1ο ΕΔ-Γ΄ ΤΑΞΗ-ΥΓΕΙΑ&ΚΟΙΝΩΝΙΑ-Θέμα 1

1ο ΕΔ-Γ΄ ΤΑΞΗ-ΥΓΕΙΑ&ΚΟΙΝΩΝΙΑ-Θέμα 1

Θέμα 1 Πόλεμος και Ειρήνη

1-0 Πηγές

Συμβίωση - Δραστηριότητες βιωματικής μάθησης στα ανθρώπινα δικαιώματα και στα δικαιώματα των προσφύγων © Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR), Νοέμβριος 2014 

https://www.unhcr.org/gr/wp-content/uploads/sites/10/2019/07/Symbiosis_project_manual_final.pdf

ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΤΟΣ https://encyclopedia.ushmm.org/el

U.S. Holocaust Memorial Museum https://www.ushmm.org/

ΠΗΓΗ-Eκφυλισμένη τέχνη και Tρίτο Pάιχ (Συλλογή άρθρων σε site)

ΠΗΓΗ-2012-ΠΡΟΣΕΓΓΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟΝ Π ΠΙΚΑΣΟ-Α-Γ

https://web.archive.org/web/20120205195312/http:/www.kathimerini.gr/4Dcgi/4dcgi/_w_articles_kathglobal_1_09/01/2005_1283624

https://www.andro.gr/zoi/giati-oi-nazi-misisan-tis-prwtopories/

https://www.huffingtonpost.gr/2015/02/28/culture-hitler-erga-texnis-ekfilismenh-texnh-nazi_n_6769540.html

https://ologramma.art/pos-oi-nazi-ekfylisan-ti-monterna-techni-degenerate-art-exhibition-1937/

https://kokkini.org/2019/07/19/%CE%B5%CE%BA%CF%86%CF%85%CE%BB%CE%B9%CF%83%CE%BC%CEAD%CE%BD%CE%B7-%CF%84%CE%AD%CF%87%CE%BD%CE%B7/

https://www.maxmag.gr/politismos/istoria/ekfylismeni-techni-i-katadiki-toy-monternismoy/

https://www.maxmag.gr/politismos/istoria/gkernika/

https://guernica.museoreinasofia.es/#introduccion

 

1-1 Εισαγωγή

27η Ιανουαρίου Διεθνής Ημέρα Μνήμης για τα Θύματα του Ολοκαυτώματος από το ναζιστικό καθεστώς: στις 27-1-1945, ο σοβιετικός στρατός μπήκε στα στρατόπεδα συγκέντρωσης που βρίσκονταν στην Πολωνία (Άουσβιτς, Μπίρκεναου, Μόροβιτς) και απελευθέρωσε τους περίπου 7.000 κρατούμενους -οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν άρρωστοι και ετοιμοθάνατοι. Εκτιμάται ότι τα SS και η αστυνομία εκτόπισαν τουλάχιστον 1,3 εκατομμύρια ανθρώπους στο σύμπλεγμα του Άουσβιτς μεταξύ 1940 και 1945, από τους οποίους οι αρχές των στρατοπέδων δολοφόνησαν 1,1 εκατομμύρια.

1-2 Το Ολοκαύτωμα και τα Ανθρώπινα Δικαιώματα     Επικοινωνία/ Ενσυναίσθηση/ Πολιτειότητα

(αριστερά) Επίσκεψη στο στρατόπεδο συγκέντρωσης στο Άουσβιτς-Πολωνία.

https://encyclopedia.ushmm.org/content/el/article/auschwitz              

(δεξιά) Έκθεση στο Museum of Jewish Heritage στη Νέα Υόρκη-ΗΠΑ

https://mjhnyc.org/

 

1-2-1 Βλέπουμε εικόνες από το Ολοκαύτωμα και ζητάμε από τα παιδιά να γράψουν μια λίστα με αυτά που πιστεύουν πως έχουν αφαιρεθεί από τους ανθρώπους που απεικονίζονται (π.χ. φαγητό, ρούχα, στέγη, ζωή, αξιοπρέπεια, ιδιωτικότητα κ.ά.). Εξηγούμε πως αυτά που αφαιρέθηκαν από τους ανθρώπους στο Ολοκαύτωμα ήταν θεμελιώδους σημασίας για την ύπαρξή τους και δεν είναι άλλο από τα Ανθρώπινα Δικαιώματα.

 

1-2-2 Πραγματοποιούμε έναν καταιγισμό ιδεών για το τι σημαίνει «δικαίωμα» και ζητάμε να διατυπώσουν έναν ορισμό για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Κατόπιν, ενημερώνουμε πως μετά το Ολοκαύτωμα οι ηγέτες του κόσμου συνήλθαν στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) και προσπάθησαν να βρουν τρόπους αποφυγής παρόμοιων κτηνωδιών στο μέλλον. Έτσι γεννήθηκε η Οικουμενική Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, η οποία αναφέρει τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα που έχουμε όλοι μας, όπως το δικαίωμα στη ζωή, το δικαίωμα προστασίας από βασανιστήρια και άλλα δικαιώματα που αρνήθηκαν στα θύματα του Ολοκαυτώματος.

 

1-2-3 Τα παιδιά στις ομάδες τους διαβάζουν το Προοίμιο της Διακήρυξης, εντοπίζουν τις «αξίες» που κρύβονται μέσα σε αυτήν, επιλέγουν τρεις λέξεις ή φράσεις που πιστεύουν ότι είναι οι πιο σημαντικές και τις κοινοποιούν.

 

Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών https://unric.org/el/οικουμενικη-διακηρυξη-για-τα-ανθρωπι-2/

ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗ ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΓΙΑ ΤΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

10 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1948

ΠΡΟΟΙΜΙΟ

Επειδή η αναγνώριση της αξιοπρέπειας, που είναι σύμφυτη σε όλα τα μέλη της ανθρώπινης οικογένειας, καθώς και των ίσων και αναπαλλοτρίωτων δικαιωμάτων τους αποτελεί το θεμέλιο της ελευθερίας, της δικαιοσύνης και της ειρήνης στον κόσμο.

Επειδή η παραγνώριση και η περιφρόνηση των δικαιωμάτων του ανθρώπου οδήγησαν σε πράξεις βαρβαρότητας, που εξεγείρουν την ανθρώπινη συνείδηση, και η προοπτική ενός κόσμου όπου οι άνθρωποι θα είναι ελεύθεροι να μιλούν και να πιστεύουν, λυτρωμένοι από τον τρόμο και την αθλιότητα, έχει διακηρυχθεί ως η πιο υψηλή επιδίωξη του ανθρώπου.

Επειδή έχει ουσιαστική σημασία να προστατεύονται τα ανθρώπινα δικαιώματα από ένα καθεστώς δικαίου, ώστε ο άνθρωπος να μην αναγκάζεται να προσφεύγει, ως έσχατο καταφύγιο, στην εξέγερση κατά της τυραννίας και της καταπίεσης.

Επειδή έχει ουσιαστική σημασία να ενθαρρύνεται η ανάπτυξη φιλικών σχέσεων ανάμεσα στα έθνη.

Επειδή, με τον καταστατικό Χάρτη, οι λαοί των Ηνωμένων Εθνών διακήρυξαν και πάλι την πίστη τους στα θεμελιακά δικαιώματα του ανθρώπου, στην αξιοπρέπεια και την αξία της ανθρώπινης προσωπικότητας, στην ισότητα δικαιωμάτων ανδρών και γυναικών, και διακήρυξαν πως είναι αποφασισμένοι να συντελέσουν στην κοινωνική πρόοδο και να δημιουργήσουν καλύτερες συνθήκες ζωής στα πλαίσια μιας ευρύτερης ελευθερίας.

Επειδή τα κράτη μέλη ανέλαβαν την υποχρέωση να εξασφαλίσουν, σε συνεργασία με τον Οργανισμό των Ηνωμένων Εθνών, τον αποτελεσματικό σεβασμό των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των θεμελιακών ελευθεριών σε όλο τον κόσμο.

Επειδή η ταυτότητα αντιλήψεων ως προς τα δικαιώματα και τις ελευθερίες αυτές έχει εξαιρετική σημασία για να εκπληρωθεί πέρα ως πέρα αυτή η υποχρέωση.

 

1-2-4 Συζητάμε σχετικά με τις βασικές έννοιες δικαιοσύνη, σεβασμός, ισότητα, αξιοπρέπεια.

 

1-2-5 Ζητάμε να δημιουργήσουν ωραίες ταμπέλες συνεχίζοντας τις παρακάτω φράσεις γραπτώς ή να εκφραστούν με ζωγραφικά μέσα:

«Τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι…»

«Τα ανθρώπινα δικαιώματα στηρίζονται στις αξίες…»

1-3Α Η πρωτοποριακή «Εκφυλισμένη Τέχνη» στο Tρίτο Pάιχ» Κριτική Σκέψη/ Ενσυναίσθηση

Τα μεγάλα κινήματα της Μοντέρνας τέχνης, Ιμπρεσιονισμός, Φωβισμός, Κυβισμός, Ντανταϊσμός, Μπάουχαους, η Νέα Αντικειμενικότητα, ακόμη και ο Εξπρεσιονισμός -η μεγαλύτερη προσφορά της Γερμανίας στην Μοντέρνα τέχνη- κυνηγήθηκαν από το Τρίτο Ράιχ, όπως και οι εκπρόσωποι τους.

Για τους Ναζί, η Μοντέρνα τέχνη ήταν «εκφυλισμένη», καθώς τα έργα και ιδιαίτερα τα αφηρημένα δεν ήταν κατανοητά, δεν αναδεικνυόταν σε αυτά το ιδανικό της ομορφιάς της άριας φυλής, κοστολογούνταν ακριβά, συν τοις άλλοις πολλοί καλλιτέχνες είχαν εβραϊκή ή μπολσεβίκικη καταγωγή.

Στα έργα αυτά παρουσιάζονταν παιδικά πρόσωπα με ουλές, γυναίκες που κοιτούσαν προκλητικά τους θεατές, άνθρωποι που ίπτανται, πολύχρωμοι γάιδαροι, γαλάζια άλογα, αλλόκοτες αφρικανικές μάσκες, αφηρημένα γεωμετρικά σχήματα και εκφράζονταν τα αδιέξοδα στο παρόν, η αγωνία για το μέλλον, η σήψη του πολιτισμού, ο θάνατος, ο αντι-εθνικισμός με τους ανάπηρους στρατιώτες, η ταξική διάσταση με τους αστούς να χαριεντίζονται στα σαλόνια και τους εργάτες να ζουν μέσα στη μεγαλύτερη φτώχεια. Καθόλου «άρια» πράγματα όλα αυτά! Όλα αυτά μύριζαν κομμουνισμό και αναρχισμό. Όλα αυτά καλούσαν τους ανθρώπους σε μια ενεργητική στάση, να δουν προσεκτικά, να σκεφτούν και να δράσουν.

Στις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα, ο Μοντερνισμός προέβαλε τη σημασία του υποκειμένου και τον απόλυτο σεβασμό στην ελεύθερη αυτοδιάθεση κάθε ατόμου, κάτι που ασφαλώς ερχόταν σε πλήρη αντίθεση με την ιδεολογία του φασισμού. Η τέχνη ξυπνούσε και ενθάρρυνε τον ανήσυχο και απρόβλεπτο ατομικισμό, τόνιζε την καθολικότητα της ελεύθερης ψυχικής έκφρασης, ενοποιούσε την ανθρωπότητα μέσα από τις οδύνες και τα όνειρά της και παράλληλα έσπαζε τα στεγανά των παραδόσεων και των εθνικισμών του 19ου αιώνα.

«Η ζωγραφική δεν γίνεται για να διακοσμείς διαμερίσματα. Είναι ένα επιθετικό και αμυντικό όπλο ενάντια στον εχθρό» σημείωνε ο Πικάσο και έβαζε φιτίλια στους ναζί, που καθόλου δεν τους άρεσε μια τέτοια προοπτική. Έτσι, με τη μεθοδικότητα και την οργανωτικότητα που τους διέκρινε, κατάστρωσαν και υλοποίησαν το σχέδιο αφανισμού των έργων της πρωτοπορίας της δεκαετίας του 1930, στέλνοντας μάλιστα πολλούς πρωτοπόρους καλλιτέχνες στην εξορία ή τον θάνατο.

Ο πόλεμος αυτός ξεκίνησε με ένα προεδρικό διάταγμα περί κατάσχεσης όλων των έργων της εν λόγω αισθητικής από μουσεία και ιδιωτικές συλλογές. Κατασχέθηκαν περίπου 18.000 πίνακες και γλυπτά, που τα περισσότερα εκποιήθηκαν, άλλα κάηκαν, κάποια πουλήθηκαν σε εξευτελιστικές τιμές και άλλα περιήλθαν σε συλλογές αξιωματούχων.

Αποκορύφωμα του ναζιστικού μένους ήταν η έκθεση που διοργάνωσαν στο Μόναχο με τίτλο «Εκφυλισμένη Τέχνη» (19 Ιουλίου 1937), με σκοπό να λειτουργήσει «εκπαιδευτικά»: οι πολίτες της Γερμανίας έπρεπε να είναι ενήμεροι για την «παρανοϊκή» τέχνη που απειλούσε τη γερμανική αξιοπρέπεια και την άρια αισθητική. Συνολικά 650 έργα τέχνης στοιβάχτηκαν στους τοίχους και αποτέλεσαν αντικείμενο χλευασμού. Οι πίνακες είχαν στριμωχτεί επίτηδες στους τοίχους, ήταν κρεμασμένοι με σπάγκους και κάποιοι χωρίς κάδρα, συνοδευμένοι από προσβλητικές επιγραφές και ειρωνικά σχόλια.

Η έκθεση προσέλκυσε, πάνω από δύο εκατομμύρια θεατές, αριθμός ρεκόρ για έκθεση Μοντέρνας τέχνης!

Ο κατάλογος των καλλιτεχνών που υπήρχαν στην έκθεση περιελάμβανε μερικούς από τους πιο επιφανείς: Κλέε, Καντίνσκι, Έρνστ, Μόντριαν, Σβίτερς, Κοκόσκα, Γκρος, Ντιξ, Μπεκμαν, Χέκελ, Κίρχνερ, Σμιντ-Ρότλουφ, Νόλντε, Μαρκ, Γιαβλένσκι, Σλέμερ, Πικάσο κ.ά.

