ΤΑ ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ: 5ΣΥΝΘΕΣΗ

5ΣΥΝΘΕΣΗ

ΣΥΝΘΕΣΗ

1^ο μέρος

σ ύ ν θ ε σ η μ ε σ η μ ε ί α γ ρ α μ μ έ ς κ α ι σ χ ή μ α τ α

ΠΗΓΕΣ

ΒΙΒΛΙΟ ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

1-5- Η δομή και η σύνθεση

http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547/2306/Eikastika_G-Gymnasiou_html-empl/index1_5.html

The Dot and the Line - The last Round (7,08 animation της Julie Fages)

https://www.youtube.com/watch?v=7hS3dgvPl2o

Interpretación Punto y linea sobre el plano de Vassily Kandinsky (3,06 Επιφάνειες, σχήματα, γραμμές που υπάρχουν στο περιβάλλον μας και άλλα που μπορούμε να δημιουργήσουμε με πρόχειρα υλικά)

https://www.youtube.com/watch?v=1MEAuYwAcuo

ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

ΚΑΙ

ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΩΝ ΕΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΤΗΣ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Δομή και Σύνθεση

Κάθε στοιχείο στη φύση αλλά και κάθε κατασκευή έχει μια δομή, δηλαδή έναν σκελετό στον οποίο στηρίζονται και οργανώνονται όλα τα μέρη του. Π.χ. σε ένα δέντρο, με δομικά στοιχεία τον κορμό και τα κλαδιά, στηρίζονται τα φύλλα και τα άνθη, συνθέτοντας ένα ενιαίο σύνολο. Όμοια, ένα κτίριο αποτελείται από κολώνες, τοίχους, πάτωμα, στέγη, πόρτες και παράθυρα, που προσαρμόζονται στις σωστές αναλογίες και συνθέτονται ανάλογα με τα υλικά και την αισθητική επιλογή.

Σύνθεση είναι η οργάνωση και η διάταξη όλων των στοιχείων ενός έργου σε ένα ενιαίο σύνολο. Η σύνθεση βασίζεται στα δομικά στοιχεία και τις αρχές της σύνθεσης.

Η δομή εξασφαλίζει την απαραίτητη συνοχή ανάμεσα στα διάφορα μέρη της σύνθεσης και προδιαγράφει το τελικό αισθητικό αποτέλεσμα, ενώ η σύνθεση αναδεικνύει το θέμα και το περιεχόμενο και διαμορφώνει τη μορφή του έργου.

Σύνθεση σημείων, γραμμών και σχημάτων επάνω στην επιφάνεια

Σύμφωνα με τον Βασίλι Καντίνσκι (Ρώσος ζωγράφος, θεωρητικός και δάσκαλος της τέχνης, 1866-1944) «η σύνθεση πρέπει να μελετηθεί επάνω στα πρωταρχικά στοιχεία της ζωγραφικής, το σημείο, τη γραμμή και το σχήμα».

Επιφάνεια του έργου

Η επιφάνεια του έργου απελευθερώνει έναν «εσωτερικό ήχο» που απορρέει από το σχήμα της. Π.χ. το τετράγωνο δείχνει ισορροπημένο, το οριζόντιο παραλληλόγραμμο ήρεμο, ενώ το όρθιο παραλληλόγραμμο δυναμικό. Τα στοιχεία που βρίσκονται στο επάνω μέρος της επιφάνειας δίνουν μια αίσθηση ελαφράδας, ελευθερίας και την εντύπωση της κίνησης, ενώ αυτά που βρίσκονται στο κάτω μέρος βαρύτητα.

Σημεία

1.Ένα σημείο στο κέντρο της επιφάνειας δίνει μια αίσθηση ακινησίας και στατικότητας.

2.Ένα σημείο στο πλάι μοιάζει να έχει κάποια κίνηση.

3.Ένα σημείο στο κάτω μέρος μοιάζει να πέφτει.

4.Ένα σημείο στο επάνω μέρος φαίνεται σαν να πετάει.

Το σχήμα των σημείων, το μέγεθος, η θέση και το πλήθος τους καθορίζουν τη σύνθεση.

5.Όταν ένα σημείο είναι μεγάλο μοιάζει να είναι μπροστά,

ενώ όταν είναι μικρό δείχνει να φεύγει, να απομακρύνεται.

