2015-03-27-Ε-Β2-ΑΦΗΡΗΜΕΝΗ ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ-Γ-15ο ΓΠ

Γ΄ ΤΑΞΗ

Αφηρημένη Τέχνη και Μαθηματικά 1

από το βιβλίο ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ Γ΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

IV ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ

Θέμα 1 Αφηρημένη Τέχνη - τα μη παραστατικά έργα

http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-C115/540/3555,14587/

1.Τι είναι η Αφηρημένη Τέχνη

Στο παρελθόν, υπήρξαν περίοδοι που η τέχνη απεικόνιζε τον άνθρωπο, τα ζώα και την φύση διατηρώντας μόνο τα πιο ουσιαστικά στοιχεία των μορφών, χρησιμοποιώντας σχηματοποιημένες φόρμες, γεωμετρικά σχήματα και σύμβολα.

Όμως, η μοντέρνα τέχνη του 20ού αιώνα αρνήθηκε να αναπαραστήσει τον εξωτερικό κόσμο και δημιούργησε μη παραστατικά έργα ή Αφηρημένη Τέχνη.

Η Αφηρημένη ζωγραφική έχει τις ρίζες της στον Σεζάν, ο οποίος απέδιδε την φύση με γεωμετρικά στερεά.

Ο Μπρακ και ο Πικάσο ανέλυαν τα αντικείμενα σε φόρμες και τα επανασυνέθεταν, δημιουργώντας έργα που ονομάστηκαν με τον όρο Κυβισμός.

Στη συνέχεια, επικράτησε η αντίληψη να αγνοηθεί η τρίτη διάσταση και η προοπτική, να συνθέτονται επάνω στη ζωγραφική επιφάνεια γραμμές, σχήματα και χρώματα δημιουργώντας εικόνες με σημασία χωρίς να αναπαριστάνουν κάτι. Οι νέες αξίες της ζωγραφικής αντικατοπτρίστηκαν στα έργα του Καντίνσκι, του Μάλεβιτς και του Μόντριαν.

Σύντομα, πολλοί καλλιτέχνες υποστήριξαν την Αφαίρεση και δημιουργήθηκαν  δυο βασικές κατευθύνσεις: 

Α) Η Γεωμετρική Αφαίρεση, στην οποία εντάσσονται έργα αποτελούμενα από βασικά χρώματα και σχήματα με ορθολογικές, γεωμετρικές συνθέσεις.

Το Ντε Στιλ δημιουργήθηκε από τους Ολλανδούς Μόντριαν και Βαν Ντέσμπουργκ, οι οποίοι πίστευαν ότι η τέχνη θα πρέπει να αντανακλά το μυστήριο και την τάξη του σύμπαντος, γι’ αυτό και τα έργα τους ήταν αυστηρές γεωμετρικές συνθέσεις με τετράγωνες φόρμες, ευθείες γραμμές και βασικά χρώματα.

Ο Κονστρουκτιβισμός εκδηλώθηκε στη Ρωσία με πρωταρχικά έργα τις ανάγλυφες αφηρημένες κατασκευές του Τάτλιν, συνθέσεις με γεωμετρικές φόρμες φτιαγμένες από διάφορα υλικά. Οι Κονστρουκτιβιστές υποστήριζαν πως η τέχνη πρέπει να είναι ωφελιμιστική και στην προσπάθειά τους να ξεπεράσουν την απομόνωση του καλλιτέχνη από την κοινωνία, επεκτάθηκαν στο πεδίο του βιομηχανικού σχεδίου, το θέατρο, τον κινηματογράφο και την αρχιτεκτονική.

Τα Κινητικά γλυπτά έδωσαν μια άλλη κατεύθυνση στη γλυπτική εντάσσοντας την πραγματική κίνηση στα μορφικά της στοιχεία.

Η Οπ Αρτ επεδίωξε να παρουσιάσει την αίσθηση της κίνησης στη ζωγραφική, δημιουργώντας οπτικές ψευδαισθήσεις με την κατάλληλη τοποθέτηση μικρών σχημάτων.

Η Μίνιμαλ Αρτ ξεκίνησε στην Αμερική και περιορίστηκε σε πολύ λιτά μέσα και τεχνικές, είναι εντελώς αφηρημένη, αντικειμενική και απρόσωπη, απαλλαγμένη από επιφανειακές διακοσμήσεις.

Β) Η Λυρική Αφαίρεση, στην οποία εντάσσονται έργα που βασίζονται σε μία ζωγραφική γλώσσα με συμβολικό χαρακτήρα, τα οποία προβάλλουν την υποκειμενικότητα του καλλιτέχνη.

Η Άμορφη Τέχνη πρωτοπαρουσιάστηκε στη Γαλλία και μπορεί να συνοψιστεί σε μια χειρονομιακή ζωγραφική που προσεγγίζει την καλλιγραφία.

Ο Αφηρημένος Εξπρεσιονισμός παρουσιάστηκε στην Αμερική στη δεκαετία του ΄50 και έδωσε έμφαση στον αυθορμητισμό της έκφρασης και την ατομικότητα του καλλιτέχνη. Οι βασικές τάσεις που αναπτύχθηκαν μέσα στα πλαίσια του ευρύτερου αυτού κινήματος ήταν η χρησιμοποίηση της κίνησης, της χειρονομίας, της υφής αλλά και των μεγάλων χρωματικών επιφανειών.

Η Αφηρημένη Ζωγραφική του Βασίλι Καντίνσκι

Εξπρεσιονισμός

Βασίλι Καντίνσκι

Wassili Kandinsky

1866-1944

born: Moscow, Russia

Wassily Kandinsky (1866-1944) (3:55, έργα του)

https://www.youtube.com/watch?v=H62BRsqEruE

KANDINSKY DRAWING 1926 (2:07, ο ίδιος ο Καντίνσκι σχεδιάζει)

https://www.youtube.com/watch?v=T8yk1Z1224o

Kandinsky A short film about Kandinsky and his illness With the colored circles (2:26, animation με έργα του)

https://www.youtube.com/watch?v=Pa6WK6IWrkU

Έργα, φωτογραφίες, βιογραφικό κ.ά.

http://www.wassilykandinsky.net/

Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΡΩΣΙΑ (κείμενο στα ελληνικά)

http://gr.rbth.com/arts/2014/01/16/o_megalo_afairetiko_zografo_basili_kantinski_27887.html

ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΖΩΗ (κείμενο στα ελληνικά)

http://texni-zoi.blogspot.gr/2013/03/blog-post_22.html

WikiArt.org — Encyclopedia of fine arts - 219 Paintings

http://www.wikiart.org/en/search/Wassili%20Kandinsky/1

 Βασίλι Καντίνσκι (Wassily Kandinsky, 1866-1944)

Ρώσος ζωγράφος και θεωρητικός της τέχνης, 
ένας από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες του 20ού αιώνα, 
πρωτοπόρος της Αφηρημένης Τέχνης, 
έλαβε μέρος σε ορισμένα από τα σημαντικότερα ρεύματα της Μοντέρνας Τέχνης, 
εισάγοντας τις δικές του καινοτομίες και μία νέα αντίληψη για τη ζωγραφική.

Ο Βασίλι Καντίνσκι γεννήθηκε το 1866 στη Μόσχα, μοναδικό παιδί εύπορης οικογένειας. Σπούδασε νομικά, έγινε μέλος της Ένωσης Νομικών και του προσφέρθηκε θέση λέκτορα στο Πανεπιστήμιο της Μόσχας.

Παρά την ακαδημαϊκή του πορεία, το ενδιαφέρον του για την τέχνη τον οδήγησε το 1896 στο Μόναχο, καλλιτεχνικό κέντρο της εποχής, όπου σπούδασε ζωγραφική.

Το 1901 ίδρυσε την ένωση «Phalanx», οργάνωσε την πρώτη ομαδική έκθεση, ενώ ακολούθησαν συνολικά δώδεκα εκθέσεις. Την ίδια περίοδο παρουσίασε έργα του σε εκθέσεις στο Παρίσι, όπου ήρθε σε επαφή με εκπροσώπους των κινημάτων του Φωβισμού και του Κυβισμού.

Το 1909 ίδρυσε τη «Νέα Ένωση Καλλιτεχνών», οργανώνοντας ομαδικές εκθέσεις στο Μόναχο και κατορθώνοντας να προσελκύσει σε αυτές σημαντικούς καλλιτέχνες, όπως ο Ζορζ Μπρακ και ο Πάμπλο Πικάσο.

Μαζί με τον ζωγράφο Φραντς Μαρκ, σχεδίασε την έκδοση ενός βιβλίου με τίτλο «Γαλάζιος Καβαλάρης» (Der Blaue Reiter), στο οποίο εξέθετε τις νέες κατευθύνσεις στην τέχνη και το 1911 οργάνωσε την πρώτη έκθεση της ομάδας με το ίδιο όνομα. Την ίδια περίοδο δημοσιεύτηκε η πραγματεία του «Για το Πνευματικό στην Τέχνη».

Με το ξέσπασμα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου το 1914, ο Καντίνσκι κατέφυγε στην Ελβετία ενώ αργότερα επέστρεψε στη Μόσχα, όπου ασχολήθηκε με τη διδασκαλία της τέχνης και την αναδιοργάνωση των μουσείων.