Με το τέλος της έκθεσης πολλά από τα έργα πωλήθηκαν, αποφέροντας τεράστια κέρδη στο ναζιστικό κράτος.

Μία μέρα νωρίτερα, άνοιξε και η «Μεγάλη Έκθεση Γερμανικής Τέχνης» με απλοϊκά έργα, τοπία και πορτρέτα χωρίς ιδιαίτερη καλλιτεχνική αξία, που σκοπό είχαν να εξυμνήσουν την άρια φυλή, γλυπτά σε υπερφυσικές διαστάσεις, γυμνά, που υμνούσαν τη σφριγηλότητα, τη δύναμη και την επιβλητικότητα. Από αυτά τα φυλετικά και πολιτισμικά «καθαρά» έργα ούτε ένα δεν είναι αξιομνημόνευτο σήμερα, όπως δεν ήταν ούτε τότε!

Είναι σπάνιες οι περιπτώσεις στην ιστορία που η τέχνη κυνηγήθηκε με τόσο ανελέητο τρόπο, ωστόσο ταιριάζει απόλυτα με τη ναζιστική λογική και πρακτική: Ένα έργο τέχνης που καταφέρνει να ενεργοποιήσει τα εγκεφαλικά σου κύτταρα, που σε βάζει στη διαδικασία να αναρωτηθείς για το παρόν και κυρίως για την προοπτική, ένα έργο τέχνης που ασκεί κριτική στην καθεστηκυία τάξη και επαγγέλλεται έναν κόσμο ισότητας και ελευθερίας είναι ένα έργο επικίνδυνο.

1-3Β Η απάντηση του Μοντερνισμού με την «Γκερνίκα» του Πικάσο  Κριτική Σκέψη

Στις 26 Απριλίου 1937 πραγματοποιήθηκε αεροπορική επίθεση κατά της βασκικής πόλης Γκερνίκα από Γερμανούς και Ιταλούς, που συνεργάζονταν με τους Ισπανούς εθνικιστές του στρατηγού Φράνκο κατά τη διάρκεια του ισπανικού εμφύλιου πολέμου. Ο Φράνκο, έχοντας υπό τον έλεγχό του το μεγαλύτερο μέρος της Ισπανίας, θέλησε να διασφαλίσει την κυριαρχία του και στο βορρά, με την κατάληψη του Μπιλμπάο, της μεγαλύτερης πόλης των ανυπότακτων Βάσκων, που συνεργάζονταν με τη δημοκρατική κυβέρνηση της Μαδρίτης. Το μεγαλύτερο εμπόδιο ήταν η Γκερνίκα, πόλη που βρισκόταν σε στρατηγικό σημείο στο δρόμο για το Μπιλμπάο και στην οποία ζούσαν 5.000 άνθρωποι, αλλά και χιλιάδες δημοκρατικοί πρόσφυγες. Οι βομβαρδισμοί ήταν καταιγιστικοί και άφησαν την πόλη ισοπεδωμένη με πάρα πολλούς νεκρούς.

Την ίδια περίοδο, ο μεγάλος Ισπανός ζωγράφος Πάμπλο Πικάσο ετοίμαζε έναν πίνακα, παραγγελία της δημοκρατικής κυβέρνησης της Μαδρίτης, που θα κοσμούσε το ισπανικό περίπτερο στη Διεθνή Έκθεση των Παρισίων. Όταν ο Πικάσο έμαθε για τη μεγάλη σφαγή, αφιέρωσε τον πίνακά του σε αυτή και τον ονόμασε «Γκερνίκα». Το έργο είναι μια τεράστια ελαιογραφία (3,49Χ7,77m), ένα πολεμικό σκηνικό θανάτου: διαμελισμένοι άνθρωποι και ζώα, γυναίκες που κλαίνε, κρατώντας τα νεκρά παιδιά τους μέσα σε κατεστραμμένα κτίρια. Πέρα από τη θεματογραφία, ο Πικάσο επιστρατεύει τα στοιχεία του Μοντερνισμού για να παρουσιάσει την πολιτική πραγματικότητα και φέρνει με αυτόν τον τρόπο τα πρωτοποριακά κινήματα της τέχνης κοντά στο κοινωνικό σύνολο.

Όταν το έργο εκτέθηκε στο Παρίσι οι αντιδράσεις ήταν μάλλον αρνητικές, όμως σταδιακά το γενικό αίσθημα άρχισε να μεταστρέφεται. Το έργο περιόδευε για να ενισχύσει τον αγώνα των Δημοκρατικών Ισπανών, ενώ η περιοδεία του σταμάτησε όταν ο Φράνκο κατέλαβε την εξουσία το 1939. Με το ξέσπασμα του Β΄Παγκοσμίου πολέμου, το έργο φυγαδεύτηκε στις ΗΠΑ, για να αποφευχθεί η καταστροφή του. Παρέμεινε για πολλά χρόνια στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης, αφού ο Πικάσο είχε δηλώσει πως δε θα το επέστρεφε στην Ισπανία πριν αποκατασταθεί πλήρως η Δημοκρατία. Αυτό έγινε το 1975, όταν πέθανε ο Φράνκο κι ενώ ο Πικάσο είχε φύγει από τη ζωή, δύο χρόνια νωρίτερα. Το 1981 η Γκερνίκα γύρισε στην Ισπανία και αποτέλεσε ένα από τα σπουδαιότερα εκθέματα του Μουσείου Πράδο της Μαδρίτης. Από το 1992 κοσμεί το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης Βασίλισσα Σοφία της Μαδρίτης.

Το έργο µπορεί να εξέφρασε ένα συγκεκριµένο γεγονός, γρήγορα όµως θεωρήθηκε ένας παγκόσµιος ύµνος ενάντια στη θηριωδία του πολέµου και κάθε λαό που έχει νιώσει τη φρίκη του διαχρονικά.

Ο Πικάσο έχει πει:

«Η ζωγραφική δεν είναι απλή διασκέδαση ή στολίδι. Όπως δεν υπάρχει τίποτε πιο επικίνδυνο από τα όπλα στα χέρια του στρατηγού και από τη δικαιοσύνη στα χέρια του δικαστή, έτσι δεν υπάρχει και τίποτε πιο επικίνδυνο από ένα πινέλο στα χέρια του ζωγράφου.»

«Τι νομίζετε πως είναι ένας καλλιτέχνης; Μήπως ένας ηλίθιος που έχει μόνο μάτια αν είναι ζωγράφος, ή μόνο αυτιά αν είναι μουσικός, μια λύρα στην καρδιά του αν είναι ποιητής; Αντίθετα, είναι την ίδια στιγμή ένα ον πολιτικό, πάντοτε ευαίσθητο σε σπαρακτικά καυτά ή ευτυχή γεγονότα στα οποία αντιδρά με κάθε τρόπο. Πώς θα ήταν δυνατόν να μην αισθάνεσαι ενδιαφέρον για τους άλλους; ΟΧΙ, η ζωγραφική δεν είναι για να στολίζει διαμερίσματα. Είναι ένα πολεμικό εργαλείο για επίθεση και για άμυνα ενάντια στον εχθρό. Και εχθρός είναι αυτός που εκμεταλλεύεται τους συνανθρώπους του από εγωισμό ή από συμφέρον, ο εχθρός είναι ο φασισμός, η βία, το σκοτάδι, ο πόλεμος.»

Όταν ένας Ναζί αξιωματικός επισκέφτηκε τον Πικάσο στο εργαστήριό του στο κατοχικό Παρίσι, τον ρώτησε έκπληκτος μπροστά στη Γκερνίκα «Εσείς το κάνατε αυτό;» και ο Πικάσο απάντησε «Όχι, εσείς το κάνατε»!

Παραλλαγές της Γκερνίκα

1-3Γ Μνημεία που μας θυμίζουν τη φρίκη του πολέμου Ενσυναίσθηση

1. «H σφαγή στο Lidice» είναι ένα γλυπτό χάλκινο σύμπλεγμα με τις μορφές 82 παιδιών που δημιούργησε η Μαρί Ουτσιτίλοβα (Marie Uchytilova, γεν. στην Τσεχία 1924-1989).

Η Ουτσιτίλοβα άρχισε να δημιουργεί τα γλυπτά στο τέλος της δεκαετίας του 60, χωρίς να φτιάχνει πιστά αντίγραφα των παιδιών που πέθαναν, γιατί ήθελε το έργο της να είναι ένα μνημείο για όλα τα θύματα των πολέμων. Όταν πέθανε το 1989 και το έργο έμεινε ανολοκλήρωτο, ξένοι χορήγησαν τα χρήματα που χρειαζόταν για να καλυφθεί το έργο με χαλκό και έτσι το 2000 ολοκληρώθηκε η τοποθέτηση όλων των αγαλμάτων των παιδιών, μάλιστα με τέτοιο τρόπο ώστε να φαίνεται ότι κοιτούν τους τάφους των οικογενειών τους. Το μνημείο βρίσκεται στην τοποθεσία του παλιού χωριού και πλαισιώνεται από ένα μουσείο. Η περιοχή συνδέεται με μια «λεωφόρο από δέντρα» με το νέο χωριό που ανοικοδομήθηκε λίγο πιο μακριά -μετά το τέλος του πολέμου.

Η ιστορία πίσω από το έργο: Το χωριό Lidice, 20 χλμ. από την Πράγα, το 1942 υπέστη φρικτά  αντίποινα για τη δολοφονία του Ράινχαρντ Χάιντριχ, ανώτατου στελέχους των Ες-Ες και υπεύθυνου για το Ολοκαύτωμα. Εκτελέστηκαν μεθοδικά όλοι οι άνδρες της πόλης (198), 78 γυναίκες, ενώ 184 οδηγήθηκαν σε στρατόπεδο, όπου πέθαναν άλλες 41 και τέλος και τα 105 παιδιά του χωριού στάλθηκαν σε στρατόπεδο, όπου κάποια «ξεχώρισαν» γιατί είχαν άρια χαρακτηριστικά και δόθηκαν για υιοθεσία, ενώ 82 από αυτά δολοφονήθηκαν με δηλητηριώδη αέρια. Το χωριό πυρπολήθηκε, τα ερείπια καταστράφηκαν με δυναμίτη και ισοπεδώθηκε ολοσχερώς με μπουλντόζες. Το Λίντιτσε αποτέλεσε σύμβολο της ναζιστικής κτηνωδίας. Ο επικεφαλής της σφαγής αυτής Μαξ Ρόστοκ συνελήφθη, καταδικάστηκε σε θάνατο και εκτελέστηκε.

https://www.lifo.gr/blogs/nevermind/h-sfagi-sto-lidice-ena-glypto-afieromeno-sto-thanato-82-paidion

2. Το έργο «Εκτέλεση 130 Ελλήνων από τους Γερμανούς το 1944 και Εθνική αντίσταση» αποτελεί το μνημείο στον Καρακόλιθο Βοιωτίας, για την εκτέλεση άμαχων ανδρών. Δημιουργήθηκε (ύστερα από Πανελλήνιο διαγωνισμό της Νομαρχείας Λιβαδειάς το 1996) από την Αγγέλικα Κοροβέση ως μια πτυχή της κοινής ταυτότητας της τραυματισμένης τοπικής κοινωνίας, της εθνικής ιστορικής μνήμης και της εθνικής αντίστασης. Η Κοροβέση λέει: «Απαγκιστρωμένη από μια περιορισμένη αλήθεια για την εικόνα, ενδιαφέρθηκα το έργο μου να εκφράζει την εποχή του να είναι στοχαστικό με πολλές προεκτάσεις και ερμηνείες, να είναι εναρμονισμένο με το περιβάλλον και να υπηρετεί τη συλλογική συνείδηση».

https://www.art22.gr/%CF%84%CE%BF-%CE%BC%CE%BD%CE%B7%CE%BC%CE%B5%CE%AF%CE%BF-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%B8%CF%85%CF%83%CE%AF%CE%B1%CF%82-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%B4%CE%B9%CF%83%CF%84%CF%8C%CE%BC%CE%BF%CF%85-%CE%B1%CF%80%CF%8C/

3. «Το Μαυσωλείο του Διστόμου», μια μεγαλειώδης εγκατάσταση στον λόφο Κανάλες επάνω από την πόλη -φιλοξενεί τα οστά  των 230 κατοίκων από την ευρύτερη περιοχή που εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς- με μια μεγάλη μαρμάρινη πλάκα με χαραγμένα τα ονόματά τους.

Οι ιστορίες πίσω από τα δυο μνημεία κοινές και αποτελούν αντίποινα των Γερμανών που το 1944 έχαναν τον πόλεμο.

Την ημέρα του Αγίου Γεωργίου, 23 Απριλίου 1944, εκτελέστηκαν 134 άμαχοι άνδρες εκ των οποίων οι 110 ήταν κρατούμενοι στις φυλακές Λιβαδειάς. Όσον αφορά τη δεύτερη ιστορία: Το Καλοκαίρι του 1944, στο πλαίσιο εκκαθαριστικών επιχειρήσεων που έκαναν οι Γερμανοί, μπήκαν στο Δίστομο Βοιωτίας και το λεηλάτησαν. Μετά κατευθύνθηκαν προς το χωριό Στείρα, όπου έπεσαν σε ενέδρα Ελλήνων ανταρτών και εκεί γνώρισαν μια από τις πιο βαριές ήττες τους, με σημαντικές απώλειες σε νεκρούς και τραυματίες. Θεωρώντας τους κατοίκους του Διστόμου υπεύθυνους -που ειδοποίησαν τον ΕΛΑΣ- επέστρεψαν στο Δίστομο και ξέσπασαν την οργή τους σε αυτούς. Κατέκαψαν το χωριό και εκτέλεσαν εν ψυχρώ όποιον έβρισκαν, άντρες, γυναίκες, παιδιά, ηλικιωμένους. Έχουν καταγραφεί μαρτυρίες πως αποκεφάλισαν τον ιερέα και βίασαν πολλές γυναίκες πριν τις σκοτώσουν.

