωτογραφίας

1.4.     Πώς χρησιμοποιείται η φωτογραφία στη ζωγραφική

ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

1.Να αναλύσουν φωτογραφίες ως προς τον φωτισμό, να μάθουν τη λειτουργία της φωτογραφικής μηχανής και να τραβήξουν σωστές φωτογραφίες. Θα κατανοήσουν πώς σχετίζεται το φως με την φωτογραφία και θα μάθουν να τραβούν σωστές φωτογραφίες ως προς το καδράρισμα, την ευκρίνεια και τον φωτισμό. 

2.Να πειραματιστούν και να εκφραστούν με κάθε είδους εικόνες από διαφορετικές πηγές. Θα ευαισθητοποιηθούν απέναντι στην φωτογραφία, θα γίνουν ενεργητικοί αποδέκτες των μηνυμάτων της και θα μάθουν να την εκτιμούν με αισθητικά κριτήρια.

ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΞΟΝΕΣ

1ος.Υλικά σχεδίου, ζωγραφικής, κολάζ, φωτογραφική μηχανή

2ος.Φως και φωτοσκιάσεις, κοντράστ, συμβατική (αναλογική) και ψηφιακή φωτογραφική μηχανή, κλείστρο, διάφραγμα και φακός, φωτοευαίσθητο φωτογραφικό φιλμ, χρόνος έκθεσης του φιλμ στο φως, αντεστραμμένο είδωλο-αρνητικό είδωλο, λήψη, εμφάνιση και  εκτύπωση, καδράρισμα, ευκρίνεια και φωτισμός, μεταξοτυπία, τεχνικές της φωτογραφίας: 1.στιγμιαίο καδράρισμα κατά τη λήψη, 2.σημείο παρατήρησης, 3.απόδοση της κίνησης, 4.πάγωμα της κίνησης, 5.βάθος πεδίου και 6.επεξεργασίες στην εκτύπωση 

3ος.Θέματα από συνθέσεις αντικειμένων, τοπία, γεγονότα, ταινίες, αθλητισμός, αυτοκίνητα

4ος.Σχέδιο, ζωγραφική, φωτογραφία, κολάζ 

5ος.Αναφορά στην ιστορία της φωτογραφίας: Τζέρι Βέλσμαν (Αμερ. φωτογράφος, γεν. 1934), Γιαν Βαν Άικ (Φλαμανδός, 15ος αι.), Τζορτζ Ίστμαν (Αμερ. φωτογράφος, 1854-1932), φωτορεπορτάζ: Μάργαρετ Μπουρ Γουάιτ (Αμερ. φωτογράφος, 1904-71), Ποπ Αρτ: Άντι Γουόρχολ (Αμερ., 1928-1987), Ντέιβιντ Χόκνεϊ (Άγγλος, γεν. 1937), Πίτερ Μπλέικ (Άγγλος, γεν. 1932), Φωτορεαλισμός: Τομ Μπάκγουελ (Αμερ. γεν. 1938), Τσακ Κλόουζ (Αμερ., γεν. 1940), Λαντ Αρτ: Μπερντ & Χίλα Μπέχερ (Ολλανδοί, γεν. 1931), μοντέρνα τέχνη:  Νίκος Κεσσανλής (Θεσσαλονίκη, 1930-2004), Γκέραρντ Ρίχτερ (Γερμανός, γεν. 1932).

6ος.Σχέση τέχνης και καθημερινής ζωής

ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

Εξετάζουμε την φωτογραφία με θέμα ρεαλιστικό ή μη παραστατικό, επεξεργασμένη παραδοσιακά ή με Η/Υ, ως εικόνα που μεταδίδει μηνύματα με τρόπο απλό και άμεσο  ανεξάρτητα από το μορφωτικό  επίπεδο του αποδέκτη. Η διαδικασία  δημιουργίας μιας καλλιτεχνικής φωτογραφίας είναι η ίδια με τη διαδικασία δημιουργίας ενός έργου τέχνης. Ο καλλιτέχνης ξεκινώντας από μια ιδέα επιλέγει τα μέσα και τα υλικά του, τα επεξεργάζεται με τη σύνθεση και την τεχνική και ολοκληρώνει το έργο του. Πέρα από την θεωρητική προσέγγιση του αντικειμένου είναι απαραίτητο όλοι οι μαθητές να τραβήξουν φωτογραφίες και γι’ αυτό θα ήταν χρήσιμο στα εποπτικά μέσα του μαθήματος να υπάρχει φωτογραφική μηχανή, ώστε να μπορεί να χρησιμοποιηθεί από όσους μαθητές δεν έχουν δική τους.