Μετά τη Ρωσική Επανάσταση και την επιβολή στην τέχνη του Σοσιαλιστικού Ρεαλισμού, τα έργα του απομακρύνθηκαν από τα μουσεία της Σοβιετικής Ένωσης και ο ίδιος αναχώρησε από την πατρίδα του.

Το 1919 ο Βάλτερ Γκρόπιους ίδρυσε την καλλιτεχνική σχολή «Μπαουχάους» στη Βαϊμάρη και το 1922 κάλεσε τον Καντίνσκι να διδάξει εκεί. Ο Καντίνσκι παράλληλα με το διδακτικό και συγγραφικό του έργο συνεχίζει τα ταξίδια και τις εκθέσεις. Το «Μπαουχάους»  μεταφέρεται στο Ντεσσάου και στη συνέχεια στο Βερολίνο, όπου, μετά την εκστρατεία των Ναζί εναντίον του, κλείνει.

Ο Καντίνσκι έκτοτε εγκαταστάθηκε στο Παρίσι, όπου πέθανε το 1944.

Από το 1920 και μετά εξαφάνισε κάθε αναπαραστατικό στοιχείο από τους πίνακές του, ταξινομώντας χρωματιστά σχήματα και γραμμές επάνω στον πίνακα και δημιουργώντας μια παλλόμενη σύνθεση: σχήματα που υποδηλώνουν κίνηση και ζωή, έντονα και ζωηρά χρώματα που δημιουργούν χώρο, γραμμικά σχέδια που χαρίζουν στον πίνακα δύναμη και ρυθμό.  Ο ίδιος έλεγε: «Αγαπώ την φύση με μια αγάπη πιο δυνατή από τότε που έπαψα οριστικά να την αναπαριστάνω.».

Ο Καντίνσκι επιδίωκε να θεμελιώσει τις νέες αξίες στην τέχνη, με κυρίαρχη την αντικειμενικότητα: «μια καθαρή ζωγραφική, μια ανάμειξη χρώματος και φόρμας όπου το καθένα υπάρχει ξεχωριστά αλλά και μαζί, σε μία κοινή ζωή που ονομάζεται εικόνα και προκύπτει ως εσωτερική αναγκαιότητα».

Βιβλία:

Βασίλι Καντίνσκι, Για το πνευματικό στην τέχνη, εκδ. Νεφέλη, 1981

Βασίλι Καντίνσκι, Τέχνη και καλλιτέχνες, εκδ. Νεφέλη, 1986

Βασίλι Καντίνσκι, Σημείο-Γραμμή-Επίπεδο, εκδ. Δωδώνη, 1996

Έργα του Καντίνσκι

1Kandinsky,1920,Untitled

2Kandinsky,1920,Untitled

3Kandinsky,1920,Untitled

4Kandinsky,1922,Black Grid

5Kandinsky,1922,Little Worlds I

6Kandinsky,1922,The portfolio Kleine Welten

7Kandinsky,1922,The portfolio Kleine Welten

8Kandinsky,1922,The portfolio Kleine Welten

9Kandinsky,1922,White cross

10Kandinsky,1923,Mild tension

11Kandinsky,1923,Movimento di sogno

12Kandinsky,1923,On White II

13Kandinsky,1923,Orange

14Kandinsky,1924,Black Accompaniment

15Kandinsky,1924,Calm Bend

16Kandinsky,1924,Scharfruhiges Rosa

17Kandinsky,1924,Yellow Accompaniment

18Kandinsky,1924,Αντιθετικοί ήχοι

19Kandinsky,1925,Parallel Diagonals

20Kandinsky,1925,Swinging

21Kandinsky,1926,Merry Structure

22Kandinsky,1927,Dark freshness

23Kandinsky,1932,Dramatic and Mild

24Kandinsky,1935,Counter Gravitation

25Kandinsky,1942,Intime message

Η Αφηρημένη Ζωγραφική του Πιτ Μόντριαν

Νεοπλαστικισμός

Πιτ Μόντριαν

Piet Mondrian

1872-1944

born: Amersfoort, Netherlands

Famous Paintings Mondrian - Mondrian's life. From a Dutch tree to Broadway (1:29, animation με έργα του)

https://www.youtube.com/watch?v=8XKSfyV_i8s

Mondrian -Mondrian loved Boogie Woogie so Sheila Graber set a history of his work to it (2:23, animation)

https://www.youtube.com/watch?v=iSCmWnIoRpI

TateShots: Piet Mondrian Co-curator Michael White explores how Mondrian's studio became a way of creating abstract space outside his paintings (3:52, ντοκιμαντέρ)

https://www.youtube.com/watch?v=xkq5jQhH0WE

Άρθρο από την ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ «Ο αφαιρετικός κόσμος του Μόντριαν» της Μαρίας Ρηγούτσου

http://www.kathimerini.gr/310012/article/politismos/arxeio-politismoy/o-afairetikos-kosmos-toy-montrian

Άρθρο από την ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ «Αφαίρεση, η αποθέωση του πραγματικού» του Γιάννη Στάμου

http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=412865

Έκθεση (κείμενο στα ελληνικά)

http://www.lifo.gr/team/showtime/49238

Βιογραφικό (κείμενο στα ελληνικά)

http://biographies.nea-acropoli.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=108:mondrian-piet&catid=17:zografiki&Itemid=25

WikiArt.org — Encyclopedia of fine arts - 102 Paintings

http://www.wikiart.org/en/search/Piet%20Mondrian/1

Πιτ Μόντριαν (Piet Cornelis Mondrian, 1872-1944) 

Ολλανδός ζωγράφος, ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της Μοντέρνας Τέχνης, 

συνιδρυτής του κινήματος της τέχνης που ονομάστηκε Νεοπλαστικισμός ή De Stijl (Ντε Στιλ σημαίνει ρυθμός), 

από τους πιο επιδραστικούς ζωγράφους του 20ού αιώνα.

Ο Πιτ Μόντριαν γεννήθηκε το 1872 στο Άμερσφορτ της Ολλανδίας. Σπούδασε στην Ακαδημία Καλών Τεχνών του Άμστερνταμ.

Ερχόμενος στο Παρίσι το 1911 σπάει τα δεσμά του με την ολλανδική ζωγραφική, την τοπιογραφία και τα βαριά χρώματα και επηρεάζεται από το έργο του Σεζάν και το κίνημα του Κυβισμού. Έτσι, τα έργα του αποκτούν γεωμετρικά χαρακτηριστικά και γίνονται περισσότερο αφηρημένα.

«Το συναίσθημα της ομορφιάς παρεμποδίζεται πάντοτε από την εμφάνιση του αντικειμένου, γι’ αυτό και το αντικείμενο πρέπει να αποκλειστεί από τον πίνακα.» συνήθιζε να λέει.

Τα περισσότερα χρόνια πριν ξεσπάσει ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος ζει στο Παρίσι και το 1940 εγκαταλείπει την Ευρώπη και εγκαθίσταται στη Νέα Υόρκη, όπου πέθανε το 1944.

Ο Μόντριαν πίστευε πως το πνεύμα και η ύλη είναι αδιαχώριστα και ενωμένα, ότι τα πάντα στο σύμπαν εκπορεύονται από μία Αρχή η οποία στηρίζεται σε μαθηματική δομή. Έτσι, στα έργα του απομακρύνεται από την ορατή πραγματικότητα προκειμένου να δώσει μορφή σε μια άλλη, ανώτερη αρχή, την αρμονία. Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιεί την αυστηρή γλώσσα της γεωμετρίας και τους νόμους της διαλεκτικής (κάθε στοιχείο καθορίζεται και εξουδετερώνεται αμοιβαία από το αντίθετό του, αποτυπώνοντας από κοινού την ισορροπία).

Τα κύρια χαρακτηριστικά της ζωγραφικής του από το 1914 και μετά είναι ο περιορισμός της ζωγραφικής έκφρασης στα πιο βασικά της στοιχεία. Με οριζόντιες και κάθετες γραμμές και με τη χρήση βασικών (κόκκινο, κίτρινο, μπλε) χρωμάτων και μη χρωμάτων (άσπρο, μαύρο, γκρι) καταδεικνύει τις άπειρες δυνατότητες του κάθε συστήματος.

Πέρα από τις αισθητικές παρατηρήσεις, το έργο του αποκτά μία ηθική σημασία, αφού κατά τον ίδιο η τέχνη διεκδικεί το ρόλο "του οδηγού" της ανθρωπότητας. «Υπηρετεί κανείς την ανθρωπότητα διαφωτίζοντάς την.» έλεγε.

