ΤΑ ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ: 2009-01-02-Ε-Β1-ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ1

2009-01-02-Ε-Β1-ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ1

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ

Εικαστικά

Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

Ιωάννης Αντωνόπουλος, Ζωγράφος, Χαράκτης, Εκπαιδευτικός Β/θμιας Εκπαίδευσης

Μαρία Δουκάκη, Ζωγράφος, Εκπαιδευτικός Β/θμιας Εκπαίδευσης

ΚΡΙΤΕΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΤΕΣ

Δημήτρης-Κλεομένης Ζερβός, Ζωγράφος, Εκπαιδευτικός Β/θμιας Εκπαίδευσης

Ευαγγελία Λυκούδη, Ζωγράφος, Εκπαιδευτικός Β/θμιας Εκπαίδευσης

Κωνσταντίνος Παπασταμούλης, Ζωγράφος, Καθηγητής ΑΤΕΙ Αθηνών

ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ

Παύλος Τσάκωνας, Ζωγράφος

ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ

Μαρία Αλιφεροπούλου, Φιλόλογος, Εκπαιδευτικός Β/θμιας Εκπαίδευσης

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΥΠΟΕΡΓΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗ ΣΥΓΓΡΑΦΗ

Γεώργιος Σιγάλας, Ζωγράφος, Σύμβουλος Παιδαγωγικού Ινστιτούτου

ΕΞΩΦΥΛΛΟ

Χριστίνα Σαραντοπούλου, Γλύπτρια

ΠΡΟΕΚΤΥΠΩΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΛΙΒΑΝΗ

ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΔΙΔΑΚΤΙΚΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ

Αθήνα 2009

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

1
ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΞΟΝΕΣ ΤΟΥ Α.Π.Σ.
2
ΔΙΑΡΚΕΙΑ - ΠΕΡΙΛΗΨΗ (30 ώρες)
ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΑΝΑΜΕΝΟΜΕΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ
3
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
...............................................................................

ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΞΟΝΕΣ ΤΟΥ Α.Π.Σ.

1ος άξονας: Υλικά - Μέσα - Τεχνικές

Κεφάλαιο 1 – Το σχέδιο και το χρώμα

Υλικά και τεχνικές για σχέδιο και χρώµα: χαρτιά, µολύβια, κάρβουνο, γόµα, µελάνη, πένες, πενάκια (ραπιτογράφοι), λεπτοί µαρκαδόροι, σχεδιαστικά όργανα: χάρακας (υποδεκάµετρο), τρίγωνα (ορθογώνιο ισοσκελές και ορθογώνιο ανισοσκελές), διαβήτης και µοιρογνωµόνιο, ξυλοµπογιές, παστέλ (ξηρά και λιπαρά ή λαδοπαστέλ), ακουαρέλες, τέµπερες, πειραµατισµοί

Κεφάλαιο 2 – Το χαρτί και οι τεχνικές του

Χαρτιά και χαρτόνια, τεχνικές χρησιµοποίησης του χαρτιού: 1.χαρτοπολτός - γλυπτική, 2.χειροποίητο χαρτί, 3.χαρτοκοπτική, 4.χαρτοδιπλωτική, 5.χαρταετός, 6.κολάζ, 7.επιτοίχια και ολόγλυφα γλυπτά, 8.παπιέ µασέ

Κεφάλαιο 3 – Ψηφιδωτό – Γλυπτική με ξύλο

Υλικά για ψηφιδωτό: ψηφίδες από φυσικά υλικά (βότσαλα, µάρµαρο, κοράλλι, ηµιπολύτιµοοι λίθοι, κοχύλια) ή κατασκευασµένα (κεραµίδι, γυαλί), επίπεδη ή κοίλη επιφάνεια ως βάση, συγκολλητική ουσία (κονίαµα: είδος λάσπης, τσιµέντο, κερί, γύψος)

Ξύλο, ξυλογλυπτική: α.αβαθής (ελαφρύ, επιφανειακό σκάλισµα), β.ανάγλυφη (το φόντο σκαλίζεται και βαθαίνει για να εµφανιστούν οι όγκοι των µορφών), γ.περίοπτη (σκαλίζονται όλες οι πλευρές του ξύλου)

Κεφάλαιο 4 – Διακόσμηση εσωτερικών χώρων - Σκηνικά

Υλικά σχεδίου και ζωγραφικής, χαρτιά, χαρτόνια κ.ά. για κατασκευή µακέτας σκηνικού

Κεφάλαιο 5 – Η υφή

Υλικά σχεδίου και ζωγραφικής, υλικά και τεχνικές για µατιέρες, υλικά για γλυπτική, πειραµατισµοί

Κεφάλαιο 6 – Ο όγκος και ο χώρος

Υλικά σχεδίου και ζωγραφικής, σχεδιαστικά όργανα, υλικά γλυπτικής, τεχνική της σφυρηλάτησης και της εµπιεστικής, φωτογραφίες µε φιγούρες, πειραµατισµοί

Κεφάλαιο 7 – Ανάλυση και σύνθεση

Υλικά σχεδίου και ζωγραφικής, υλικά για κολάζ, πειραµατισµοί

Κεφάλαιο 8 – Αλληγορικά και συμβολικά έργα

Υλικά και τεχνικές για ζωγραφική

Κεφάλαιο 9 – Βυζαντινή τέχνη

Υλικά σχεδίου, αβγοτέµπερα, τεχνική της αγιογραφίας

Κεφάλαιο 10 – Εξω-ευρωπαϊκή τέχνη

Υλικά και τεχνικές για σχέδιο, ζωγραφική, γλυπτική και εφαρµοσµένες τέχνες

2ος άξονας: Μορφικά στοιχεία

Κεφάλαιο 1 – Το σχέδιο και το χρώμα

Το ελεύθερο σχέδιο: α.Η διαδικασία που ακολουθούµε στο σχέδιο, β. Η τονική κλίµακα, γ. Μεγέθη - Αναλογίες - Κλίµακες, δ. Ο κάναβος

Τo γραµµικό σχέδιο: α.Γεωµετρικές κατασκευές (ισόπλευρο τρίγωνο, τετράγωνο και πεντάγωνο εγγεγραµµένα σε κύκλο), β.Διακοσµητικά σχέδια µε κύκλους, τόξα και ευθείες, γ.Γεωµετρική απόδοση στοιχείων από το περιβάλλον, δ.Σχεδίαση τρισδιάστατων σχηµάτων

Το χρώµα: στη φύση, την αρχιτεκτονική, τη γλυπτική και τη ζωγραφική

Κεφάλαιο 2 – Το χαρτί και οι τεχνικές του

Ζωγραφική επιφάνεια, δισδιάστατα - τρισδιάστατα έργα, σύνθεση, χώρος

Κεφάλαιο 3 – Ψηφιδωτό – Γλυπτική με ξύλο

Σύνθεση σε δισδιάστατα και τρισδιάστατα έργα

Κεφάλαιο 4 – Διακόσμηση εσωτερικών χώρων - Σκηνικά

Χρώµα: α.ιδιότητες των χρωµάτων: απόχρωση, φωτεινότητα (τόνος), ένταση (λαµπρότητα) - το µέγεθος που έχει κάθε χρωµατική επιφάνεια, η παράθεση των χρωµάτων, β.κατηγορίες των χρωµάτων: θερµά - ψυχρά, βασικά - συµπληρωµατικά, συγγενικά, γαιώδη

Φως: ποιότητα (φυσικό - τεχνητό), ένταση, κατεύθυνση, αντιθέσεις φωτός

Σύνθεση: τα επιµέρους στοιχεία της σύνθεσης, το σύνολο, η αρχή της ισορροπίας

Διακόσµηση εσωτερικού χώρου: χρωµατικές κλίµακες και φόρµες (ζωγραφική), όγκοι και ανάγλυφα (γλυπτική)