6.Πολλά σημεία, κοντά το ένα στο άλλο φαίνονται σαν ένα σώμα.

7.Όταν τα σημεία είναι σε απόσταση μεταξύ τους, αναδεικνύεται η μοναδικότητα του καθενός

και η σύνθεση είναι χαλαρή και ανάλαφρη.

8.Σημεία με διαφορετικά σχήματα αυξάνουν την ένταση.

9.Σημεία διασκορπισμένα σε μια επιφάνεια δημιουργούν ένταση και κινητικότητα.

10.Σημεία τοποθετημένα με κάποια αναγνωρίσιμη διάταξη δημιουργούν σταθερότητα και ηρεμία.

Τα σημεία από μόνα τους μπορούν να δημιουργήσουν ενδιαφέρουσες συνθέσεις

όταν υπάρχει ποικιλία στο σχήμα, το μέγεθος και την θέση τους.

Γραμμές

Μια οριζόντια γραμμή και μια κάθετη που χωρίζουν μια τετράγωνη επιφάνεια σε τέσσερα ίσα μέρη

αποτελούν μια πρώτη εικόνα γραμμικής σύνθεσης

και μεταδίδουν αίσθηση σύγκρουσης αλλά και ισορροπίας.

1.Η οριζόντια γραμμή υποβάλλει ηρεμία και δείχνει παθητική.

2.Η κατακόρυφη είναι ενεργητική, δυναμική και αυστηρή.

3.Η διαγώνια είναι γεμάτη ένταση και εκφράζει κίνηση και αστάθεια.

Η διαγώνια που ξεκινάει από κάτω αριστερά και φτάνει επάνω δεξιά μοιάζει να ανεβαίνει

και δίνει την αίσθηση της αισιοδοξίας και της χαράς.

Η διαγώνια από επάνω αριστερά μέχρι κάτω δεξιά μοιάζει να κατεβαίνει

και εκφράζει απαισιοδοξία και θλίψη.

4.Οι ελεύθερες ευθείες δείχνουν ανεξαρτησία και κίνηση.

5.Οι τεμνόμενες υποβάλλουν τη σύγκρουση και την οξύτητα.

6.Η τεθλασμένη γραμμή παράγει οξύτητα και ένταση.

7.Η καμπύλη γραμμή εκφράζει ταυτόχρονα κίνηση και ελευθερία, ρευστότητα και ευελιξία.

Όσο μεγαλύτερη είναι η ποικιλία των γραμμών σε μορφή, μέγεθος και πάχος

τόσο μεγαλύτερο ενδιαφέρον αποκτά και η σύνθεση.

Σχήματα

Όταν επάνω σε μια επιφάνεια μια γραμμή ξεκινήσει από ένα σημείο, διανύσει μια διαδρομή και καταλήξει στο ίδιο σημείο δημιουργείται ένα σχήμα.

Αν η γραμμή που δημιουργεί το σχήμα είναι καμπύλη, τότε και το σχήμα λέγεται καμπυλωτό.

Αν είναι τεθλασμένη τότε το σχήμα λέγεται πολύγωνο.

Τα πιο απλά σχήματα είναι το τετράγωνο, το τρίγωνο και ο κύκλος.

Το τετράγωνο δείχνει ισορροπημένο, λογικό, σοβαρό και σταθερό.

Το τρίγωνο μοιάζει ορμητικό και εκφράζει σύγκρουση.

Ανάλογα με το μέγεθος των πλευρών του, μπορεί να είναι λιγότερο ή περισσότερο σταθερό, επιβλητικό ή ισορροπημένο και δυναμικό.

Ο κύκλος είναι ένα συγκεντρωμένο, τέλειο σχήμα και μεταδίδει ησυχία, κίνηση και αρμονία.

1.Ένα τετράγωνο τοποθετημένο παράλληλα με την επιφάνεια του έργου μεταδίδει σταθερότητα και ισορροπία.

2.Ένα τετράγωνο τοποθετημένο με κλίση 45ο βρίσκεται σε ασταθή ισορροπία και προκαλεί ένταση.

3.Ένα τετράγωνο τοποθετημένο σε τυχαία θέση μεταδίδει έντονη αστάθεια και κινητικότητα.

4.Ένα ισόπλευρο τρίγωνο τοποθετημένο με τη μια πλευρά του οριζόντια και κάτω, δίνει την αίσθηση ευστάθειας και ισορροπίας.