Η εκτέλεση των κατοίκων του Διστόμου αποτελεί ένα μόνο κρίκο στην αλυσίδα των στυγερών εγκλημάτων που διέπραξαν οι Γερμανοί στην πατρίδα μας. Ιταλικά δικαστήρια δικαίωσαν αμετάκλητα προσπάθειες και αγώνες τριών δεκαετιών των κατοίκων του Διστόμου και αποφάσισαν την καταβολή χρηματικής αποζημείωσης 25 εκατομμυρίων ευρώ στις οικογένειες των αθώων.

https://distomo.gr/distomo-massacre/

Η φωτογραφία, που έκανε γνωστό το δράμα του Διστόμου, έκανε τον γύρο του κόσμου με τη δημοσίευσή της στο αμερικανικό περιοδικό LIFE (τεύχος 10/27-11-1944) 

4. «Το Μνημείο για τους δολοφονημένους Εβραίους της Ευρώπης» δημιουργήθηκε από τον αρχιτέκτονα Πέτερ Άισενμαν,  το 2005 στο Βερολίνο, σε μικρή απόσταση από την πύλη του Βραδεμβούργου και το Ράιχσταγκ (γερμανικό ομοσπονδιακό κοινοβούλιο), πολύ κοντά στο σημείο που βρισκόταν η Καγκελαρία του Τρίτου Ράιχ.

Με τις 2.711 τσιμεντένιες στήλες, παρατεταγμένες -σε μια έκταση μεγέθους περίπου δύο ποδοσφαιρικών γηπέδων- το έργο δημιουργεί την εντύπωση ενός τεράστιου νεκροταφείου ή -παρατηρώντας το από κάποιο υψηλότερο σημείο- ενός καλλιεργημένου χωραφιού με στάχυα που κυματίζουν από τον άνεμο. Όπως είχε δηλώσει κατά την τελετή των εγκαινίων ο (τότε) πρόεδρος του γερμανικού κοινοβουλίου «το μνημείο αποτελεί έναν δομικό συμβολισμό για το αδιανόητο του εγκλήματος του Ολοκαυτώματος και καταφέρνει τη δημιουργία μιας συναισθηματικής αντίληψης της απομόνωσης, της καταπίεσης και της απειλής.»

Η αρχιτεκτονική του ξεφεύγει από τη συνήθη έννοια του μνημείου. Μια συγκεκριμένη είσοδος ή έξοδος δεν υπάρχει. Ο επισκέπτης αφήνεται  να περιπλανηθεί μόνος του στους στενούς διαδρόμους που σχηματίζονται ανάμεσα στις στήλες και είναι προσβάσιμοι από οποιοδήποτε σημείο. Υπογείως έχει κτιστεί ένα σύγχρονο Κέντρο Πληροφόρησης για τα θύματα, τους τόπους εξόντωσης και για άλλα υπάρχοντα σημερινά μνημεία του Ολοκαυτώματος.

Η ιδέα της δημιουργίας ενός μνημείου για τους Εβραίους της Ευρώπης που υπήρξαν θύματα του ναζισμού  γεννήθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 80. Ταυτόχρονα ξεκίνησε μια έντονη συζήτηση στη γερμανική κοινωνία, ως προς τη σημασία, το μήνυμα και τη μορφή ενός τέτοιου μνημείου, η οποία διήρκεσε σχεδόν μια δεκαετία.

https://www.giannena-e.gr/ihnilatontas%20tin%20istoria/mnimeio_olokaytomatos_verolino_vrazitoulis_g.aspx

1-4 Διερευνούμε τον πόλεμο μέσα από έργα λόγου και τέχνης Κριτική Σκέψη/ Ενσυναίσθηση

Α) ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ ΕΡΓΑ/ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ

 

1-4Α-1 Συλλογή 100  Εικαστικών έργων με θέμα τον πόλεμο

1.SCOTT GEORGE 2.BECKMAN MAX 3.KUBIN ALFRED 4.PICASSO PABLO 5.DIX OTTO 6.DIX OTTO 7.CORINTH LOVIS 8.BECKMAN MAX 9.KIRCHNER ERNST-LUDWIG 10.BASEL ALDRED 11.LASKE OSCAR 12.KENNINGTON ERIC 13.NASH JOHN 14.SEVERINI GINO 15.NEVINSON C.R.W. 16.ROBERTS WILLIAM 17.DIX OTTO 18.BRANGWYN FRANK

19.BOMBERG DAVID 20.BOMBERG DAVID 21.MARE ANDRE 22.UNDERWOOD LEON 23.LEGER FERNAND 24.NEVINSON C.R.W. 25.DENIS MAURICE

26.VUILLARD EDOUARD 27.NEVINSON C.R.W. 28.DE LA FRESNAY ROGER 29.SEVERINI GINO 30.SEVERINI GINO 31.NASH PAUL 32.LEWIS PERCY-WYNDHAM 33.LEWIS PERCY-WYNDHAM 34.HOROVITZ ARMIN 35.NEVINSON C.R.W. 36.NEVINSON C.R.W. 37.GROSZ GEORGE 38.VALLOTTON FELIX 39NASH PAUL 40.VALLOTTON FELIX 41.NASH PAUL 42.NASH PAUL 43.NASH PAUL 44.LEROUX GEORGES 45.TAYLOR L.CAMPELL 46.FERGUSSON JOJN D. 47.WADSWORTH EDWARD ALEXANDER 48.VON POOSCH MAX-EDLER 49.LAVERY JOHN 50.CARLINE SYDNEY

51.LEGER FERNAND 52.NEVINSON C.R.W. 53.VUILLARD EDOUARD 54.GINNER CHARLES 55.CLAUSEN 56.DIX OTTO 57.SHIELE EGON 58.PICASSO PABLO 59.HECKE ERIC 60.BECKMANN MAX 61.ZADKINE OSSIP 62.KENNINGTON ERIC 63.SEVERINI GINO 64.SIR SPENCER STANLEY 65.NEVINSON C.R.W. 66.BONNARD PIERRE 67.VALLOTTON FELIX 68.ORPEN WILLIAM 69.NEVINSON C.R.W. 70.DIX OTTO 71.MASEREEL FRANS 72.ORPEN WILLIAM 73.VALLOTTON FELIX 74.LAVERY JOHN 75.OTTO DIX

76.EGGER-LINZ ALBIN 77.CROMAIRE MARCEL 78.SIR SPENCER STANLEY 79.DIX OTTO 80.ROSOMAN LEONARD-HENRY 81.KENNINGTON ERIC-HENRY 82.ROBERTS WILLIAM 83.PEARCE C.J. 84.ROSOMAN LEONARD-HENRY 85.ROSOMAN LEONARD-HENRY 86.PEARCE C.J. 87.BERRY JOHN 88.LEWIS P.WYNDHAM 89.LEWIS P.WYNDHAM 90.PLATT JOHN-EDGAR 91.ROSOMAN LEONARD-HENRY 92.SUTHERLAND GRAJAM 93.COOK FREDERICK T.W. 94.PITCHFORTH ROLAND-VIVIAN 95.ROSOMAN LEONARD-HENRY 96.DOBSON FRANK 97.ROSOMAN LEONARD-HENRY 98.CLAUSE WILLIAM-LIONEL 99.ROSOMAN LEONARD-HENRY 100.HAMILTON JOHN

 

1-4Α-2 Συλλογή 25 Εικαστικών έργων με θέμα «ο πόνος του πολέμου»

1.MOORE HENRY 2.KESSELL MARY 3.KESSELL MARY 4.KESTELMAN MORRIS 5.MAYER-MARTON GEORGE 6.ADAMS ALICIA-MELAMED 7.KESSELL MARY 8.KESSELL MARY 9.KESSELL MARY 10.KESSELL MARY 11.KESSELL MARY 12.KESSELL MARY 13.HALTER ROMAN 14.HALTER ROMAN 15.HALTER ROMAN 16.HALTER ROMAN 17.BIRKIN EDITH 18.ZINKEISEN DORIS 19.COLE LESLIE 20.COLE LESLIE 21.HALTER-HURN AVIVA 22.HALTER-HURN AVIVA 23.ZINKEISEN DORIS 24.&25.2^ND WORLD WAR MONUMENTS

1-4Α-3 Συλλογή 25 Εικαστικών έργων με θέμα «το πουλί της ειρήνης» των Μπρακ και Πικάσο

 

(αριστερά) Ζορζ Μπρακ (Georges Braque, 1882-1963, γεν. Αρζεντέιγ, Γαλλία)

(δεξιά) Πάμπλο Πικάσο (Pablo Picasso, 1881-1973, γεν. Μάλαγα, Ισπανία)

1-4Α-4 Συλλογή 25 Αφισών που κυκλοφόρησαν κατά τη διάρκεια του Β΄Παγκοσμίου πολέμου

1-4Α-5 Συλλογή 25 Χαρακτικών έργων της Βάσως Κατράκη

Η Βάσω Κατράκη (1914-1988, γεν. Αιτωλικό Μεσολογγίου) αποφοίτησε από την Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας το 1940, με τον απόηχο του Α΄ και ήδη στις αρχές του Β΄Παγκοσμίου πολέμου. Ο τόπος καταγωγής της και το «πολιτικό τοπίο» της δεκαετίας του 40 υπήρξαν καθοριστικοί παράγοντες του καλλιτεχνικού της έργου.

Η Κατράκη αναφέρει «Μας συνέπαιρναν οι κοινωνικοί αγώνες και οι ιδεολογίες για κοινωνική δημοκρατία και οράματα στην τέχνη κυρίως της ελευθερίας». Έτσι, η ακτιβιστική της δράση πηγαίνει χέρι με χέρι με την καλλιτεχνική.

Στα χαρακτικά της έργα αρχικά χρησιμοποιεί ως υλικό το ξύλο, ενώ η πέτρα απέκτησε κεντρικό ρόλο στα επόμενα χρόνια της καριέρας της. Η αρχική θεματολογία της μπορεί να περιγραφεί ως λαϊκός κοινωνικός ρεαλισμός: ο Πόλεμος, η Κατοχή, η Αντίσταση και ο Εμφύλιος αποκτούν κεντρικό ρόλο μαζί με τους ψαράδες της γενέτειρας της, που εμφανίζονται στο τέλος της δεκαετίας του 40 και πρωταγωνιστούν στα χαρακτικά έργα της στην πέτρα κατά τη διάρκεια της επόμενης δεκαετίας. Το ίδιο συμβαίνει και με την τόσο χαρακτηριστική μητρική φιγούρα. Από τα πρώτα πορτραίτα με τα λεπτεπίλεπτα καλέμια του χαράκτη, η Κατράκη περνά στα τραχιά εργαλεία του γλύπτη, γίνεται πιο αφαιρετική, κάνοντας τις μορφές της ασκητικές, αρχετυπικές: αγέλαστα κορίτσια, ματωμένοι ήλιοι, λαβωμένα άλογα.

Το 1967, η Κατράκη συλλαμβάνεται την επόμενη μέρα του στρατιωτικού πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου και εξορίζεται στη Γυάρο, τόπο εξορίας και σκληρής απομόνωσης. Εκεί ζωγραφίζει επάνω σε βότσαλα, που βρίσκει στην ακροθαλασσιά, άλλοτε ήλιους και άλλοτε γυναικείες μορφές, σχεδόν πάντα με ένα μειδίαμα που τους προσδίδει ελπίδα και αισιοδοξία. Άλλωστε, αυτά τα βότσαλα τα στέλνει στα οκτάχρονα δίδυμα παιδιά της, Μαριάννα και Σπύρο!

https://biennale8.gr/kalitexnes/vaso-katraki/

https://www.iefimerida.gr/politismos/strateymeni-anthropo-tehni-baso-katraki

 1-4Α-6 Έργα δύο Γερμανών Εικαστικών «εμποτισμένα» από τον Β΄Παγκόσμιο πόλεμο

Γκέρχαρντ Ρίχτερ (Gerhard Richter γεν: 1932, Δρέσδη, Σαξονία, Γερμανία)    

Α) Γκέρχαρντ Ρίχτερ «100 Έργα για το Βερολίνο» στη Neue Nationalgalerie του Βερολίνου, της Βασιλικής Βαγενού, 14-06-2023

«100 Έργα για το Βερολίνο» ονομάζεται η έκθεση του σημαντικού Γερμανού Εικαστικού Γκέρχαρντ Ρίχτερ στη Νέα Εθνική Πινακοθήκη, στο Βερολίνο. Στα εξήντα χρόνια της εικαστικής του σταδιοδρομίας, ο Ρίχτερ αναζήτησε τις δυνατότητες και τα όρια της ζωγραφικής με τα έργα του να εναλλάσσονται ανάμεσα στην αφηρημένη και την παραστατική ζωγραφική. Από την αρχή, ο Ρίχτερ καταπιάστηκε με την ερώτηση: «κατά πόσο η ύπαρξη της τέχνης είναι δυνατή μετά το Ολοκαύτωμα και τον Εθνικοσοσιαλισμό».

Ζώντας στην Ανατολική Γερμανία, το 1961 κατέφυγε στη Δύση. Ασχολήθηκε επανειλημμένα με την εικαστική καταγραφή του Ολοκαυτώματος. Το 1962 κατέστρεψε τα έργα του «Εκτέλεση» και «Χίτλερ». Το 1965 προχώρησε στη διερεύνηση του παρελθόντος της Γερμανίας και της οικογενειακής ιστορίας του με πορτραίτα που βασίζονται σε φωτογραφίες.

Ταυτόχρονα ξεκίνησε τη συλλογή ιστορικών -και πολλές φορές προσωπικών οπτικών μαρτυριών- όπως φωτογραφίες, αποκόμματα εφημερίδων και σχεδίων και δημιούργησε ένα αρχείο με τίτλο «Άτλας». Από αυτό το αρχείο ήταν οι φωτογραφίες από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης που χρησιμοποιούσε, τη δεκαετία του 1990, ως μοτίβα αναπαράστασης, μια ιδέα που τελικά εγκατέλειψε. Αντ’αυτής, το 1999 δημιούργησε το έργο «Μαύρο, Κόκκινο, Χρυσό» από επισμαλτωμένες γυάλινες πλάκες που συμβολίζουν «ένα νέο ξεκίνημα». Το έργο βρίσκεται στην είσοδο του Ράιχσταγκ (γερμανικό ομοσπονδιακό κοινοβούλιο).