Έργα του Μόντριαν

26Mondrian,1920,Composition

27Mondrian,1920,Composition

28Mondrian,1920,Composition

29Mondrian,1920,Composition

30Mondrian,1920,Composition

31Mondrian,1921,Composition

32Mondrian,1921,Composition

33Mondrian,1921,Composition

34Mondrian,1921,Composition

35Mondrian,1929,Composition

36Mondrian,1930,Composition

37Mondrian,1932,Composition

38Mondrian,1932,Composition

39Mondrian,1938,Composition

40Mondrian,1938,Composition

41Mondrian,1938,Composition

42Mondrian,1938,Composition

43Mondrian,1938,Composition

44Mondrian,1938,Composition

45Mondrian,1939,Composition

46Mondrian,1939,Composition

47Mondrian,1939,Composition

48Mondrian,1939,Composition

49Mondrian,1939,Composition

50Mondrian,1936,Composition

Η Αφηρημένη Ζωγραφική του Καζιμίρ Μάλεβιτς

Σουπρεματισμός

Καζιμίρ Μάλεβιτς

Kazimir Malewitsch

1879-1935  

born: Kiev, Russia

Kasimir Malevich Paintings (1:37, έργα του)

https://www.youtube.com/watch?v=pP31bqFiy6s

Malevich at Tate Modern (3:59, ντοκιμαντέρ)

https://www.youtube.com/watch?v=cBBJYKhZvw0

Kazimir Malevich: A Visionary's Tragic Journey.m4v (9:16, ντοκιμαντέρ)

https://www.youtube.com/watch?v=kfNS0qtMxXs

Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (κείμενο στα ελληνικά)

http://www.greekstatemuseum.com/kmst/collections/db/search.html?MaterialsTechniqueName=100&start=41&show=1

WikiArt.org — Encyclopedia of fine arts - 329 Paintings

http://www.wikiart.org/en/search/Kazimir%20Malewitsch/1

Καζιμίρ Μάλεβιτς (Kasimir Malewitsch, 1879-1935)

Ρώσος ζωγράφος και θεωρητικός, 

πρωτοπόρος της Γεωμετρικής Αφηρημένης Τέχνης, 

δημιουργός του Σουπρεματισμού και κορυφαία φυσιογνωμία της Ρωσικής Πρωτοπορίας, 

με πλούσια εικαστική παραγωγή και εκτενές θεωρητικό έργο.

Ο Καζιμίρ Μάλεβιτς γεννήθηκε στο Κίεβο το 1878 και πέθανε στο Λένινγκραντ το 1935.

Στη δημιουργική του πορεία πέρασε από τον Ιμπρεσιονισμό και τον Συμβολισμό των αρχών του 20ού αιώνα, για να συνδεθεί στη συνέχεια με τον Κυβισμό και τον Φουτουρισμό και να αναπτύξει τη δική του θεωρία που το 1915 της έδωσε το όνομα Σουπρεματισμός (από τη λέξη supreme που σημαίνει υπεροχή, κυριαρχία).

Ο Μάλεβιτς θεωρούσε τον εαυτό του ιδιότυπο ρεαλιστή, μόνο που έλεγε πως «ο Ρεαλισμός είναι μια φανταστική πραγματικότητα στην οποία για να φτάσεις πρέπει να απομακρυνθείς από την ορατή πλευρά της ζωής».

Τα έργα του, απαλλαγμένα από κάθε αναπαράσταση, είναι ασύμμετρες συνθέσεις γεωμετρικών σχημάτων που συνδυάζονται σε διάφορα χρώματα. Ο στόχος είναι να δηλωθεί ο πρωτεύων ρόλος της φόρμας έναντι του περιεχομένου.

Το έργο του «Μαύρο Τετράγωνο» (1915) -που έγινε το έμβλημα του Σουπρεματισμού- εξέφρασε το τέλος της παλιάς τέχνης και ταυτόχρονα την αρχή μιας καινούργιας.

«Τα μυστικά σημάδια στο Μαύρο τετράγωνο του Μάλεβιτς»

των Ντμίτρι Ρομεντνίκ, Γκεόργκι Μανάγεφ

http://gr.rbth.com/arts/2014/01/11/ta_mystika_simadia_sto_mayro_tetragono_toy_malebit_27751.html

Ο πίνακας του Καζιμίρ Μάλεβιτς «Μαύρο τετράγωνο», είναι το πιο αναγνωρίσιμο σύμβολο της Ρωσικής Πρωτοπορίας.  Λακωνικό στον μέγιστο βαθμό, όπως το λογότυπο μιας αθλητικής μάρκας, γέννησε αναρίθμητες συζητήσεις, θρύλους και ιστορίες. Η πλήρης ονομασία του πίνακα είναι «Μαύρο σουπρεματιστικό τετράγωνο». Ο Μάλεβιτς το ζωγράφισε το 1915, στο αποκορύφωμα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Αρχικά το «Τετράγωνο» δεν περιείχε κάποιο συμβολικό βάρος και ο στόχος του ήταν καθαρά καλλιτεχνικός. Όμως ο πίνακας, όπως συχνά συμβαίνει με τις καλλιτεχνικές δημιουργίες, έγινε αιτία για πολλές ερμηνείες και κρίσεις όπως «Τι σόι καλλιτέχνης είναι αυτός, που ζωγραφίζει ένα τετράγωνο! Αυτό μπορώ να το κάνω κι εγώ».

Στην πραγματικότητα, δεν πρόκειται για τετράγωνο. Καμιά από τις πλευρές του δεν είναι παράλληλη με το πλαίσιο. Ο Μάλεβιτς ζωγράφισε τον πίνακα ανακατεύοντας μπογιές, μεταξύ των οποίων δεν υπήρχε μαύρη. Ένας θρύλος λέει ότι το «Μαύρο τετράγωνο» έγινε τυχαία. Επρόκειτο να γίνει έκθεση των Φουτουριστών, για τη διεξαγωγή της οποίας είχε παραχωρηθεί μια τεράστια αίθουσα. Οι καλλιτέχνες μαθαίνοντάς το, βάλθηκαν να δημιουργήσουν έργα για να γεμίσουν το χώρο αλλά ο Μάλεβιτς συνάντησε δυσκολίες με την ολοκλήρωση του πίνακά του και γι’ αυτό πασάλειψε τον καμβά του με μπογιά.

Στην έκθεση αυτή το «Μαύρο τετράγωνο» κρεμόταν μετά την είσοδο στη δεξιά γωνία της αίθουσας. Σύμφωνα με τη ρωσική παράδοση, στα σπίτια τοποθετούταν στη γωνιά αυτή το εικονοστάσι. Ο κριτικός και καλλιτέχνης, Αλεξάντρ Μπενουά, είχε γράψει μετά την έκθεση: «Αναμφίβολα, αυτή είναι η εικόνα με την οποία οι κύριοι Φουτουριστές θα αντικαταστήσουν εκείνη της Παναγίας».

Εκτός από το μαύρο, ο Μάλεβιτς ζωγράφισε το «Κόκκινο» και το «Άσπρο» τετράγωνο, αλλά και άλλα «Μαύρα τετράγωνα».

Το δεύτερο ζωγραφίστηκε το 1923 για τη Μπιενάλε της Βενετίας και διέφερε από το πρώτο ως προς το μέγεθος. Το τρίτο το δημιούργησε το 1929 για την έκθεση στην Πινακοθήκη Τρετιακόφ και λέγεται ότι το έκανε μετά από παράκληση του διευθυντή της, ο οποίος δεν ήθελε να εκθέσει το πρωτότυπο, στο οποίο είχε ξεφλουδίσει το χρώμα στο κέντρο. Το 1933 διαπιστώθηκε ότι υπήρξε και τέταρτη εκδοχή του «Μαύρου τετραγώνου». Τον πίνακα αυτό έφερε στο υποκατάστημα μιας Τράπεζας στη Σαμάρα ένας άγνωστος, ως εγγύηση για δάνειο. Ο πίνακας κατέστη ιδιοκτησία της Τράπεζας και μετά πωλήθηκε αντί ενός εκ. δολαρίων στον Ρώσο επιχειρηματία, Βλαντίμιρ Ποτάνιν, ο οποίος τον παρέδωσε στο κρατικό Μουσείο Ερμιτάζ.

Η ιστορία του «Μαύρου τετραγώνου» συνεχίστηκε, όπως είναι φυσικό να συμβαίνει με τις σπουδαίες δημιουργίες, ακόμη και μετά το θάνατο του δημιουργού τους. Στην κηδεία του Μάλεβιτς, σύμφωνα με τη διαθήκη του καλλιτέχνη, πραγματοποιήθηκε ένα τελετουργικό και το «Μαύρο τετράγωνο» απεικονίστηκε επάνω στο φέρετρο, ενώ ένα αντίγραφό του τοποθετήθηκε επάνω στη νεκροφόρα.

Έτσι, το «Μαύρο τετράγωνο» παρέμεινε το σημαντικότερο μνημείο προς τιμήν του δημιουργού του, ο οποίος είχε γράψει ότι «μόνο ο σουπρεματισμός μπορεί να εκφράσει την ουσία των μυστικιστικών αισθήσεων. Αυτός στέκεται εξ’ ολοκλήρου δίπλα στο θάνατο και τον νικά».