5.Ένα ισόπλευρο τρίγωνο τοποθετημένο με την κορυφή του προς τα κάτω παρουσιάζει αστάθεια, σύγκρουση και ένταση.

6.Ο κύκλος, ανάλογα με τις γραμμές που είναι κοντά του, μπορεί να ισορροπεί με αστάθεια (επάνω σε μια οριζόντια ευθεία) ή

7.με σταθερότητα (επάνω σε μια καμπύλη) ή

8.μπορεί να φαίνεται ότι κυλάει προς κάποια κατεύθυνση (επάνω σε μια λοξή ευθεία).

ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

..........................

ΣΥΝΘΕΣΗ

2^ο μέρος

α π ό δ ο σ η ε ν ν ο ι ώ ν μ ε τ η σ ύ ν θ ε σ η

ΠΗΓΕΣ

ΒΙΒΛΙΟ ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

1-4-Κίνηση, ένταση και δυναμική

http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547/2306/Eikastika_G-Gymnasiou_html-empl/index1_4.html

ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

ΚΑΙ

ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΩΝ ΕΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΤΗΣ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Κίνηση

Ένταση

και

Δυναμική

Κίνηση είναι η αλλαγή της θέσης ενός σώματος στον χώρο. Στις εικαστικές τέχνες τα σχήματα είναι προϊόντα κίνησης στον χώρο, αφού όταν το σημείο κινηθεί δημιουργεί τη γραμμή, όταν κινηθεί η γραμμή δημιουργεί την επιφάνεια, που με τη σειρά της όταν κινηθεί δημιουργεί τον όγκο.

Ένταση είναι η όξυνση μιας ενέργειας ή η κορύφωση μιας κατάστασης. Στο έργο τέχνης ένταση δημιουργείται με την αντιπαράθεση διαφορετικών στοιχείων, με την παραμόρφωση ή την πλάγια τοποθέτηση των σχημάτων.

Δυναμική ονομάζουμε τη διαδικασία ανάπτυξης ή την εξελικτική πορεία ενός φαινομένου. Στη φύση βλέπουμε συχνά στοιχεία με δυναμική, όπως π.χ. η καμπύλη ενός κύματος, οι οξείς εναλλαγές στις κορυφές των βουνών και τα σχήματα στους κορμούς των δέντρων που συστρέφονται και διογκώνονται. Στο έργο τέχνης η δυναμική κάποιου στοιχείου οφείλεται κυρίως στη σχέση του με τα υπόλοιπα μέσα στη σύνθεση.

Η ποικιλία, η ποσότητα και η θέση των μορφικών στοιχείων του ζωγραφικού έργου μπορούν να δημιουργήσουν την αίσθηση της ηρεμίας, της κίνησης, της έντασης ή της δυναμικής. Το χρώμα και ο τόνος είναι δυο στοιχεία που βοηθούν και υποστηρίζουν τα σχήματα, ώστε να φαίνονται ήρεμα ή έντονα, να δίνουν την αίσθηση ότι κινούνται ή ότι είναι δυναμικά.

ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

Ο Αμερικανικός Αφηρημένος Εξπρεσιονισμός

«Αμερικανικός αφηρημένος εξπρεσιονισμός και αισθητική» του Βασίλη Φιοροβάντε

http://www.avgi.gr/article/5620670/amerikanikos-afirimenos-expresionismos-kai-aisthitiki

Ο Αφηρημένος Εξπρεσιονισμός αποτελεί το καλλιτεχνικό κίνημα της ζωγραφικής που αναπτύχθηκε μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο από το 1945 ως τις αρχές της δεκαετίας του ΄60 στην Αμερική με κέντρο τη Νέα Υόρκη.