Διακοσµητικά στιλ: α.µπαρόκ = πληθωρικότητα, βάρος (πολλά διακοσµητικά στοιχεία, ανάγλυφα, τοιχογραφίες, σκαλιστά έπιπλα, πολύχρωµοι τάπητες), β.νεοκλασικό = αρχοντιά, φινέτσα, αρµονία (οργάνωση µε κάθετες και οριζόντιες γραµµές, αυστηρές φόρµες, λιτά χρώµατα, συµµετρικές επιφάνειες, διάφορα έπιπλα), γ.µοντέρνο = έµφαση στη λειτουργικότητα του χώρου, (φως, χρώµα, υλικά)

Το αρχαίο ελληνικό δράµα: τραγωδία, κωµωδία, σατυρικό δράµα

Ο χώρος του αρχαίου ελληνικού θεάτρου: η σκηνή (παραπετάσµατα, ξύλινες κατασκευές που παρουσίαζαν τους θεούς, ενδύµατα, κόθορνοι, προσωπεία), η ορχήστρα, το κοίλον

Σκηνογραφία: δισδιάστατες- τρισδιάστατες µακέτες

Κεφάλαιο 5 – Η υφή

Η υφή στην αρχιτεκτονική, τη γλυπτική, τη ζωγραφική: ιµπάστο - πάστα, µατιέρες

Η νεκρή φύση: ρεαλιστική απόδοση, συµβολισµός, οργάνωση της σύνθεσης µε το χρώµα, εκφραστικότητα του χρώµατος, νέες εκφραστικές αναζητήσεις

Κεφάλαιο 6 – Ο όγκος και ο χώρος

Ο όγκος στη γλυπτική: ανάγλυφα (χαµηλά, υψηλά), ολόγλυφα

Ο τρισδιάστατος χώρος: φυσικός ή κατασκευασµένος, αρχιτεκτονική - διευθέτηση και µορφοποίηση του χώρου, γλυπτική - ανάδειξη των πλαστικών όγκων στο χώρο (εσωτερικό και εξωτερικό)

Η φιγούρα στη Δυτική ζωγραφική: σχέδιο µε γραµµές - πλακάτο χρώµα, τονική διαβάθµιση του χρώµατος για την απόδοση του όγκου, φωτεινές µορφές - σκούρο φόντο, κηλίδες χρώµατος - τεχνική του πουαντιγισµού - οπτική ανάµειξη, καθαρό χρώµα και στις φωτεινές και στις σκιερές επιφάνειες για να αποδοθούν όγκοι και χώρος (φωβισµός), ενοποίηση όγκου και χώρου - οι φόρµες αναλύονται σε γεωµετρικά στερεά (κυβισµός)

Μορφές (άνθρωποι, ζώα) µε το ίδιο µέγεθος τοποθετηµένες η µια δίπλα στην άλλη - επίπεδος χώρος, µορφές µε το ίδιο µέγεθος, που κάθε µια επικαλύπτει την άλλη - βάθος, µορφές µε το ίδιο µέγεθος σε διαφορετικά ύψη - ασαφής χώρος, µορφές αλληλεπικαλυπτόµενες και µε µειωµένο το µέγεθός τους - µεγάλο βάθος, µορφές όπως οι προηγούµενες µε επιπλέον αλλαγή στο χρώµα και την τονική διαβάθµιση - πειστικός ο φυσικός χώρος, τοποθέτηση των µορφών σε αλληλεπικάλυψη και µε αυξανόµενο το µέγεθός τους - επίπεδος χώρος

Ο δισδιάστατος χώρος της ζωγραφικής: χώρος χωρίς βάθος, η µέθοδος της γραµµικής προοπτικής µε ένα σηµείο και µε δυο σηµεία φυγής, η ατµοσφαιρική ή χρωµατική προοπτική, χώρος - φόντο, αλληλεπιδράσεις µεταξύ σχήµατος και φόντου

Κεφάλαιο 7 – Ανάλυση και σύνθεση

Ανάλυση του έργου: α.το περιεχόµενο, β.η µορφή

Το θέµα του έργου (στα αναπαραστατικά, στα µη παραστατικά)

Η τεχνοτροπία του έργου (στιλ-ύφος)

Η σύνθεση του έργου: λιτή σύνθεση, σύνθεση µε ποικιλία, νοητά σχήµατα που οργανώνουν τη σύνθεση, τοποθέτηση των επι µέρους στοιχείων της σύνθεσης (διάταξη: σε παράλληλες ζώνες, συµµετρική, περιµετρική, ακτινωτή, διαγώνια), κατευθύνσεις, έµφαση, επανάληψη

Κεφάλαιο 8 – Αλληγορικά και συμβολικά έργα

Σύµβολα, ο συµβολισµός των χρωµάτων

Κεφάλαιο 9 – Βυζαντινή τέχνη

Aρχιτεκτονική: 1) Η βασιλική, ορθογώνιο κτίριο, κόγχη στην ανατολική πλευρά µε το Ιερό Βήµα και την Αγία Τράπεζα, το τέµπλο, εσωτερικές τοξοστοιχίες, τρία ή πέντε κλίτη, σειρά παραθύρων, εξωτερική λιτότητα, πλούσια εσωτερική διακόσµηση 2) Η βασιλική µε τρούλο: πεσσοί, τόξα, τα λοφία, η στεφάνη, ο τρούλος 3) Σταυροειδής µε τρούλο: ο χώρος ανάµεσα στους 4 βραχίονες του σταυρού λείπει ή συµπληρώνεται µε πλάγιους νάρθηκες

Ανάγλυφος διάκοσµος, ψηφιδωτό, τοιχογραφία: δαντελωτά διακοσµητικά ανάγλυφα, πολύχρωµες ψηφίδες, εναλλαγές στις φωτοσκιάσεις του χώρου, εξαϋλωση και υπερβατική λειτουργία του χώρου, απεικονίσεις µορφών που ακολουθούν συγκεκριµένους εικονογραφικούς κανόνες (µεγάλα µάτια, επίπεδες, µε πλούσια χρώµατα, οι στάσεις των αγίων και τα χρώµατα έχουν µια καθορισµένη σηµασία), το φόντο µε χρυσό ή έντονη απόχρωση

Κεφάλαιο 10 – Εξω-ευρωπαϊκή τέχνη

1.Αφρικανική τέχνη: η ανθρώπινη µορφή µε υπερτονισµένα ή απλουστευµένα χαρακτηριστικά, διακόσµηση µε γραµµές, σχήµατα και τυποποιηµένες παραστάσεις, πρωτοτυπία, λιτότητα, συµµετρία, ισορροπία, συµβολικές σηµασίες

2.Προκολοµβιανή τέχνη: ναοί επάνω σε κλιµακωτές πυραµίδες, ανάγλυφες και πολύχρωµες διακοσµήσεις µε γεωµετρικά, φυτικά και πολεµικά στοιχεία, συµβολικά γλυπτά, τοιχογραφίες µε σχηµατοποιηµένες και πολύχρωµες παραστάσεις

3.Ισλαµική τέχνη: παραστάσεις µε γεωµετρικές φόρµες και µορφές από τη φύση, τάξη, συµµετρία, τα αραβουργήµατα, το τέµενος µε τους µιναρέδες, θόλοι και τόξα, καλλιγραφία, ποικιλόχρωµα πλακάκια µε διακοσµητικά αφηρηµένα σχήµατα, φυτικά µοτίβα και φράσεις από το Κοράνι, επιβλητική κλίµακα, ισορροπία των αναλογιών, κοµψότητα των διακοσµήσεων, ποικιλόµορφες συνθέσεις, εναλλαγές στα σχήµατα και τα χρώµατα, χρησιµοποίηση του νερού

4.Ινδουιστική τέχνη: ναοί λαξευµένοι στους βράχους, γλυπτά και τοιχογραφίες, ναοί - τύµβοι, υψηλοί και οξυκόρυφοι ναοί, γλυπτικές διακοσµήσεις µε ζώα, σύµβολα και σκηνές από τη ζωή του Βούδα ή του Κρίσνα, ζωγραφικές απεικονίσεις µε καθαρές γραµµές και έντονα χρώµατα, η πλαστικότητα, το σφρίγος και η ζωντάνια των µορφών, τονισµός της κίνησης

5.Κινέζικη τέχνη: η παγόδα (τετράγωνη ή πολυγωνική), καλλιγραφία και ζωγραφική µε θέµατα από τη φύση, τη θρησκεία και τους µύθους