Έργα του Μάλεβιτς

51Malevich,1915,Blue Triangle and Black Square

52Malevich,1915,Four square

53Malevich,1915,Red square

54Malevich,1915,Eight rectangles

55Malevich,1915,Suprematism

56Malevich,1915,Suprematism

57Malevich,1916,Suprematist Composition

58Malevich,1915,Suprematism

59Malevich,1915,Suprematist Painting Aeroplane Flying

60Malevich,1915,Suprematism Self-Portrait in Two Dimensions

61Malevich,1915,Suprematism

62Malevich,1916,Suprematic Painting

63Malevich,1915,Suprematism

64Malevich,1916,Suprematism

65Malevich,1915,Suprematism

66Malevich,1916,Suprematism

67Malevich,1916,Suprematism

68Malevich,1916,Suprematism

69Malevich,1915,Suprematism

70Malevich,1916,Suprematism

71Malevich,1916,Suprematism

72Malevich,1917,Suprematism

73Malevich,1923,Black Circle

74Malevich,1923,Black Cross

75Malevich,1923,Black Square

Η Αφηρημένη Ζωγραφική του Ρομπέρ Ντελονέ

Ορφισμός

Ρομπέρ Ντελονέ

Robert Delaunay

1885-1941 

born: Paris, France

Robert Delaunay MUSICA Edvard Grieg - Peer Gynt - Suite No. 2, Arabian Dance (4:36, έργα του)

https://www.youtube.com/watch?v=T95GGeoltbc

Sonia Delaunay (1:31, ντοκιμαντέρ για έκθεση της Σόνιας Ντελονέ)

https://www.youtube.com/watch?v=f5FtF7hqT1Y

Academic Dictionaries and Encyclopedias (κείμενο στα ελληνικά)

http://greek_greek.enacademic.com/229155/%CE%9D%CF%84%CE%B5%CE%BB%CE%BF%CE%BD%CE%AD,_%CE%A1%CE%BF%CE%BC%CF%80%CE%AD%CF%81

WikiArt.org — Encyclopedia of fine arts - 1389 Paintings

http://www.wikiart.org/en/search/Robert%20Delaunay/1

Ρομπέρ Ντελονέ (Robert Delaunay, 1885-1941)

Γάλλος ζωγράφος, 

πρωτοπόρος του καλλιτεχνικού κινήματος Ορφισμός, 

που δημιούργησε με την Ρωσίδα ζωγράφο και σύζυγό του Σόνια.

Ο Ρομπέρ Ντελονέ γεννήθηκε στο Παρίσι το 1885.

Από νεαρή ηλικία ακολούθησε καλλιτεχνική καριέρα στη ζωγραφική, σπουδάζοντας και συμπληρώνοντας τις γνώσεις του κάνοντας επισκέψεις σε διάφορες σχολές εκτός Παρισιού. Σε ηλικία 25 ετών βρίσκεται στο ζενίθ της καριέρας του εκθέτοντας και κερδίζοντας μεγάλη φήμη.

Στη δεκαετία του 1910 ξεκινά να ζωγραφίζει γεωμετρικά σχήματα με έντονα χρώματα, που αν και είναι επηρεασμένος από τον Κυβισμό το αποτέλεσμα είναι περισσότερο ρυθμικό και λυρικό. Ο ίδιος υποστήριζε ότι: «επειδή η συνέχεια των σχημάτων διακόπτεται συνεχώς από τις επιδράσεις του φωτός, ο ζωγραφικός πίνακας πρέπει να αποτελεί ρυθμικό σύνολο βασιζόμενο στη κατάλληλη επιλογή των έγχρωμων επιπέδων».

Με το ξέσπασμα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Ρομπέρ και η Σόνια κατέφυγαν στην Ισπανία και από εκεί στην Πορτογαλία. Επέστρεψαν στη Γαλλία το 1920. Όταν ξέσπασε ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος ήταν ήδη βαριά άρρωστος. Είδε την πτώση της πατρίδος του και την κατάληψή της από τους Γερμανούς και πέθανε το 1941.

Η λυρική απόδοση του Κυβισμού που παρατηρείται στα έργα του ονομάστηκε Ορφισμός από τον ποιητή Γκιγιόμ Απολλινέρ και αποτελεί αναφορά στον Ορφέα, το θεό της μουσικής στην ελληνική μυθολογία.

Το στοιχείο που διαφοροποιεί τα έργα του Ορφισμού από τα Κυβιστικά είναι η χρήση έντονων χρωμάτων και χρωματικών αντιθέσεων, ενώ κοινό χαρακτηριστικό τους είναι η αφαιρετική προσέγγιση των θεμάτων.

Ο Ορφισμός είναι μια καθαρή τέχνη, δηλαδή τέχνη που απεικονίζει νέα σύνολα (καθαρές χρωματικές φόρμες) με στοιχεία που δεν είναι δανεισμένα από την ορατή πραγματικότητα αλλά εξ' ολοκλήρου δημιουργημένα από τον καλλιτέχνη, ο οποίος τους χαρίζει τη δύναμη της πραγματικότητας.

Έργα του Ντελονέ

76Delaunay,1912,Le Premier Disque

77Delaunay,1912,Le Premier Disque

78Delaunay,1912,Circular Shapes, Sun and Moon

79Delaunay,1912,Simultaneous Contrasts Sun and Moon

80Delaunay,1912,Rhythm

81Delaunay,1914,Homage to Bleriot

82Delaunay,1919,Rhythm

83Delaunay,1922,Menage de Cochon ou Menage Electrique

84Delaunay,1923,Propeller

85Delaunay,1918,Rhythm

86Delaunay,1918,Rhythm Color

87Delaunay,1932,Endless Rhythm

88Delaunay,1932,Relief Rhythms

89Delaunay,1932,Rythme

90Delaunay,1934,Rythme I

91Delaunay,1934,Rythme

92Delaunay,1934,Endless Rhythm

93Delaunay,1930,Circular Forms

94Delaunay,1930,The Joy of Life

95Delaunay,1931,Rythme, Joie de vivre

96Delaunay,1933,Rhythym Without End

97Delaunay,1938,Rythme numéro 1 Huile sur toile

98Delaunay,1938, Rythme n°1

99Delaunay,1936,Relief disques

100Delaunay,1937,Projet pour le palais de l'air

********

Αφηρημένη Τέχνη και Μαθηματικά 2

Εκπαιδευτική Περφόρμανς σε 3 πράξεις

Πρόσωπα:

Καθηγήτρια, βοηθός και 6 μαθητές

Σενάριο:

Η καθηγήτρια εισάγει τους μαθητές στο μάθημα.

Οι μαθητές παρουσιάζουν την εργασία που τους δίνεται, 

αναλύοντας τα δεδομένα και ξεδιπλώνοντας τις σκέψεις που κάνουν, 

για να μπορέσουν να την υλοποιήσουν

και εκφράζουν τα συμπεράσματά τους.

Παράλληλα, παρουσιάζονται οι 5 καλύτερες εργασίες σε κάθε θέμα, 

μαζί με τα λόγια που έγραψε ο κάθε μαθητής για το έργο του.

Το ψηφιακό κομμάτι συμπληρώνεται με περισσότερα έργα, 

ώστε να φανεί μία γκάμα των μαθητικών εργασιών και η κατά προσέγγιση συμμετοχή του συνόλου των μαθητών.

ΣΚΗΝΗ 1η

ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ

Καλημέρα παιδιά!

Το Βιβλίο Εικαστικών της Γ΄ τάξης ξεκινά με το κεφάλαιο «Το φως και οι φωτοσκιάσεις».

Μπαίνουμε έτσι στον αντικειμενικό κόσμο, τον οποίο θα ερευνήσουμε με την παρατήρηση: τα παρόντα φωτίζονται και ακούγονται, ενώ τα απόντα σκιάζονται και είναι σιωπηλά.

Το φως είναι αυτό που μας επιτρέπει να διακρίνουμε το σχήμα, τον όγκο, την πλαστικότητα και το χρώμα σε κάθε τι που υπάρχει στο περιβάλλον γύρω μας.

Έτσι, οι ζωγράφοι, για να τα αποδώσουν όλα αυτά, χρησιμοποιούν την τονική κλίμακα, δηλαδή μια διαβάθμιση τόνων από το άσπρο μέχρι το μαύρο.

Και οι θεατές των έργων αντιλαμβάνονται τα συναισθήματα που εκφράζονται ανάλογα.

Παραδείγματος χάριν, οι τόνοι με αντιθέσεις δημιουργούν έκπληξη, προσμονή, ένταση, ενώ οι αρμονικοί τόνοι μεταφέρουν ικανοποίηση, ησυχία, ηρεμία κ.ά.

ΜΑΘΗΤΗΣ

-Μας δόθηκε το πρώτο θέμα «Ελεύθερα σχήματα με τονικές αντιθέσεις ή με αρμονία».

Από τη μία, πρέπει να σχεδιάσουμε ελεύθερα τα δικά μας σχήματα και να τα συνθέσουμε τοποθετώντας τα σε σχέση το ένα με το άλλο και από την άλλη, να τα σκιαγραφήσουμε με διαφορετικούς τόνους -με το μολύβι- ώστε να δημιουργήσουμε μια σύνθεση με αντιθέσεις ή με αρμονία.

Αφηρημένη τέχνη λοιπόν!

1.Φώτης Αναστόπουλος-Γ1

Επέλεξα να δημιουργήσω μια σύνθεση με αντιθέσεις, ώστε με τη μικρή τονική κλίμακα (από άσπρο σε μαύρο) να αποδώσω τα σχήματα σε μια ισορροπημένη ζωγραφική σύνθεση.

2.Ρεγγίνα Πετρίτση-Γ4 

Η αντίθεση οφείλεται στα έντονα ζωγραφισμένα σχήματα που στροβιλίζονται επάνω στο λευκό φόντο.

3.Ελένη Πλέσσα-Γ4

Σχεδίασα σχήματα με λιτή τονική κλίμακα και τονικές αντιθέσεις.