«Νιώσαμε την ηθική κρίση ενός κόσμου σε συντρίμμια, ενός κόσμου κατεστραμμένου από μεγάλη οικονομική κρίση και ένα βίαιο παγκόσμιο πόλεμο και όπως είναι φυσικό ήταν αδύνατο εκείνο τον καιρό να ζωγραφίσουμε το είδος της ζωγραφικής που ως τότε ζωγραφίζαμε - λουλούδια, ξαπλωμένα γυμνά, και ανθρώπους να παίζουν τσέλο. Από την άλλη όμως μεριά δε μπορούσαμε να μεταπηδήσουμε στην κατάσταση ενός αγνού κόσμου που αποτελείται από ανόργανες φόρμες και σχήματα, από σχέσεις χρωμάτων και μόνο, ενός κόσμου απόλυτα αισθησιακού. Για κάποιους από εμάς αυτή η κατάσταση αντανακλούσε την ηθική κρίση μας σχετικά με το τι θα ζωγραφίσουμε. Έτσι, αυτό που στην πραγματικότητα ξεκινήσαμε, ήταν να ζωγραφίσουμε από την αρχή, σαν η ζωγραφική όχι μόνο να είχε πεθάνει, αλλά σαν να μην υπήρξε ποτέ.» Barnett Newman (Ζωγράφος)

Οι καλλιτέχνες δανείζονται στοιχεία (που αναπτύχθηκαν στην προπολεμική Ευρωπαϊκή Μοντέρνα Τέχνη, από κινήματα όπως ο Εξπρεσιονισμός, ο Φουτουρισμός, ο Κυβισμός, ο Υπερρεαλισμός) όπως το αντικείμενο της τέχνης είναι η μορφή, όμως τα υλικά και η διαδικασία που την καθορίζουν έχουν ισότιμο ρόλο με αυτή, η οποία παραμορφώνεται, διασπάται και απεικονίζεται με επίπεδες ελεύθερες φόρμες, ως αντανάκλαση της εσωτερικής δομής του καλλιτέχνη. Η τεχνική που χρησιμοποιούν συχνά περιγράφεται με τον όρο «action painting» (ζωγραφική της δράσης) με κύριο χαρακτηριστικό τον αυτοσχεδιασμό επάνω σε μεγάλες επιφάνειες.

«Ο μουσαμάς άρχισε να αντιμετωπίζεται ως πεδίο δράσης και όχι σαν ένας χώρος όπου αναπαράγεται, αναλύεται ή εκφράζεται ένα αντικείμενο, υπαρκτό ή φανταστικό. Αυτό που θα φιλοξενούσε ο μουσαμάς δεν ήταν μία εικόνα αλλά ένα γεγονός. Ο ζωγράφος δεν πλησίαζε πια το καβαλέτο του με μια εικόνα στο μυαλό του αλλά η εικόνα θα ήταν το αποτέλεσμα της συνάντησής του με τα υλικά που είχε μπροστά του. Το αντικείμενο εξοβελίζεται από τη ζωγραφική για να μην υπάρχει τίποτα που να παρεμποδίζει την πράξη της ζωγραφικής και την αποκάλυψη που εμπεριέχει η ίδια η ζωγραφική πράξη.» Harol Rozenberg (Κριτικός)

4 εκπρόσωποι του Αμερικανικού Αφηρημένου Εξπρεσιονισμού

Βίλεμ Ντε Κούνινγκ

Willem De Kooning

1904-1997

born: Rotterdam,Holland+USA

https://taeikastikastinekpedeysi.blogspot.com/search/label/%CE%92%CE%AF%CE%BB%CE%B5%CE%BC%20%CE%9D%CF%84%CE%B5%20%CE%9A%CE%BF%CF%8D%CE%BD%CE%B9%CE%BD%CE%B3%CE%BA%20Willem%20De%20Kooning%20%CE%93%CE%84

Έργα του Βίλεμ Ντε Κούνινγκ

Φραντς Κλάιν

Franz Kline

1910-1962

born: Wilkes-Barre,Pennsylvania,USA

https://taeikastikastinekpedeysi.blogspot.com/search/label/%CE%A6%CF%81%CE%B1%CE%BD%CF%84%CF%82%20%CE%9A%CE%BB%CE%AC%CE%B9%CE%BD%20Franz%20Kline%20%CE%93%CE%84

Έργα του Φραντς Κλάιν

Τζάκσον Πόλοκ

Jackson Pollock

1912-1956

born: Cody,Wioming,USA

https://taeikastikastinekpedeysi.blogspot.com/search/label/%CE%A4%CE%B6%CE%AC%CE%BA%CF%83%CE%BF%CE%BD%20%CE%A0%CF%8C%CE%BB%CE%BF%CE%BA%20Jackson%20Pollock%20%CE%93%CE%84

Έργα του Τζάκσον Πόλοκ

Σαμ Φράνσις

Sam Francis

1923-1994

born: San Mateo,California,USA

https://taeikastikastinekpedeysi.blogspot.com/search/label/%CE%A3%CE%B1%CE%BC%20%CE%A6%CF%81%CE%AC%CE%BD%CF%83%CE%B9%CF%82%20Sam%20Francis%20%CE%93%CE%84

Έργα του Σαμ Φράνσις

..........................