ΘΕΜΑ 2: Βίντεο και Ηλεκτρονικός Υπολογιστής (6 σελ. - 2 διδακτ. ώρες)

2.1. Ο κινηματογράφος και το βίντεο 

2.2. Ο ηλεκτρονικός υπολογιστής και η ψηφιακή εικόνα

2.3. Βιντεοτέχνη (Video Art) 

ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

1.Να κατανοήσουν ορισμένα χαρακτηριστικά μορφικά στοιχεία της κινηματογραφικής γλώσσας του βίντεο. Θα εμπνέονται από τις εκφραστικές και τις επικοινωνιακές δυνατότητες των σύγχρονων μέσων και θα βρίσκουν κατάλληλα θέματα για να τα αποδώσουν με την χρήση τους.

2.Να πειραματιστούν και να εκφραστούν με τον Η/Υ στην παραγωγή εικόνας. Θα γνωρίσουν, θα κατανοήσουν και θα εκτιμήσουν ορισμένες εκδηλώσεις της μοντέρνας τέχνης.

ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΞΟΝΕΣ

1ος.Υλικά σχεδίου, ζωγραφικής, κολάζ, Η/Υ, πρόγραμμα επεξεργασίας εικόνας, βιντεοκάμερα 

2ος.α) Αναφορά στα μορφικά στοιχεία του κινηματογράφου και του βίντεο: κίνηση και χρόνος, το σενάριο= αποτελεί τον θεματικό πυρήνα, δηλαδή την υπόθεση του έργου (ιστορία, πλοκή, δράση, μηνύματα και ιδέες, ρόλοι και ηθοποιοί) και η σκηνοθεσία= αναφέρεται στον αισθητικό χαρακτήρα της ταινίας (χρώματα, φωτισμός, ντεκόρ, ήχος, κίνηση και τοποθέτηση της μηχανής), τα πλάνα (εξωτερικά και εσωτερικά πλάνα, σειρά λήψεων), η λήψη-οπτική γωνία (κίνηση της κάμερας πανοραμική, κάθετη και μαζί με τον χειριστή εμπρός, πλάγια και κατακόρυφα), η σύνθεση των πλάνων= το μοντάζ ταινίας και ήχου, τα μηχανήματα και οι συνεργάτες που χρειάζονται: Έντουαρντ Μάι Μπριτζ (Αμερικανός, 1830-1904), Σεργκέι Αϊζενστάιν (Ρώσος, 1898-1948) 

β) Αναφορά στα μορφικά στοιχεία του Η/Υ: ψηφιακή εικόνα, ανάλυση και ποιότητα της εικόνας, pixel, προγράμματα σχεδίασης και επεξεργασίας εικόνας, πρόγραμμα επεξεργασίας βίντεο και εργαλεία προγραμμάτων, δημιουργία τρισδιάστατων γραφικών, αλληλεπιδρώντα συστήματα πολυμέσων

3ος.Θέματα από την φύση, το περιβάλλον, την κοινωνική ζωή, αφηρημένα 

4ος.Σχέδιο, ζωγραφική, βίντεο και Η/Υ

5ος.Αναφορά στον 20ο αι.: Ναμ Τζουν Πάικ (Κορεάτης, γεν. 1922), Βολφ Βόστελ (Γερμανός, γεν. 1932), Ουλρίκε Ρόσενμπαχ (Γερμανίδα, γεν. 1943), Ουίλιαμ Κέτριτζ (Νοτιο-αφρικανός, γεν. 1955), Χουάν Μιρό (Ισπανός, 1893-1983) Σαλβαντόρ Νταλί (Ισπανός, 1904-1989).