4.Ανδριάνα Ρούτση-Γ4

Αποφάσισα από την αρχή να δημιουργήσω μία σύνθεση με έντονη τονική αντίθεση τοποθετώντας το άσπρο στα σχήματα και το μαύρο στο φόντο.

5.Ελίνα Γούτση-Γ1

Τα δικά μου σχήματα αναδεικνύονται από την έντονη αντίθεση στους τόνους που χρησιμοποίησα.

6.Νεκτάριος Παπαγεωργίου-Γ4

7.Επαμεινώνδας Τριανταφύλλου-Γ4

8.Ευτυχία Ποντικέα-Γ4

9.Δημήτρης Βούλγαρης-Γ1

10.Νίκος Στυλιανέσης-Γ4

1.Βασιλική Γρηγοροπούλου-Γ1

Αποφάσισα να δημιουργήσω αρμονία με μαλακούς τόνους στα ελεύθερα και πυκνά σχήματά μου. 

2.Δημοκρατία Βησσαράκου-Γ1

Επέλεξα να δημιουργήσω αρμονία στο έργο μου με λίγους και μαλακούς τόνους. 

3.Χριστίνα Αγγελοπούλου-Γ1

Τα καμπυλωτά σχήματα με οδήγησαν σε ένα έργο με αρμονία. 

4.Φωτεινή Γιαννοπούλου-Γ1

Κοντινοί τόνοι και καμπυλωτά σχήματα δημιουργούν αρμονία στους θεατές του έργου μου. 

5.Σμαράγδα Γαλίτη-Γ1

Η μικρή τονική κλίμακα και τα σχήματα που ενώνονται με οδήγησαν στην αρμονία. 

6.Άντα Τζάτζο-Γ4

7.Κατερίνα Γαλάτη-Γ1

8.Βασιλική Γιαννάκου-Γ1

9.Χριστίνα Σπέντζα-Γ4

10.Χρύσανθος Γεναδόπουλος-Γ1

ΜΑΘΗΤΗΣ

-Σ’ εμάς δόθηκε το θέμα με την παραλλαγή: «Γεωμετρικά σχήματα με τονικές αντιθέσεις ή με αρμονία».

Παραλληλόγραμμα, τρίγωνα και κύκλοι που σχεδιάζονται το ένα επάνω στο άλλο, ενώ με τη σκιαγράφηση διαφορετικών τόνων επιτυγχάνεται η αίσθηση της διαφάνειας, σε μια σύνθεση με αντιθέσεις ή με αρμονία.

1.Ευσταθία Λυκούδη-Γ3

Ένας χορός με γεωμετρικά σχήματα, που αν και είναι διαφορετικά και έχουν τονικές αντιθέσεις, δημιουργεί ένα σύνολο με αντίθεση και αρμονία. 

2.Ελισάβετ Κωνσταντοπούλου-Γ3

Σκέφτηκα να δημιουργήσω μια σύνθεση που να είναι σχεδιαστικά και τονικά δεμένη και αρμονική. 

3.Άννα-Μαρία Μάντσιου-Γ3

Η σύνθεσή μου αποτελείται από πολλά σχήματα τοποθετημένα πολύ κοντά το ένα στο άλλο και με την ποικιλία στους τόνους γεμίζουν τον χώρο. 

4.Χρυσούλα Κουρσάρη-Γ3

Σχεδίασα τα σχήματα σαν να τα ενώνει όλα μια καμπυλωτή γραμμή, τονίζοντας τα κοινά τους μέρη με πιο σκούρο τόνο. 

5.Γιάννης Ντούρος-Γ3

Τα σχήματά μου είναι λίγα με λίγους τόνους και η αντίθεση δημιουργείται με τον σκούρο τόνο που ξεχωρίζει στα μέρη που το ένα μπαίνει μέσα στο άλλο. 

1.Αντωνία Καραγιάννη-Γ2

Η μικρή τονική κλίμακα που χρησιμοποίησα και οι κοντινοί τόνοι έδεσαν τα πολλά σχήματά μου και δημιούργησαν την αρμονία. 

2.Μαριλένα Μπαρίμη-Γ3

Αποφάσισα να δημιουργήσω αρμονία σχεδιάζοντας πολλά σχήματα με δύο μόνο τόνους σε άσπρο φόντο. 

3.Βάγια Ντζιαδήμα-Γ3

Λίγα σχήματα και μικρή τονική κλίμακα σε άσπρο φόντο δημιουργούν αρμονία αλλά και αντίθεση. 

4.Κυριάκος Καλογεράκος-Γ2

Οι μαλακοί τόνοι στα πυκνά σχήματα δημιούργησαν τη δική μου αρμονία. 

5.Αστέριος Οικονομίδης-Γ3

Κοντινοί τόνοι και λίγα σχήματα δίνουν ομοιομορφία άρα και αρμονία στη σύνθεσή μου. 

ΜΑΘΗΤΕΣ

-«Η φύση μέσα από τη γεωμετρία» είναι το δεύτερο θέμα μας.

-Τώρα μπαίνουμε για τα καλά στο πεδίο των μαθηματικών!

Πώς γίνεται όμως να αποτυπώσουμε το φυσικό περιβάλλον, το οποίο έχει άπειρες εναλλαγές στα σχήματα,

με τα γεωμετρικά, τα οποία είναι απόλυτα σχήματα;

-Μπορούμε, αφού θα χρησιμοποιήσουμε χάρακα και διαβήτη.

Επίσης, τα ελεύθερα σχήματα θα τα αντικαταστήσουμε με γεωμετρικά που μοιάζουν.

Για παράδειγμα, ένα βουνό θα το σχεδιάσουμε ως τρίγωνο, μια βουνοκορφή θα την κάνουμε με τεθλασμένη γραμμή ή ένα δέντρο θα το παρουσιάσουμε ως πολύγωνο, τρίγωνο ή κύκλο.

-Μαθηματικά κάνουμε;

-Όχι, τέχνη κάνουμε, χρησιμοποιώντας στοιχεία της γεωμετρίας.

Κι επειδή η ζωγραφική θέλει την ομορφιά, θα γεμίσουμε τις γεωμετρικές φόρμες με διακοσμητικά μοτίβα, άλλωστε και αυτά από τη γεωμετρία προέρχονται. 

1.Νεκτάριος Παπαγεωργίου-Γ4

Μου άρεσε να συσχετίσω τα γεωμετρικά σχήματα με τη φύση και αυτό έκανα. 

2.Άντα Τζάτζο-Γ4

Το τοπίο μου δεν είναι ούτε χρωματιστό ούτε έχει ρεαλιστικές φόρμες παρότι προέρχεται από την πραγματικότητα. 

3.Γιάννης Χρυσοχόος-Γ4

Συμφωνώ, τελικά μπορεί τα σχήματα να είναι γεωμετρικά και ταυτόχρονα να αποδίδουν την πραγματικότητα! 

4.Ελένη Τζανοπούλου-Γ4

Έτσι είναι, όταν έτσι θέλουμε, γιατί μπορούμε να βλέπουμε τα πράγματα με διαφορετικά μάτια! 

5.Ρεγγίνα Πετρίτση-Γ4

Κι όμως, αυτό το τοπίο μόνο στη φαντασία μας μπορεί να υπάρξει! 

6.Ελένη Πλέσσα-Γ4

7.Επαμεινώνδας Τριανταφύλλου-Γ4

8.Νικολέττα Χαϊκάλη-Γ4

9.Μαρία Τσιοροπούλου-Γ4

10.Ευτυχία Ποντικέα-Γ4

ΜΑΘΗΤΗΣ

-Εμείς, το κάναμε ακόμα πιο όμορφο αυτό το θέμα, αφού βάλαμε χρώμα.

Η γεωμετρία μπορεί να μην ασχολείται με τα χρώματα αλλά το κάνει η φυσική, αφού ο κόσμος μας είναι χρωματιστός και δεν θα μπορούσε να μην υπάρχει κάποια επιστήμη που να διερευνά τα χρώματα και τη λειτουργία τους.

Όταν εμείς τα χρησιμοποιούμε στα έργα μας, θυμόμαστε και εφαρμόζουμε κανόνες από τη θεωρία των χρωμάτων αλλά κυρίως ζωντανεύουμε με αυτά τον ζωγραφιστό κόσμο μας.

1.Ευσταθία Λυκούδη-Γ3

Σχεδίασα τα στοιχεία του βυθού της θάλασσας με έντονα γεωμετρικά σχήματα αλλά και έντονα χρώματα, για να δείξω τη ζωή που κρύβεται μέσα της, όμοια με αυτή που υπάρχει στη στεριά. 

2.Ελισάβετ Κωνσταντοπούλου-Γ3

Το ξέρω, το παράκανα με τις έντονες γωνίες αλλά το έκανα για να τονίσω τον δυναμισμό που κρύβει η ζωή στο βυθό της θάλασσας. 

3.Βάγια Τζιαδήμα-Γ3

Τα χρωματιστά ψαράκια τα σχεδίασα με τον διαβήτη και τα φύκια με τον χάρακα και αυτό δημιούργησε ένα χαρούμενο αποτέλεσμα με αντιθέσεις. 

4.Γιάννης Ντούρος-Γ3

Τα σχήματα των ψαριών μου είναι τόσο γεωμετρικά, ώστε μοιάζουν εξωπραγματικά και παραμυθένια, σαν ρομπότ. 