ΣΥΝΘΕΣΗ

3^ο μέρος

ο ι α ρ χ έ ς τ η ς σ ύ ν θ ε σ η ς

ΠΗΓΕΣ

ΒΙΒΛΙΟ ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

1-5- Η δομή και η σύνθεση

http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547/2306/Eikastika_G-Gymnasiou_html-empl/index1_5.html

ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

ΚΑΙ

ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

ΚΑΙ

ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΩΝ ΕΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΤΗΣ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχές της Σύνθεσης

Αρμονία

και

Αντίθεση

Όλα τα στοιχεία που συναποτελούν το έργο δημιουργούν ένα σύνολο με ενότητα και συνοχή.

Χρωματική αρμονία μπορεί να δημιουργήσει σε ένα έργο η συνύπαρξη των τριών βασικών χρωμάτων (κόκκινο, κίτρινο, μπλε), των συμπληρωματικών (κόκκινο-πράσινο, κίτρινο-μοβ, μπλε-πορτοκαλί), των θερμών ή των ψυχρών κ.ά.

Σε μια σύνθεση οι αντιθέσεις στα σχήματα, τα μεγέθη, τις ποσότητες, το φως-σκιά, τα χρώματα, την υφή, το θέμα κ.τ.λ. χρησιμοποιούνται για να δημιουργήσουν εναλλαγές, ποικιλία και ενδιαφέρον.

Αρμονία (Αρχαίος Ελληνικός ναός)

Ο Παρθενώνας στην Ακρόπολη της Αθήνας

Ο Ναός του Απόλλωνα στους Δελφούς

Ο Ναός του Δία στην Ολυμπία

Αντιθέσεις και Ποικιλία (Γοτθικός ναός)

Γοτθικός ναός στο Μιλάνο

Η Παναγία των Παρισίων

Γοτθικός ναός στη Βιέννη

Χρωματική Αρμονία

Cézanne,1904,Mont Sainte-Victoire seen from Les Lauves

Χρωματική Αντίθεση

Van Gogh, 1890,Wheat field with crows

Αντίθεση Σχημάτων, Μεγεθών και Ποσοτήτων

Kandinsky,1922,Black Grid

Αντίθεση Φωτός-Σκιάς

Rembrandt,1642,Νυχτερινή περίπολος

Αντίθεση Χρωμάτων

Bacon,1962,Crucifixion

Αντίθεση Υφής

Ryman,1968,Untitled

Αντίθεση στο Θέμα

De Chirico,1971,Plaza Italia

Ισορροπία

Όλα τα στοιχεία στο έργο κατανέμονται ζυγισμένα στον χώρο. Στη φυσική, ισορροπία θεωρείται η κατάσταση κατά την οποία οι δυνάμεις που δρουν επάνω σε ένα σώμα αντισταθμίζουν η μια την άλλη σταματώντας τη δράση. Σε μια ισορροπημένη σύνθεση καμιά αλλαγή δεν φαίνεται να είναι δυνατή και «το όλον προσλαμβάνει το χαρακτήρα του αναγκαίου σε όλα τα μέρη του». Μια μη ισορροπημένη σύνθεση μοιάζει τυχαία και παροδική, ενώ τα στοιχεία της σαν να «επιδιώκουν να αλλάξουν» επιζητώντας να εναρμονιστούν με το σύνολο.