6.Ιαπωνική τέχνη: κτίρια (απλότητα και καθαρότητα των περιγραµµάτων, επικράτηση των οριζόντιων στοιχείων, αντίθεση φωτεινών και σκούρων επιφανειών, ασυµµετρία), κύλινδροι, ζωγραφική σε µετάξι µε θέµατα από τη ζωή του Βούδα, κοσµική ζωγραφική µε θέµατα από τη λογοτεχνία, ξυλογραφίες µε σκηνές από την καθηµερινή ζωή, σχηµατοποιηµένες µορφές, ατµοσφαιρικά χρώµατα

3ος άξονας: Θέµα - Περιεχόµενο - Νόηµα

Κεφάλαιο 1 – Το σχέδιο και το χρώμα

Θέµατα παραστατικά από µνήµης ή εκ του φυσικού, εξωπραγµατικά, διακοσµητικά, µη παραστατικά, ελεύθερα

Κεφάλαιο 2 – Το χαρτί και οι τεχνικές του

Θέµατα διακοσµητικά, από τη φύση, από την παράδοση, από τη µοντέρνα τέχνη, µη παραστατικά, ελεύθερα

Κεφάλαιο 3 – Ψηφιδωτό – Γλυπτική με ξύλο

Θέµατα από τη φύση, από την παράδοση, από εξω-ευρωπαϊκούς πολιτισµούς, από τη µοντέρνα τέχνη, µη παραστατικά, ελεύθερα

Κεφάλαιο 4 – Διακόσμηση εσωτερικών χώρων - Σκηνικά

Θέµατα διακοσµητικά, από τη φύση, µη παραστατικά, από το θέατρο

Κεφάλαιο 5 – Η υφή

Θέµατα από τη φύση, «η νεκρή φύση»

Κεφάλαιο 6 – Ο όγκος και ο χώρος

Θέµατα: «η φιγούρα», από έννοιες, αναπαραστατικά, µη παραστατικά, εξωπραγµατικά

Κεφάλαιο 7 – Ανάλυση και σύνθεση

Θέµατα ελεύθερα, παραστατικά, µη παραστατικά

Κεφάλαιο 8 – Αλληγορικά και συμβολικά έργα

Θέµατα συµβολικά, από τη θρησκεία, τη µυθολογία, την ποίηση, το δηµοτικό τραγούδι

Κεφάλαιο 9 – Βυζαντινή τέχνη

Θέµατα από τη χριστιανική εικονογραφία

Κεφάλαιο 10 – Εξω-ευρωπαϊκή τέχνη

Θέµατα από τη φύση, µε το στοιχείο της ανθρώπινης µορφής, µε διακοσµητικές παραστάσεις, µε αφηρηµένα σχήµατα, µε συµβολικά στοιχεία

4ος άξονας: Μορφές Εικαστικών και Εφαρµοσµένων Τεχνών

Κεφάλαιο 1 – Το σχέδιο και το χρώμα

Ελεύθερο και γραµµικό σχέδιο, ζωγραφική

Κεφάλαιο 2 – Το χαρτί και οι τεχνικές του

Καλλιτεχνικές και παραδοσιακές κατασκευές µε χαρτί, επιτοίχια και ολόγλυφα έργα µε χαρτί

Κεφάλαιο 3 – Ψηφιδωτό – Γλυπτική με ξύλο

Ψηφιδωτό, γλυπτική µε ξύλο, σχέδιο

Κεφάλαιο 4 – Διακόσμηση εσωτερικών χώρων - Σκηνικά

Διακόσµηση εσωτερικών χώρων, σχέδιο, ζωγραφική, δισδιάστατες και τρισδιάστατες µακέτες σκηνικών

Κεφάλαιο 5 – Η υφή

Αρχιτεκτονική, γλυπτική, ζωγραφική, κολάζ

Κεφάλαιο 6 – Ο όγκος και ο χώρος

Αρχιτεκτονική, γλυπτική, ζωγραφική, σχέδιο, κολάζ

Κεφάλαιο 7 – Ανάλυση και σύνθεση

Αρχιτεκτονική, γλυπτική, ζωγραφική, σχέδιο, κολάζ

Κεφάλαιο 8 – Αλληγορικά και συμβολικά έργα

Αρχιτεκτονική, γλυπτική, ζωγραφική

Κεφάλαιο 9 – Βυζαντινή τέχνη

Αρχιτεκτονική, ανάγλυφος διάκοσµος, επιτοίχια και δαπέδια ψηφιδωτά, τοιχογραφίες, η τέχνη της µικροτεχνίας για την κατασκευή ιερών σκευών, η τέχνη της εικονογράφησης χειρόγραφων ιερών κειµένων, η τέχνη της φορητής εικόνας - αγιογραφία

Κεφάλαιο 10 – Εξω-ευρωπαϊκή τέχνη

Αρχιτεκτονική, γλυπτική, ζωγραφική, διακόσµηση, αργυροχρυσοχοΐα, κεραµική, η τέχνη της µικρογραφίας στην εικονογράφηση των βιβλίων, η τέχνη της διακοσµητικής επένδυσης των τοίχων µε πλακάκια, η τέχνη της καλλιγραφίας, η τέχνη των χαλιών, ζωγραφική σε µετάξι και χαρτί, χαρακτική - ξυλογραφία

5ος άξονας: Ιστορία Τέχνης - Τεχνοτροπίες - Καλλιτέχνες

Κεφάλαιο 1 – Το σχέδιο και το χρώμα

Παλαιολιθική τέχνη, Ελληνιστική τέχνη, Γοτθική τέχνη, Αναγέννηση: Τσιµαµπούε (Φλωρεντινός, 1240-1302), Λεονάρντο Ντα Βίντσι (Φλωρεντινός, 1459-1519), Λουκάς Κράναχ (Γερµανός, 1472-1553), Ραφαήλ (Φλωρεντινός, 1483-1520), Πήτερ Μπρέγκελ ο Πρεσβύτερος (Ολλανδός, 1525/30-69), Μπαρόκ: Πήτερ Πάουλ Ρούµπενς (Φλαµανδός, 1577-1640), Χάρµενζ Βαν Ριν Ρέµπραντ (Ολλανδός, 1606-69), 19ος αι.: Εντγάρ Ντεγκά (Γάλλος,1834-1917), Πολ Σεζάν (Γάλλος, 1839-1906), Βίνσεντ Βαν Γκογκ (Ολλανδός, 1853-90), 20ός αι.: Έντβαρντ Μουνκ (Νορβηγός, 1863-1944), Ανρί Ματίς (Γάλλος, 1869-1954), Πιερ Αλµπέρ Μαρκέ (Γάλλος, 1875-1947), Καρλ Χόφερ (Γερµανός, 1878-1955), Φραντς Μαρκ (Γερµανός, 1880-1916), Πάµπλο Πικάσο (Ισπανός, 1881-1973), Μαξ Eρνστ (Γερµανός, 1891-1976), Ρενέ Μαγκρίτ (Βέλγος, 1898-1967), Ανρί Μισό (Βέλγος, 1899-1985), Κλας Όλντενµπουργκ (Σουηδός-Αµερικανός, γεν.1929), Εξω-ευρωπαϊκή τέχνη: Κατσουσίκα Χοκουσάι (Ιάπωνας, 1760-1849), Χιροσίγκε (Ιάπωνας, 1797-1858), Λιανγκ Κάι (Κινέζος, γεν. 1250), Έλληνες καλλιτέχνες: Γιώργος Μπουζιάνης (Αθήνα, 1885-1959), Ηλίας Δεκουλάκος (Αθήνα, 1929-98)

Κεφάλαιο 2 – Το χαρτί και οι τεχνικές του

20ός αι.: Ανρί Ματίς (Γάλλος, 1869-1954), Πάµπλο Πικάσο (Ισπανός, 1881-1973), Κουρτ Σβίτερς (Γερµανός, 1918-1947), Ρόµπερτ Ράουσενµπεργκ (Αµερικανός, 1925-2008), Νίκι Ντε Σαν Φαλ (Γαλλίδα, 1930), Σάνγκ-Αχ Τσόι (Κορεάτης, γεν.1971), Έλληνες καλλιτέχνες: Γιώργος Σηφιανός (Χανιά, γεν.1952), Παραδοσιακές κινεζο-ιαπωνικές τέχνες