5.Μαρούλα Μουστάκη-Γ3

Για μένα ο βυθός της θάλασσας διαφέρει από τη στεριά. Γι’ αυτό έφτιαξα ομοιόμορφα τα ψάρια αλλά με πολλά χρώματα. 

6.Άννα-Μαρία Μάντσιου-Γ3

7.Μαριλένα Μπαρίμη-Γ3

8.Νικολέττα Νικολοπούλου-Γ3

9.Χριστίνα Πάλλη-Γ3

10.Ορέστης Ντόσκας-Γ3

ΜΑΘΗΤΕΣ

-Αν μπορούμε να βγάλουμε ένα συμπέρασμα μέχρι τώρα, θα λέγαμε πως οι επιστήμες αναλύουν και ερμηνεύουν τον κόσμο μας όσο και η τέχνη.

-Κι εμείς, μαθητεύοντας σε τόσα διαφορετικά πεδία, προσπαθούμε να τον καταλάβουμε!

ΣΚΗΝΗ 2η

ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ

-Παιδιά, ησυχία!

Στο Βιβλίο Εικαστικών της Γ΄ τάξης, στο κεφάλαιο «Η δομή και η σύνθεση», βρίσκουμε ένα μέρος από τη θεωρία του Καντίνσκι, που αφορά τη σύνθεση των πρωταρχικών στοιχείων της ζωγραφικής (σημείο-γραμμή-σχήμα).

Ο Βασίλι Καντίνσκι είναι Ρώσος ζωγράφος που έζησε στη Γερμανία κατά την περίοδο της ανόδου του φασισμού.

Έγραψε ένα μεγάλο κομμάτι της θεωρίας της Μοντέρνας Τέχνης, την οποία δίδαξε -μαζί με άλλους σπουδαίους καλλιτέχνες στην καλλιτεχνική σχολή Μπαουχάους- και κυρίως εφάρμοσε στα σπουδαία αφηρημένα έργα του.

Ο Καντίνσκι μελέτησε πώς αντιλαμβανόμαστε τα πρωταρχικά στοιχεία της σύνθεσης, όταν τα βλέπουμε ζωγραφισμένα, πώς μας κάνουν να νιώθουμε, τι «ακούμε», όπως έλεγε.

ΜΑΘΗΤΗΣ

-Τι ακούμε, όχι τι βλέπουμε;

ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ

-Ο Καντίνσκι πίστευε πως νιώθουμε με όλες τις αισθήσεις μας ένα έργο, γι’ αυτό χρησιμοποιούσε αυτό το παράδοξο!

Διατύπωσε λοιπόν την αίσθηση που μας μεταδίδει κάθε φορά ένα στοιχείο -ανάλογα με το σχήμα, το μέγεθος και την τοποθέτησή του- ώστε, χρησιμοποιώντας αυτές τις γνώσεις, να μπορούμε να δημιουργήσουμε τις δικές μας αφηρημένες συνθέσεις για να μεταδώσουμε συγκεκριμένα αισθήματα και καταστάσεις, όπως ηρεμία, ένταση, κίνηση κ.ά.

Βασίλι Καντίνσκι 1866-1944

Έργα του Καντίνσκι

ΜΑΘΗΤΕΣ

-Ξεκινάμε λοιπόν με την πρώτη άσκηση σύνθεσης «Σημεία σε μία σύνθεση με ηρεμία και μία άλλη με ένταση».

Έχουμε και λέμε: Η τάξη δημιουργεί ηρεμία, ενώ η ακαταστασία ένταση.

-Η ομοιότητα δημιουργεί ηρεμία, ενώ, για να δημιουργηθεί ένταση χρειάζονται τουλάχιστον δύο ανόμοια στοιχεία να έρθουν σε επαφή, άρα η ποικιλία δημιουργεί ένταση.

-Η συμμετρία μας ησυχάζει, ενώ η ασυμμετρία μας προβληματίζει!

-Οι μαλακοί τόνοι δημιουργούν ηρεμία, ενώ οι αντιθέσεις στους τόνους δημιουργούν ένταση.

-Για να ηρεμήσουμε οριζοντιωνόμαστε, ενώ, όταν έχουμε ένταση στεκόμαστε όρθιοι, κινούμαστε και κάνουμε χειρονομίες, επομένως στοιχεία τοποθετημένα σε οριζόντια κατεύθυνση δημιουργούν ηρεμία, ενώ στοιχεία σε όρθια κατεύθυνση δημιουργούν ένταση.

-Ο ήπιος κυματισμός της θάλασσας, που μπορεί να παρουσιαστεί με απαλές καμπύλες γραμμές,

μας ηρεμεί, ενώ η φουρτουνιασμένη θάλασσα, δηλαδή οι έντονες καμπύλες ή οι σύνθετες γραμμές με γωνίες, μας δημιουργούν ένταση.

-Όταν κατεβαίνουμε μια κατηφόρα ή ανεβαίνουμε μια ανηφόρα νιώθουμε κάποια  υπερένταση, οπότε, στοιχεία τοποθετημένα σε πλάγια κατεύθυνση μας δημιουργούν ένταση.

-Πόσα ακόμα μπορεί ο καθένας μας να σκεφτεί!

Κι όταν τα σκεφτεί, να τα χρησιμοποιήσει για να ζωγραφίσει αυτό που θέλει!

ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ

-Αν ο δημιουργός ακολουθήσει αυτούς τους κανόνες της αντίληψης, τότε ο θεατής θα καταλάβει και θα νιώσει το έργο του. Κι ας είναι Αφηρημένο. Κι ας νομίζουν κάποιοι πως έγινε έτσι, αυθόρμητα, χωρίς κανόνες.

Η Ιστορία της Τέχνης έχει αποδείξει πως οι περισσότεροι κανόνες υπάρχουν στην Αφηρημένη Τέχνη παρά στην Παραστατική. Κι αυτό ισχύει, γιατί η Αφηρημένη Τέχνη θέλησε να παρουσιάσει τον αντικειμενικό κόσμο και όχι τον υποκειμενικό, όπως έκανε η τέχνη μέχρι τότε. Έτσι, βασίστηκε σε αρχές και νόμους που δανείστηκε από τα μαθηματικά και άλλες επιστήμες, αφού, αυτοί οι νόμοι αποδεικνύουν τη λειτουργία του κόσμου μας, δηλαδή την αντικειμενικότητα, αν όχι την πραγματικότητα. 

1.Άντα Τζάτζο-Γ4

Σκέφτηκα πως θα επιτύχω την ηρεμία ζωγραφίζοντας πολλά σημεία κοντά το ένα στο άλλο και μαλακά με το μολύβι, ενώ την ένταση με σημεία σκούρα που κατευθύνονται σε διαφορετικά μέρη. 

2.Ευτυχία Ποντικέα-Γ4 

Τοποθετώντας τα σημεία αραιά και κάπως γύρω από ένα κέντρο, δημιούργησα την αρμονία, ενώ τοποθετώντας τα σε πλάγιες πυκνές λωρίδες οι οποίες διασταυρώνονται από οριζόντιες και πιο αραιές, δημιούργησα την ένταση. 

3.Ρωμανός Σιδερής-Γ4

Για μένα η ηρεμία προήλθε από την τάξη στην τοποθέτηση των σημείων, ενώ η ένταση από την ποικιλία των σχημάτων που δημιουργήθηκαν από τα σημεία. 

4.Δημοκρατία Βησσαράκου-Γ1

Κι εγώ σκέφτηκα πως αν κάνω το σχήμα του σαλιγκαριού θα δημιουργήσω ηρεμία και αν κάνω το σχήμα που δημιουργούν τα πυροτεχνήματα θα δημιουργήσω ένταση. 

5.Φώτης Αναστόπουλος-Γ1

Η τοποθέτηση των σημείων μου επάνω σε όρθιες και οριζόντιες καμπύλες δίνει την ηρεμία, αφού εύκολα αναγνωρίζουμε τη διάταξή τους. Αντίθετα η ποικιλία των σημείων και το σκόρπισμά τους δημιουργούν ένταση. 

6.Σμαράγδα Γαλίτη-Γ1

7.Ελισάβετ Κωνσταντοπούλου-Γ3

8.Αλέξης Μπαντές-Γ3

9.Μαριλένα Μπαρίμη-Γ3

10.Γιάννης Χρυσοχόος-Γ4

ΜΑΘΗΤΗΣ

Σ’ εμάς δόθηκε ακόμα μία άσκηση «Σημεία σε κίνηση».

1.Άντα Τζάτζο-Γ4

Η ροή των σημείων μου τα κάνει να μοιάζουν σαν πουλιά στον ουρανό, που όλα μαζί πετούν από μία κατεύθυνση προς μία άλλη. 

2.Νεκτάριος Παπαγεωργίου-Γ4

Οι τεμνόμενες γραμμές που δημιουργούν τα σημεία παρουσιάζουν την κίνηση και κάνουν το έργο ζωντανό. 

3.Χριστίνα Σπέντζα-Γ4

Μια γραμμή από σημεία που ξεκινούν όλα κοντά και μαζί και στη συνέχεια αραιώνουν δημιούργησε τη δική μου κίνηση. 

4.Γεωργία Τζιώτη-Γ4

Σημεία που δηλώνουν την κατεύθυνσή τους, επειδή βρίσκονται κοντά το ένα στο άλλο, δημιουργούν την κίνηση. 