6ος.Σχέση δημιουργού, έργου και θεατή

ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

Η βιντεοκάμερα και το βίντεο ως τεχνολογικά μέσα καταγραφής και αναπαραγωγής της πραγματικότητας είναι γνωστά στους περισσότερους μαθητές, των οποίων η εμπειρία προέρχεται κυρίως από την οικογενειακή χρήση των μέσων αυτών. Στο συγκεκριμένο λοιπόν μάθημα μπορούμε να κάνουμε την εισαγωγή μας με την προβολή μιας βιντεοσκοπημένης εργασίας των μαθητών προκειμένου να διαμορφώσουμε κλίμα οικειότητας και αμεσότητας μεταξύ τους. Θα αναφερθούμε στη Video Art και θα επισημάνουμε ότι πάρα πολλοί σύγχρονοι καλλιτέχνες έχουν προσθέσει στοιχεία αυτής της τεχνολογίας στα έργα τους. Στη συνέχεια για το πρακτικό μέρος της διδασκαλίας θα πρέπει να εξασφαλήσουμε βιντεοκάμερες (δυο ή τρεις , ανάλογα με τον αριθμό των μαθητών). Θα πρέπει να είμαστε σε θέση να δείξουμε στους μαθητές τον χειρισμό τους για να μπορούν να κάνουν τις απαιτούμενες λήψεις. Παράλληλα εξασφαλίζουμε για τον ηλεκτρονικό υπολογιστή μας το κατάλληλο πρόγραμμα επεξεργασίας εικόνας, ζητώντας αν υπάρχει ανάγκη και τη συνδρομή κάποιου ειδικού, ο οποίος θα ενημερώσει τους μαθητές για τη λειτουργία και τις δυνατότητες του προγράμματος.

Ασφαλώς το μάθημα αυτό απαιτεί υλικοτεχνική υποδομή και ιδιαίτερη προετοιμασία από τον διδάσκοντα. Η προσπάθεια όμως αξίζει δεδομένου ότι η επαφή των μαθητών με τα σύγχρονα τεχνολογικά μέσα, στα πλαίσια του μαθήματος και του σχολείου, είναι εποικοδομητική όχι μόνο γιατί τους εισάγει στην αξιοποίησή τους στην προσωπική, επαγγελματική ή την καλλιτεχνική δημιουργία αλλά κυρίως γιατί συνδέει το σχολείο και την εκπαίδευση με τη σύγχρονη πραγματικότητα, ανοίγοντας στους μαθητές καινούριους ορίζοντες.

4η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΕΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΤΣΧΝΩΝ

Με την τέταρτη διδακτική ενότητα επιδιώκεται να αντιληφθούν οι μαθητές σφαιρικά το φαινόμενο της τέχνης και να συνειδητοποιήσουν ότι η τέχνη δημιουργείται με πολλούς διαφορετικούς τρόπους, ανάλογα με τις ανάγκες έκφρασης κάθε καλλιτέχνη και κάθε εποχής. 

ΘΕΜΑ 1: Αφηρημένη Τέχνη – τα μη παραστατικά έργα (6 σελ. - 2 διδακτ. ώρες)

1.1. Τι είναι η Αφηρημένη Τέχνη (Αφαίρεση)

1.2. Οι δυο κατευθύνσεις της αφαίρεσης

ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

1.Να πειραματιστούν με διάφορες τεχνικές και να εκφραστούν ελεύθερα. Θα νοιώσουν την επίδραση της τέχνης και της δημιουργίας στη ζωή τους. 

2.Να παρατηρήσουν χαρακτηριστικά μη παραστατικά έργα ξένων και Ελλήνων ζωγράφων και να αναγνωρίσουν τα βασικά χαρακτηριστικά τους. Θα προσεγγίσουν, θα κατανοήσουν και θα εκτιμήσουν την Αφηρημένη Τέχνη.

ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΞΟΝΕΣ

1ος.Υλικά ζωγραφικής, γεωμετρικά όργανα, πηγές 

2ος.Σύνθεση με σχηματοποιημένες φόρμες, γεωμετρικά σχήματα και σύμβολα, παλλόμενη σύνθεση, σύνθεση με αυστηρή γραμμική πειθαρχία, ορθολογικές και γεωμετρικές συνθέσεις, από την αναπαράσταση στην αφαίρεση και από την αφαίρεση στην ανασύνθεση του αντικειμένου σε μια καινούργια εικόνα, αφαίρεση, μη παραστατικό έργο, τα κινητικά γλυπτά, οπτικές ψευδαισθήσεις, ζωγραφική γλώσσα με συμβολικό χαρακτήρα, χειρονομιακή ζωγραφική που προσεγγίζει την καλλιγραφία, εκφραστική χρησιμοποίηση των υλικών, ανάδειξη της υφής και ζωγραφική των χρωματικών επιπέδων 