Κεφάλαιο 3 – Ψηφιδωτό – Γλυπτική με ξύλο

Αρχαία Αίγυπτος, Αρχαία Ελλάδα, Ελληνιστική τέχνη, Ρωµαϊκή τέχνη, Βυζαντινή τέχνη, 19ος αι.: Αντόνιο Γκάουντι (Ισπανός, 1852-1926), 20ός αι.: Κονσταντίν Μπρανκούζι (Ρουµάνος, 1876-1956), Πάµπλο Πικάσο (Ισπανός, 1881-1973), Μαρκ Σαγκάλ (Ρώσος, 1889-1985), Εξω-ευρωπαϊκή τέχνη: Αφρικανική τέχνη, Προκολοµβιανοί πολιτισµοί της Αµερικής, Κινεζική τέχνη, Ιαπωνική τέχνη, Ελληνική λαϊκή τέχνη

Κεφάλαιο 4 – Διακόσμηση εσωτερικών χώρων - Σκηνικά

Αρχαίο Ελληνικό θέατρο, Διακοσµητικά στιλ: µπαρόκ, νεοκλασικό - Ερνέστο Τσίλλερ (Σάξονας µε ελληνική υπηκοότητα, 1837-1923), µοντέρνο - Γκέριτ Ρίτβελντ (Ολλανδός, 1888-1964), Ελληνική σκηνογραφία: Γιώργος Βακαλό (Κων/πολη, 1902-1991), Γιάννης Τσαρούχης (Πειραιάς, 1910-89)

Κεφάλαιο 5 – Η υφή

Αρχαία Ελληνική τέχνη, Αναγέννηση: Μιχαήλ Άγγελος (Φλωρεντινός, 1475-1564), Χανς Χολµπάιν (Γερµανός, 1497-1543), Μπαρόκ: Καραβάτζιο (Ιταλός, 1573-1610), Ρέµπραντ Βαν Ριν (Ολλανδός, 1606-69), Χέρµαν Στέινβαϊκ (Γερµανός, 1612-56), 18ος αι.: Ζαν Μπατίστ Σιµεόν Σαρντέν (Γάλλος, 1699-1779), 19ος αι.: Βίνσεντ Βαν Γκογκ (Ολλανδός, 1853-90), 20ός αι.: Ανρί Ματίς (Γάλλος, 1869-1954), Πάµπλο Πικάσο (Ισπανός, 1881-1973), Μαξ Ερνστ (Γερµανός,1891-1976), Αλµπέρτο Τζιακοµέτι (Ελβετός, 1901-66), Μέρετ Οπενχάιµ (Αγγλίδα, γεν. 1913), Αντόνιο Τάπιες (Ισπανός, γεν. 1923), Ρόι Λιχτενστάιν (Αµερικανός, γεν.1923), Ραλφ Γκόιγκς (Αµερικανός, γεν. 1928), Έλληνες καλλιτέχνες: Παύλος (Διονυσόπουλος) (Φιλιατρά, γεν.1930), Μιχάλης Αρφαράς (Αθήνα, γεν. 1954)

Κεφάλαιο 6 – Ο όγκος και ο χώρος

Αρχαία Ελληνική τέχνη, Ρωµαϊκή τέχνη, Βυζαντινή τέχνη, Μεσαιωνική τέχνη, Αναγέννηση: Ντονατέλλο (Φλωρεντινός, 1386-1466), Φρα Αντζέλικο (Φλωρεντινός, 1387-1455), Μαζάτσιο (Φλωρεντινός, 1401-28), Τζιοβάνι Μπελίνι (Βενετσιάνος, 1430-1516), Αντρέα Μαντένια (Ιταλός, 1431-1506), Λουκάς Κράναχ (Γερµανός, 1472-1553), Τζάκοπο Τιντορέτο (Βενετσιάνος, 1518-94), Μπαρόκ: Γιαν Βερµέερ (Ολλανδός, 1632-75), Μάιντερτ Χοµπέµα (Ολλανδός, 1638-1709), 19ος αι.: Ωγκίστ Ροντέν (Γάλλος, 1840-1917), Ζορζ Σερά (Γάλλος, 1859-91), 20ός αι.: Βασίλι Καντίνσκι (Ρώσος, 1866-1944), Ανρί Ματίς (Γάλλος, 1869-1954), Πάµπλο Πικάσο (Ισπανός, 1881-1973), Ανρί Λοράνς (Γάλλος, 1885-1954), Αλεξάντερ Αρσιπένκο (Ρώσος, 1887-1964), Χανς Αρπ (Αλσατός, 1888-1966), Τζόρτζιο Ντε Κίρικο (Ιταλός, 1888-1978), Μάουριτς Έσσερ (Γερµανός, 1898-1972), Σαλβατόρ Νταλί (Ισπανός, 1904-89), Κλας Όλντενµπουργκ (Αµερικανός σουηδικής καταγωγής, γεν. 1929), Εξω-ευρωπαϊκή τέχνη: Κάνο Χιντεγιόρι (Ιάπωνας, 16ος αι.), Σαϊν Ζάντεχ (Πέρσης, 16ος αι.), Έλληνες καλλιτέχνες: Χρήστος Καπράλος (Παναιτώλιο Αγρινίου, 1909-93), Μάκης Θεοφυλακτόπουλος (Αθήνα, γεν.1939), Χρόνης Μπότσογλου (Θεσ/κη, γεν.1941), Γιάννης Ψυχοπαίδης (Αθήνα, γεν.1945), Τριαντάφυλλος Πατρασκίδης (Δράμα, γεν.1946)

Κεφάλαιο 7 – Ανάλυση και σύνθεση

Αρχαία Ελληνική τέχνη, Βυζαντινή τέχνη, Μεσαιωνική τέχνη, Αναγέννηση: Σάντρο Μποτιτσέλι (Φλωρεντινός, 1445-1510), Μιχαήλ Άγγελος (Φλωρεντινός, 1475-1564), Μπενβενούτο Τσελίνι (Φλωρεντινός, 1500-71), Τζάκοπο Τιντορέτο (Βενετσιάνος, 1518-94), Πίτερ Μπρέγκελ ο Πρεσβύτερος (Ολλανδός, 1525-69), Δοµήνικος Θεοτοκόπουλος - Ελ Γκρέκο (Κρητικής καταγωγής, 1541-1614), Καραβάτζιο (Ιταλός, 1573-1610), Μπαρόκ: Νικολά Πουσέν (Γάλλος, 1594-1665), Ντιέγκο Ροντρίγιες Ντε Σίλβα Βελάσκεθ (Ισπανός, 1599-1660), Φρανσουά Ζιραρντό (Γάλλος, 1628-1715), 18ος αι.: Φρανσίσκο Χοσέ Δε Γκόγια Υ Λουθιέντες (Ισπανός, 1746-1828), 19ος αι.: Τζον Κόνσταµπλ (Άγγλος, 1776-1837), Εντγκάρ Ντεγκά (Γάλλος, 1834-1917), Πολ Σεζάν (Γάλλος, 1839-1906), Βίνσεντ Βαν Γκογκ (Ολλανδός, 1853-90), 20ός αι.: Βασίλι Καντίνσκι (Ρώσος, 1866-1944), Καζιµίρ Μάλεβιτς (Ρώσος,1878-1935), Πάουλ Κλέε (Ελβετός, 1879-1940), Χανς Αρπ (Αλσατός, 1888-1966), Χένρι Μουρ (Άγγλος, 1898-1986), Τζον Τσάµπερλεϊν (Αµερικανός, γεν. 1927), Εξω-ευρωπαϊκή τέχνη: Προκολοµβιανή τέχνη, Κινεζική τέχνη, Έλληνες καλλιτέχνες: Νίκος Εγγονόπουλος (Αθήνα, 1907-85), Όπη Ζούνη (Κάιρο, γεν.1941), Ελληνική λαϊκή τέχνη