5.Ελένη Πλέσσα-Γ4

Μικρά σχήματα που μοιάζουν να κινούνται, αφού τα σημεία που τα δημιουργούν συμβάλλουν στο να τα βλέπουμε σαν ένα. 

6.Γιάννης Χρυσοχόος-Γ4

7.Ρωμανός Σιδερής-Γ4

8.Αντώνης Τσινάρης-Γ4

9.Παναγιώτης Τζίμης-Γ4

10.Νικολέττα Χαϊκάλη-Γ4

ΜΑΘΗΤΕΣ

-Συνεχίζουμε με τη δεύτερη άσκηση σύνθεσης «Ελεύθερη σύνθεση με σημεία και γραμμές».

-Χρησιμοποιούμε σημεία μικρά, μεγάλα, με διάφορα σχήματα, τοποθετημένα πυκνά και αραιά και γραμμές όλων των ειδών (ευθείες, καμπύλες, τεθλασμένες), λεπτές-χοντρές, κοντές-μακριές, παράλληλες-τεμνόμενες, ώστε να δημιουργήσουμε μια σύνθεση με ενδιαφέρον, μεταδίδοντας τα δικά μας αισθήματα.

1.Αντουανέτ Αμπντελμαλάκ-Γ1

Οριοθέτησα τον χώρο με κάποιες μεγάλες και έντονες γραμμές και συνέδεσα με μικρότερες γραμμές και σημεία. 

2.Χριστίνα Αγγελοπούλου-Γ1

Μου άρεσε να χρησιμοποιήσω κυρίως καμπύλες γραμμές και καμπυλωτά σημεία, για να εκφράσω την ηρεμία και την αρμονία. 

3.Νικολέττα Νικολοπούλου-Γ3 

Οι νότες επάνω στο πεντάγραμμο αποτέλεσαν τη δική μου έμπνευση, ώστε να εμπλουτίσω τις καμπυλωτές γραμμές μου και να δημιουργήσω ένα σύνολο με ένταση και αρμονία. 

4.Ρεγγίνα Πετρίτση-Γ4

Η ποικιλία γραμμών και σημείων, στο σχήμα και το μέγεθος, δημιούργησε τη δική μου σύνθεση. 

5.Άντα Τζάτζο-Γ4

Η σύνθεσή μου δείχνει ελεύθερη, γιατί σημεία και γραμμές κινούνται ελεύθερα στον χώρο. 

6.Ελίνα Γούτση-Γ1

7.Γεωργία Τζιώτη-Γ4

8.Φώτης Αναστόπουλος-Γ1

9.Νίκος Στυλιανέσης-Γ4

10.Ρωμανός Σιδερής-Γ4

ΜΑΘΗΤΗΣ

-Εμείς πάλι, αυτή την άσκηση την κάναμε με χρωματιστά μολύβια, θέλοντας να ζωντανέψουμε ακόμα πιο πολύ τα αφηρημένα μας στοιχεία και να μεταφέρουμε τα πλούσια αισθήματά μας που είναι  χ ρ ω μ α τ ι σ τ ά .

1.Ελισάβετ Κωνσταντοπούλου-Γ3

Για μένα οι καμπύλες εκφράζουν τους ελιγμούς που κάνουμε στη ζωή και επίσης την χάρη και την ομορφιά. 

2.Ευσταθία Λυκούδη-Γ3 

Σκέφτηκα πως μια ευθεία μπορεί να χωρίσει το έργο στα δύο, να τραβήξει το βλέμμα και να δημιουργήσει ένταση, σε αντίθεση με τον ήρεμο στροβιλισμό των καμπύλων που ζουν τη δική τους ιστορία μέσα στο έργο. 

3.Μαριλένα Μπαρίμη-Γ3

Όπως οι νότες επάνω στο πεντάγραμμο, έτσι και τα δικά μου σημεία επάνω στις ευθείες δίνουν τον ήχο της σύνθεσης και κάνουν το έργο ζωντανό. 

4.Γιάννης Ντούρος-Γ3

Οι γραμμές μου είναι ευθείες ή κυματιστές, ολόκληρες ή διακεκομμένες που προχωρούν παράλληλα ή συγκρούονται σε έναν ήρεμο χρωματιστό χώρο. 

5.Μαρούλα Μουστάκη-Γ3

Μικρά όλα, σημεία και γραμμές, που γεμίζουν τον χώρο και δημιουργούν ζωντάνια, όπως τα πολλά και μικρά κύτταρα φτιάχνουν έναν ζωντανό οργανισμό. 

6.Αλέξης Μπαντές-Γ3

7.Βασιλική Γρηγοροπούλου-Γ1

8.Κωνσταντίνος Παπαγεωργάκης-Γ3

9.Δημοκρατία Βησσαράκου-Γ1

10.Άννα-Μαρία Μάντσιου-Γ3

ΜΑΘΗΤΕΣ

-Συνεχίζουμε με την τρίτη άσκηση σύνθεσης «Ελεύθερη σύνθεση με σημεία, γραμμές και σχήματα».

-Χρησιμοποιούμε σημεία, γραμμές και σχήματα όλων των ειδών (γεωμετρικά και ελεύθερα) και μαζί με τα χρώματα αποδίδουμε τα δικά μας αισθήματα.

1.Ευσταθία Λυκούδη-Γ3

Το κεντρικό μου στοιχείο είναι ένα μεγάλο πολύχρωμο τρίγωνο που επιβάλλεται και χωρίζει το έργο στα δύο. 

2.Άντα Τζάτζο-Γ4

Τα κυκλικά σχήματα, που για να ξεχωρίζουν τα χρωμάτισα εντονότερα, παίζουν με τις ευθείες και τα γωνιώδη σχήματα. 

3.Σμαράγδα Γαλίτη-Γ1

Το να επιλέξω να χρησιμοποιήσω μόνο τρίγωνα και καμπυλωτά σχήματα, σε συνδυασμό με το χρωματικό ζευγάρι μπλε-πορτοκαλί, το έκανα για να δημιουργήσω μια αρμονική σύνθεση. 

4.Ρεγγίνα Πετρίτση-Γ4

Είναι αλήθεια πως το έργο του Καντίνσκι με επηρέασε πολύ και να λοιπόν ένα έργο αφιερωμένο σ’ εκείνον! 

5.Φωτεινή Γιαννοπούλου-Γ1 

Τα τρίγωνα και οι καμπύλες γραμμές σχεδιάστηκαν αυθόρμητα αλλά με τα χρώματα προσπάθησα να τα κάνω ταιριαστά. 

6.Χρυσούλα Κουρσάρη-Γ3

 Όταν σχεδιάζω μ’ αρέσει να ταξιδεύω με το μυαλό μου και να εμπνέομαι από τα μέρη των ταξιδιών, που αυτή τη φορά ήταν η Αίγυπτος. 

7.Γιάννης Χρυσοχόος-Γ4

Αν και είχα τελειώσει…. η καθηγήτριά μας επέμενε να συμπληρώσω με περισσότερες γραμμές, σχήματα και χρώματα, οπότε ιδού το έργο μου. 

8.Αντουανέτ Αμπνελμαλάκ-Γ1

Μια μεγάλη κυματιστή γραμμή, που χωρίζει το χαρτί διαγώνια, συμπληρώνεται με ομάδες χρωματιστών γραμμών που δημιουργούν σχήματα απλωμένα σε όλο το χαρτί. 

9.Αναστασία Κοντοστάνου-Γ2

Ελεύθερα σχήματα και γραμμές παρουσιάζουν σε ένα αφηρημένο έργο τα χρώματα και την ομορφιά που υπάρχουν στη φύση. 

10.Χριστίνα Σπέντζα-Γ4

Μια λεπτή σκάλα που διασχίζει το έργο στη μέση είναι σαν να οδηγεί το βλέμμα του θεατή στον ουρανό, όπου συναντά διάφορα φανταστικά και παράξενα αντικείμενα. 

11.Γιάννης Ντούρος-Γ3

12.Ανδριάνα Ρούτση-Γ4

13.Αλέξης Μπαντές-Γ3

14.Γεωργία Τζιώτη-Γ4

15.Χριστίνα Αγγελοπούλου-Γ1

16.Νεκτάριος Παπαγεωργίου-Γ4

17.Βάγια Ντζιαδήμα-Γ3

18.Μιχαέλ Σταμπάχ-Γ4

19.Βασιλική Γιαννάκου-Γ1

20.Νικολέττα Χαϊκάλη-Γ4

ΜΑΘΗΤΕΣ

-Τώρα, θα μας απασχολήσει ο χώρος, αφού είναι βασικό στοιχείο του πραγματικού κόσμου, και θα ερευνήσουμε «Πώς μπορούμε να δημιουργήσουμε την αίσθηση του βάθους με αφηρημένα στοιχεία;».

-Το προοπτικό σχέδιο, με το οποίο οι ζωγράφοι της Αναγέννησης κατάφεραν να αποδώσουν την αίσθηση του τρισδιάστατου χώρου επάνω στον δισδιάστατο καμβά τους, μας έμαθε πως, όπως το βλέμμα του θεατή κοιτάζει σε ένα σημείο -το σημείο φυγής- έτσι και κάθε γραμμή του χώρου συγκλίνει σε αυτό.