Η σειρά έργων «Birkenau» είχε ως αφετηρία τέσσερις φωτογραφίες από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης του Άουσβιτς-Μπιργκενάου, που τον Αύγουστο του 1944 Εβραίοι φυλακισμένοι τράβηξαν μυστικά, με ρίσκο της ζωής τους. Οι φωτογραφίες δείχνουν του χώρους και το κρεματόριο με πολλούς νεκρούς. Είναι οι μόνες γνωστές φωτογραφίες από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης που τραβήχτηκαν από τα ίδια τα θύματα και δημοσιεύτηκαν μετά το τέλος του Β΄Παγκοσμίου πολέμου. Το 2014 ο Ρίχτερ μετέφερε τις φωτογραφίες αυτές σε καμβάδες και, δούλεψε επάνω με κάρβουνο και λάδια. Με κάθε στρώμα χρώματος που έβαζε, τα ζωγραφισμένα αρχικά μοτίβα άρχισαν να εξαφανίζονται, ώσπου δεν ήταν πια ορατά. Έτσι, τα έργα έγιναν αφηρημένα, γεννημένα από την πεποίθησή του  ότι δεν θα μπορούσε να αντικατοπτρίσει την αδιανόητη φρίκη του Ολοκαυτώματος με μια άμεση παραστατική αποτύπωση.

Τα έργα αυτά, με το συνδυασμό φόρμας και χρώματος, προκαλούν ένα μελαγχολικό, βαθυστόχαστο αίσθημα. Απέναντι από τα τέσσερα έργα «Birkenau» είναι τοποθετημένος ένας μεγάλος, γκρίζος καθρέφτης που «αντηχεί» μια εξωτερική πραγματικότητα και προκαλεί την προσωπική ενατένιση των θεατών και ταυτόχρονη θέαση των έργων.

https://www.smb.museum/en/museums-institutions/neue-nationalgalerie/exhibitions/detail/gerhard-richter-100-works-for-berlin/

https://www.culturenow.gr/gkerxarnt-rixter-h-ekthesi-100-erga-gia-to-verolino-sti-neue-nationalgalerie/?fbclid=IwAR1j045JtWhkUyDqYD92F6Pzml5mCz9trKDoXfAHSksQq3ablLfFbjqhC9I

1-4Α-6Α-1video 1,40sec, έργα του Ρίχτερ

Gerhard Richter: Painting After All | Met Exhibitions

https://www.youtube.com/watch?v=mCE2BWIq1aY&ab_channel=TheMet

1-4Α-6Α-2video 19,48sec, η ιστορία του Ρίχτερ

The Story of: Gerhard Richter (1932–Today)

https://www.youtube.com/watch?v=Bz4dusRoTbk&ab_channel=ContemporaryArtIssue

1-4Α-6Α-3video 3,17sec, ο Ρίχτερ ζωγραφίζει

Gerhard Richter Painting: watch the master artist at work

https://www.youtube.com/watch?v=yF6EluMNR14&ab_channel=NOWNESS

Gerhard Richter, 2014, Birkenau

 

Άνσελμ Κίφερ (Anselm Kiefer γεν: 1945, Ντονάουεσινγκεν, Γερμανία)  

https://taeikastikastinekpedeysi.blogspot.com/search/label/%CE%91%CE%BD%CF%83%CE%B5%CE%BB%CE%BC%20%CE%9A%CE%AF%CF%86%CE%B5%CF%81%20Anselm%20Kiefer%20%CE%93%CE%84

Β) Ο Άνσελμ Κίφερ με τα έργα του -μια μίξη ζωγραφικής, γλυπτικής και εγκαταστάσεων- έχει καθιερωθεί ως ένας από τους πιο σημαντικούς Ευρωπαίους Σύγχρονους Εικαστικούς.

Έκανε σπουδές στη Νομική και τη Λογοτεχνία αλλά τελικά αφοσώθηκε στην τέχνη.

Πίστευε πως, μετά το τέλος του Β΄Παγκοσμίου πολέμου, στην προσπάθεια της χώρας του να ανοικοδομηθεί, οι Γερμανοί έθαψαν μέσα τους θέματα όπως ο «Εθνικισμός» που οδήγησε στην άνοδο του Εθνικοσοσιαλισμού και το «Τρίτο Ράιχ» που έφτιαξε τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και δημιούργησε το Ολοκαύτωμα. Θεώρησε πως τα θέματα αυτά, που αποτελούσαν ταμπού για τους συμπατριώτες του, έπρεπε να βγουν στην επιφάνεια, για να γίνει η οποιαδήποτε καινούρια αρχή.

Αρχικά, ξεκίνησε με μια σειρά φωτογραφικών εξερευνήσεων με τον χαιρετισμό των Ναζί, καλώντας έτσι τους συμπατριώτες του να θυμηθούν την απώλεια του πολιτισμού που προκάλεσε η υστερία του Τρίτου Ράιχ. Στη συνέχεια, στους ζωγραφικούς του πίνακες  με τίτλο «τα κατακάθια της ιστορίας» χρησιμοποιεί σκοτεινά και μουντά χρώματα με μια άγρια και ακατέργαστη τεχνοτροπία. Στα έργα εντάσσει πολλά διαφορετικά υλικά: μπετόν, χώμα, τούβλα, πέτρες, ξύλα, στάχτη, άχυρα, αποξηραμένα φυτά, φωτογραφίες, αποσπάσματα κειμένων, ποιημάτων, αριθμούς και ονόματα. Στα τεράστια εργαστήριά του σε Γερμανία και Γαλλία, συγκεντρώνει «απομεινάρια του πολέμου», δηλαδή στρατιωτικές στολές, πολεμικά κράνη, τεθωρακισμένα, αεροπλάνα. Αγαπάει τη μνήμη και την ποιητικότητα των αντικειμένων και γι’αυτό τα ενσωματώνει στα έργα του, τα οποία απέκτησαν μνημειώδεις διαστάσεις και αναπτύχθηκαν στον χώρο ως εγκαταστάσεις.

Ο ίδιος έχει πει: «Η τέχνη είναι μια προσπάθεια για να βρεθείς στο κέντρο της αλήθειας. Δεν θα γίνει ποτέ, αλλά μπορεί να φτάσεις πολύ κοντά». «Τι κάνει ο καλλιτέχνης; Αντλεί συνδέσεις. Δένει τις αόρατες κλωστές ανάμεσα στα πράγματα. Βουτάει στην ιστορία, γίνεται ό,τι η ιστορία της ανθρωπότητας, η γεωλογική ιστορία της Γης, η αρχή και το τέλος του πρόδηλου σύμπαντος.» «Αυτό που με ενδιαφέρει είναι η μεταμόρφωση, όχι το μνημείο. Δεν κατασκευάζω ερείπια, αλλά αισθάνομαι τα μνημεία όπου τα πράγματα φαίνονται όπως είναι. Ένα ερείπιο δεν είναι μια καταστροφή. Είναι η στιγμή που τα πράγματα μπορούν να ξεκινήσουν και πάλι.» «Νομίζω ότι πάνω από όλα, ήθελα να φτιάξω το παλάτι της μνήμης μου, γιατί η μνήμη μου είναι η μόνη μου πατρίδα.»

https://taeikastikastinekpedeysi.blogspot.com/search/label/%CE%91%CE%BD%CF%83%CE%B5%CE%BB%CE%BC%20%CE%9A%CE%AF%CF%86%CE%B5%CF%81%20Anselm%20Kiefer%20%CE%93%CE%84

1-4Α-6Β-1video 7,05sec, έργα του Κίφερ

Anselm Kiefer - Teutonic Mythology

https://www.youtube.com/watch?v=MGkXa__VB9E&ab_channel=E%C4%ABhwaz

1-4Α-6Β-2video 1,11sec, trailer of documentary (1)

Anselm new clip official (English) - Cannes Film Festival 2023 - ½

documentary «Imagine: Anselm Kiefer - Remembering The Future», 2023

https://www.youtube.com/watch?v=2_-3XRc7WE0&ab_channel=TheUpcoming

1-4Α-6Β-3video 1,52sec, trailer of documentary (2)

Anselm new clip official (English) - Cannes Film Festival 2023 - ½

documentary «Imagine: Anselm Kiefer - Remembering The Future», 2023

https://www.youtube.com/watch?v=7IcgXThhUL0&ab_channel=TheUpcoming

1-4Α-6Β-4video 4,43sec, ο Κίφερ μιλάει για τα έργα του

German painter and sculptor Anselm Kiefer discusses the meanings behind some of his favorite materials, including straw, cow manure, and lead. He describes how he strives for fluidity and malleability in his work, though conservation can be a challenge.

https://www.youtube.com/watch?v=HaWt0tuPErU&ab_channel=SanFranciscoMuseumofModernArt

1-4Α-6Β-5video 1,52sec, ο Κίφερ στο Λος Άντζελες, 1922

ANSELM KEIFER AT GAGOSIAN:MARCIANO LOS ANGELES

https://www.youtube.com/watch?v=ev77pk8QVy0&ab_channel=ERICMINHSWENSONARTFILMS

Kiefer, 2012, Oh Halme, ihr Halme, oh Halme der Nacht

1-4Α-7 Συλλογή 25 Γκράφιτι του Μπάνκσι

Ο Μπάνκσι (Banksy γεν: Μπρίστολ, Μεγάλη Βρεττανία) είναι ένας καλλιτέχνης του δρόμου (street artist), ακτιβιστής και υπερασπιστής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Με τα έξυπνα «οπτικά έργα» που δημιουργεί σε εξωτερικούς δημόσιους χώρους πολλών πόλεων υπερασπίζεται την αλήθεια, την ελεύθερη σκέψη και την κοινωνική ευαισθητοποίηση.

Η πραγματική του ταυτότητα παραμένει άγνωστη, ενώ έχει κατηγορηθεί ότι είναι ένα από τα πιο περιζήτητα «προϊόντα» στην αγορά τέχνης και «πουλάει ακριβά το όνομά του».

Ξεκίνησε από το graffiti και γρήγορα επέλεξε την τεχνική του stencil, επειδή μπορούσε έτσι να προγραμματίσει τις δράσεις του και να αναπτύξει ένα αναγνωρίσιμο στιλ.

Η φήμη του μεγάλωσε με τις πολυάριθμες εκθέσεις που έκανε σε γκαλερί, χωρίς όμως να σταματήσει ποτέ να δημιουργεί επίκαιρα έργα στον δρόμο.

Banksy Street Artist - Amazing Graffiti Art and Quotes

http://www.artpromotivate.com/2013/06/banksy-street-art-graffiti.html

Banksy Wall Murals Since 2000, Written by - Lucy Howie

https://www.myartbroker.com/artist-banksy/guides/banksy-murals-since-2000

Ουκρανία: Τα γκράφιτι του Μπάνκσι στην βομβαρδισμένη Μποροντιάνκα, Χριστιάνα Στυλιανού

https://olafaq.gr/culture/art/oykrania-ta-gkrafiti-toy-mpanksi-stin-vomvardismeni-mporontianka/

1-4Α-7-1video 1,17sec, trailer του ντοκιμαντέρ του Μπάνκσι

«Banksy: Η Τέχνη στο Δρόμο» - Official Trailer

Διανομή Videorama Films Από 1 Νοεμβρίου 2012, στην κινηματογραφική αίθουσα Λαΐς, της Ταινιοθήκης της Ελλάδας. Ένας πραγματικός «αντάρτης της τέχνης», ο Μπάνκσι, αποτολμά μια ωμή και αποκαλυπτική εξιστόρηση του τι συμβαίνει γύρω μας, όταν συγκρούονται η φήμη, τα χρήματα και η φιλαυτία με τον βανδαλισμό και τη «δημιουργική αποδόμηση. Υποψήφιο για Όσκαρ Καλύτερου Ντοκιμαντέρ. Βραβείο Καλύτερου Ντοκιμαντέρ στα Independent Spirit Award και στα Φεστιβάλ του Τορόντο, Βανκούβερ, Όστιν και Σαν Ντιέγκο.

https://www.youtube.com/watch?v=TugvIAy5mJQ

Exit Through the Gift Shop – Documentary (1,24min)

https://www.youtube.com/watch?v=IqVXThss1z4&ab_channel=CREAMdream

1-4Α-7-2video 1,55sec, ο Μπάνκσι στη Γάζα

Make this the year YOU discover a new destination

https://www.youtube.com/watch?v=3e2dShY8jIo&t=13s&ab_channel=banksyfilm

1-4Α-7-3video 2,50sec, ο Μπάνκσι στη Νέα Υόρκη

Better Out Than In - the movie

https://www.youtube.com/watch?v=JOvw0YA6eAY

1-4Α-7-4video 1,31sec, ο Μπάνκσι στην Ουκρανία

Ukraine

https://www.youtube.com/watch?v=grC38EdcyMM&ab_channel=banksyfilm

 

https://taeikastikastinekpedeysi.blogspot.com/p/5-street-artists.html

Β) ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΕΡΓΑ/ ΤΑΙΝΙΕΣ/ ΣΕΙΡΕΣ

 

1-4Β-1 «Ο Πιανίστας» ταινία του Ρομάν Πολάνσκι, 2002 (ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ)

Με το τέλος του Β΄Παγκοσμίου πολέμου, ό,τι έχει μείνει όρθιο στις πόλεις που βρίσκονταν υπό  γερμανική κατοχή, το καταστρέφουν φεύγοντας οι ίδιοι Γερμανοί. Στη σκηνή, ο ήρωας της ταινίας, ο Εβραίος πιανίστας,  βρίσκεται κρυμμένος σε ένα από τα ερειπωμένα σπίτια, στο οποίο μπαίνει ένας Γερμανός αξιωματικός, τον βρίσκει, τον ρωτάει «ποιος είσαι;» κι εκείνος απαντά «είμαι πιανίστας». Οπότε ο αξιωματικός του ζητά να παίξει στο πιάνο. Έτσι, ακούμε το «Νυχτερινό νο20» του Σοπέν, σε μια σκηνή όπου ο φακός πηγαίνει στο εξαθλιωμένο πρόσωπο και τα αδύνατα χέρια του πιανίστα αλλά και στο βλέμμα του αξιωματικού.