Κεφάλαιο 8 – Αλληγορικά και συμβολικά έργα

Βυζαντινή τέχνη, Μεσαιωνική τέχνη, Αναγέννηση: Σάντρο Μποτιτσέλι (Φλωρεντινός, 1445-1510), Γκέραρντ Νταβίντ (Φλαµανδός, 1460-1523), Ματίας Γκρύνεβαλντ (Γερµανός, 1475-1528), Μπαρόκ: Τζιαν Λορέντζο Μπερνίνι (Ιταλός, 1598-1680), 19ος αι.: Τζόζεφ Τέρνερ (Άγγλος, 1775-1851), 20ός αι.: Πάµπλο Πικάσο (Ισπανός, 1881-1973), Εξω-ευρωπαϊκή τέχνη: Ινδουιστική, Έλληνες αγιογράφοι και ζωγράφοι: Εµµανουήλ Τζάνες (Ρέθυµνο, 1610-1690), Νικόλαος Γύζης (Τήνος, 1842-1901)

Κεφάλαιο 9 – Βυζαντινή τέχνη

Βυζαντινή τέχνη, Έλληνες ζωγράφοι: Μιχαήλ Δαµασκηνός (Κρήτη, γεν. περ.1530-35), Φώτης Κόντογλου (Αϊβαλί Μ.Ασίας, 1895-1965)

Κεφάλαιο 10 – Εξω-ευρωπαϊκή τέχνη

Αφρικανική τέχνη: δείγµατα τέχνης χαραγµένα σε βράχους της Σαχάρα, αγαλµατίδια, µάσκες, τελετουργικά αντικείµενα Προκολοµβιανή τέχνη: Ολµέκοι (2000 π.Χ. - 100 µ.Χ.), Μάγια (100 - 900), Τολτέκοι (800 - 1000), Αζτέκοι (900 - 1519), ναοί επάνω σε κλιµακωτές πυραµίδες, αστεροσκοπεία, χώροι για αγώνες, ανάγλυφες και πολύχρωµες διακοσµήσεις, πέτρινα γιγαντιαία αγάλµατα και κολόνες, οι τέχνες της υφαντουργίας, της αργυροχρυσοχοΐας και της κεραµικής Ισλαµική τέχνη: το τέµενος µε τους µιναρέδες (τζαµί), τα ανάκτορα Σουλτάνων και Χαλίφιδων, η τέχνη της µικρογραφίας στην εικονογράφηση των βιβλίων, η τέχνη της διακοσµητικής επένδυσης των τοίχων µε πλακάκια, η καλλιγραφία σε επιγραφές, η τέχνη των χαλιών Ινδουιστική τέχνη: ναοί λαξευµένοι στους βράχους, οι τύµβοι Μεγάλες Στούπες, οι υψηλοί οξυκόρυφοι ναοί, γλυπτικές διακοσµήσεις, ζωγραφική σε χαρτί, τοιχογραφίες Κινέζικη τέχνη: η παγόδα, έργα µικρογλυπτικής, ταφικά σκεύη, έργα κεραµικής, ζωγραφιστές πορσελάνες, καλλιγραφία και ζωγραφική επάνω σε µετάξι και χαρτί, Μι Φου (1051-1107), Σε Κο (10ος αι.) Ιαπωνική τέχνη: ξύλινοι ναοί, τα κάστρα των ευγενών, ζωγραφιστά παραβάν, κύλινδροι από χαρτί, χαρακτικά - Ουκίγιο-ε, Ογκάτα Κορίν (1658-1716), Κιταγκάουα Ουταµάρο (1753-1808), Κατσουσίκα Χοκουσάι ( 1760-1849), 20ός αι.: Ανρί Ματίς (Γάλλος, 1864-1954), Αµεντέο Μοντιλιάνι (Ιταλός, 1884-1920), Βλαντιµίρ Μπαράνοφ-Ροσινέ (Ρώσος, 1888-1944), Αλµπέρτο Τζιακοµέτι (Ελβετός, 1901-66)

6ος άξονας: Αισθητική - Κριτική - Ανάλυση έργου

Κεφάλαιο 1 – Το σχέδιο και το χρώμα

Ανάλυση έργων ως προς τη µορφή, το περιεχόµενο, τα υλικά και τις τεχνικές

Κεφάλαιο 2 – Το χαρτί και οι τεχνικές του

Προτιµήσεις, κρίσεις

Κεφάλαιο 3 – Ψηφιδωτό – Γλυπτική με ξύλο

Σύγκριση έργων τέχνης µε έργα λαϊκής τέχνης

Κεφάλαιο 4 – Διακόσμηση εσωτερικών χώρων – Σκηνικά

Σύγκριση διακοσµητικών στιλ, ανάλυση έργων σχετικά µε το χρώµα, το φως και τη σύνθεση

Κεφάλαιο 5 – Η υφή

Ανάλυση έργων µορφής, περιεχοµένου, σχετικά µε τα υλικά και τις τεχνικές, σχετικά µε την τεχνοτροπία, συγκρίσεις

Κεφάλαιο 6 – Ο όγκος και ο χώρος

Ανάλυση έργων ως προς τη µορφή, το περιεχόµενο, τα υλικά, τις τεχνικές, τις τεχνοτροπίες, συγκρίσεις

Κεφάλαιο 7 – Ανάλυση και σύνθεση

Ανάλυση έργων ως προς τη µορφή, το περιεχόµενο, το θέµα, την τεχνοτροπία, τη σύνθεση

Κεφάλαιο 8 – Αλληγορικά και συμβολικά έργα

Συµβολικές και αλληγορικές σηµασίες

Κεφάλαιο 9 – Βυζαντινή τέχνη

Αισθητικές αξίες και συµβολισµός

Κεφάλαιο 10 – Εξω-ευρωπαϊκή τέχνη

Αισθητικές αξίες, συµβολικές σηµασίες, συγκρίσεις

...............................................................

ΔΙΑΡΚΕΙΑ - ΠΕΡΙΛΗΨΗ (30 ώρες)

ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΑΝΑΜΕΝΟΜΕΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

1η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΥΛΙΚΑ ΤΕΧΝΙΚΕΣ – ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΣΜΟΙ

Επιδιώκουµε την εξοικείωση των µαθητών µε τη χρήση διάφορων υλικών αλλά και την ενηµέρωσή τους για τη χρησιµοποίηση των υλικών αυτών σε παραδοσιακά και καλλιτεχνικά έργα.

ΘΕΜΑ 1: Το σχέδιο και το χρώµα (6 ώρες και 1 ώρα εισαγωγή στο Τετράδιο)

Αρχικά γίνεται η διάκριση στις δυο κατηγορίες σχεδίου, ελεύθερο και γραµµικό και δίνουµε στοιχεία που θα βοηθήσουν τους µαθητές να έρθουν ένα ακόµα βήµα πιο κοντά στο αναπαραστατικό σχέδιο. Κατόπιν παρουσιάζονται βασικά υλικά που µπορούν να χρησιµοποιηθούν και από τους µαθητές. Μπορεί να γίνει επιλογή από αυτά και να εµβαθύνουµε σε όποια κρίνουµε απαραίτητο. Στα υπόλοιπα, οι µαθητές µπορούν να ανατρέχουν στο βιβλίο τους για τις πληροφορίες που θα χρειαστούν ανά πάσα στιγµή. Εκτός από το βασικό µπλοκ σχεδίου ή ακουαρέλας, προτείνεται να έχουν και ένα µικρότερο, απλό µπλοκ, µε πολλά φύλλα, ώστε να το χρησιµοποιούν για σηµειώσεις και προσχέδια, να δοκιµάζουν όλα τα υλικά, για να διαπιστώνουν τις δυνατότητές τους: τα µολύβια σε γραµµές και τόνους, το κάρβουνο µε γραφή και άπλωµα µε το χέρι, τη µελάνη µε πένα σε γραµµές και µε πινέλο στη δηµιουργία ποικίλων τόνων µε την αραίωσή της µε νερό κτλ.