Οδηγούμε, λοιπόν κι εμείς, σε ένα κεντρικό σημείο ευθείες γραμμές που ξεκινούν από όλες τις πλευρές του χαρτιού.

Γεμίζουμε τα κομμάτια που δημιούργησαν οι γραμμές με διακοσμητικά σχέδια και ό,τι άλλο μας έρθει στο νου, τηρώντας τους κανόνες της προοπτικής (παραμορφώσεις των σχημάτων, αλλοιώσεις των τόνων κ.τ.λ.).

-Το να προσπαθείς να αποδώσεις την τρίτη διάσταση σ’ ένα φύλλο χαρτιού, που ως γνωστόν έχει δύο διαστάσεις, είναι πράγματι πολύ ενδιαφέρον!

1.Δημοκρατία Βησσαράκου-Γ1

Γραμμές και μοτίβα, που ξεκινούν ή οδηγούν στο σημείο φυγής, δημιουργούν την αίσθηση του βάθους. 

2.Σμαράγδα Γαλίτη-Γ1

Οι καμπύλες οδηγούν το μάτι μας στο κέντρο μέσα από την ποικιλία και το παιχνίδι τους. 

3.Φωτεινή Γιαννοπούλου-Γ1

Οι έντονοι τόνοι κοντά στο σημείο φυγής δημιουργούν την αίσθηση πως όλα κινούνται προς το βάθος. 

4.Νεκτάριος Παπαγεωργίου-Γ4

Έντονες και μαλακές τριγωνικές φόρμες τοποθετημένες εναλλάξ οδηγούν το βλέμμα να κινηθεί προς το κέντρο. 

5.Άντα Τζάτζο-Γ4

Σημασία στη λεπτομέρεια, κι όμως, επειδή όλα οδηγούν σε ένα κέντρο, το μάτι μας κατευθύνεται και αυτό εκεί όπου πάνε όλα τα σχεδιασμένα στοιχεία. 

6.Ευσταθία Λυκούδη-Γ3

7.Γιάννης Ντούρος-Γ3

8.Ευαγγελία Λαψάνη-Γ3

9.Γιάννης Χρυσοχόος-Γ4

10.Ανδριάνα Ρούτση-Γ4

ΣΚΗΝΗ 3η

ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ

Κάτι που θέλω ακόμα να γνωρίζετε, παιδιά, είναι πως η Μοντέρνα Τέχνη του 20ού αιώνα σφραγίστηκε από πολλούς σημαντικούς καλλιτέχνες, που είδαν τον κόσμο μας με τη δική τους ξεχωριστή ματιά και αυτή ήταν που αποτύπωσαν στα έργα τους.

Ο Ρώσος ζωγράφος Καζιμίρ Μάλεβιτς πίστευε σε μια φανταστική πραγματικότητα στην οποία για να φτάσεις πρέπει να απομακρυνθείς από την ορατή πλευρά της ζωής. Έτσι, τα έργα του είναι γεωμετρικά σχήματα που συνδυάζονται σε διάφορα χρώματα και σχηματίζουν ασύμμετρες συνθέσεις. Το έργο του «Μαύρο Τετράγωνο» (1915) εξέφρασε το τέλος της παλιάς τέχνης και ταυτόχρονα την αρχή μιας καινούργιας.

Καζιμίρ Μάλεβιτς 1879-1935

Έργα του Μάλεβιτς

Ο Ολλανδός ζωγράφος Πιτ Μόντριαν πίστευε πως το πνεύμα και η ύλη είναι αδιαχώριστα και ενωμένα, ότι τα πάντα στο σύμπαν εκπορεύονται από Μία Αρχή η οποία στηρίζεται σε μαθηματική δομή. Έτσι, στα έργα του χρησιμοποιεί την αυστηρή γλώσσα της γεωμετρίας (οριζόντιες και κάθετες γραμμές) και μόνο με τα βασικά χρώματα (κόκκινο, κίτρινο, μπλε) και τα μη χρώματα (άσπρο, μαύρο, γκρι) δίνει μορφή στην Αρμονία.

Πιτ Μόντριαν 1872-1944

Έργα του Μόντριαν

ΜΑΘΗΤΕΣ

-Ήρθε η ώρα, επιτέλους, για να πιάσουμε τα πινέλα!

-Προηγουμένως όμως, πρέπει να μεταφέρουμε με κάναβο το σχέδιο ενός από τα έργα του Μόντριαν ή του Μάλεβιτς, που μας δόθηκε σε φωτοτυπία.

-Ουφ, πάλι με τα μαθηματικά μπλέξαμε!

Για να κάνουμε τον κάναβο, χρειαζόμαστε χάρακα και υπολογισμούς!

-Μετά όμως, θα χρωματίσουμε την αφηρημένη σύνθεση όπως θέλουμε!

Άλλωστε δεν είδαμε τα έργα χρωματιστά και δεν ξέρουμε πώς είναι.

-Τελικά, ενώ ζωγραφίζουμε επάνω σε μια ξένη ιδέα, το αποτέλεσμα είναι ένα έργο που αντανακλά τον εαυτό μας.

Ακολουθούν έργα των Μάλεβιτς και Μόντριαν με τα αντίστοιχα μαθητικά έργα. 

1.Kazimir Malevich,1915,Suprematism - Κατερίνα Γαλάτη & Βασιλική Γιαννάκου-Γ1

2.Kazimir Malevich,1915,Suprematism - Ελίνα Γούτση-Γ1

3.Kazimir Malevich,1915,Suprematism - Φώτης Αναστόπουλος-Γ1 & Γιάννης Ντούρος-Γ3

4.Kazimir Malevich,1915,Suprematism - Φωτεινή Γιαννοπούλου-Γ1

5.Kazimir Malevich,1915,Suprematism - Χριστίνα Αγγελοπούλου-Γ1

6.Kazimir Malevich,1915,Suprematism - Σμαράγδα Γαλίτη-Γ1

7.Kazimir Malevich,1916,Suprematism - Αναστασία Κοντοστάνου-Γ2 & Μαρούλα Μουστάκη-Γ3

8.Kazimir Malevich,1916,Suprematism - Δημοκρατία Βησσαράκου-Γ1

9.Piet Mondrian,1920,Composition - Νικολέττα Νικολοπούλου-Γ3

10.Piet Mondrian,1920,Composition - Νικολέττα Νικολοπούλου-Γ3

11.Piet Mondrian,1920,Composition - Άννα-Μαρία Μάντσιου-Γ3

12.Piet Mondrian,1921,Composition - Αστέριος Οικονομίδης-Γ3

13.Piet Mondrian,1921,Composition - Μαρούλα Μουστάκη-Γ3

14.Piet Mondrian,1922,Composition - Βάγια Ντζιαδήμα-Γ3

15.Piet Mondrian,1929,Composition - Αλέξης Μπαντές-Γ3

16.Piet Mondrian,1929,Composition - Κωνσταντίνος Παπαγεωργάκης-Γ3

17.Piet Mondrian,1930,Composition - Νίκος Λαθύρης & Μανώλης Λιάτσιος-Γ3

18.Piet Mondrian,1932,Composition - Ορέστης Ντόσκας-Γ3

19.Piet Mondrian,1938,Composition - Γιάννης Ντούρος-Γ3

20.Piet Mondrian,1938,Composition - Μαριλένα Μπαρίμη-Γ3

ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ

Έτσι παιδιά, ολοκληρώσαμε αυτό το κομμάτι της διδασκαλίας, που αφορούσε την Αφηρημένη Τέχνη και τους κανόνες της.

Πολλά από τα έργα σας ήταν εξαιρετικά.

Τα θέματά μας ήταν δύσκολα και οι περισσότεροι συμμετείχατε σε όλα, άλλος με μεγαλύτερη και άλλος με μικρότερη επιτυχία.

Είμαι σίγουρη πως όλοι ευχαριστηθήκατε αυτά τα μαθήματα!

Επίσης, πιστεύω πως συνειδητοποιήσατε ότι όσο η Αφηρημένη Τέχνη σχετίζεται με τα Μαθηματικά,

καταφέρνει να μας μεταδίδει μία αντικειμενική άποψη για τον κόσμο.

Επομένως, τώρα μπορείτε να πείτε, σε κάθε έναν που πιστεύει λανθασμένα πως τα αφηρημένα έργα γίνονται εύκολα και από τον οποιοδήποτε, πόση γνώση, πειραματισμούς, θεωρία και δουλειά κρύβουν.

Συγχαρητήρια σε όλους! 

********

Τα κείμενα ζωντάνεψαν οι μαθητές:

Φώτης Αναστόπουλος και Δημοκρατία Βησσαράκου από το Γ1

Χρυσούλα Κουρσάρη, Ευσταθία Λυκούδη, Νικολέττα Νικολοπούλου

και Γιάννης Ντούρος από το Γ3

Νεκτάριος Παπαγεωργίου, Ανδριάνα Ρούτση και Άντα Τζάτζο από το Γ4

Αφιερωμένο σε όλους τους μαθητές μου

Μαρία Δουκάκη

2015

********

Όλα τα έργα των μαθητών

Πρόγραμμα - Πρόσκληση της εκδήλωσης "Ημέρες Μαθηματικών"

Φωτογραφίες από έκθεση των μαθητικών έργων στο σχολείο