Ισορροπία

Klee,1920,Rose Garden

Klee,1929,Fire in the Evening

«Ανισορροπία» - Δυναμική Σύνθεση

Tintoretto,1594,Last Supper

Veronese,1580,Crucifixion

Συμμετρία

και

Ασυμμετρία

Στη συμμετρία το μισό μέρος του έργου είναι ακριβώς ή σχεδόν όμοιο με το άλλο μισό. Η συμμετρική σύνθεση είναι εύκολα κατανοητή. Η πιο απλή ισορροπία είναι η συμμετρία. Δημιουργεί ισχυρή αρμονία, σταθερότητα και στατικότητα ιδιαίτερα σε μεγάλα και σύνθετα κτίρια. Η συμμετρία ενώ είναι σημαντική στην αρχιτεκτονική δεν είναι πάντα ελκυστική στη γλυπτική και τη ζωγραφική, επειδή όταν το μισό ενός έργου αντανακλά ακριβώς το άλλο μισό, το κάνει μονότονο και στατικό. Στην ασύμμετρη ισορροπία η λεπτή εξισορρόπηση των διαφορετικών στοιχείων κάνει το έργο να φαίνεται ενδιαφέρον και δυναμικό.

Η ασυμμετρία δημιουργεί έργα που μεταδίδουν την αίσθηση της κίνησης και της δυναμικής.

Συμμετρία στη Ζωγραφική Σύνθεση

Botticelli,1486,The Birth of Venus

Ασυμμετρία στη Ζωγραφική Σύνθεση

Mondrian,1938,Composition

Συμμετρία στη Γλυπτική Σύνθεση

Ο Κούρος της Αναβύσσου,530 πΧ

Ασυμμετρία στη Γλυπτική Σύνθεση

Matisse,1931,Back

Συμμετρία στην Αρχιτεκτονική Σύνθεση

Gaudi,1888-σήμερα,Sagrada Familia

Ασυμμετρία στην Αρχιτεκτονική Σύνθεση

Frank Lloyd Wright,1937,Fallingwater

Ιεραρχία

Η ιεραρχία στη σύνθεση τονίζει τη σημασία που έχει μία μορφή ανάμεσα σε άλλες. Οι φόρμες ιεραρχούνται ως προς το σχήμα, το μέγεθος, το χρώμα ή τη θέση τους. Ο καλλιτέχνης ιεραρχεί τα στοιχεία του και δίνει έμφαση, ανάλογα με το πού θέλει να στρέψει την προσοχή μας.

Ιεραρχία ως προς το Σχήμα και το Χρώμα

Kandinsky,1923,On White II

Ιεραρχία ως προς το Μέγεθος

Malevich,1916,Suprematism

Ιεραρχία ως προς τη Θέση

El Greco,1588,The burial of the count of Orgaz

Επανάληψη

και

Ρυθμός

Μια σύνθεση λέμε ότι στηρίζεται στην επανάληψη όταν έχει πολλά στοιχεία με το ίδιο μέγεθος και σχήμα. Η επανάληψη προσδίδει στο έργο ενότητα, συνοχή και έμφαση, δημιουργεί όμως συχνά μονοτονία και έλλειψη ενδιαφέροντος. Γι’ αυτό, η επανάληψη πρέπει να γίνεται προσεκτικά, με αντιμεταθέσεις και εναλλαγές.

Όταν στο έργο τα στοιχεία που επαναλαμβάνονται οργανώνονται σε σειρές και εμφανίζονται με περιοδικότητα, δημιουργείται ο ρυθμός και μαζί του η αίσθηση της κίνησης.

Σύνθεση Με Επανάληψη

Pollock,1948,Composition

Σύνθεση Χωρίς Επανάληψη

Rothko,1951,Untitled

Σύνθεση Με Ρυθμό

Balla,1912,Girl running on a balcony

Σύνθεση Χωρίς Ρυθμό

De Kooning,1954,Woman

Κλίμακα και Αναλογία

Η κλίμακα αναφέρεται στο μέγεθος ενός αντικειμένου που υπάρχει στο έργο σε σχέση με το πραγματικό αντικείμενο, με άλλα αντικείμενα ή με το περιβάλλον του. Η κλίμακα είναι μια από τις πρώτες επιλογές που κάνει ο καλλιτέχνης όταν σχεδιάζει το έργο του, γιατί έτσι ορίζει το μέγεθός του. Οι θεατές αντιλαμβάνονται την κλίμακα με βάση το δικό τους μέγεθος.

Αναλογία είναι η σχέση μεγέθους των τμημάτων του έργου μεταξύ τους αλλά και με το σύνολο.