Η παρουσίαση στοιχείων ελεύθερου και γραµµικού σχεδίου κρίνεται απαραίτητη, ώστε το µάθηµα µε τα υλικά να µη στερηθεί της θεωρίας και µετατραπεί σε «συνταγολόγιο» τεχνικών. Το χρώµα

παρουσιάζεται µόνο µέσα από πρακτικές και τεχνικές οδηγίες, αφού α.το θεωρητικό µέρος έχει αναλυθεί στο βιβλίο της Α΄ τάξης, β.οι δοκιµές των υλικών του χρώµατος σε ελεύθερα θέµατα αποτελούν προϋπόθεση για τις εργασίες στα επόµενα θεωρητικά µορφολογικά θέµατα του βιβλίου.

1η ώρα: Να µάθουν οι µαθητές να σχεδιάζουν απλές µορφές από µνήµης και εκ του φυσικού, νατουραλιστικά, µε ποικιλία στους τόνους και προσοχή στα µεγέθη και τις αναλογίες.

1. Το σχέδιο

1.1.1. Το ελεύθερο σχέδιο

α. Η διαδικασία που ακολουθούµε στο σχέδιο,

β. Η τονική κλίµακα,

γ. Μεγέθη - Αναλογίες - Κλίµακες,

δ. Ο κάναβος

1.1.2. Τα υλικά του ελεύθερου σχεδίου και οι τεχνικές τους

α. Το χαρτί,

β. Τα µολύβια,

2η ώρα: Να µάθουν για τα διάφορα υλικά σχεδίου και να τα χρησιµοποιήσουν σε σχέδια.

γ. Το κάρβουνο,

δ. Η µελάνη

3η ώρα: Να µάθουν να χρησιµοποιούν µε ευχέρεια σχεδιαστικά όργανα για να σχεδιάζουν διακοσµητικές και γεωµετρικές µορφές.

1.2.1. Τo γραµµικό σχέδιο

1.2.2. Τα υλικά για το γραµµικό σχέδιο

1.2.3. Γραµµικά σχέδια

α. Γεωµετρικές κατασκευές,

β. Διακοσµητικά σχέδια µε κύκλους, τόξα και ευθείες

γ. Γεωµετρική απόδοση στοιχείων από το περιβάλλον,

4η ώρα: Να µάθουν να σχεδιάζουν γεωµετρικά στερεά και περισσότερο σύνθετα σχήµατα µε τρεις διαστάσεις.

δ. Σχεδίαση τρισδιάστατων σχηµάτων

5η ώρα: Να µάθουν να χρησιµοποιούν ξυλοµπογιές και παστέλ, ώστε να αποδίδουν σχεδιαστικές, τονικές και χρωµατικές ποιότητες.

1.3.1. Το χρώµα

1.3.2. Τα υλικά του χρώµατος και οι τεχνικές τους

α. Οι ξυλοµπογιές,

β. Τα παστέλ

6η ώρα: Να µάθουν να χρησιµοποιούν µε ευχέρεια δυο-τρεις διαφορετικές τεχνικές στις ακουαρέλες και τις τέµπερες.

γ. Οι ακουαρέλες (τα υδατοχρώµατα),

δ. Οι τέµπερες

7η ώρα: Να κατανοήσουν θέµατα που αφορούν την οπτική αντίληψη και πέρα από τις πρακτικές εργασίες να µάθουν να απαντούν σε προφορικές και γραπτές εργασίες.

Παρουσίαση του Τετραδίου

ΘΕΜΑ 2: Το χαρτί και οι τεχνικές του (3 ώρες)

Το χαρτί επιλέγεται ως ένα εύχρηστο και βασικό υλικό για όλες τις Εικαστικές τέχνες.

Οι µαθητές καλούνται να βρουν και να φέρουν: πολύχρωµα χαρτιά περιτυλίγµατος, χαρτοσακούλες, χαρτιά συσκευασίας, χαρτόκουτες, περιοδικά, εφηµερίδες κ.ά. από το σπίτι τους (κουτιά από γάλα, χυµούς, φάρµακα, συσκευασίες κάποιου προϊόντος) ή από το σχολείο (συσκευασίες των φωτοτυπικών χαρτιών, παλαιούς φακέλους). Καλό θα ήταν να δοθούν τα χρονικά περιθώρια, ώστε να συγκεντρωθούν τα υλικά και στη συνέχεια ο καθένας να επιλέγει από αυτά.

Η παρουσίαση των τεχνικών της χαρτοκοπτικής, της χαρτοδιπλωτικής, του χαρταετού και του παπιέ µασέ προσφέρει µια εναλλακτική πνευµατική και δηµιουργική απασχόληση, που µπορεί να αποδειχτεί χρήσιµη στην εξέλιξη των µαθητών και σε άλλους τοµείς.

1η ώρα: Να µάθουν οι µαθητές για το χαρτί και τις παραδοσιακές καλλιτεχνικές δηµιουργίες από χαρτί, ώστε να τις εντάξουν δηµιουργικά στις δικές τους ασχολίες.

2.1. Η ιστορία του χαρτιού

2.2. Ανακύκλωση και χειροποίητο χαρτί

2.3. Το χαρτί σε παραδοσιακές καλλιτεχνικές δηµιουργίες

2η & 3η ώρα: Να µάθουν κάποιους τρόπους µε τους οποίους έχει χρησιµοποιηθεί το χαρτί ως κατασκευαστικό υλικό καλλιτεχνικών έργων (εκτός από τη χρήση του ως χρωµατικής επιφάνειας), ώστε να κατανοήσουν καλύτερα τις µοντέρνες εκφάνσεις των Εικαστικών τεχνών και να πειραµατιστούν µε το χαρτί δηµιουργώντας τα δικά τους έργα.

2.4. Το χαρτί στα καλλιτεχνικά έργα

2.5. Προτάσεις για κατασκευές µε χαρτιά και χαρτόνια

2.6. Το παπιέ µασέ

ΘΕΜΑ 3: Ψηφιδωτό - Γλυπτική µε ξύλο (2 ώρες)

Παρουσιάζουµε το ψηφιδωτό, που έχει χρησιµοποιηθεί στη χώρα µας από την αρχαιότητα και µε το οποίο οι µαθητές έρχονται σε επαφή κυρίως µέσα από τις εκκλησίες.

Έπειτα οι µαθητές θα γνωρίσουν παραδοσιακά και καλλιτεχνικά έργα που έχουν γίνει µε ξύλο και θα πληροφορηθούν για τις τεχνικές και τις εφαρµογές αυτού του υλικού.

Για να γίνει το µάθηµα σωστά, χρειάζεται να έχουν συγκεντρωθεί τα υλικά, ψηφίδες και ξύλα. Προτείνεται να ενηµερώσουµε τους µαθητές γι’ αυτό από την αρχή της σχολικής χρονιάς, όταν ακόµα πηγαίνουν εκδροµές, οπότε στις παραλίες κυρίως µπορούν να µαζέψουν άφθονο υλικό.

Επειδή οι τεχνικές αυτές χρειάζονται χρόνο και προσοχή για την αποφυγή ατυχήµατος, οι µαθητές µπορούν να χωριστούν σε µικρές οµάδες, άλλοι να εργαστούν στο ψηφιδωτό και άλλοι στην ξυλογλυπτική δηµιουργώντας οµαδικά ή ατοµικά έργα.

1η ώρα: Να µάθουν οι µαθητές για την τέχνη και την τεχνική του ψηφιδωτού και να γνωρίσουν τη γλυπτική µε το ξύλο µέσα από τη λαϊκή µας παράδοση και τα έργα άλλων λαών και εποχών, ώστε να συνδέσουν τέχνες του παρελθόντος και της παράδοσης µε τη σηµερινή καλλιτεχνική δηµιουργία.

3.1. Το ψηφιδωτό

3.2. Τα ψηφιδωτά και η ιστορία τους

3.3. Κατασκευή ψηφιδωτού

3.4. Η γλυπτική µε το ξύλο στην ιστορία των πολιτισµών

3.5. Η ξυλογλυπτική στην ελληνική παράδοση

3.6. Η τεχνική της ξυλογλυπτικής

2η ώρα: Να έρθουν ακόµα πιο κοντά µε το ψηφιδωτό και τη γλυπτική µε το ξύλο, επιλέγοντας τα υλικά και δηµιουργώντας.