3ος.Θέματα ανεικονικά και ελεύθερα

4ος.Ζωγραφική

5ος.Αναφορά στον Πολ Σεζάν (Γάλλος, 1839-1906), τον Κυβισμό: Πάμπλο Πικάσο (Ισπανός, 1881-1973), Φερνάν Λεζέ (Γάλλος, 1881-1955), Ζορζ Μπρακ (Γάλλος, 1882-1963), την Αφηρημένη Τέχνη: γερμανικός Εξπρεσιονισμός: Βασίλι Καντίνσκι (Ρώσος, 1866-1944), Σουπρεματισμός: Καζιμίρ Μάλεβιτς (Ρώσος, 1878-1935), Νεοπλαστικισμός: Πιτ Μόντριαν (Ολλανδός, 1872-1944), Ντε Στιλ: Τέο Βαν Ντέσμπουργκ (Ολλανδός, 1883-1931),   Κονστρουκτιβισμός:  Βλαντιμίρ Τάτλιν (Ρώσος, 1885-1953), κινητικά γλυπτά:  Αλεξάντερ Κάλντερ (Αμερικανός, 1898-1976), Οπ Αρτ:  Μπρίτζετ Ράιλι (Αγγλίδα, γεν.1935), Μίνιμαλ Αρτ:  Έλσγουορθ Κέλι (Αμερικανός, γεν. 1923), Άμορφη τέχνη:  Βολς (Γερμανός, 1913-51), Αφηρημένος Εξπρεσιονισμός: Βίλεμ ντε Κούνινγκ (Ολλανδός, 1904-), Μαρκ Ρόθκο (Αμερικανός, 1903-70), αναφορά σε Έλληνες: Αλέκος Κοντόπουλος (Λαμία, 1904-75), Γιάννης Σπυρόπουλος (Πύλος, 1912-1990), Ηλίας Δεκουλάκος (Αθήνα, 1929-98), Γιάννης Γραμματικόπουλος (Αθήνα, γεν. 1928), Όπυ Ζούνη (Κάιρο, γεν. 1941), Κώστας Ηλιάδης (Αθήνα, 1903-91), Νικόλαος Βεντούρας (Κέρκυρα, 1899-1990), Μάριος Πράσινος (Κων/πολη, 1916-85), Ελένη Ζογγολοπούλου (Κων/πολη, 1909-93)  

6ος.Αισθητικές αξίες της “καθαρής” ζωγραφικής, ορολογία της τέχνης

ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

Το μάθημα για την Αφηρημένη Τέχνη, η οποία υπήρξε ένα από τα σπουδαιότερα κινήματα του 20ου αιώνα και επηρέασε την εξέλιξη της μοντέρνας τέχνης παγκοσμίως, γίνεται αφορμή για πειραματισμούς επάνω σε διάφορες τεχνικές, ώστε να εκφραστούν οι μαθητές σε ένα πεδίο που προσφέρει δυνατότητες και αφήνει πολλά περιθώρια για δημιουργία. Το κέρδος θα είναι μεγάλο, γιατί μέσα από τα δικά τους έργα οι μαθητές θα προσεγγίσουν την έννοια της Αφηρημένης Τέχνης, την οποία οι περισσότεροι αγνοούν ή την θεωρούν εύκολη ή ακατανόητη. Ό,τι λοιπόν φαινόταν εύκολο, θα αναδειχτεί μέσα από τις διάφορες τεχνικές, την ποικιλία και τον πλούτο των έργων, ενώ παράλληλα το ακατανόητο θα βρει νόημα στη χαρά της δημιουργίας. Άλλωστε, η τέχνη προκύπτει από την ανάγκη για έκφραση και δημιουργία, οι καλλιτέχνες αναζητούν διαφορετικούς τρόπους για να εκφραστούν, ενώ όλοι μας νοιώθουμε τη δύναμη των αληθινών έργων και τα θαυμάζουμε.

ΘΕΜΑ 2: Ασαμπλάζ, παρεμβάσεις στον χώρο (6 σελ. - 3 διδακτ. ώρες)

2.1. Ζωγραφίζοντας και κατασκευάζοντας έργα με αντικείμενα

ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

1.Να αντιληφθούν τις δυνατότητες των διαφόρων υλικών και τεχνικών για την παραγωγή έργων. Θα ευαισθητοποιηθούν απέναντι στη μοντέρνα και τη σύγχρονη τέχνη.