1-4Β-1-1video 4,24sec, The Pianist, Roman Polanski, 2002

https://www.youtube.com/watch?v=wAQz27R05jM&ab_channel=GrzegorzGibki

1-4Β-1-2video 1,48sec, The Pianist, Roman Polanski, 2002

https://www.youtube.com/watch?v=5SIWFB_cfcs&ab_channel=boredgunner

1-4Β-1-3video 4,28sec, The Pianist, Roman Polanski, 2002

https://www.youtube.com/watch?v=aS4YDuTfJ7Y&ab_channel=ArjenSeinen

 

1-4Β-2 «Οι Κυνηγοί» ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου, 1977 (ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ)

Παραμονή Πρωτοχρονιάς του 1977, μια παρέα της καθεστηκύιας τάξης βρίσκονται σ’ένα ξενοδοχείο κοντά στη λίμνη Παμβώτιδα, για να γιορτάσουν την αλλαγή του χρόνου. Στη σκηνή  τραγουδούν «πατριωτικά» όταν διακόπτονται από ένα διαφορετικό τραγούδι που έρχεται από μακρυά. Σαν μια παράξενη παρέλαση από ανθρώπους που μέσα σε βάρκες ξεμυτούν σιγά-σιγά μέσα στη λίμνη, οι οποίοι τραγουδούν το «Της αγάπης αίματα» από το ποιητικό έργο «Άξιον Εστί» του Οδυσσέα Ελύτη, 1959, σε μελοποίηση Μίκη Θεοδωράκη. 

1-4Β-2-1video 4,18sec, Οι Κυνηγοί, Θόδωρος Αγγελόπουλος, 1977

https://www.youtube.com/watch?v=BBp7854KZC8&t=40s&ab_channel=IannisTripis

«Tης αγάπης αίματα» του Οδυσσέα Ελύτη

Tης αγάπης αίματα με πορφύρωσαν

και χαρές ανείδωτες με σκιάσανε

οξειδώθηκα μες στη νοτιά των ανθρώπων

μακρινή μητέρα ρόδο μου αμάραντο

Στ' ανοιχτά του πελάγου με καρτέρεσαν

Με μπομπάρδες τρικάταρτες και μου ρίξανε

αμαρτία μου να 'χα κι εγώ μιαν αγάπη

μακρινή μητέρα ρόδο μου αμάραντο

Τον Ιούλιο κάποτε μισανοίξανε

τα μεγάλα μάτια της μες στα σπλάχνα μου

την παρθένα ζωή μια στιγμή να φωτίσουν

μακρινή μητέρα ρόδο μου αμάραντο

1-4Β-3 «Πόλεμος και Ειρήνη» του Λέοντα Τολστόι, 1869

Ο Λέον Τολστόι έγραψε το «Πόλεμος και Ειρήνη» μέσα σε έξι χρόνια. Το μνημειώδες λογοτεχνικό έργο του Ρώσου συγγραφέα δημοσιεύτηκε το 1869 και θεωρείται ένα από τα πιο σημαντικότερα έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Το έργο υποδιαιρείται σε τέσσερα βιβλία, το καθένα με πολλά κεφάλαια, με τα πρόσωπα που δρουν να  αριθμούνται σε εκατοντάδες. Σκιαγραφεί τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν κατά τη γαλλική εισβολή στη Ρωσία το 1807 και το 1812, παράλληλα με την αμεριμνησία που επικρατούσε στα σαλόνια της ρωσικής αριστοκρατίας. Είναι μια βαθιά και αναλυτική ανατομία της ατομικής και ομαδικής ψυχής ή αλλιώς της «παγκόσμιας ψυχής» όπου αποτυπώνονται οι τιτανικές συγκρούσεις, τα πάθη, οι μικρότητες και μαζί το μεγαλείο του ανθρώπου.

 

1-4Β-4 «War and Peace» ταινία βασισμένη στο βιβλίο του Τολστόι, 1956

Αμερικανική ταινία του 1956, βασισμένη στο έργο του Τολστόι, σε Σκηνοθεσία: King Vidor. Ηθοποιοί: Audrey Hepburn, Henry Fonda, Mel Ferrer, Vittorio Gassman.

https://tenies-online.best/load/2-1-0-20659

 

1-4Β-5 «War and Peace» σειρά βασισμένη στο βιβλίο του Τολστόι, 2016

 Η αγγλική σειρά, γυρισμένη το 2016 και βασισμένη και αυτή στο λογοτεχνικό ομώνυμο έπος του Τολστόι, παρουσιάζει τους τρεις ήρωες -τον Πιέρ, τη Νατάσα και τον Αντρέι, μέλη της αριστοκρατικής τάξης της Αγίας Πετρούπολης- όπως ζουν από το έτος 1805, όταν αναζητούν το νόημα της ζωής τους, ενώ τα στρατεύματα του Ναπολέοντα πλησιάζουν όλο και πιο κοντά στα σύνορα της Ρωσίας. Όλα όσα θεωρούνταν μέχρι τότε δεδομένα αρχίζουν να αμφισβητούνται και οι πρωταγωνιστές βιώνουν την περίοδο που η ρωσική κοινωνία αλλάζει.

https://www.ertflix.gr/series/ser.174908-polemos-kai-eirene

1-4Β-6 «Κόκκινη κλωστή δεμένη» της Ζωρζ Σαρή (Εκδ. ΠΑΤΑΚΗΣ, 2012)

Ιστορίες από τα χρόνια της Κατοχής και της Αντίστασης: μας μιλάνε για την πεινασμένη, που έτρωγε το φαγητό του σκύλου, για τον Αθηνόδωρο, το κουνέλι της, που δεν τον άφηνε να πεινάσει, για τα παιδιά της Αθήνας που αγωνίστηκαν για τη Λευτεριά... 

1-4Β-7 «Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου» της Άλκης Ζέη (Εκδ. ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ, 2011)

Όταν οι Ιταλοί έφτασαν στο κατώφλι της Ελλάδας, ο Πέτρος ήταν εννιά χρονών, είχε μια χελώνα για κατοικίδιο και γνώριζε τον πόλεμο μόνο μέσα από τα βιβλία. Τώρα όμως τον βιώνει κάθε μέρα, μαζί με τους γονείς του, τον παππού του και τη μεγαλύτερη αδελφή του, την Αντιγόνη, αρχίζοντας έναν μεγάλο περίπατο - μια βόλτα στην Αθήνα της Κατοχής, στα δύσκολα εκείνα χρόνια της πείνας, των συσσιτίων, του φόβου, των διωγμών.

Με οδηγό τους αγαπημένους του ήρωες από την ελληνική ιστορία και την εφηβεία προ των πυλών ο Πέτρος, με την αδελφή του και τους φίλους του, δεν διστάζει να πάρει μέρος στην Αντίσταση, έχοντας πάντα για σύνθημα ένα τραγούδι: «Πάντα μπροστά μας, για μια καινούρια ζωή».

1-4Β-8 «Τα γκρίζα χρόνια» της Άννα Δειμεζή-Καλιότσου (Εκδ. ΠΑΤΑΚΗΣ, 2009)

Η δεκάχρονη Αννούλα, αρχίζει να κρατάει ημερολόγιο στις 24 Οκτωβρίου του 1940, την ημέρα των γενεθλίων της. Τέσσερις μέρες αργότερα κηρύσσεται ο πόλεμος. Συνέχισε να κρατά το ημερολόγιο κατά τους μήνες του πολέμου και τα χρόνια της Κατοχής. Διαβάζοντάς το, θα ζήσετε κι εσείς τον ενθουσιασμό και τη «συμμετοχή» της στον πόλεμο της Αλβανίας, καθώς και την αγωνία της για την εισβολή των Γερμανών. Θα νιώσετε μαζί της την πείνα και το κρύο του πρώτου χειμώνα της Κατοχής. Θα αισθανθείτε περήφανοι για την αντίσταση των Ελλήνων κατά των κατακτητών και μετά τα βάσανα, τις στερήσεις και τη σκλαβιά, θα πανηγυρίσετε κι εσείς για την απελευθέρωση της πατρίδας.

1-4Β-9 «Φίλοι φίλοι καριοφίλοι – ο Λίνος» της Σοφίας Ζαραμπούκα (Εκδ .ΠΑΤΑΚΗΣ, 2012)

Η Αθήνα αλλάζει όψη. Γεμίζει πολυκατοικίες. Ο πόλεμος τελείωσε αλλά όλοι γι’αυτόν μιλούν. Στο σπίτι τα πράγματα είναι δύσκολα. Οι γονείς έχουν διαφορετικούς χαρακτήρες και δεν συμφωνούν. Τα παιδιά όμως έχουν τον τρόπο τους και κυρίως τις φιλίες τους για να ξεπεράσουν κάθε λογής εμπόδια. Όλα μπορούν να είναι ωραία και καλά, εξαρτάται από ποια γωνία θα τα κοιτάξεις. 

1-4Β-10 «Αντιστασιακά Παιδικά Διηγήματα» του Χάρη Σακελλαρίου (Εκδ. ΚΕΔΡΟΣ, 1997)

Τα διηγήματα του βιβλίου αυτού δεν είναι προϊόν της φαντασίας του συγγραφέα, αλλά ένα απειροελάχιστο μέρος από πραγματικά περιστατικά, απ’όσα συντελέστηκαν στην περίοδο της γερμανο-ϊταλικής Κατοχής και της Εθνικής Αντίστασης. Και οι ήρωες των διηγημάτων -παιδιά ή νέοι- είναι πρόσωπα πραγματικά, που με τον δικό τους τρόπο έδωσαν το «παρών» τους στη μεγάλη υπόθεση του Αγώνα για την Απελευθέρωση.

1-4Β-11 «Το άδειο μπουκάλι» της Ειρήνης Μάρρα (Εκδ. ΠΑΤΑΚΗΣ, 2009)

Το άδειο μπουκάλι κρύβει ένα μεγάλο μυστήριο. Αλλά ποιο; Από τα δυο αδέρφια που ζουν με τη μητέρα τους στην Πλάκα, στα χρόνια της Κατοχής, ο Παντελής, ο μεγάλος -16 χρονών- ξέρει, καταλαβαίνει πολλά. Μα ο μικρός, ο Γιώργος -8 χρονών- δεν καταλαβαίνει καθόλου γιατί γίνεται πόλεμος, γιατί πεινάει ο κόσμος, ποιοι ρίξανε τον αδερφό του στη φυλακή, γιατί δεν μπορεί να παίξει με την Γκρέκα που είναι Γερμανίδα, γιατί οι ξένοι τους παίρνουν τις αρχαίες πέτρες τους... Και προπαντός τι ρόλο παίζει αυτό το μπουκάλι που με τόση μυστικότητα του εμπιστεύτηκε ο αδερφός του. Τι μυστικό κρύβει άραγε αυτό το μπουκάλι; 

1-4Β-12 «Οι κερασιές θ’ανθίσουν και φέτος» του Μενέλαου Λουντέμη (Εκδ. ΠΑΤΑΚΗΣ, 2015)

«Η πρώτη κραυγή του ανθρώπου είναι κλάμα. Από κει και πέρα οι άνθρωποι ή παραμένουν άνθρωποι και κλαίνε ή γίνονται τέρατα και κάνουν τους άλλους να κλαίνε».

Δύο στενοί φίλοι, ο Ευγενής Βενετός και ο Άρης Βεργωλής, μοιράζονται τη φτώχεια και την απελπισία και φουντώνουν από αγανάκτηση για την αδικία που κυβερνάει αυτό τον κόσμο, προσπαθώντας να την εξηγήσουν ο καθένας απ’τη μεριά του. Κάποτε θα συναντήσουν τυχαία -ή μήπως όχι;- τον γέρο Ραματά. Αυτός, στον παλιό καφενέ του, θα γίνει ο πατέρας τους, συντροφεύοντάς τους καθώς θα έρχονται αντιμέτωποι με τις επιλογές τους. Ώσπου μια μέρα θα πέσει στα χέρια τους το βιβλίο της Φούγιας «Για λίγο ουρανό», που χωρίς να το περιμένουν θ’αλλάξει τελικά τη ζωή τους.

Πρόσωπα που θα τα φέρει κοντά η τύχη, ίσως και το πεπρωμένο, τα οποία ανακαλύπτουν πως τελικά «οι κερασιές θ’ανθίσουν και φέτος».

1-4Β-13 «Αναζητώντας τους χαμένους ήρωες» της Ελένης Δικαίου (Εκδ. ΠΑΤΑΚΗΣ, 2013)

Ήταν κάποτε μια γειτονιά. Ήταν ο Οδυσσέας, ο Λουκάς, η Αγγελική, η Νεφέλη, ο Ορέστης, η Αθανασία. Τι θα μπορούσε άραγε να κάνει στάχτες σκορπισμένες στον άνεμο τη φιλία του Ορέστη με τον Οδυσσέα και τον Λουκά; Τι ήταν αυτό που μπόρεσε να φέρει την έχθρα ανάμεσα στην Αγγελική και στην Αθανασία; Κι η Νεφέλη πως βρέθηκε να στέκεται έτσι ανάμεσά τους, σ’έναν πόλεμο όχι ενάντια στον ξένο κατακτητή αλλά μεταξύ φίλων; Θα πάει με το μέρος κάποιων τελικά; Και πόση σημασία μπορεί να’χει αυτό σ’έναν εμφύλιο πόλεμο, μια και τους χαμένους ήρωες θα τους βρει εκεί που δεν το περίμενε ποτέ της;

1-4Β-14 «Το ημερολόγιο της Άννας Φρανκ» (Εκδ. ΠΑΤΑΚΗΣ, 2012)

Όσα κατέγραφε καθημερινά η δεκαπεντάχρονη Γερμανοεβραία Άννα Φρανκ από 14 Ιουνίου 1942 μέχρι 1 Αυγούστου 1944, δηλαδή τις μέρες και τα χρόνια που κρυβόταν με την οικογένειά της σε ένα σπίτι στην κατοχική Ολλανδία.