Εργασίες

2η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΕΣ ΤΕΧΝΕΣ

Επιδιώκουµε να αντιληφθούν οι µαθητές την παρουσία της τέχνης στην καθηµερινή µας ζωή, µέσα από τις εφαρµογές της.

ΘΕΜΑ 1: Διακόσµηση εσωτερικών χώρων - Σκηνικά (2 ώρες)

Επειδή η διακόσµηση εσωτερικών χώρων και η σκηνογραφία χρησιµοποιούν τη θεωρία των χρωµάτων, του φωτός και της σύνθεσης, αφιερώνουµε σε αυτά το πρώτο µέρος του µαθήµατος. Ξεκινάµε µε τη θεωρία των χρωµάτων.

Έπειτα παρουσιάζουµε τον τρόπο µε τον οποίο κυρίως το τεχνητό φως επηρεάζει και µεταβάλλει τους χώρους και τα αντικείµενα.

Στη σύνθεση αναλύουµε την ισορροπία ως κύρια αρχή, εφόσον στη διακόσµηση µας απασχολούν οι πραγµατικοί χώροι και η καλή λειτουργία τους.

Στο δεύτερο µέρος, µέσα από την παρουσίαση διακοσµητικών στιλ και του αρχαίου ελληνικού θεάτρου, επιδιώκουµε να αντιληφθούν οι µαθητές ότι η θεωρία της τέχνης βρίσκει εφαρµογές σε διάφορους τοµείς.

Η κατασκευή θεατρικής µακέτας εντάσσεται στις εικαστικές εργασίες, µπορεί όµως να σχετιστεί µε κάποια θεατρική παράσταση που θα παρακολουθήσουν οι µαθητές ή µε το ανέβασµα θεατρικού έργου στο σχολείο.

1η ώρα: Να συµπληρώσουν οι µαθητές τις γνώσεις τους επάνω στα χρώµατα και να αντιληφθούν το ρόλο των χρωµάτων, του φωτός και της σύνθεσης στη διαµόρφωση των εσωτερικών χώρων. Να µάθουν κάποια διακοσµητικά στιλ και να τα εντάξουν στις αντίστοιχες περιόδους της ιστορίας της τέχνης. Να δηµιουργήσουν διακοσµητικά έργα που µπορεί να έχουν διάφορες εφαρµογές.

1.1. Ο ρόλος των χρωµάτων στο χώρο

1.2. Οι ιδιότητες και οι κατηγορίες των χρωµάτων

1.3. Ο ρόλος του φωτός στο χώρο

1.4. Η σύνθεση στον εσωτερικό χώρο

1.5. Διακόσµηση και διακοσµητικά στιλ

2η ώρα: Να µάθουν για το αρχαίο ελληνικό δράµα και το χώρο του θεάτρου, ώστε να αντιληφθούν ότι είναι αυτό που έθεσε τις βάσεις για την εξέλιξη του παγκόσµιου θεάτρου και της σκηνογραφίας. Να φτιάξουν δισδιάστατη και τρισδιάστατη µακέτα.

1.6. Αρχαίο θέατρο και σκηνογραφία

1.7. O σχεδιασµός του σκηνικού

3η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΜΟΡΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Με αυτή την ενότητα επιδιώκεται να εµπλουτίσουν οι µαθητές τις γνώσεις τους σχετικά µε τα µορφικά στοιχεία της εικαστικής γλώσσας.

ΘΕΜΑ 1: Η υφή (2 ώρες)

Μπορούµε να φέρουµε τους µαθητές σε επαφή µε διάφορα αντικείµενα από το περιβάλλον, ώστε µέσω της αφής και της όρασης να κατανοήσουν την υφή, ιδιότητα των επιφανειών.

Συσχετίζουµε την υφή µε το νόηµα του έργου και τους ζητάµε να δηµιουργήσουν και αυτοί διάφορες υφές ανάλογα µε το θέµα που θέλουν να προβάλουν.

Επιλέγουµε τη νεκρή φύση, επειδή η ζωγραφική των αντικειµένων τις περισσότερες φορές παρουσιάζει εκτός των άλλων και την υφή τους, θέλοντας να τα κάνει πιο ζωντανά ή πιο άµεσα.

1η ώρα: Να διακρίνουν οι µαθητές την πραγµατική υφή των επιφανειών και των γλυπτών από την υφή που µιµείται η ζωγραφική. Να µιµηθούν την υφή µε τη ζωγραφική και να δηµιουργήσουν µατιέρες χρησιµοποιώντας διάφορες τεχνικές.

1.1. Η υφή

1.2. Τεχνικές για µατιέρες

2η ώρα: Να µάθουν για τη θεµατική ενότητα της νεκρής φύσης συγκρίνοντας διάφορες τεχνοτροπίες.

1.3. Η νεκρή φύση

ΘΕΜΑ 2: Ο όγκος και ο χώρος (4 ώρες)

Ξεκινώντας από τις επιφάνειες των έργων, εξετάζουµε τις φόρµες που προεξέχουν και δηµιουργούν τον όγκο, παρουσιάζοντας αρχικά το ανάγλυφο και έπειτα το ολόγλυφο.

Επισηµαίνουµε το σηµαντικό ρόλο των γλυπτών στο σύνολο ενός αρχιτεκτονικού έργου, όταν εντάσσονται σε αυτό και αναφέρουµε κάποιες συµβολικές σηµασίες που µπορεί να έχουν τα αυτόνοµα ή σύγχρονα γλυπτά. Όσον αφορά το χώρο, αναφέρουµε ότι τα γλυπτά απλώνονται στο χώρο, τον αναδεικνύουν και αναδεικνύονται από αυτόν, εσωτερικό ή εξωτερικό. Χρησιµοποιώντας τη θεµατική ενότητα της φιγούρας, µιλάµε για τους τρόπους µε τους οποίους παρουσιάζεται ο όγκος στη Δυτική ζωγραφική.

Επισηµαίνουµε τη σηµασία του χώρου για το αρχιτεκτονικό έργο και αναλύουµε τι είναι ο ζωγραφικός χώρος, πώς αναπαριστάνεται ο πραγµατικός χώρος στη ζωγραφική της Αναγέννησης, πώς γίνεται φανταστικός και πότε είναι αφηρηµένος.

Επιµένουµε ιδιαίτερα στο προοπτικό σχέδιο χώρου, µε ένα και δυο σηµεία φυγής.

1η ώρα: Να αντιληφθούν οι µαθητές τον όγκο ως στοιχείο της πραγµατικότητας και το χώρο ως ουσιαστικό στοιχείο της αρχιτεκτονικής και της γλυπτικής, ώστε να ευαισθητοποιηθούν απέναντι στα µνηµεία του παρελθόντος αλλά και το περιβάλλον γενικότερα. Να διαµορφώσουν όγκους σε τρισδιάστατα έργα.

2.1. Ο όγκος στη γλυπτική

2.2. Προτάσεις για κατασκευή ανάγλυφων και γλυπτών

2.3. Ο χώρος στα τρισδιάστατα έργα

2η ώρα: Να γνωρίσουν διάφορους τρόπους µε τους οποίους οι ζωγράφοι αποδίδουν τις ανθρώπινες φιγούρες, ώστε να εκτιµήσουν τον πλούτο της ζωγραφικής και να µάθουν τους βασικούς τρόπους που οι µορφές, από µόνες τους και ανάλογα µε την τοποθέτησή τους επάνω στη ζωγραφική επιφάνεια, διαµορφώνουν το χώρο. Να αποδώσουν τον όγκο και να δηµιουργήσουν χώρο σε δισδιάστατα έργα.

2.4. Η φιγούρα στη Δυτική ζωγραφική

2.5. Πώς οι µορφές διαµορφώνουν το ζωγραφικό χώρο

3η ώρα: Να διακρίνουν διάφορους τρόπους µε τους οποίους αντιµετωπίζεται ο χώρος στη δισδιάστατη ζωγραφική επιφάνεια και να προσεγγίσουν τις ζωγραφικές ποιότητες του αφηρηµένου ζωγραφικού χώρου, ώστε να αποδεχτούν συνολικά τα έργα της τέχνης.