2.Να γνωρίσουν νέα υλικά και εργαλεία. Θα πειραματιστούν σε δικά τους έργα.

3.Να δραστηριοποιηθούν και να δημιουργήσουν ελεύθερα. Θα βιώσουν τις εικαστικές τέχνες ως μορφή έκφρασης και ως άλλη πραγματικότητα μέσα στην καθημερινή τους ζωή.

ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΞΟΝΕΣ

1ος.Διάφορα υλικά  και εργαλεία, πειραματισμοί 

2ος.Σύνθεση, χώρος

3ος.Θέματα ελεύθερα, μη παραστατικά, φιγούρες, τοπία

4ος.Παπιέ κολέ, κολάζ, ασαμπλάζ, κατασκευές, περιβάλλοντα, περφόρμανς 

5ος.Κυβισμός: Ζορζ Μπρακ (Γάλλος, 1882-1963), Πάμπλο Πικάσο (Ισπανός, 1881-1973),  Σουρεαλισμός:  Απολινέρ (Γάλλος ποιητής και θεωρητικός της τέχνης), Κουρτ Σβίτερς (Γερμανός, 1891-1976), Φράνσις Πικαμπιά (Γάλλος, 1879-1953), Μαξ Έρνστ (Γερμανός, 1891-1976), Ποπ Αρτ:  Σεζάρ (Γάλλος, γεν. 1921), Ζαν Τιγκελί (Ελβετός, γεν. 1925), Λουκάς Σαμαράς (γεν. 1936), Τόνι Κράγκ (Άγγλος, γεν. 1949), Άρτε Πόβερα:  Τζόζεφ Μπόις (Γερμανός, 1921-86), Γιάννης Κουνέλης (Πειραιάς, γεν. 1936), Μικελάντζελο Πιστολέτο (Ιταλός, γεν. 1933), Λαντ Αρτ:  Γιαβάτσεφ Κρίστο (βουλγαρικής καταγωγής-Αμερικανός, γεν. 1935), Ρόμπερτ Σμίθσον (Αμ., 1928-73), Φλούξους: Άλαν Κάπροου (Αμερικανός,  γεν. 1927), Αλμπέρτο Μπούρι (Ιταλός, γεν. 1915), Ντανιέλ Σποέρι (Ελβετός, γεν. 1930), Τζόζεφ Κόρνελ (Αμερικανός, 1903-72), Έλληνες: Μιχάλης Αρφαράς (Αθήνα, γεν. 1954), Αλέξης Ακριθάκης (Αθήνα, 1939-94), Βλάσης Κανιάρης (Αθήνα, γεν. 1928), 

6ος.Σχέση δημιουργού, έργου, θεατή

ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

Είναι σημαντικό  να δείξουμε πολλά  έργα από βιβλία, γιατί αυτός ο τομέας της σύγχρονης τέχνης δεν είναι ιδιαίτερα γνωστός. Αφού γνωρίσουν τα διάφορα έργα το μάθημα πρέπει να βασιστεί κυρίως στην υλοποίηση των εργασιών. 

Επισημαίνουμε τους βασικούς κανόνες ασφαλείας κατά την χρήση των εργαλείων και των υλικών και δείχνουμε ποιες κινήσεις είναι πιο αποτελεσματικές στην χρήση κάθε εργαλείου. Οι μαθητές χρειάζονται καθοδήγηση για να μάθουν να επιλέγουν και να χρησιμοποιούν τα καινούργια υλικά, τα εργαλεία, τις τεχνικές ή τις μεθόδους που θα ακολουθήσουν, για να εκφράσουν τις ιδέες τους. Το υλικό γίνεται μέσο έκφρασης, όταν οι μαθητές έχουν αντιληφθεί τις ιδιότητές του, όταν νιώθουν ότι μπορούν να το ελέγξουν και όταν έχουν την ικανότητα να διαλέγουν το κατάλληλο υλικό για την υλοποίηση της ιδέας τους.