Στην πρώτη έκδοση του ημερολογίου της κόρης του, ο Όττο Φρανκ θεώρησε σκόπιμο να αφαιρέσει ορισμένα αποσπάσματα, τα οποία έκρινε ότι, για διάφορους λόγους, δεν έπρεπε να δημοσιευτούν. Μετά το θάνατό του, το Ίδρυμα 'Αννα Φρανκ της Βασιλείας, ως γενικός κληρονόμος του, αποφάσισε να εκδώσει το ημερολόγιο χωρίς καμιά περικοπή, όπως θα το ήθελε η ίδια η Άννα. Το βιβλίο αυτό είναι η οριστική έκδοση του ημερολογίου της Άννας Φρανκ, χωρίς περικοπές και επιπλέον με ορισμένες προσθήκες και αλλαγές, που είχε κάνει η ίδια, λίγους μήνες πριν από τη σύλληψή της, όταν άκουσε στο ραδιόφωνο ότι γραπτά σαν τα δικά της θα δημοσιεύονταν μετά τον πόλεμο ως μαρτυρίες των απλών ανθρώπων για τη ζωή τους κάτω από τη γερμανική κατοχή στην Ολλανδία. Αλλά το «Ημερολόγιο της Άννας Φρανκ» δεν είναι μόνο η καταγραφή της καθημερινής τραγωδίας των θυμάτων του ναζισμού. Είναι και η έκφραση των ονείρων και των φόβων μιας κοπέλας, που δε διαφέρουν από τα όνειρα και τις ανησυχίες των εφήβων οποιασδήποτε εποχής και οποιασδήποτε χώρας. Και η Άννα Φρανκ δεν είναι μόνο μάρτυρας της θηριωδίας του ανθρώπου, αλλά και ένα σύμβολο πίστης στη θεμελιώδη καλοσύνη και την ανθρωπιά του.

 

Αποσπάσματα από το «Το ημερολόγιο της Άννας Φρανκ»

«...Μάθαµε µε λύπη κι απογοήτευση ότι πολλοί άνθρωποι στράφηκαν εναντίον των Εβραίων. Λένε πως ο αντισηµιτισµός έπληξε µερικούς κύκλους, που ποτέ άλλοτε δεν το διανοήθηκαν. Όλοι µας στο κρησφύγετο είµαστε βαθιά συγκλονισµένοι.

Ο Ντούσσελ, ο γιατρός που µοιράστηκε µαζί µου την καµαρούλα, έχει να µας πει ένα σωρό πράγµατα για τον έξω κόσµο, τώρα πια που πάψαµε ν'ανήκουµε σ' αυτόν.

Οι ιστορίες του είναι θλιβερές: Πολλοί φίλοι εξαφανίστηκαν. Η τύχη τους µας τροµάζει. Κάθε βραδιά χτενίζουν την πόλη τα στρατιωτικά αυτοκίνητα µε τους πράσινους µουσαµάδες. Οι Γερµανοί χτυπούν όλες τις πόρτες και ψάχνουν για Εβραίους. Αν βρουν Εβραίους, φορτώνουν στα καµιόνια ολόκληρη την οικογένεια. Όσοι δεν κρύβονται, υπογράφουν την καταδίκη τους. Οι Γερµανοί το κάνουν αυτό συστηµατικά µε τη λίστα στο χέρι, χτυπώντας εκείνη την πόρτα που θα δουν να τους περιµένει πλούσια λεία. Άλλοτε πάλι, οι δυστυχισµένοι πληρώνουν λύτρα για κάθε κεφάλι.

Το πράγµα είναι τραγικό.

Το βράδυ βλέπω να περνάνε συχνά αυτές οι λιτανείες των ασθενών µε τα παιδιά τους να κλαίνε, να σέρνονται κάτω απ' τις διαταγές µερικών κτηνανθρώπων, που τους χτυπούν µε το µαστίγιο και τους βασανίζουν, ώσπου να πέσουν κάτω. ∆εν λυπούνται κανένα, ούτε τους γέρους, ούτε τα µωρά, ούτε τις έγκυες γυναίκες, ούτε τους αρρώστους.

Όλοι είναι κατάλληλοι για το ταξίδι προς το θάνατο...

Συνέχεια αναρωτιόμαστε απελπισμένα: Γιατί πρέπει να γίνεται ο πόλεμος; Γιατί οι άνθρωποι δεν μπορούν να ζήσουν ειρηνικά; Γιατί όλη αυτή η καταστροφή; Γιατί φτιάχνουν ολοένα μεγαλύτερα αεροπλάνα με όλο και πιο βαριές βόμβες, ενώ την ίδια στιγμή χτίζουν τα κατεστραμμένα σπίτια; Γιατί σπαταλούν δισεκατομμύρια κάθε μέρα για τον πόλεμο, ενώ φαίνεται ότι δεν υπάρχει ούτε μια δεκάρα διαθέσιμη για τα φάρμακα, τους φτωχούς και τους καλλιτέχνες; Γιατί υπάρχουν άνθρωποι που πεινούν, ενώ σε άλλα μέρη της γης έχουν τόσα τρόφιμα που τα αφήνουν να σαπίζουν; Μήπως οι άνθρωποι είναι τρελοί; Δεν μπορώ να πιστέψω ότι υπεύθυνοι για τον πόλεμο είναι μόνο οι ισχυροί, οι πλούσιοι και οι πολιτικοί. Όχι, και οι απλοί άνθρωποι μπορεί να θέλουν τον πόλεμο, αλλιώς οι λαοί θα είχαν επαναστατήσει προ πολλού. Είναι το ένστικτο της καταστροφής που οδηγεί τους ανθρώπους στον πόλεμο, κι αν όλο το ανθρώπινο γένος, χωρίς εξαίρεση, δεν αλλάξει, οι πόλεμοι δεν πρόκειται να σταματήσουν. Οι πολιτισμοί θα καταστρέφονται, ό,τι ωραίο χτίζεται θα γκρεμίζεται και η ανθρωπότητα θα αρχίζει ξανά και ξανά από την αρχή...

Τι ωραία που είµαστε εδώ, στη σιγουριά και την ησυχία! Θα µπορούσαµε να κλείσουµε τα µάτια µπροστά σ’αυτή την εξαθλίωση, αλλά υπάρχουν αυτοί που µας ήταν αγαπητοί, που φοβόµαστε γι’αυτούς το χειρότερο, χωρίς να µπορούµε να τους βοηθήσουµε. Στο ζεστό µου κρεβάτι νιώθω ένα τίποτα, όταν σκέφτοµαι τις πιο αγαπητές µου φίλες, που αρπάχτηκαν άγρια και ρίχτηκαν σ’αυτή την κόλαση. Τρόµος µε κυριεύει στην ιδέα πως οι άνθρωποι, οι τόσοι αγαπητοί µου, είναι παραδοµένοι αυτή τη στιγµή στα χέρια των πιο ανελέητων δηµίων του κόσµου. Μόνο και µόνο γιατί είναι Εβραίοι...

Κάποια μέρα αυτός ο φοβερός πόλεμος θα τελειώσει...

Κάποια μέρα θα ξαναγίνουμε άνθρωποι κι όχι απλά Εβραίοι...

Νιώθω τον πόνο εκατομμυρίων ανθρώπων. Κι όμως, όταν κοιτάζω τον ουρανό, νιώθω μέσα μου πως όλα θα αλλάξουν προς  το καλύτερο, πως αυτή η σκληρότητα θα τελειώσει, πως η ειρήνη και η γαλήνη θα επιστρέψουν και πάλι...»

 

1-4Β-14-2animation 3,07sec, Anne Frank, the Graphic Biography

This animation shows extracts from the graphic biography of Anne Frank. The biography tells the story of Anne Frank's life, and ends with the return of Otto Frank - who was the only one of the eight people in hiding in the secret annexe to survive the Holocaust - followed by the publication of Anne's diary and the opening of the Anne Frank House.

https://www.youtube.com/watch?v=yLSvdEUA2wI&t=83s&ab_channel=AnneFrankHouse

 

1-4Β-14-3 «A Small Light» (Το Φως της Ελπίδας) σειρά 8 επεισοδίων της Disney, 2023

Βασισμένη σε αληθινή ιστορία, η σειρά ακολουθεί τη Μιπ Γκις, μια νεαρή και ανέμελη γραμματέα που έκρυψε τον Όττο Φρανκ και την οικογένειά του από τους ναζί κατά τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο. Για σχεδόν δύο χρόνια, η Μιπ με τον σύζυγό της προστάτευσε τους Φρανκ και πολλούς άλλους, διατηρώντας παράλληλα τη δουλειά της και τον γάμο της, καθώς επωμίστηκε αδιανόητες ευθύνες. Μέσα από μια σύγχρονη αλλά και ευαίσθητη αφήγηση, η σειρά  κάνει την ιστορία αυτή επίκαιρη, βάζοντας τους θεατές ν’αναρωτηθούν τι θα έκαναν στη θέση της και αν θα είχαν το θάρρος να αντισταθούν στο μίσος. Κάποιοι έμειναν αμέτοχοι, η Μιπ αντιστάθηκε.

1-4Β-14-3video-official trailer 1,58sec, A Small Light

https://www.youtube.com/watch?v=nsuk8ThvnpM&ab_channel=NationalGeographic

Γ) ΠΟΙΗΜΑΤΑ/ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ

 

1-4Γ-1 «Η μπαλάντα του στρατιώτη» του Μπέρτολντ Μπρεχτ

Ποίημα από τον κύκλο τραγουδιών «Ο κύκλος με την κιμωλία» που ο Μπρεχτ έγραψε για το ομώνυμο θεατρικό έργο. Παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα το 1957 από το Θέατρο Τέχνης σε σκηνοθεσία Κάρολου Κουν, απόδοση Οδυσσέα Ελύτη, σκηνικά & κοστούμια Γιώργου Βακαλό, μουσική Μάνου Χατζιδάκι.

«Η μπαλάντα του στρατιώτη» του Μπέρτολντ Μπρεχτ

Την ώρα που ο λεβέντης

στον πόλεμο κινούσε

η αγαπημένη του έκλαιγε

και τον παρακαλούσε:

Μακριά στη μάχη σαν βρεθείς

καλέ μου, έχε το νου σου

φυλάξου από τη μάνητα

κι απ’ το σπαθί του οχτρού σου.

Μπροστά πολύ μην προχωρείς

πίσω μην απομένεις

μπροστά φωτιά, πίσω φωτιά

καταμεσής να μένεις.

Μονάχα ξέρει ο μεσιανός

να τρέξει να πηδήξει

κι αυτός μονάχα σπίτι του

μια μέρα θα γυρίσει.

1-4Γ-1-1τραγούδι 1,45sec, Η μπαλάντα του στρατιώτη

(το ακούμε από τον δίσκο «4 Θεατρικοί Μύθοι» σε ερμηνεία Μανώλη Λιδάκη, 2017)

https://www.youtube.com/watch?v=mWQhKbpfoK8&ab_channel=ManosHadjidakisOfficial

1-4Γ-1-2τραγούδι 3,30sec, Η μπαλάντα του στρατιώτη

(το ακούμε σε ερμηνεία Νανάς Μούσχουρη, 1966)

https://www.youtube.com/watch?v=x74vGyW445M&ab_channel=FascinatingNana-%CE%9D%CE%AC%CE%BD%CE%B1%CE%9C%CE%BF%CF%8D%CF%83%CF%87%CE%BF%CF%85%CF%81%CE%B7

1-4Γ-1-3τραγούδι 2,19sec, Η μπαλάντα του στρατιώτη

(το ακούμε σε ερμηνεία Σπύρου Σακκά)

https://www.youtube.com/watch?v=20oB97uyWH4&ab_channel=CobaltEclectic

 

1-4Γ-2 «Γερμανικό εγχειρίδιο πολέμου» του Μπέρτολντ Μπρεχτ

Ποίημα που εντάσσεται στα «Ποιήματα του Σβέντμποργκ», του Μπρεχτ, 1939, σε μετάφραση Μάριου Πλωρίτη, μελοποίηση Θάνου Μικρούτσικου.