2.6. Ο χώρος στα δισδιάστατα έργα

4η ώρα: Να µάθουν πρακτικά τη µέθοδο της προοπτικής µε την οποία οι ζωγράφοι της Αναγέννησης πέτυχαν να αναπαραστήσουν ζωγραφικά τον πραγµατικό χώρο.

2.7. Σχεδιαστική µέθοδος της προοπτικής

4η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΡΓΟΥ – ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΕΧΝΗΣ

Η διδακτική των Εικαστικών τεχνών αφορά τεχνικές και θεωρητικές γνώσεις παράλληλα µε την πολιτιστική γνώση που παρέχει το έργο τέχνης. Στην τέταρτη διδακτική ενότητα επιδιώκουµε να κατανοήσουν οι µαθητές τα έργα τέχνης εµβαθύνοντας στην καλλιτεχνική πράξη και συνδέοντάς την µε τον πολιτισµό και τα δεδοµένα κάθε κοινωνίας.

ΘΕΜΑ 1: Ανάλυση και σύνθεση (3 ώρες)

Μπορούµε να φέρουµε τους µαθητές σε επαφή µε διάφορα Η ανάλυση του έργου τέχνης θεωρείται βασική διαδικασία για τη σωστή προσέγγισή του. Οι µαθητές, όπως και ο καθένας µας, κάνουν κρίσεις σχετικά µε τα έργα. Όµως αυτό είναι καλό να γίνεται, αφού προηγουµένως έχουµε προβληµατιστεί σχετικά µε το περιεχόµενο και τη µορφή τους. Δηλαδή, αναλύοντας το πνευµατικό µέρος του έργου και την εξωτερική του όψη µπορούµε να καταλήξουµε σε σωστότερες κρίσεις.

Εντοπίζουµε τη διαδικασία αυτή στην οργάνωση των στοιχείων της σύνθεσης, συνδέοντάς την µε τα νοήµατα ή τους συµβολισµούς που προκύπτουν. Αναλύουµε στην τάξη έργα διαφορετικής µορφής θέτοντας ερωτήσεις, ώστε τα συµπεράσµατα να προκύπτουν µέσα από έρευνα.

1η ώρα: Να διακρίνουν οι µαθητές τα δυο βασικά στοιχεία του έργου τέχνης (µορφή και περιεχόµενο) και να αντιληφθούν ότι η ανάλυση του έργου βασίζεται σε αυτά.

1.1. Ανάλυση,

1.2. Το θέµα του έργου τέχνης,

1.3. Η τεχνοτροπία του έργου τέχνης

2η & 3η ώρα: Να µάθουν διάφορους τρόπους οργάνωσης των στοιχείων της σύνθεσης και να τους συσχετίσουν µε το περιεχόµενο και το νόηµα του έργου.

1.4. Η σύνθεση του έργου τέχνης

ΘΕΜΑ 2: Αλληγορικά και συµβολικά έργα (2 ώρες)

Ο συµβολισµός και η αλληγορία είναι δυο στοιχεία που χρησιµοποιούνται στις οπτικές µορφές όσο και στο λόγο. Τα δηµοτικά µας τραγούδια, οι λαϊκές παροιµίες ακόµη και οι παραβολές του Χριστού σχετίζονται µε κρυφά νοήµατα που γίνονται αντιληπτά µετά από σκέψη. Οι µαθητές είναι σε θέση να ψάξουν και να αναγνωρίσουν οπτικά σύµβολα, αρκεί να χρησιµοποιήσουµε κατάλληλα έργα ως παραδείγµατα.

1η ώρα: Να κατανοήσουν οι µαθητές πώς παρουσιάζονται ο συµβολισµός και η αλληγορία στα έργα τέχνης.

2.1. Ο συµβολισµός και η αλληγορία

2η ώρα: Να αντιληφθούν το συµβολισµό των χρωµάτων και να τον συσχετίσουν µε τη ζωή.

2.2. Ο συµβολισµός των χρωµάτων

ζωγραφική επιφάνεια και να προσεγγίσουν τις ζωγραφικές ποιότητες του αφηρηµένου ζωγραφικού χώρου, ώστε να αποδεχτούν συνολικά τα έργα της τέχνης.

2.6. Ο χώρος στα δισδιάστατα έργα

2.7. Σχεδιαστική µέθοδος της προοπτικής

ΘΕΜΑ 3: Βυζαντινή τέχνη (2 ώρες)

Η παρουσίαση διγµάτων της Βυζαντινής τέχνης θα συµπληρώσει τις γνώσεις των µαθητών σχετικά µε το βυζαντινό πολιτισµό.

1η ώρα: Να γνωρίσουν οι µαθητές την τέχνη στο Βυζάντιο, ώστε να αναγνωρίσουν τα στοιχεία της στα γνώριµα γι’ αυτούς έργα που βλέπουν στις εκκλησίες και να κατανοήσουν παράλληλα τη σπουδαιότητά της για τον ελληνικό πολιτισµό.

3.1. Η αρχιτεκτονική της εκκλησίας

3.2. Οι άλλες τέχνες στο Βυζάντιο

2η ώρα: Να πληροφορηθούν για την τεχνική της φορητής εικόνας και να ζωγραφίσουν από µια λεπτοµέρεια (µάτι, τµήµα µανδύα κτλ.) µέχρι ολόκληρη εικόνα, µε τη βυζαντινή τεχνοτροπία.

3.3. Η τεχνική της φορητής εικόνας

ΘΕΜΑ 4: Εξω-ευρωπαϊκή τέχνη (3 ώρες)

Αν και η παιδεία µας πηγάζει και στηρίζεται στη δυτική σκέψη, ζωή και τέχνη, δεν µπορούµε να µην αναφερθούµε έστω εγκυκλοπαιδικά στην τέχνη εξω-ευρωπαϊκών λαών, ώστε να δώσουµε κάποια περισσότερα στοιχεία για προβληµατισµό επάνω στο τι είναι αυτό που κάνει τους ανθρώπους να δηµιουργούν τέχνη και πού οφείλονται οι διαφορετικές µορφές της. Σε αυτή την κατεύθυνση θα αντιληφθούν ότι η τέχνη είναι ανάγκη του ανθρώπου που ζει σε κάθε γωνιά της γης σε όλες τις εποχές, ότι η µη δυτική τέχνη, ενώ µπορεί να φαίνεται αρχικά πολύ διαφορετική, έχει κοινές συνιστώσες και πολλές οµοιότητες µε τη δυτική και τελικά να κατανοήσουν την τέχνη ως ολότητα. Η σκέψη που απορρέει στη συνέχεια είναι ότι η ανθρωπότητα είναι και αυτή µια ολότητα, οπότε η συναίσθηση ότι ο καθένας µας είναι µέρος της και όλοι µαζί την αποτελούµε θα ενεργοποιήσει το σεβασµό που οφείλουµε να δείχνουµε σε κάθε πολιτισµό και κάθε άνθρωπο.

1η ώρα: Να γνωρίσουν οι µαθητές την τέχνη εξω-ευρωπαϊκών λαών, ώστε, µαζί µε την τέχνη των αρχαίων πολιτισµών και τη δυτική, η τέχνη να ενοποιηθεί και να αναγνωριστεί ως έκφραση του συνόλου των ανθρώπων. Να δηµιουργήσουν έργα µε στοιχεία που θα αντλήσουν από την τέχνη εξω-ευρωπαϊκών λαών.

4.1. Εισαγωγή,

4.2. Αφρικανική τέχνη,

4.3. Προκολοµβιανή τέχνη

2η ώρα: όμοια

4.4. Ισλαµική τέχνη,

4.5. Ινδουιστική τέχνη

3η ώρα: όμοια

4.6. Κινεζική τέχνη,

4.7. Ιαπωνική τέχνη

...........................

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Κεφάλαιο 1 – Το σχέδιο και το χρώμα