Σε Φυσικό Μέγεθος

Κούροι και Κόρες στο Μουσείο της Ακρόπολης

Σε Υπερφυσικό Μέγεθος

Οldenburg,1988,Spoonbridge and Cherry

Με Ιεραρχική Αναλογία και Συμβολικό Νόημα

Giacometti,1943,Figures

Με Αναλογίες «για το ανθρώπινο κάλλος»

Da Vinci,1886,Virgin of the Rocks

Χρυσή Τομή ή Χρυσή Αναλογία

Η παρατήρηση ότι μερικές αναλογίες δημιουργούν πιο ευχάριστα συναισθήματα από κάποιες άλλες οδήγησε τους αρχαίους Έλληνες να εφαρμόσουν τη Χρυσή Τομή ή Χρυσή Αναλογία, που ορίζει την ιδανική θέση στην οποία μπορεί να τοποθετηθεί το πιο ενδιαφέρον στοιχείο του έργου.

Για να βρούμε στοιχειωδώς τη Χρυσή Τομή σε μια επιφάνεια αρκεί να τη χωρίσουμε με δύο κάθετες γραμμές σε τρία ίσα μέρη και να φέρουμε τις δυο διαγώνιες. Τα σημεία στα οποία τέμνονται οι γραμμές με τις διαγώνιες αντιστοιχούν σε μια Χρυσή Τομή.

Άξονες

Οι άξονες είναι εμφανείς ή νοητές γραμμές που ενώνουν τα σημαντικά στοιχεία του έργου και λειτουργούν ως μονοπάτια, τα οποία ακολουθεί το μάτι του θεατή για να το «διαβάσει».

Σύνθεση Με Άξονες

Rafaello,1511,Η Σχολή των Αθηνών

Σύνθεση Χωρίς Άξονες

Pollok,1950

..........................

ΣΥΝΘΕΣΗ

4^ο μέρος

η σ ύ ν θ ε σ η σ τ η ν α φ η ρ η μ έ ν η τ έ χ ν η

ΠΗΓΕΣ

ΒΙΒΛΙΟ ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

4-1-Αφηρημένη Τέχνη – τα μη παραστατικά έργα

http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547/2306/Eikastika_G-Gymnasiou_html-empl/index4_1.html

ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

ΚΑΙ

ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΩΝ ΕΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΤΗΣ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Τι είναι η Αφηρημένη Τέχνη

Στο παρελθόν, υπήρξαν περίοδοι που η τέχνη απεικόνιζε τον άνθρωπο, τα ζώα και τη φύση διατηρώντας μόνο τα πιο ουσιαστικά στοιχεία των μορφών, χρησιμοποιώντας σχηματοποιημένες φόρμες, γεωμετρικά σχήματα και σύμβολα.

Κυκλαδικά ειδώλια, 3200 – 2000 π.Χ.

Όμως, η μοντέρνα τέχνη του 20ού αιώνα αρνήθηκε να αναπαραστήσει τον εξωτερικό κόσμο και δημιούργησε μη παραστατικά έργα ή Αφηρημένη Τέχνη. Η Αφηρημένη ζωγραφική έχει τις ρίζες της στον Σεζάν, ο οποίος απέδιδε τη φύση με γεωμετρικά στερεά.

Σεζάν,1904,Το όρος Σεντ-Βικτουάρ

Ο Μπρακ και ο Πικάσο ανέλυαν τα αντικείμενα σε φόρμες και τα επανασυνέθεταν, δημιουργώντας έργα που ονομάστηκαν με τον όρο Κυβισμός.

Πικάσο,1912,Βιολί

Μπρακ,1914,Νεκρή φύση επάνω σε τραπέζι

Στη συνέχεια, επικράτησε η αντίληψη να αγνοηθεί η τρίτη διάσταση και η προοπτική, να συνθέτονται επάνω στη ζωγραφική επιφάνεια γραμμές, σχήματα και χρώματα δημιουργώντας εικόνες με σημασία χωρίς να αναπαριστάνουν κάτι. Οι νέες αξίες της ζωγραφικής αντικατοπτρίστηκαν στα έργα του Καντίνσκι, του Μάλεβιτς και του Μόντριαν.

Καντίνσκι,1925,Κίτρινο, κόκκινο, μπλε

Μάλεβιτς,1916,Σουπρεματιστική ζωγραφική

Μόντριαν,1921,Σύνθεση με κόκκινο, κίτρινο, μπλε και μαύρο

Σύντομα, πολλοί καλλιτέχνες υποστήριξαν την Αφαίρεση και δημιουργήθηκαν δυο βασικές κατευθύνσεις:

Α) Η Γεωμετρική Αφαίρεση, στην οποία εντάσσονται έργα αποτελούμενα από βασικά χρώματα και σχήματα με ορθολογικές, γεωμετρικές συνθέσεις.