«Γερμανικό εγχειρίδιο πολέμου» του Μπέρτολντ Μπρεχτ

Αυτοί που βρίσκονται ψηλά

Θεωρούνε ταπεινό

Να μιλάς για το φαΐ

Ο λόγος; Έχουνε κι όλας φάει--

Οι ταπεινοί αφήνουνε τον κόσμο

Χωρίς να’χουνε δοκιμάσει κρέας της προκοπής­­--

Πώς ν’αναρωτηθούν πού’θε έρχονται

Και πού πηγαίνουν

Είναι τα όμορφα δειλινά τόσο αποκαμωμένοι

Το βουνό και την πλατειά τη θάλασσα

Δεν τά’χουν ακόμα δει

Όταν σημαίνει η ώρα τους--

Αν δεν νοιαστούν οι ταπεινοί

Γι’αυτό που είναι ταπεινό

Ποτέ δε θα υψωθούν--

Το ημερολόγιο

Δε δείχνει ακόμα την ημέρα

Όλοι οι μήνες, όλες οι ημέρες

Είναι ανοιχτές

Κάποια απ’ αυτές θα σφραγιστεί

Μ’ έναν σταυρό--

Οι εργάτες φωνάζουν για ψωμί

Οι έμποροι φωνάζουν γι’αγορές

Οι άνεργοι πεινούσαν

Τώρα πεινάνε κι όσοι εργάζονται--

Αυτοί που αρπάνε το φαΐ απ’ το τραπέζι

Κηρύχνουν τη λιτότητα

Αυτοί που παίρνουν όλα τα δοσήματα

Ζητάνε θυσίες

Οι χορτάτοι μιλάνε στους πεινασμένους

Για τις μεγάλες εποχές που θα’ρθουν

Αυτοί που τη χώρα σέρνουνε στην άβυσσο

Λες πως είναι τέχνη να κυβερνάς το λαό

Είναι πολύ δύσκολη για τους ανθρώπους του λαού--

Αυτοί που βρίσκονται ψηλά λένε

Πόλεμος και ειρήνη

Είναι δυο πράγματα ολότελα διαφορετικά

Όμως η ειρήνη τους και ο πόλεμός τους

Μοιάζουν όπως ο άνεμος κι η θύελλα

Ο πόλεμος γεννιέται απ’ την ειρήνη τους

καθώς ο γιος από τη μάνα

έχει τα δικά της απαίσια χαρακτηριστικά

ο πόλεμός τους σκοτώνει

ό, τι άφησε όρθιο η ειρήνη τους--

Όταν αυτοί που είναι ψηλά

Μιλάνε για ειρήνη

Ο απλός λαός ξέρει

Πως έρχεται ο πόλεμος

Όταν αυτοί που είναι ψηλά

Καταριούνται τον πόλεμο

Διαταγές για επιστράτευση

Έχουν υπογραφεί--

Στον τοίχο με κιμωλία γραμμένο

Θέλουνε πόλεμο

Αυτός που το’χε γράψει

Έπεσε κι όλας--

Αυτοί που βρίσκονται ψηλά λένε

Να ο δρόμος για τη δόξα

Αυτοί που είναι χαμηλά

Να ο δρόμος για το μνήμα--

Τούτος ο πόλεμος που έρχεται

Δεν είναι ο πρώτος

Πριν απ’ αυτόν γίνανε κι άλλοι πόλεμος

Όταν ετέλειωσε ο τελευταίος

Υπήρχαν νικητές και νικημένοι

Στους νικημένους ο φτωχός λαός

Πέθαινε απ’ την πείνα

Τους νικητές ο φτωχός λαός

Πέθαινε το ίδιο--

Σαν θα’ρθει η ώρα της πορείας

Πολλοί δεν ξέρουν

Πως επικεφαλής βαδίζει ο εχθρός τους

Η φωνή που διαταγές τους δίνει

Είναι του εχθρού τους η φωνή

Εκείνος που για τον εχθρό μιλάει

Είναι ο ίδιος τους ο εχθρός--

Νύχτα

Τ’ανδρόγυνα ξαπλώνουν στο κρεβάτι τους

Οι νέες γυναίκες θα γεννήσουν ορφανά--

Στρατηγέ το τανκς σου

Είναι δυνατό μηχάνημα

Θερίζει δάση ολόκληρα

Κι εκατοντάδες άνδρες αφανίζει

Μόνο που έχει ένα ελάττωμα

χρειάζεται οδηγό--

Στρατηγέ το βομβαρδιστικό

Είναι πολυδύναμο

Πετάει πιο γρήγορα απ’ τον άνεμο

Κι απ’ τον ελέφαντα σηκώνει βάρος πιο πολύ

Μόνο που έχει ένα ελάττωμα

χρειάζεται πιλότο--

Στρατηγέ ο άνθρωπος είναι χρήσιμος πολύ

Ξέρει να πετάει

Ξέρει και να σκοτώνει

Μόνο που έχει ένα ελάττωμα

ξέρει να σκέφτεται--

1-4Γ-2-1τραγούδι 13,15sec, Γερμανικό εγχειρίδιο πολέμου

(το ακούμε από τον δίσκο «Μουσική Πράξη στον Μπρεχτ» σε ερμηνεία Γιάννη Κούτρα)

https://www.youtube.com/watch?v=nOP8KRxI_LQ&ab_channel=%CE%95%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CE%A4%CF%81%CE%B1%CE%B3%CE%BF%CF%8D%CE%B4%CE%B9

 

1-4Γ-3 «Επιτάφιος για τη Ρόζα Λούξεμπουργκ» του Μπέρτολντ Μπρεχτ

H Ρόζα Λούξεμπουργκ, Εβραία πολιτική φιλόσοφος και επαναστάτρια, δολοφονήθηκε μαζί με τον συνιδρυτή του Κομμουνιστικού Κόμματος Γερμανίας Καρλ Λίμπκνεχτ, το 2019. Ο Μπρεχτ  έγραψε αυτόν τον ποιητικό επικήδειο στην μνήμη της.

«Επιτάφιος για τη Ρόζα Λούξεμπουργκ» του Μπέρτολντ Μπρεχτ

Η κόκκινη Ρόζα χάθηκε κι αυτή

Κανείς δεν ξέρει

Που το κορμί της παραχώσαν

Έλεγε την αλήθεια στους φτωχούς

Γι’ αυτό κι οι πλούσιοι την σκοτώσαν

1-4Γ-3-1τραγούδι 1,31sec, Η κόκκινη Ρόζα

(το ακούμε από τον δίσκο «Μουσική Πράξη στον Μπρεχτ» σε ερμηνεία Γιάννη Κούτρα)

https://www.youtube.com/watch?v=hGf4F74a_iQ&t=1s&ab_channel=katoikossa

 

1-4Γ-4 «Άσμα Ασμάτων» του Ιάκωβου Καμπανέλλη

Ένα τραγούδι από τον κύκλο τεσσάρων τραγουδιών «Μπαλάντα του Μαουτχάουζεν» που ο Ιάκωβος Καμπανέλλης έγραψε το 1966. Τα τραγούδια βασίζονται σε γεγονότα που βίωσε ο ίδιος, ως πολιτικός κρατούμενος στο αυστριακό στρατόπεδο συγκέντρωσης Μαουτχάουζεν και τα μελοποίησε ο Μίκης Θεοδωράκης.

«Άσμα ασμάτων» του Ιάκωβου Καμπανέλλη

Τι ωραία που είν' η αγάπη μου

με το καθημερνό της φόρεμα

κι ένα χτενάκι στα μαλλιά.

Κανείς δεν ήξερε πως είναι τόσο ωραία.

Κοπέλες του Άουσβιτς,

του Νταχάου κοπέλες,

μην είδατε την αγάπη μου;

Την είδαμε σε μακρινό ταξίδι,

δεν είχε πιά το φόρεμά της

ούτε χτενάκι στα μαλλιά.

Τι ωραία που είν' η αγάπη μου,

η χαϊδεμένη από τη μάνα της

και τ' αδελφού της τα φιλιά.

Κανείς δεν ήξερε πως είναι τόσο ωραία.

Κοπέλες του Μαουτχάουζεν,

κοπέλες του Μπέλσεν,

μην είδατε την αγάπη μου;

Την είδαμε στην παγερή πλατεία

μ' ένα αριθμό στο άσπρο της το χέρι,

με κίτρινο άστρο στην καρδιά.

Τι ωραία που είν' η αγάπη μου,

η χαϊδεμένη από τη μάνα της

και τ' αδελφού της τα φιλιά.

Κανείς δεν ήξερε πως είναι τόσο ωραία.

1-4Γ-4-1τραγούδι 6,35sec, Άσμα Ασμάτων

(το ακούμε σε ερμηνεία Μαρίας Φαραντούρη, 1966)

https://www.youtube.com/watch?v=RbPIM860uAY&ab_channel=MariaFaradouri-Topic

 

1-4Γ-5 «Άμα τελειώσει ο πόλεμος» του Ιάκωβου Καμπανέλλη

Ένα ακόμα τραγούδι από τον κύκλο τεσσάρων τραγουδιών «Μπαλάντα του Μαουτχάουζεν».

«Άμα τελειώσει ο πόλεμος» του Ιάκωβου Καμπανέλλη

Κορίτσι-- με τα φοβισμένα– μάτια--

κορίτσι-- με τα παγωμένα-- χέρια,--

άμα τελειώσει ο πόλεμος--

μη με ξεχάσεις.--

Χαρά του κόσμου, έλα στην πύλη

να φιληθούμε μες στο δρόμο

ν’αγκαλιαστούμε στην πλατεία.

Κορίτσι-- με τα φοβισμένα– μάτια--

κορίτσι-- με τα παγωμένα-- χέρια,--

άμα τελειώσει ο πόλεμος--

μη με ξεχάσεις.--

Στο λατομείο ν’αγαπηθούμε

στις κάμαρες των αερίων

στη σκάλα, στα πολυβολεία.

Κορίτσι-- με τα φοβισμένα– μάτια--

κορίτσι-- με τα παγωμένα-- χέρια,--

άμα τελειώσει ο πόλεμος--

μη με ξεχάσεις.--

Έρωτα-- μες--στο μεσημέρι--

σ’όλα-- τα μέρη--του θανάτου--

ώσπου-- ν’αφανιστεί-- η σκιά του.

1-4Γ-5-1τραγούδι 4,54sec, Άμα τελειώσει ο πόλεμος

(το ακούμε σε ερμηνεία Μαρίας Φαραντούρη, 1966)

https://www.youtube.com/watch?v=vbgjFMUM_jQ&ab_channel=VickyPapaprodromou

1-4Γ-5-2video 2,30sec, Άμα τελειώσει ο πόλεμος

(ακούμε το τραγούδι σε παραλλαγή: ερμηνεία, ιδέα, σενάριο, καλλιτεχνική επιμέλεια, οπτική ταυτότητα: Αρίσταρχος Παπαδανιήλ 2021)

https://www.youtube.com/watch?v=boAlMq0OWoc&ab_channel=Syllipsis

 

1-4Γ-6 «Ειρήνη» του Γιάννη Ρίτσου

 Το ποίημα του Ρίτσου εντάσσεται στη συλλογή «Αγρύπνια», 1953.

«Ειρήνη» του Γιάννη Ρίτσου

Τ' όνειρο του παιδιού είναι η ειρήνη.

Τ' όνειρο της μάνας είναι η ειρήνη.

Τα λόγια της αγάπης κάτω απ' τα δέντρα,

είναι η ειρήνη.--

Όταν οι ουλές απ' τις λαβωματιές κλείνουν στο πρόσωπο του κόσμου

και μες στους λάκκους που 'σκαψαν οι οβίδες φυτεύουμε δέντρα

και στις καρδιές που 'καψε η πυρκαϊά δένει τα πρώτα της μπουμπούκια η ελπίδα

κ' οι νεκροί μπορούν να γείρουν στο πλευρό τους και να κοιμηθούν δίχως παράπονο

ξέροντας πως δεν πήγε το αίμα τους του κάκου,

είναι η ειρήνη.--

Ειρήνη είναι ένα ποτήρι ζεστό γάλα κ' ένα βιβλίο μπροστά στο παιδί που ξυπνάει.

Τότε που οι φυλακές επισκευάζονται να γίνουν βιβλιοθήκες,

τότε που ένα τραγούδι ανεβαίνει από κατώφλι σε κατώφλι τη νύχτα

τότε που τ' ανοιξιάτικο φεγγάρι βγαίνει απ' το σύγνεφο

όπως βγαίνει απ' το κουρείο της συνοικίας φρεσκοξυρισμένος ο εργάτης το Σαββατόβραδο

είναι η ειρήνη.--

Τότε που η μέρα που πέρασε

δεν είναι μια μέρα που χάθηκε

μα είναι η ρίζα που ανεβάζει τα φύλλα της χαράς μέσα στο βράδυ

κ' είναι μια κερδισμένη μέρα κ' ένας δίκαιος ύπνος

Όταν λες: αδελφέ μου — όταν λέμε: αύριο θα χτίσουμε

όταν χτίζουμε και τραγουδάμε

είναι η ειρήνη.--

Τότε που ο θάνατος πιάνει λίγο τόπο στην καρδιά

κ' οι καμινάδες δείχνουν με σίγουρα δάχτυλα την ευτυχία,

τότε που το μεγάλο γαρύφαλλο του δειλινού

το ίδιο μπορεί να το μυρίσει ο ποιητής κι ο προλετάριος

είναι η ειρήνη.--

Η ειρήνη είναι τα σφιγμένα χέρια των ανθρώπων

είναι το ζεστό ψωμί στο τραπέζι του κόσμου

είναι το χαμόγελο της μάνας.

Μονάχα αυτό.

Τίποτ' άλλο δεν είναι η ειρήνη.--

Πάνω στις ράγες των στίχων μου

το τραίνο που προχωρεί στο μέλλον

φορτωμένο στάρι και τριαντάφυλλα

είναι η ειρήνη.--

Αδέρφια μου,

μες στην ειρήνη διάπλατα ανασαίνει

όλος ο κόσμος με όλα τα όνειρά του.

Δόστε τα χέρια, αδέρφια μου,

αυτό 'ναι η ειρήνη.--

1-4Γ-6-1απαγγελία 3,45sec, Ειρήνη

(το ακούμε σε απαγγελία: Γιάννη Ρίτσου, μουσική: Τερψιχόρη Παπαστεφάνου, ερμηνεία: Χορωδία Τρικάλων)

https://www.youtube.com/watch?v=aT9i22owogI&ab_channel=ChristosZo

 

1-4-Γ-7 «Ο Εθνικός Ύμνος» του Διονύσιου Σολωμού

Το ποίημα «Ύμνος εις την Ελευθερίαν» γράφτηκε από τον Σολωμό το 1823 στη Ζάκυνθο και μελοποιήθηκε το 1828 από τον Κερκυραίο Νικόλαο Μάντζαρο. Αποτελείται από 158 τετράστιχες στροφές, από τις οποίες οι 24 πρώτες καθιερώθηκαν ως Εθνικός Ύμνος το 1865.

«Ο Εθνικός Ύμνος» του Διονύσιου Σολωμού

Σε γνωρίζω από την κόψη του σπαθιού την τρομερή,

σε γνωρίζω από την όψη που με βία μετράει τη γη.

Απ' τα κόκαλα βγαλμένη των Ελλήνων τα ιερά,

και σαν πρώτα ανδρειωμένη, χαίρε, ω χαίρε, Ελευθεριά!

Εκεί μέσα εκατοικούσες πικραμένη, εντροπαλή,

κι ένα στόμα ακαρτερούσες, "έλα πάλι", να σου πεί.

Άργειε νάλθει εκείνη η μέρα, κι ήταν όλα σιωπηλά,

γιατί τά 'σκιαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά.

1-4Γ-7-1τραγούδι 0,59sec, Ο Εθνικός Ύμνος

https://www.youtube.com/watch?v=j_u5NfDR7AA&ab_channel=NikephorosOuranos

1-4Γ-7-2τραγούδι 2,49sec, Ο Εθνικός Ύμνος

(ακούμε τον Εθνικό Ύμνο σε παραλλαγή: ερμηνεία, σύνθεση Βαγγέλη Παπαθανασίου)

https://www.youtube.com/watch?v=w7uxq3yo85I&list=RDw7uxq3yo85I&start_radio=1&ab_channel=%CE%B3%CE%B1%CE%BB%CE%B1%CF%84%CE%B5%CE%B9%CE%B1%CE%BC%CE%B5%CE%BD%CE%B1%CE%B3%CE%B9%CE%B1

Δ) ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ/ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ

 

1-4Δ-1 «Κοινωνική και Πολιτική κατάσταση στην Ευρώπη - Έναρξη του Β΄Παγκοσμίου πολέμου»

1933

Μαύρα σύννεφα καλύπτουν την Ευρώπη.

Η οικονομική κρίση οδηγεί σε απελπισία εκατομμύρια ανθρώπους.

Η φασιστική δικτατορία του Μουσολίνι στην Ιταλία έχει ήδη αντικαταστήσει το δημοκρατικό πολίτευμα.

Στη Γερμανία, ο αγκυλωτός σταυρός παίρνει την εξουσία και ο Χίτλερ ανακηρύσσει το Τρίτο Ράιχ.