ΘΕΜΑ 3: Ομοιότητες και διαφορές των Καλών τεχνών (8 σελ. - 2 διδακτ. ώρες)

3.1. Τέχνη, καλλιτέχνης και έργο

3.2. Αρχιτεκτονική, γλυπτική, ζωγραφική

       α. Τα χαρακτηριστικά και η γλώσσα τους

       β. Οι δυνατότητες και οι περιορισμοί τους

       γ. Οι σχέσεις μεταξύ των τεχνών

3.3. Το σχέδιο και η χαρακτική

3.4. Η τέχνη μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο

ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

1.Να αναγνωρίζουν τα μορφολογικά στοιχεία των έργων. Θα κατανοήσουν τις ομοιότητες και τις διαφορές των Καλών τεχνών.

2.Να περιγράφουν ένα έργο, να προσδιορίζουν με χαρακτηρισμούς και επίθετα τα μορφικά του στοιχεία και να το ερμηνεύουν. Θα κατανοήσουν τη συνέχεια των εικαστικών τεχνών και θα αναδειχτεί ο ρόλος της τέχνης στη ζωή.

ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΞΟΝΕΣ

1ος.Πειραματισμοί, πηγές

2ος.Μορφή, περιεχόμενο, αισθητικοί κανόνες, υλικά, τεχνική

3ος.Ελεύθερα θέματα 

4ος.Εικαστικά

5ος.Αναφορές στην τέχνη από την Αλάσκα, την Ιαπωνία, τη Μεσοποταμία, κυκλαδικά και κυπριακά ειδώλια,  Φαγιούμ, τέχνη των Αζτέκων και των Μάγια, 16ος αι.: Μιχαήλ Άγγελος Μπουοναρότι (Φλωρεντινός,16ος αι.), Τιτσιάνο (Βενετσιάνος, 16ος αι), Άλμπρεχτ Ντίρερ (Γερμανός,15ος-16ος αι.), 17ος αι.: Πίτερ Πάουλ Ρούμπενς (Φλαμανδός, 17ος αι.), Ρέμπραντ (Ολλανδός,17ος αι.), 18ος  αι.: Κιταγκάουα Ουταμάρο (Ιάπωνας,18ος αι.), 19ος αι.: Φρανσίσκο Γκόγια (Ισπανός,1746-1828), Εντουάρ Μανέ (Γάλλλος,1832-83), μοντέρνα τέχνη: Βασίλι Καντίνσκι (Ρώσος,1866-1944), Τζόρτζιο ντε Κίρικο (Ιταλός,1888-1978), Αντόνιο Γκάουντι (Ισπανός,1852-1926), Τζέιμς Στίρλινγκ (Άγγλος αρχιτέκτονας), Χένρι Μουρ (Άγγλος,1898-1986), Μαρκ Σαγκάλ (Ρώσος,1889-1985), Πάμπλο Πικάσο (Ισπανός,1881-1973), Ντέιβιντ Χόκνεϊ (Άγγλος, γεν.1937), Ζαν Ντιμπιφέ (Γάλλος,1901-85), Καρλ Ότο Κέτς (Γερμανός, γεν.1914), Πάουλ Κλέε (Ελβετός,1879-1940), σύγχρονη τέχνη: Αλμπέρτο Μπούρι (Ιταλός,1915-1995),  Εσκομπάρ Μαριζόλ (Γάλλος, γεν.1930), Ρεβέκα Χορν (Γερμανίδα, γεν.1944), Αλέξης Ρόκμαν (Αμερικανός, γεν.1962), Νίκι Ντε Σαν Φαλ (Γαλλίδα, γεν.1930), Νάρι Γουόρντ (Τζαμαϊκανός, γεν.1963), Έλληνες: Βάσω Κατράκη (Αιτωλικό, 1914-88), Χρήστος Λεφάκης (1906-68), Τάκις (Αθήνα, γεν.1925), Γιώργος Λάππας (Κάιρο, γεν.1950)

6ος.Τέχνη, καλλιτέχνης, έργο τέχνης, αισθητική

ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

Το θέμα σχετίζεται με συμπεράσματα που αφορούν τις Καλές τέχνες, τη γλώσσα τους, τα κοινά τους στοιχεία και τις διαφορές τους, τη μεγάλη αλλαγή που έγινε στη σύγχρονη τέχνη, στην οποία καταργήθηκαν οι διαχωρισμοί ανάμεσα στις κατηγορίες των τεχνών. 

Σήμερα, στην εποχή της εξειδίκευσης και της συνεχούς ροής των πληροφοριών η τέχνη εξακολουθεί να προωθεί τον πολιτισμό.