Το Ντε Στιλ δημιουργήθηκε από τους Ολλανδούς Μόντριαν και Βαν Ντέσμπουργκ, οι οποίοι πίστευαν ότι η τέχνη θα πρέπει να αντανακλά το μυστήριο και την τάξη του σύμπαντος, γι’ αυτό και τα έργα τους ήταν αυστηρές γεωμετρικές συνθέσεις με τετράγωνες φόρμες, ευθείες γραμμές και βασικά χρώματα.

Βαν Ντέσμπουργκ,1924,Αντισύνθεση V

Ο Κονστρουκτιβισμός εκδηλώθηκε στη Ρωσία με πρωταρχικά έργα τις ανάγλυφες αφηρημένες κατασκευές του Τάτλιν, συνθέσεις με γεωμετρικές φόρμες φτιαγμένες από διάφορα υλικά. Οι Κονστρουκτιβιστές υποστήριζαν πως η τέχνη πρέπει να είναι ωφελιμιστική και στην προσπάθειά τους να ξεπεράσουν την απομόνωση του καλλιτέχνη από την κοινωνία, επεκτάθηκαν στο πεδίο του βιομηχανικού σχεδίου, το θέατρο, τον κινηματογράφο και την αρχιτεκτονική.

Τάτλιν,1919,Μακέτα για το μνημείο της Τρίτης Διεθνούς

Τα Κινητικά γλυπτά έδωσαν μια άλλη κατεύθυνση στη γλυπτική εντάσσοντας την πραγματική κίνηση στα μορφικά της στοιχεία.

Κάλντερ,1958,Κίτρινη φάλαινα

Η Οπ Αρτ επεδίωξε να παρουσιάσει την αίσθηση της κίνησης στη ζωγραφική, δημιουργώντας οπτικές ψευδαισθήσεις με την κατάλληλη τοποθέτηση μικρών σχημάτων.

Ράιλι,1964,Ρεύμα

Η Μίνιμαλ Αρτ ξεκίνησε στην Αμερική και περιορίστηκε σε πολύ λιτά μέσα και τεχνικές, είναι εντελώς αφηρημένη, αντικειμενική και απρόσωπη, απαλλαγμένη από επιφανειακές διακοσμήσεις.

Κέλι,1983,Χωρίς τίτλο

Β) Η Λυρική Αφαίρεση, στην οποία εντάσσονται έργα που βασίζονται σε μία ζωγραφική γλώσσα με συμβολικό χαρακτήρα, τα οποία προβάλλουν την υποκειμενικότητα του καλλιτέχνη.

Η Άμορφη Τέχνη πρωτοπαρουσιάστηκε στη Γαλλία και μπορεί να συνοψιστεί σε μια χειρονομιακή ζωγραφική που προσεγγίζει την καλλιγραφία.

Βόλς,1951,Ο ανεμόμυλος

Ο Αφηρημένος Εξπρεσιονισμός παρουσιάστηκε στην Αμερική στη δεκαετία του ΄50 και έδωσε έμφαση στον αυθορμητισμό της έκφρασης και την ατομικότητα του καλλιτέχνη. Οι βασικές τάσεις που αναπτύχθηκαν μέσα στα πλαίσια του ευρύτερου αυτού κινήματος ήταν η χρησιμοποίηση της κίνησης, της χειρονομίας, της υφής αλλά και των μεγάλων χρωματικών επιφανειών.

Ντε Κούνιγκ,1957,Χωρίς τίτλο

Τα πρώτα δείγματα αφαιρετικών έργων στην Ελλάδα παρουσιάστηκαν μετά το 1950 και υπήρξαν ορόσημο στην εξέλιξη της νεοελληνικής τέχνης, αφού τέθηκαν τα θεμέλια για μια καινούργια αντιμετώπιση του ζωγραφικού χώρου. Παραδειγματικές αναφορές αποτελούν οι δυο καλλιτέχνες, Αλέκος Κοντόπουλος και Γιάννης Σπυρόπουλος, των οποίων τα ώριμα έργα ανήκουν στον χώρο της Αφηρημένης Τέχνης.