Τα πολιτικά κόμματα τίθενται εκτός νόμου.

Στο στόχαστρο των φασιστών και των ναζιστών μπαίνουν πρώτοι απ’όλους οι Εβραίοι. Ακολουθούν οι τσιγγάνοι, οι ομοφυλόφιλοι, οι διανοούμενοι, οι κομμουνιστές και όσοι αντιστέκονται.

Η βία και η τρομοκρατία βρίσκονται παντού.

Στην Κεντρική Ευρώπη και στα Βαλκάνια τα δημοκρατικά πολιτεύματα αντικαθίστανται από φασιστικά καθεστώτα. Το ίδιο γίνεται και στην Ελλάδα όπου επιβάλλεται η δικτατορία του Μεταξά.

1939

Τα σύννεφα του πολέμου πυκνώνουν.

Ο Χίτλερ έχει προσαρτήσει την Αυστρία, τη Ρηνανία και εδάφη της Τσεχοσλοβακίας. Στην άλλη άκρη του πλανήτη, η Ιαπωνία έχει εμπλακεί σε πόλεμο με την Κίνα. Ο Μουσολίνι καταλαμβάνει την Αλβανία. Ο Χίτλερ εισβάλλει στην Πολωνία ταυτόχρονα με τους Σοβιετικούς. Η Γαλλία και η Αγγλία κηρύσσουν τον πόλεμο στη Γερμανία. Η Δανία, η Νορβηγία, το Βέλγιο, η Ολλανδία και η Γαλλία καταλαμβάνονται διαδοχικά από τους Γερμανούς. Η Αγγλία βομβαρδίζεται ανηλεώς αλλά βομβαρδίζει και αυτή τη Γερμανία.

28 Οκτωβρίου 1940

Η Ιταλία στέλνει τελεσίγραφο στη δικτατορική κυβέρνηση της Ελλάδας, με το οποίο ζητά να περάσουν ελεύθερα τα ιταλικά στρατεύματα από το ελληνικό έδαφος.

H ελληνική «ουδετερότητα» γίνεται πλέον αδύνατη.

Ο ελληνικός λαός παίρνει θέση: ΟΧΙ ΣΤΟΝ ΦΑΣΙΣΜΟ, ΟΧΙ ΣΤΟΝ ΝΑΖΙΣΜΟ.

Ακόμη και ο Μεταξάς απορρίπτει το τελεσίγραφο των Γερμανών και λέει ΟΧΙ.

 

1-4Δ-2 Συλλογή φωτογραφιών από τη σχολική γιορτή 28^ης Οκτωβρίου, 2022

Φωτογραφίες από το σχολείο μας με παιδιά της Γ΄τάξης (Γ3) 

που διοργάνωσαν τη γιορτή της 28^ης Οκτωβρίου 2022.

 

1-4Δ-3 «Ο Μανώλης Γλέζος και ο Λάκης Σάντας κατεβάζουν τη σημαία με τη σβάστιγγα από την Ακρόπολη»

Είχε συμπληρωθεί ήδη ένας μήνας από τότε που τα γερμανικά στρατεύματα είχαν μπει στην Αθήνα, το 1941. Οι κατακτητές είχαν επιτάξει όλα τα καίρια κτήρια της πρωτεύουσας και είχαν καταλάβει τον ιερό βράχο της Ακρόπολης, φρουρώντας τον επί εικοσιτετραώρου βάσεως. 

Το πρωινό της 30ής Μαΐου του 1941 οι δυο φοιτητές και φίλοι, ο Μανώλης Γλέζος και ο Λάκης Σάντας, μαθαίνουν ότι και η Κρήτη - το τελευταίο τμήμα ελεύθερης γης στην επικράτεια- είχε πέσει στα χέρια των Γερμανών.

Θέλοντας να δείξουν πως «τίποτα δεν έχει τελειώσει», αποφασίζουν να δράσουν το ίδιο κιόλας βράδυ: θα κατεβάσουν τη σημαία με τη σβάστιγγα!

Η μόνη πρόσφορη διαδρομή που μπορούσαν να ακολουθήσουν ήταν μέσω του Πανδρόσειου Άντρου, μιας μικρής στοάς λίγο πιο δυτικά από το Ερεχθείο. Με ένα φανάρι κι ένα μαχαιράκι, στις εννιάμισυ το βράδυ βρίσκονται στον περίβολο της Ακρόπολης. Με «άγνοια κινδύνου», πηδούν τα συρματοπλέγματα, τρυπώνουν στη σκοτεινή σπηλιά και με τη βοήθεια του φαναριού ανεβαίνουν στις σκαλωσιές που ήταν στημένες εκεί από τους αρχαιολόγους. Φτάνουν επάνω, λύνουν το συρματόσχοινο που ήταν δεμένη η τεράστια σημαία (2 Χ 4 μέτρα) και αρχίζουν να την τραβάνε. Καταφέρνουν να την πάρουν, κόβουν ένα κομμάτι γύρω από τον αγκυλωτό σταυρό, την υπόλοιπη την πετούν στο κοντινό ξεροπήγαδο και φεύγουν.

Την επόμενη μέρα οι Γερμανοί, που δέχτηκαν αυτή την προσβολή, εκτελούν τους άνδρες της φρουράς, απολύουν τους διοικητές των τμημάτων ασφαλείας γύρω από την Ακρόπολη και εκδίδουν την ανακοίνωση: οι ένοχοι και οι συνεργοί τους θα τιμωρηθούν διά της ποινής του θανάτου.

Ο ελληνικός λαός θα μάθει τα ονόματα των δυο γενναίων νέων μετά τον πόλεμο, ανήμερα της 25ης Μαρτίου 1945, από σχετικό δημοσίευμα της εφημερίδας Ριζοσπάστης.

Ο Μανώλης Γλέζος έγινε μετέπειτα δημοσιογράφος, πολιτικός και Ευρωβουλευτής.

Ως «φίλος» της νεολαίας επισκεφτόταν πολλά σχολεία και συνομιλούσε με τους μαθητές.

Στο δικό μας σχολείο είχε έρθει αρκετές φορές και μας εξιστόρησε συμβάντα και ιστορικές στιγμές του τόπου μας που είχε ζήσει κι εκείνος.

Η επαφή μας μαζί του ήταν αυτό που λέγεται «Ζωντανή Ιστορία».

 

1-4Δ-4 Συλλογή φωτογραφιών με τον Μανώλη Γλέζο στο σχολείο μας

Ο Μανώλης Γλέζος στο σχολείο μας μιλάει στα παιδιά της Γ΄τάξης, το 2017

1-4Δ-5video 5,34sec, O Μανώλης Γλέζος μιλάει

Ο Γλέζος μιλάει για την γερμανική σημαία που κατέβασαν από την Ακρόπολη.

https://www.youtube.com/watch?v=j0JaesPFJHw&ab_channel=%CE%9A%CE%B5%CF%86%CE%B1%CE%BB%CE%BF%CE%BD%CE%AF%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%B1%CE%9D%CE%AD%CE%B1

 

1-4Δ-6 «Απελευθέρωση της Αθήνας – 12 Οκτωβρίου 1944»

1-4Δ-6video 3,37sec, Η απελευθέρωση της Αθήνας

Ύστερα από 1264 μέρες Κατοχής η Αθήνα είναι και πάλι ελεύθερη. Οι Γερμανοί υποστέλλουν τη σημαία τους από την Ακρόπολη στις 9:45 το πρωί της 12ης Οκτωβρίου ενώ την ίδια στιγμή τμήμα του γερμανικού στρατού καταθέτει στεφάνι στο μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη. Ο κόσμος ξεχύνεται στους δρόμους και πανηγυρίζει.

https://www.youtube.com/watch?v=_IfJ9OLihpU&ab_channel=WARMUSEUMATHENS

1-5 Εικαστικές Δραστηριότητες Δημιουργικότητα/ Ενσυναίσθηση και Ευαισθησία

1-5-00video 1,22sec, Ballet Dance on tanks

Ballet Dance on tanks | Russian Intl Army Games 2021

The graceful opening ceremony of the (International Army Games 2021) held in around the city of Moscow on Monday. The Games will be hosting participants from 43 countries and 290 teams.

https://www.youtube.com/watch?v=Gt58k0Nl1vI&ab_channel=IBinfo-tube

 

1-5-0video 3,38sec, Shostakovich' Second Waltz

Andre Rieu - Shostakovich' Second Waltz

The waltz is the seventh movement of the suite which was completed by Dmitri Shostakovich after 1956

https://www.youtube.com/watch?v=LX1fiE0U1qA&ab_channel=RyanLee

 

1-5-1 Μαθαίνουμε για τα ομαδικά έργα που δημιούργησαν παιδιά της Γ΄τάξης το 2012 στο σχολείο μας και δημιουργούμε τη δική μας Γκερνίκα

1-5-2 Εμπνεόμενοι από εικαστικά έργα  των Μπρακ και Πικάσο με  θέμα το περιστέρι-το πουλί της ειρήνης δημιουργούμε τα δικά μας έργα για την Ειρήνη, που μπορεί να είναι και ομαδικά.

 

1-5-3 Δημιουργούμε μια αντιπολεμική αφίσα.

 

1-5-4 Εμπνεόμαστε από τις μορφές της Βάσως Κατράκη και δημιουργούμε τα δικά μας έργα.

 

1-5-5 Ζωγραφίζουμε την ελληνική σημαία.

1-5-6 Επάνω σε εικόνες με τανκς ζωγραφίζουμε (με μια σαρκαστική, χιουμοριστική ή σουρεαλιστική διάθεση) κάτι δικό μας, ώστε να εκφράσουμε τις ιδέες μας για τον πόλεμο και την ειρήνη.

1-5-7 Μαθαίνουμε για το έργο «Ένας χάρτης για τον πόλεμο στην Ουκρανία» που δημιούργησαν παιδιά της Γ΄τάξης του σχολείου μας (Γ1) το 2022, σκεφτόμαστε και δημιουργούμε ένα έργο ομαδικά με τίτλο «Πόλεμος και Ειρήνη».

1-6 Διερευνητικές Δραστηριότητες  Αυτομέριμνα/ Πολιτειότητα/ Πρωτοβουλία/ Οργανωτική Ικανότητα/ Συνεργασία/ Δημιουργικότητα/ Ενσυναίσθηση και Ευαισθησία

Α) Κάθε ομάδα επιλέγει και ερευνά από τα παρακάτω θέματα:          

 

1-6-1 Τι γίνεται σήμερα με τον πόλεμο που ξέσπασε στην Ουκρανία (μετά την επίθεση που δέχτηκαν από τη Ρωσία στις 24 Φεβρουαρίου 2022); Ποια είναι η κατάσταση στην Ουκρανία; Ποιες είναι οι συνέπειες αυτού του πολέμου σε όλο τον κόσμο; Γίνονται κάπου αλλού πόλεμοι σήμερα;

 

1-6-2 Πόσες χώρες είχαν εμπλακεί στον Β΄Παγκόσμιο πόλεμο; Ποιοι ήταν συνεργοί ή ουδέτεροι στην επιθετική τακτική και ποιοι συμμάχησαν και πολέμησαν ενάντια. Πόσες ανθρώπινες ζωές χάθηκαν; Ποιες ήταν οι συνέπειες της Κατοχής που επέβαλαν στη χώρα μας Ιταλοί και Γερμανοί; Ποιες ήταν οι συνέπειες της νίκης των σύμμαχων για την ηττημένη Γερμανία και την ηττημένη Ιαπωνία, στην άλλη άκρη της γης;

 

1-6-3 Αναζητούμε «ζωντανές ιστορίες πολέμου» και τις αφηγούμαστε.

 

1-6-4 Αναζητούμε τραγούδια με αντιπολεμικό περιεχόμενο και τα παρουσιάζουμε όπως τα βρούμε ή τραγουδώντας τα.

1-6-4video-τραγούδι 5,39sec, Lennon&Plastic Ono Band, Give Peace A Chance,1969 

https://www.youtube.com/watch?v=ftE8vr0WNus&t=42s&ab_channel=YokoOno

αντιπολεμικά τραγούδια που μίλησαν για την ειρήνη όταν το είχαμε περισσότερο ανάγκη

https://www.monopoli.gr/2022/09/21/istories/san-simera/612431/diethnis-imera-eirinis-10-antipolemika-tragoudia-pou-milisan-gia-tin-eirini-otan-to-eixame-perissotero-anagki/

10 τραγούδια για την ειρήνη

https://www.e-radio.gr/post/218779/10-tragoydia-gia-tin-eirini

Τραγούδια που υμνούν την ειρήνη (στίχοι) 

http://tragoudiagiatineirini.blogspot.com/

3 τραγούδια που φώναξαν δυνατά την ανάγκη μας για ειρήνη

https://hernews.gr/2022/03/02/3-tragoudia-pou-fonaxan-dynata-tin-anagki-mas-gia-eirini/

10 αντιπολεμικά τραγούδια 

https://www.ogdoo.gr/diskografia/stigmes/10-antipolemika-tragoydia

20 Αντιπολεμικά Τραγούδια

https://www.musicheaven.gr/html/modules.php?name=News&file=article&id=4811

 

Β) Όλες οι ομάδες σε όλα τα τμήματα μαθητών και μαθητριών της Γ΄τάξης σχεδιάζουν, οργανώνουν, επιμερίζονται και υλοποιούν τη σχολική γιορτή για την 28^ης Οκτωβρίου.

Όσα παρουσιάστηκαν αναλυτικά στο παρών εγχειρίδιο, μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως πηγές αλλά μπορούν επίσης να μετουσιωθούν σε άλλες μορφές όπως π.χ. θεατρικό, περφόρμανς, τραγούδι κ.ά.

Τα μαθητικά εικαστικά έργα μπορούν να χρησιμοποιηθούν στη γιορτή, είτε να παρουσιάζονται λειτουργικά στην περφόρμανς ή να στολίζουν τον χώρο. Επομένως είναι καλό, τα παιδιά πρώτα να οργανώσουν τη γιορτή και μετά να δημιουργήσουν τα έργα που «χρειάζονται».

Η 21η Σεπτεμβρίου Διεθνής Ημέρα Ειρήνης καθιερώθηκε από τον ΟΗΕ το 2001, ώστε να συμπίπτει με την ετήσια γενική συνέλευση του Οργανισμού κάθε Σεπτέμβριο.